Podróż po Komórkolandii

biologia w gimnazjum
Podróż po
Komórkolandii
Analogia między komórką a państwem może pomóc uczniowi
w zrozumieniu jej funkcjonowania. Zapraszamy zatem do podróży
po najmniejszym państwie świata.
JADWIGA RADULSKA-KOSTRO
n Cel główny
Poznanie budowy komórki roślinnej
oraz funkcji poszczególnych jej elementów.
Kształcenie umiejętności kluczowych.
n Cele operacyjne. Uczeń potrafi:
zdefiniować pojęcie komórki,
wymienić czynności życiowe organizmów,
dostrzec różnice w kształcie i wielkości
różnych komórek roślinnych,
wymienić elementy budowy komórki,
określić miejsce i rolę poszczególnych
elementów tworzących komórkę, wyciągać ogólne wnioski dotyczące struktury
komórki oraz jej funkcjonowania,
dokonać porównania między światem
„mikropaństwa” – komórki a światem
ludzkim,
komunikować się w zespole oraz twórczo rozwiązywać problemy.
n Środki dydaktyczne: duże arkusze papieru z zamkniętą czarną linią, która obrazuje ścianę komórkową – granicę mikropaństwa Komórkolandii, mazaki, rozsypanka
(kolorowe struktury komórkowe, karteczki z nazwami elementów tworzących komórkę oraz rolą poszczególnych struktur
komórki), plansza zawierająca komórki
roślinne zróżnicowane pod względem
kształtu i wielkości, historyjka pt. „Podróż
po Komórkolandii”, instrukcje.
4/2006
n Metody: aktywizujące pracę ucznia, forma
warsztatowa.
TOK LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem
i celami lekcji. Prezentuje za pomocą planszy
różne kształty i wielkości komórek roślinnych. Porównuje komórki do różnych wielkości i kształtów państw. Wskazuje, że komórki,
podobnie jak państwa, mają różne struktury
spełniające określone funkcje. Dzieli losowo
uczniów na 4–5-osobowe zespoły, rozdaje zespołom materiały: mazaki, arkusze papieru,
instrukcję zał. 1 historyjki zał. 2, rozsypankę
zał. 3, ankietę zał. 4.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z treścią instrukcji.
Dokonują przydziału ról. Czytają historyjkę
„Podróż po Komórkolandii”. Wykonują plakat – model komórki. Opisują model komórki uwzględniając jednocześnie rolę poszczególnych jej elementów.
Faza podsumowująca
Po zakończonej pracy uczniowie sprawozdawcy przyklejają plakaty na tablicy i przedstawiają efekty przed klasą i nauczycielem.
Podkreślają wspólne spostrzeżenia i wnioski
dotyczące porównania mikropaństwa – Komórkolandii ze strukturami państwowymi.
39
biologia w gimnazjum
Uzasadniają, że komórka spełnia wszystkie
czynności życiowe.
Na zakończenie zajęć nauczyciel ocenia pracę poszczególnych zespołów. Krótko dyskutuje z uczniami o walorach pracy zespołowej
i prosi ich o ocenę pracy poprzez wypełnienie
ankiety (zał. nr 4). Zadaje pracę domową:
„Zaprojektuj i uzupełnij tabelkę, która będzie przedstawiała elementy tworzące komórkę roślinną oraz ich funkcję”.
Załącznik nr 1
Instrukcja
1. Zorganizujcie wasz zespół: wybierzcie lidera, który będzie kierował pracą, sekretarza,
który będzie zapisywał wasze uwagi i spostrzeżenia, oraz sprawozdawcę.
2. Zapoznajcie się z treścią historyjki „Podróż po Komórkolandii”.
3. Analizując treści zawarte w historyjce, wykonajcie plakat obrazujący budowę komórki
z uwzględnieniem roli poszczególnych elementów.
4. Do wykonania plakatu wykorzystajcie przygotowaną rozsypankę (znajduje się ona
w kopercie) – rysunki elementów komórkowych, ich nazwy oraz zadania, jakie spełniają.
5. Dbajcie o estetyczne i przejrzyste wykonanie plakatu.
6. Czarna zamknięta linia na dużym arkuszu papieru, który otrzymaliście, umownie symbolizuje granicę mikropaństwa – Komórkolandii.
7. Wypełnijcie ją elementami budującymi jej wnętrze.
8. Do wypełniania wykorzystajcie przygotowane dla was wcześniej rysunki, wklejając je
w odpowiednie miejsca.
9. Dorysujcie brakujące elementy komórki.
10. Po wykonaniu modelu komórki przyklejcie obok nich wcześniej przygotowane kartki
z odpowiednimi nazwami.
11. Brakujące nazwy struktur dopiszcie na czystych paskach papieru.
12. Obok nazw elementów budujących komórkę przyklejcie odpowiednie kartki papieru
z opisem funkcji, jaką spełnia dany element.
13. Brakujące funkcje struktur wpiszcie na czyste paski papieru.
14. Przypomnijcie sobie, jakie czynności życiowe musi wykonać każdy organizm, aby przeżyć, i wypiszcie je drukowanymi literami pod modelem komórki.
15. Przygotujcie się do prezentacji plakatu i odpowiedzi na pytania:
Czy prezentowana przez was komórka spełnia podstawowe czynności życiowe?
Odpowiedź uzasadnijcie.
Do jakich struktur państwowych można porównać struktury mikropaństwa –
Komórkolandii?
40
biologia w szkole
biologia w gimnazjum
Załącznik nr 2
Podróż po Komórkolandii
W pewnym mikropaństwie kształtu owalnego, otoczonego z zewnątrz ochronną, twardą, porowatą granicą – ŚCIANĄ KOMÓRKOWĄ, która ma sztywne wzmocnienia celulozowe, rządzi król JĄDRO. On, jak i inne struktury państwa, zawieszony jest w kisielowatej CYTOPLAZMIE. Jest ona swoistym łącznikiem pomiędzy współpracującymi ze sobą strukturami
mikropaństwa. JĄDRO przypomina okrągłą bryłę i ma swoją siedzibę w bliskim sąsiedztwie
drugiej granicy celnej. Jest ona cienka, przenikliwa, elastyczna i bardzo czuła. Nazywa się
BŁONĄ KOMÓRKOWĄ. Przepuszcza do wnętrza państwa wszystko to, co jest niezbędne
do jego prawidłowego funkcjonowania. Jest również swoistym oknem na świat. To za jej pośrednictwem trafiają informacje o tym, co dzieje się poza granicami państwa. Na obrzeżach
Komórkolandii znajdują się minifabryki odpowiedzialne za produkcję pokarmu dla całego
królestwa. Nazywają się one CHLOROPLASTAMI. Są koloru zielonego, ponieważ zawierają zielony barwnik – chlorofil, niezbędny do samodzielnej produkcji pokarmu w procesie zwanym fotosyntezą. Mniej więcej centralnie jest położony duży magazyn, który z biegiem czasu
powstał z połączenia kilku małych magazynów. Nosi on nazwę WODNICZKI. Przez cały
okres funkcjonowania komórki składane są w niej niepotrzebne w danej chwili substancje.
Aby państwo mogło funkcjonować, potrzebna jest też energia. Rolę elektrowni pełnią nieco
wydłużone struktury – MITOCHONDRIA. Nad prawidłowym funkcjonowaniem całego państwa czuwa oczywiście król JĄDRO. To od niego wychodzą wszystkie rozkazy dotyczące działań poszczególnych elementów.
Załącznik nr 4
ANKIETA – Moja praca w grupie (ankieta jest anonimowa).
Postaw krzyżyk w odpowiedniej kolumnie, by ocenić swoją pracę w grupie.
Czynności ucznia
często
czasami
nigdy
Czułem odpowiedzialność za wykonanie zadania
Słuchałem z uwagą propozycji innych członków grupy
Zabierałem głos
Akceptowałem zdanie innych
Pomagałem podejmować decyzje
Podejmowałem różne role w grupie
Dbałem o przyjazną, partnerską atmosferę w grupie
4/2006
41
biologia w gimnazjum
Załącznik nr 3
ROZSYPANKA
1. Nazwy elementów budujących komórkę.
JĄDRO KOMÓRKOWE
CYTOPLAZMA
......................................................................
WODNICZKA
BŁONA KOMÓRKOWA
.......................................................................
MITOCHONDRIUM
2. Funkcje elementów budujących komórkę roślinną.
NADAJE KSZTAŁT KOMÓRCE I CHRONI PRZED MECHANICZNYMI
URAZAMI
ZACHODZĄ W NICH PROCESY, KTÓRYCH CELEM JEST UZYSKANIE
NIEZBĘDNEJ DO FUNKCJONOWANIA KOMÓRKI ENERGII
ODPOWIEDZIALNE SĄ ZA PRODUKCJĘ POKARMU W PROCESIE
ZWANYM FOTOSYNTEZĄ
MAGAZYNUJĄ RÓŻNE SUBSTANCJE
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
3. Rysunki przedstawiające: chloroplasty, jądro komórkowe, mitochondrium,
wodniczkę (wybrane z dowolnych publikacji).
mgr JADWIGA RADULSKA-KOSTRO
Nauczyciel dyplomowany
biologii i chemii
w Gimnazjum w Piekutach Nowych.
42
biologia w szkole