Oceny wpływów inwestycji liniowych na sieć Natura 2000 oraz na

Oceny wpływów
inwestycji liniowych
na sieć Natura 2000
oraz na gatunki chronione
prawem UE
Agata Zdanowicz
Wydział Natura 2000 (B3)
Dyrekcja Generalna ds. Środowiska
Komisja Europejska
Warszawa
15 grudnia 2009
Dlaczego prawo UE chroni przyrodę?
• 43% gatunków ptaków, 23% gatunków
płazów i 42% gatunków ssaków w Europie grozi im wyginięcie
• 800 gatunków roślin - grozi im wyginięcie
• 60% terenów podmokłych w Europie PłnZach. człowiek zmienił w tereny uŜytkowe
(w porównaniu z 1900)
• 40% wydm na wybrzeŜach człowiek zmienił
w tereny uŜytkowe (w porównaniu do 1900,
w tym 1/3 od 1977)
• Człowiek wytrzebił pierwotne lasy (obecnie to
jedynie 4% powierzchni lasów)
Natura 2000 a krajowy system
obszarów chronionych
Natura 2000 = krajowy system ochrony przyrody
• inne kryteria wyznaczania
Natura 2000 = system rezerwatów ścisłych
• inne wymagania co do sposobu ochrony,
w tym wymogi Art. 6 dyr. siedliskowej
Dyrektywa ‘siedliskowa’ - Artykuł 6
• Dla obszarów N2000 państwa
członkowskie są zobowiązane:
– ustanowić odpowiednie środki ochronne (6.1)
– unikać zniszczenia i niepokojenia (6.2)
• Opracować odpowiednią ocenę kaŜdego
planu i/lub projektu (6.3)
– który moŜe mieć negatywny wpływ
– sam, lub
w połączeniu z innymi
planami/projektami
OSO a nie-wyznaczone IBA – stan na maj 2008
OSO
IBA
Wyznaczone SOO siedlisk a tzw. ‘shadow list’
Wyznaczone
SOO,
Wrzesień
2007
„Shadow list”
Marzec 2006
Oceny wpływu
na obszary Natura 2000
• Dyrektywa ptasia 79/409/EEC:
Obszary Specjalnej Ochrony (ptaków)
ochrona gatunkowa (w tym szlaki
migracyjne)
• Dyrektywa siedliskowa 92/43/EEC:
Artykuł 6(3) – właściwa ocena
Artykuł 6(4) – wyjątki gdy brak alternatyw
Artykuły 12 i 13 – ochrona gatunkowa (Annex IV)
Artykuł 7 – zastosowanie do OSO
Wymogi artukułu 6(3) i 6(4)
dyretywy siedliskowej
Wymóg prawny o moŜliwych
konsekwencjach prawnych
i finansowych dla:
• inwestora
• potencjalnie państwa członkowskiego
(blokowanie funduszy UE)
Pamiętaj o czasie potrzebnym na
dokonanie oceny: okres wegetacyjny,
okresy lęgowe, okresy migracji itd.
8
Procedura
1
Czy istnieje prawdopodobieństwo negatywnego wpływu na obszar(y)
N2000? (Screening)
TAK
2
Ocena wpływu
Czy plan/projekt ma wpływ na integralność obszaru?
TAK
3
Ocena alternatyw
Jeśli nie ma alternatyw: czy występuje nadrzędność interesu publicznego?
TAK
• Nie ma siedlisk/gatunków priorytetowych
Działania kompensujące (i poinformowanie
Komisji Europejskiej)
• Występują siedliska/gatunki priorytetowe oraz przyczyny związane ze
zdrowiem ludzkim, bezpieczeństwem publicznym lub korzyściami dla
środowiska naturalnego o podstawowym znaczeniu
Działania kompensujące (i poinformowanie KE)
• Występują siedliska/gatunki priorytetowe i inne przyczyny
nadrzędnego interesu publicznego
NA107IT
Opinia Kom. Eur. i działania kompensujące
Screening
• krótki opis projektu lub planu
• krótki opis obszaru
• krótki opis potencjalnego negatywnego
wpływu na obszar N2000
• ocena znaczenia wpływu (z uŜyciem
kryteriów – patrz wytyczne Komisji)
• dokumentacja uzasadniająca decyzję o
braku prawdopodobieństwa znaczącego
wpływu
Artykuł 6(3) prawdopodobieństo
znaczącego negatywnego wpływu:
co dalej?
Odpowiednia ocena:
• Zwykle realizujący projekt zleca ocenę
• Ocena bierze pod uwagę integralność danego
obszaru(ów) N2000 (funkcjonalność)
• Zwykle trzeba zrobić badania terenowe !!!
• Jeśli trzeba analizuje alternatywy !!!
• Dobra ocena jest podstawą dobrych decyzji
Problematyczne sytucje (1)
•
Brak oceny (bo np. obszar nie był
wyznaczony)
•
Niekompletna ocena:
–
Pominięte wpływy skumulowane
–
Brak odpowiednich inwentaryzacji (okresy,
lokalizacje, siedliska, grupy zwierząt, rośliny)
–
Nie objęte oceną wpływy pośrednie
–
Brak pełnej analizy alternatyw
Problematyczne sytucje (2)
Nie objęte oceną wpływy pośrednie, np. :
•
Fragmentacja obszaru i siedlisk
•
Wpływ na korytarze migracyjne
•
Wpływ na stosunki wodne
•
Efekt odstraszania
•
Wpływ oświetlenia
•
Śmiertelność ptaków drapieŜnych
•
Wływ na funkcjonalność obszaru
•
Długoterminowe efekty zanieczyszczenia
powietrza i wody
Problematyczne sytucje (3)
•
ZaniŜona interpretacja wpływu
•
Wymogi w decyzjach
środowiskowych/pozwoleniach na budowę
sformułowane zbyt liberalnie
•
Niewłaściwe wdraŜanie środków
minimalizujących
•
Kompensacja za mała i/lub nie dość wcześnie
•
Niewłaściwe wdraŜanie kompensacji
Przejście zespolone ...
Tylko dla odwaŜnych!
Ścianka wspinaczkowa dla płazów?
Sztuka współczesna przy
autostradzie A4?
Artykuł 6(4) jeŜeli stwierdzono
znaczący negatywny wpływ...
1. Czy rzeczywiscie nie ma alternatyw?
2. Czy istnieje nadrzędny interes publiczny?
3. Czy jest wpływ na siedliska i gatunki
priorytetowe?
4. Jakie są przyczyny interesu publicznego?
5. Decyzja o działaniach kompensacyjnych, aby
zapewnić spójność sieci Natura 2000
5a. Poinformowanie Komisji Europejskiej o kompensacji;
5b. Gdy jest wpływ na gatunki/siedliska priorytetowe zwrócenie się o opinię Komisji
pozwolenia dopiero po pozytywnej opinii Komisji!
Rozwiązania alternatywne
PRAWIE ZAWSZE MOśLIWE !
• kompetentne władze ustalają czy istnieją
rozwiązania alternatywne czy teŜ nie
• alternatywy proponowane przez wykonawcę
projektu
• alternatywy proponowane przez inne
zainteresowane strony (np. NGO)
• działania zmniejszające szkodliwy wpływ
Nadrzędność interesu publicznego
• dotyczy fundamentalnych wartości związanych
z Ŝyciem obywateli (zdrowie, bezpieczeństwo,
środowisko)
• spełnienia celów interesu społecznego, np. wypełniając
obowiązki związane z usługami publicznymi
• w ramach polityk będących podstawą funkcjonowania
państwa oraz społeczeństwa (zdrowie, edukacja, usługi
komunalne itp.)
• określone przez władze krajowe
• oparte na dowodach
• ocenione w stosunku do celów dyrektywy siedliskowej
oraz celów ochrony danego obszaru N2000
Działania kompensacyjne
TO ROZWIĄZANIE OSTATECZNE – GDY BRAK ALTERNATYW
• w tym samym regionie bio-geograficznym (DS)
• w tym samym zasięgu występowania /lub trasie
migracji (DP)
• na obszarze tego samego państwa członkowskiego
• zachowując spójność sieci Natura 2000
• np. powiększenie tego samego obszaru N2000
• wyznaczenie nowego obszaru co najmniej tej samej
jakości, funkcji oraz struktury
• poprawa warunków dla gatunków/siedlisk
Działania kompensacyjne cd.
• poinformować/zwrócić się o opinię do Komisji
Europejskiej
• uzgodnić działania kompensacyjne
oraz harmonogram ich wdroŜenia
• uzgodnić odpowiedzialność (takŜe finansową)
• środki prawne (np. umowa) wprowadzone w Ŝycie
przed lub najpóźniej równocześnie z rozpoczęciem
realizacji projektu
• naleŜy ją realizować zanim wystąpi negatywny
wpływ, i moŜna to robić zanim zacznie
obowiązywać art. 6(4) – obszary niewyznaczone
i oczekujące na zatwierdzenie przez Komisję
Budowa drogi S-XX w OSO ‘XYZ‘
PROBLEM: proponowana kompensacja stanowczo
niewystarczająca
Wg raportu:
• Bezpośdrednie zniszczenie siedlisk: 0.5-1% OSO (700-1400 ha)
• Fragmentacja siedlisk: około 2.5% OSO (3500 ha)
• Obszar naraŜony na spadek populacji ptaków: około 2% OSO
(2800 ha)
Zaproponowana kompensacja (formularz przesłany do Komisji):
50 ha
Kompensacja w związku z budową drogi S-XYZ
w OSO ‘XXX‘ – propozycja po weryfikacji
Gatunek ptaka
Orlik krzykliwy
Ilość naraŜonych par
Powierzchnia naraŜonych siedlisk (ha)
Powierzchnia kompensacji
2
46,3
71,4
23
92
92
śuraw
3
30
30
Bocian czarny
3
30
30
Bocian biały
5
50
50
Trzmielojad
1
5
5
Zimorodek
3
97,5
160
Dzięcioł zielonosiwy
3
350
600
Dzięcioł czarny
2
220
670
Dzięcioł średni
11
460
667
3
7,5
7,5
11
28,5
24
4
160
202
Gąsiorek
29
76,5
87
Łącznie
103
1 653
(ok. 1 400ha) 2 695,9
Derkacz
Lerka
Jarzębatka
Muchołówka mała
Działania kompensacyjne (cd.)
WSKAZÓWKI
• Dobrze zrobiona ocena wpływu ułatwia
przygotowanie działań kompensacyjnych
• Przewidzieć czas na opracowanie, pozyskanie
gruntów i pozwoleń, oraz ogłoszenie przetargów
(jeśli są wymagane)
• Upewnić się, Ŝe kompensacja jest jasno określona w
decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych
• Przewidzieć środki na realizację kompensacji
• Przystąpić do realizacji kompensacji przed
rozpoczęciem realizacji projektu
(kompensacja powinna być zakończona ZANIM
wystąpi negatywny wpływ)
Co moŜna zrobić nie tak jak trzeba?
• Zrobić niekompletne badania terenowe
• Zrobić ocenę nie dość wcześnie, w
nieodpowiednich okresach
• Zinterpretować znaczące wpływy jako
nieznaczące
• Nie wziąć pod uwagę zasadnych
alternatyw
• Nie uwzględnić łącznego oddziaływania
róŜnych/kilku projektów
Co moŜna zrobić nie tak jak
trzeba? cd.
• Nie przeprowadzić odpowiednich konsultacji
społecznych
• Nie uwzględnić wyników oceny
• Nie wprowadzić adekwatnych działań
zmniejszające szkodliwy wpływ / działań
kompensacyjnych
• Nie zagwarantować, Ŝe kompensacja zostanie
wykonana / wykonana w odpowiednim czasie
Korzystaj z wytycznych –
po to zostały napisane!
Ochrona gatunkowa poza N2000
• Zrób kompletne badania terenowe (w
ramach Oceny Oddziaływania na
Środowisko) w odpowiednich okresach
• Uwzględnij łączne oddziaływanie
róŜnych/kilku projektów
• Zapewnij odpowiednie środki
minimalizujące wpływy (przejścia dla
zwierząt, siedliska zastępcze)
• Wystąp o odpowiednie zezwolenia
• Zapewnij odpowiednią kompensację
(tzw. dyrektywa szkodowa)
Jak przygotować dobry projekt?
• Weź pod uwagę Naturę 2000 i ochronę
gatunkową na samym początku planowania
(przed lokalizacją i dokumentacją
techniczną)
• Dokonaj sumiennego i dobrze
udokumentowanego screeningu
• Zapewnij dobrą jakość ocen, zaplanuj
potrzebny na nie czas
• Pamiętaj rozwaŜyć (kiedy trzeba)
aternatywy – jeśli tylko moŜna unikaj
projektów mająch negatywny wpływ
• Zaplanuj i zapewnij wdroŜenie solidnych
działań minimalizujących/kompensacyjnych
Homepage:
http://ec.europa.eu/environment/nature/
index_en.htm
Dziękuję Państwu za uwagę!