Ochrona nr 30.p65 - Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy

Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 30, 2007 r.
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PRZEMYSŁOWEGO
ZANIECZYSZCZENIA RZEK – PROJEKT
RIVER SHIELD
MANAGEMENT OF THE RISK FROM INDUSTRIAL
WATER POLLUTION – THE RIVER SHIELD PROJECT
Słowa kluczowe: ochrona rzek, substancje niebezpieczne, klasy ryzyka dla wód, wskaźnik ryzyka dla wód, awarie przemysłowe, identyfikacja źródeł zagrożeń, zapobieganie
zagrożeniom, reagowanie na zdarzenia awaryjne, system wczesnego ostrzegania i alarmowania, planowanie przestrzenne, wspomaganie decyzji środowiskowych, wdrażanie
dobrej praktyki, sieci regionalne, plany inwestycyjne, jednostka RIVER SHIELD, współpraca transnarodowa, Interreg Cadses.
Keywords: protection of rivers, dangerous substance, water risk classes, water risk index, industrial accident, risk assessment, risk prevention, risk management, emergency
response, early waning and alarm system, spatial planning, environmental decision support,
emergency response guides, implementation of good practices, regional networks, actioninvestment plans, RIVER SHIELD Unit, transnational cooperation, Interreg Cadses.
The RIVER SHIELD Project is implemented under the EU Community Initiative
INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme. The programme CADSES, approved with Decision EC (2001) 4013 in December 2001, has the purpose of satisfying
the needs of overcoming the regional disequilibria and promote the socio-economic
development of the Central Adriatic Danubian South-Eastern European Space for the
enlargement of the Union, according to its priorities. Among the project partners are the
competent public authorities and institutions involved in environmental protection from
Greece, Hungary, Poland, Czech Republic, Slovenia and Bulgaria. The aim of the RIVER
SHIELD Project is to protect rivers against pollution caused by industrial accidents by
25
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
preparing and implementing the principles of good practice in the field of: risk management, prevention of and response to accidents. Planed activities within the project:
Create regional networks to strengthen the know-how transfer and transnational cooperation.
Elaborate and disseminate guides on emergency response and elimination of accident effects to the environment.
Develop and recommend for use in practice the spatial planning and land-use measures likely to contribute to the reduction of adverse environmental effects of industrial accidents.
Create a mechanism supporting future implementation of the Project results in the
form of establishing and providing necessary equipment for the RIVER SHIELD Unit
located in Greece.
Take measures to promote the Project out-comes at the regional, national and European levels.
The Project has been divided into six Work Packages:
WP1. Management and reporting.
WP2. Capacity building.
WP3. Emergency response.
WP4. Know-how utilization.
WP5. Follow-up activities.
WP6. Information and publicity.
The RIVER SHIELD Project is implemented in Poland by the Institute of Environmental Protection (IEP) from Warsaw. The subject of the Polish part of this Project is the
Oder River (the Odra River) in the Lubuskie Region. It is expected that the project will
strengthen the capacity of emergency and environmental services engaged in the process
directed at the reduction of the effects of potential industrial accidents.
1. WPROWADZENIE
INTERREG IIIB. INTERREG jest inicjatywą Wspólnoty ukierunkowaną
na pobudzenie współpracy transeuropejskiej w Unii Europejskiej. Kolejna, trzecia
inicjatywa – INTERREG III – została ustanowiona w celu wzmocnienia gospodarczej i społecznej spójności w ramach Wspólnoty. Przy jej nowelizacji w 2004 r.
specjalny nacisk położono na łączenie w jedną całość odległych regionów, w tym
tych, które mają bezpośrednią granicę z państwami kandydującymi (tzw. podejście obszarów sąsiadujących).
26
Projekt RIVER
Ochrona
SHIELD
Środowiska
– zarządzanie
i Zasobów
ryzykiem
Naturalnych
przemysłowego
nr 30,
zanieczyszczenia
2007 r.
rzek
INERREG III jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego (ERDF), na podstawie rozporządzeń1 w sprawie nowej
struktury funduszy na lata 2000–2006. Całkowity wkład ERDF do INTERREG
III w latach 2000–2006 wynosi 48752 mln euro, z czego na Polskę alokowane jest
196 mln euro.
Generalnym celem inicjatywy INTERREG III jest zrównoważony i harmonijny rozwój oraz integracja terytorialna obszaru europejskiego. Wyodrębniono trzy
komponenty INTERREG III:
A – obejmujący współpracę partnerów przy realizacji projektów przygranicznych,
B – obejmujący współpracę ponadnarodową instytucji z dużych regionów
europejskich, określonych przez Komisję Europejską,
C – obejmujący współpracę międzyregionalną między partnerami z całego
obszaru europejskiego.
W ramach INTERREG III B Polska uczestniczy w dwóch programach, tj.:
w Programie BSR (Baltic Sea Region),
w Programie CADSES (Central Adriatic Danubian South-Eastern European Space).
Program CADSES. W roku 2001 Komisja Europejska ustanowiła3 Program CADSES, który był modyfikowany dwa razy4. Program CADSES dotyczy
transeuropejskiej współpracy na poziomie ponadnarodowym. Jego celem jest
osiągnięcie wyższego poziomu terytorialnej i gospodarczej integracji w granicach
obszaru współpracy.
Obszar współpracy CADSES obejmuje Europę Środkową, Adriatycką, Naddunajską i Południowo-Wschodnią (rys. 1), w sumie 18 krajów (9 unijnych:
Austria, Republika Czech, część Niemiec, Grecja, Węgry, część Włoch, Polska,
Słowacja i Słowenia) i 9 spoza Unii Europejskiej (Albania, Bośnia i Hercegowina,
Bułgaria5, Chorwacja, Serbia i Czarnogóra, Republika Macedonii, Mołdowa,
Rumunia5 i część Ukrainy).
1
2
3
4
5
Rozporządzenie Komisji WE/ 448/2004 z dnia 10 marca 2004 r. zmieniające rozporządzenie Komisji WE/1685/2000 ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Komisji WE/1260/
/1999 ustanawiającego przepisy w sprawie funduszy strukturalnych i zawarte w rozporządzeniu Komisji WE/1145/2003 oraz rozporządzenie Rady WE/1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie WE/1260/1999.
W cenach z 1999 r.
Decyzją Komisji C(2001)4013 z dnia 27.12.2001 r.
Na mocy decyzji Komisji: C(2004)5411 z dnia 17.12.2004 r. oraz C(2005)4643 z dnia 24.11.2005 r.
Od stycznia 2007 r. Bułgaria i Rumunia są państwami członkowskimi Wspólnoty Europejskiej.
27
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
Źródło: http://www.cadses.net/
Rys. 1. Państwa realizujące projekt RIVER SHIELD w ramach obszaru CADSES
Fig. 1. States involved in the RIVER SHIELD Project in frame of the CADSES area
Podstawowym założeniem w podejściu do Programu Obszarów Sąsiadujących6 jest wspieranie współpracy międzynarodowej zarówno na zewnętrznych,
jak i na wewnętrznych granicach Wspólnoty. Jako jeden z programów sąsiedztwa CADSES, opiera się na współpracy władz regionalnych, krajowych i lokalnych. Współpraca ta ma na celu promocję integracji terytorialnej.
Głównym celem programu CADSES – w kontekście komponentu B INTERREG III – jest rozwój współpracy ponadnarodowej, promującej zrównoważony
i skoordynowany rozwój przestrzenny. W programie CADSES określono 4 priorytety i pożądane działania (tab. 1).
Program Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES jest ukierunkowany na zintegrowany i skoordynowany rozwój terytorialny przez skupienie się na wzajemnych relacjach i współzależnościach między różnymi strefami
w celu osiągnięcia strategicznych celów tego programu, do których należy:
integracja terytorialna oraz spójność społeczno-gospodarcza,
rozwój i poprawa konkurencyjności poszczególnych regionów,
ochrona środowiska oraz dziedzictwa naturalnego i kulturowego.
6
Komunikat Komisji z dnia 11 marca 2003 r. “Szersza Europa – Obszary Sąsiadujące: Nowe ramy
stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami” (Commission Communication COM
(2003) 104 final, 11 March 2003 “Wider Europe – Neighbourhood: A New Framework for
Relations with our Eastern and Southern Neighbours”).
28
Projekt RIVER
Ochrona
SHIELD
Środowiska
– zarządzanie
i Zasobów
ryzykiem
Naturalnych
przemysłowego
nr 30,
zanieczyszczenia
2007 r.
rzek
Tabela 1. Priorytety i działania przyjęte w Programie Obszarów Sąsiadujących
INTERREG III B CADSES
Table 1. Priorities for action and measures of the INTERREG III B CADSES
Neighbourhood Programme
Priorytety i działania
Priorytet 1. Wspieranie rozwoju przestrzennego i działań podejmowanych dla
osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej
• Działanie 1.1. Wspieranie wdrażania wspólnych strategii i działań
• Działanie 1.2. Kształtowanie rozwoju miast, wspieranie sieci miejskich
i współpracy miast
• Działanie 1.3. Kształtowanie rozwoju obszarów wiejskich
• Działanie 1.4. Oddziaływanie przestrzenne imigracji
Priorytet 2. Wydajne i zrównoważone systemy transportu oraz dostęp do
społeczeństwa informacyjnego
• Działanie 2.1. Rozwój sprawnych systemów transportowych wspomagających
zrównoważony rozwój
• Działanie 2.2. Poprawa dostępu do wiedzy i społeczeństwo informacyjne
Priorytet 3. Zarządzanie krajobrazem oraz dziedzictwem naturalnym i kulturowym
• Działanie 3.1. Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego
• Działanie 3.2. Ochrona i rozwój dziedzictwa naturalnego
• Działanie 3.3. Ochrona i rozwój krajobrazu
Priorytet 4. Ochrona środowiska, gospodarowanie zasobami i zapobieganie ryzyku
• Działanie 4.1. Wspieranie ochrony środowiska i gospodarowania zasobami
• Działanie 4.2. Wspieranie zarządzania kryzysowego i zapobiegania katastrofom
• Działanie 4.3. Wspieranie zintegrowanej gospodarki wodnej i ochrony
przeciwpowodziowej
Problematyka integracji przestrzennej w obszarze objętym Programem
CADSES ma szczególne znaczenie ze względu zarówno na dużą różnorodność
krajów i regionów biorących udział we współpracy (patrz rys. 1), jak i na długość
oraz charakter granic, w tym granic zewnętrznych Unii Europejskiej. Do najczęstszych form współpracy zalicza się m.in.:
współpracę regionalną,
wymianę wiedzy i doświadczeń,
opracowywanie wspólnych strategii w zakresie planowania przestrzennego
i rozwoju regionalnego,
realizację projektów pilotażowych, ilustrujących rezultaty współpracy ponadnarodowej (małe inwestycje, studia wykonalności itp.).
29
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
2. FINANSOWANIE PROJEKTÓW
W RAMACH PROGRAMU CADSES
Beneficjantami Programu Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES mogą być władze centralne, regionalne, lokalne oraz wszyscy uczestniczący
w realizacji polityki rozwoju przestrzennego jak również instytuty badawcze, uniwersytety, instytucje zajmujące się rozwojem regionalnym oraz promocją przedsiębiorczości, a także partnerzy prywatni. Projekty realizowane w ramach tego
programu są współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF – European Regional Development Fund). Fundusz ten został powołany w 1975 r. jako reakcja na coraz głębsze różnice w rozwoju regionów
Wspólnoty spowodowane przede wszystkim kryzysem gospodarczym oraz przystąpieniem do Unii Europejskiej Wielkiej Brytanii i Irlandii. Celem ERDF jest przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we
Wspólnocie przez udział w rozwoju oraz w dostosowaniu strukturalnym regionów opóźnionych w rozwoju i w przekształcaniu upadających regionów przemysłowych (zgodnie z art. 160 Traktatu ustanawiającego WE).
Fundusz ten obecnie współfinansuje projekty realizowane w ramach następujących programów:
Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego,
Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw,
Sektorowy Program Operacyjny Transport,
Program Operacyjny Pomoc Techniczna.
Wyróżnia się trzy podstawowe źródła finansowania projektów realizowanych
w Programie INTERREG III B CADSES. Struktura ich finansowania w odniesieniu do projektów realizowanych w Polsce jest następująca:
75% poniesionych kosztów ma być refundowane z środków ERDF (przy
średniej refundacji 67%),
10 % ze środków budżetu państwa,
pozostałe 15% kosztów pokrywa z własnych środków instytucja uczestnicząca w projekcie.
W sumie polscy partnerzy projektów realizowanych w ramach Programu
CADSES będą dysponować ponad 5 mln euro z środków ERDF. Środki finansowe funduszu alokowane przez Polskę w ramach INTERREG III B CADSES
w latach 2004-2006 wynoszą prawie 12,5 mln euro.
Państwa partnerskie spoza Unii Europejskiej uczestniczą w programie
CADSES jako jego pełnoprawni członkowie. Udział w projektach, realizowanych
30
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
3.2. UCZESTNICY PROJEKTU RIVER SHIELD
Uczestnikami projektu są kompetentne władze publiczne i instytucje związane z ochroną środowiska z Grecji, Węgier, Polski, Czech, Słowenii i Bułgarii.
W celu usprawnienia procesu realizacji projektów CADSES stosuje się zasadę
partnera wiodącego. Funkcję partnera wiodącego (LP – Leader Partner) pełni
Region Wschodniej Macedonii i Tracji z Grecji (tab. 2). Partnerów projektu (PP
– Project Partner) RIVER SHIELD, poza grecką firmą konsultingową, stanowią
jednostki państwowe, w większości związane z gospodarką wodną w dorzeczach
rzek greckich, czeskich i słoweńskich. Status instytutu resortowego posiada
Instytut Ochrony Środowiska z Polski i Instytut VITUKI z Węgier. Bułgarię reprezentuje fundacja. Nazwiska koordynatorów projektu i koordynatorów poszczególnych regionalnych zespołów roboczych (RWT) podano w tabeli 2.
Instytut Ochrony Środowiska to jednostka badawczo-rozwojowa utworzona w Warszawie w 1986 r. Jest jednym z 5 instytutów resortowych Ministra
Środowiska. Zgodnie ze statutem celem działania Instytutu jest opracowywanie
Tabela 2. Uczestnicy projektu RIVER SHIELD
Table 2. The RIVER SHIELD Project Partners
Kraj
Grecja
Grecja
Grecja
Grecja
Węgry
Polska
Republika
Czech
Słowenia
Bułgaria
32
Nazwa
instytucji/organizacji
Region Wschodniej
Macedonii i Tracji
Region Wschodniej
Macedonii i Tracji
Region Środkowej
Macedonii
Firma Konsultingowa
Thesis
VITUKI Instytut Naukowy
Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej
Instytut Ochrony
Środowiska
Agencja Rozwoju
Regionalnego Środkowych
Moraw
Agencja Rozwoju
Regionalnego Południowe
Primorje
Organizacja Rozwoju
Regionalnego
Symbol
(LP)
(PP1)
(PP2)
(PP3)
(PP4)
(PP5)
Imię i nazwisko
głównego
wykonawcy
Panagiotis
Georgiadis
George
Kampas
Nikos Tsotsolis
Yannis
Ioannidis
Ferenc Laszlo
Funkcja
Kierownik
projektu
RWT1 –
Koordynator
RWT2 –
Koordynator
Koordynator
merytoryczny
RWT3 –
Koordynator
Mieczysław
Borysiewicz
František
Kaštyl
RWT4 –
Koordynator
RWT5 –
Koordynator
(PP7)
Giuliano
Nemarnik
RWT6 –
Koordynator
(PP8)
Antoanneta
Stoyanova
RWT7 –
Koordynator
(PP6)
Ochrona
Środowiska
i Zasobów
Naturalnych
nr 30,
2007 r.
Projekt RIVER
SHIELD
– zarządzanie
ryzykiem
przemysłowego
zanieczyszczenia
rzek
naukowych podstaw strategii i polityki państwa w zakresie ochrony środowiska
oraz techniczno-ekonomicznych i organizacyjno-prawnych przesłanek do realizacji tej polityki. Ze względu na główne kierunki prac w Instytucie ustanowiono
6 pól badawczych, tj. monitoring środowiska, ochrona wód, ochrona ziemi i gospodarka odpadami, ochrona przyrody i krajobrazu, zrównoważony rozwój. Od
2006 r. funkcjonuje w IOŚ Krajowy Administrator Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji. W 2006 r. realizowano w Instytucie 5 projektów (ACCENT, GEMS,
RIVER SHIELD, SAFE, SKEP) finansowanych lub współfinansowanych ze środków organizacji międzynarodowych lub instytucji zagranicznych.
W realizacji zadań przypisanych Polsce w ramach projektu RIVER SHIELD
jako zakład wiodący uczestniczy Zakład Polityki Ekologicznej Instytutu Ochrony
Środowiska.
3.3. CEL PROJEKTU RIVER SHIELD
Cel projektu. Projekt RIVER SHIELD zaliczono do priorytetu 4. Ochrona
środowiska, gospodarowanie zasobami i zapobieganie ryzyku Programu Obszarów
Sąsiadujących INTERREG III B CADSES. Projekt ten jest realizowany w ramach
działania 4.2. Wspieranie zarządzania ryzykiem i zapobiegania katastrofom.
Celem projektu RIVER SHIELD jest ochrona rzek przed zanieczyszczeniem
spowodowanym awariami przemysłowymi w wyniku opracowania i wdrożenia
zasad dobrej praktyki w zakresie:
zarządzania ryzykiem,
zapobiegania powstawaniu awarii,
reagowania na awarie przemysłowe.
Bloki tematyczne. W projekcie RIVER SHIELD wydzielono 6 bloków
tematycznych (WP), które zestawiono w tabeli 3.
Tabela 3. Bloki tematyczne projektu RIVER SHIELD
Table 3. Work Packages of the RIVER SHIELD Project
symbol
WP1
WP2
WP3
WP4
WP5
WP6
Blok tematyczny
nazwa
Zarządzanie i raportowanie
Budowanie zdolności
Narzędzia wspierające działania ratownicze
Wdrożenie
Dodatkowe działania
Upowszechnianie wyników
33
Ochrona
Środowiska
i Zasobów
Naturalnych
nr 30,
2007 r.
Projekt RIVER
SHIELD
– zarządzanie
ryzykiem
przemysłowego
zanieczyszczenia
rzek
w ramach Programu CADSES, partnerów z tych krajów jest współfinansowany ze
środków PHARE7, TACIS8 i CARDS9.
3. PROJEKT OCHRONA RZEK PRZED AWARYJNYMI
ZANIECZYSZCZENIAMI PRZEMYSŁOWYMI – RIVER SHIELD
3.1. USTANOWIENIE PROJEKTU RIVER SHIELD
Wniosek dotyczący realizacji projektu RIVER SHIELD został złożony w ramach IV naboru projektów do Programu INTERREG III B CADSES w listopadzie 2005 r., z inicjatywy partnerów greckich. Spośród 238 wniosków Komitet
Sterujący w dniu 22 marca 2006 r. wybrał do współfinansowania ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 41 projektów, w tym 25 projektów z udziałem 56 partnerów z Polski.
Łączny koszt projektu RIVER SHIELD to 1,28 mln Euro. Jest on refinansowany ze środków wspólnotowych na podstawie umowy zewnętrznej (nr 5D189)
zawartej między Instytucją Zarządzającą Programem Obszarów Sąsiadujących
INTERREG III B CADSES a partnerem wiodącym. Instytut Ochrony Środowiska, tak jak pozostali partnerzy tego projektu, realizuje swoje zadania na podstawie Wspólnej Konwencji (Joint Convention), sporządzonej w Komotini w Grecji
w dniu 18 maja 2005 r.
Realizację projektu nadzoruje Komitet Monitorujący, w skład którego wchodzą przedstawiciele państw włączonych w obszar CADSES. Włoskie Ministerstwo Infrastruktury i Transportu działa jako prawny przedstawiciel Instytucji Zarządzającej Programem Obszarów Sąsiadujących INTERREG III B CADSES.
Wspólny Sekretariat Techniczny zlokalizowano w Urzędzie Miejskim w Dreźnie.
W Polsce Ministerstwo Rozwoju Regionalnego pełni funkcję Krajowego
Punktu Kontaktowego INTERREG CADSES. Kontrolą pierwszego stopnia oraz
certyfikacją kosztów kwalifikowanych związanych z udziałem polskich partnerów w projektach INTERREG III B i INTERREG III C zajmuje się Władza
Wdrażająca Programy Europejskie, w Warszawie.
7
8
9
Poland and Hungary: Action for the Restructuring of the Economy.
Technical Assistance to Commonwealth of Independent States.
Community Assistance for Reconstruction Development Stabilisation.
31
Marek Kloss
Mieczysław Borysiewicz,
Wanda Kacprzyk
Poszczególne bloki tematyczne obejmują następujące działania.
WP 1: ZARZĄDZANIE I RAPORTOWANIE
1.1.
Utworzenie struktury zarządzania projektem: podpisanie Wspólnej
Konwencji (25.V.2006 r.) regulującej obowiązki i zadania partnera wiodącego LP i partnerów projektu PP oraz umowy zewnętrznej między LP
a Instytucją Zarządzającą (23.VI.2006 r.) o dofinansowaniu projektu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, ustanowienie i wdrożenie struktury zarządzania (procedury współpracy, zespół wykonawczy,
system oceny i monitoringu realizacji projektu). Termin wykonania: 10/2006.
Schemat organizacyjny projektu RIVER SHIELD przestawiono na rysunku 2.
JEDNOSTKA
ZARZĄDZAJĄCA
PROJEKTEM
Komitet Oceniający
SR1
Grupa Doradcza
SR2
RZR1
SR2
RZR2
SRn
RZR3
RZRn
SR – sieć regionalna, RZR – regionalny zespół roboczy
Rys. 2. Struktura organizacyjna projektu RIVER SHIELD
Fig. 2. Organizational structure of the RIVER SHIELD Project
1.2.
Spotkania koordynacyjne i raportowanie: zaplanowano 5 spotkań koordynacyjnych i systematyczne raportowanie postępów w realizacji projektu zgodnie z wymaganiami programu CADSES. Termin wykonania: 04/2008.
Wdrożenie przez wszystkich partnerów, pod kierunkiem greckiego lidera.
34
Ochrona
Środowiska
i Zasobów
Naturalnych
nr 30,
2007 r.
Projekt RIVER
SHIELD
– zarządzanie
ryzykiem
przemysłowego
zanieczyszczenia
rzek
WP 2: BUDOWANIE ZDOLNOŚCI
2.1.
Ocena ryzyka. W każdym regionie uczestniczącym w projekcie zebrane
zostaną materiały dotyczące charakterystyk przestrzennych (mapy, identyfikacja zagospodarowania terenu, w tym istniejących zakładów przemysłowych itd.). Następnie przeprowadzona zostanie identyfikacja zakładów
przemysłowych stwarzających potencjalne ryzyko, w których skutki awarii mogą doprowadzić do zanieczyszczenia rzek. Na podstawie zebranych i przeanalizowanych danych zostanie przeprowadzona ocena identyfikacji ryzyka (działalność przemysłowa, rodzaje substancji niebezpiecznych, objętość uwolnień, drogi przenikania i rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń do rzek, możliwe skutki itd.). Termin wykonania: 08/2006.
Oczekiwane rezultaty: opracowane mapy badanego regionu i raport identyfikacji
ryzyka wg wspólnie wypracowanego modelu (partner wiodący Węgry) dla wszystkich regionów; w Polsce analizą objęta została część Międzynarodowego Obszaru
Dorzecza Odry w granicach administracyjnych województwa lubuskiego (rys. 3).
Rys. 3. Dorzecze Odry w województwie lubuskim – obszar objęty badaniami w Polsce w
ramach projektu RIVER SHIELD
Fig. 3. The Oder River basin in the Lubuskie Region under study within the framework
of the RIVER SHIELD Project
35
Marek Kloss
Mieczysław Borysiewicz,
Wanda Kacprzyk
2.2.
Utworzenie i działanie sieci regionalnych: identyfikacja struktur włączonych w zapobieganie i reagowanie na awarie w zakresie zagadnień ochrony
środowiska, bezpieczeństwa itp. Wybór osób zajmujących się w danym regionie zarządzaniem zidentyfikowanego ryzyka (władze publiczne, reprezentanci włączonych służb i instytucji, przedstawiciele przemysłu, ochrony
środowiska), które będą włączone do współpracy w ramach sieci regionalnej (ułatwienie wdrażania wyników projektu w kraju) i na forum międzynarodowym (wymiana doświadczeń w zakresie zarządzania zagrożeniami i reagowania na nie) jako członkowie grupy doradczej. Termin wykonania: 10/2006 (projekt sieci) 02/2007 (wymiana doświadczeń).
Oczekiwane rezultaty: opis struktury i funkcjonowania sieci regionalnych w każdym regionie wraz z listą członków sieci regionalnej z danymi kontaktowymi.
2.3.
Organizacja warsztatów informacyjnych. Prezentacja celów projektu,
raportów identyfikacji ryzyka, przeprowadzenie konsultacji (zebranie uwag
odnośnie dotychczasowych doświadczeń w formie kwestionariusza)
w zakresie zapobiegania i reagowania na zagrożenia wśród zespołów roboczych oraz sieci regionalnych. Termin wykonania: 10/2006.
Oczekiwane rezultaty: 7 warsztatów, sprawozdanie z listą uczestników warsztatów i ze zdjęciami, wypełnione kwestionariusze, raport podsumowujący ocenę
wiedzy, doświadczeń i poglądów uczestników.
2.4.
Zaprojektowanie systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania.
Opracowanie wymagań odnośnie systemu, identyfikacja wyposażenia do
monitoringu i komunikacji, określenie wymagań technicznych dla sprzętu
i oprogramowania. Termin wykonania: 11/2006.
Oczekiwane rezultaty: zakup oprogramowania i wyposażenia/sprzętu.
2.5.
Wdrożenie systemu wczesnego ostrzegania. Instalacja odpowiedniego
sprzętu i oprogramowania dla przeprowadzania symulacji zdarzeń zanieczyszczenia rzeki w Grecji. Przeszkolenie personelu, testowanie systemu,
zorganizowanie ćwiczeń. Termin wykonania: 03/2007.
Oczekiwane rezultaty: pilotażowa instalacja, testy i szkolenia.
Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wyjątkiem punktu 2.4 i 2.5, które
zostaną przeprowadzone przez partnerów z Grecji, przy ew. udziale innych uczestników projektu.
36
Ochrona
Środowiska
i Zasobów
Naturalnych
nr 30,
2007 r.
Projekt RIVER
SHIELD
– zarządzanie
ryzykiem
przemysłowego
zanieczyszczenia
rzek
WP 3. NARZĘDZIA WSPIERAJĄCE DZIAŁANIA RATOWNICZE
3.1.
Przewodnik 1: „System zarządzania na wypadek awarii”. Przewodnik obejmować będzie sposób projektowania i wdrażania systemu dowodzenia, określenie wymagań, procedur działania służb szybkiego reagowania, odpowiedzialność/kompetencje poszczególnych osób/instytucji, identyfikacja działań determinujących zwiększenie skuteczności akcji ratowniczej w przypadku wystąpienia awarii, jak również założenia dla projektowania planów operacyjno-ratowniczych oraz niezbędnych struktur organizacyjnych itd. Termin wykonania: 04/2007.
Oczekiwane rezultaty: przewodnik 1: „System zarządzania na wypadek awarii”;
przyjęcie rekomendowanego systemu przez greckie władze regionalne.
3.2.
Przewodnik 2: „Praktyki operacyjne i monitoring środowiska”. Przewodnik obejmować będzie przegląd i ocenę potencjalnych działań operacyjnych, technik ochrony wód (w tym m.in. metody odzyskiwania uwolnionych substancji/metody oczyszczania linii brzegowej akwenów wodnych),
ochronę obszarów wrażliwych pod względem środowiskowym, jak i gospodarczym i kulturowym, techniki badań polowych, zastosowanie modeli
do przewidywania rozprzestrzeniania się skażeń wód oraz gleby, sposoby
monitoringu i kontroli stanu środowiska itd. Termin wykonania: 05/2007.
Oczekiwane rezultaty: przewodnik 2: „Praktyki operacyjne i monitoring srodowiska”.
3.3.
Przewodnik 4: „Logistyka i remediacja”. W przewodniku zostaną określone wymagania operacyjne i logistyczne w zakresie transportu, komunikacji, gospodarowania odpadami, przedstawione zostaną techniki remediacji (tj. naturalne sposoby łagodzenia skutków awarii) oraz sposób dokumentacji podejmowanych działań zaradczych i działań zamykających
akcję ratowniczą itd. Termin wykonania: 05/2007.
Oczekiwane rezultaty: przewodnik 3: „Logistyka i remediacja”.
Wdrożenie przez przedstawienie opracowanych przewodników do oceny
zewnętrznej.
WP 4. WDROŻENIE
4.1.
Szkolenie uczestników. Przeprowadzone będą szkolenia dla osób włączonych zawodowo w zapobieganie zagrożeniom, zapewnienie gotowości
37
Marek Kloss
Mieczysław Borysiewicz,
Wanda Kacprzyk
i reagowanie na awarie w zakresie identyfikacji ryzyka, zapobiegania awariom, monitoringu środowiska i akcji ratowniczych. W każdym państwie
zostanie przeprowadzony intensywny kurs. Po jego zakończeniu przeszkolone osoby będą poproszone o przedstawienie swoich uwag odnośnie zaproponowanych rozwiązań w ramach projektu. Termin wykonania: 08/2007.
Oczekiwane rezultaty: przeprowadzone szkolenia w każdym państwie, lista uczestników szkoleń i materiały szkoleniowe.
4.2.
Pilotowe wdrożenie zaproponowanych rozwiązań. Wybrane zostanie
jedno dorzecze w Grecji, dla którego przeprowadzona zostanie pełna symulacja awaryjnego uwolnienia chemikaliów do rzeki. Testowany będzie
system wczesnego ostrzegania i alarmowania, plany reagowania, działania
ratownicze przy mobilizacji włączonych służb i instytucji. Uzyskane wyniki mają być poddane konsultacjom wśród partnerów jako przykład dobrej
praktyki. Termin wykonania: 10/2007.
Oczekiwane rezultaty: raport z pilotowego wdrożenia, udoskonalenie systemu i
aktualizacja wypracowanych w projekcie rozwiązań.
4.3.
Ograniczanie ryzyka w planowaniu przestrzennym. Wypracowanie
zaleceń pod kątem zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia awarii
przemysłowych oraz minimalizacji ich potencjalnego oddziaływania na środowisko. Wypracowanie propozycji dotyczącej modyfikacji istniejących
w każdym regionie planów zagospodarowania terenu. Termin wykonania:
12/2007.
Oczekiwane rezultaty: rekomendowane działania w odniesieniu do planowania
przestrzennego i planów zagospodarowania terenu. Modyfikacja regionalnych
planów.
Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wyjątkiem punktu 4.2, który zostanie przeprowadzony przez partnerów z Grecji.
WP 5: DODATKOWE DZIAŁANIA
5.1.
38
Planowanie dalszych działań i inwestycji. Opracowanie dla każdego
regionu planu działań wraz z planem inwestycyjnym niezbędnymi do wdrożenia wniosków wypracowanych w WP 4. Synteza planu działań zostanie
zaprezentowana odpowiednim ciałom decyzyjnym i odpowiedzialnym za
Ochrona
Środowiska
i Zasobów
Naturalnych
nr 30,
2007 r.
Projekt RIVER
SHIELD
– zarządzanie
ryzykiem
przemysłowego
zanieczyszczenia
rzek
kreowanie polityki regionalnej w każdym regionie, w celu rozpatrzenia
możliwych sposobów realizacji rekomendowanych działań i inwestycji
w zależności od możliwości każdego regionu/dorzecza. Termin wykonania: 02/2008.
Oczekiwane rezultaty: regionalne plany działań wraz z planami inwestycyjnymi
dla każdego regionu.
5.2.
Reorganizacja sieci regionalnych i ocena projektu. Reorganizacja sieci
regionalnych, zaproponowanych w P 2.2, w celu ułatwienia realizacji planu
działań i planu inwestycyjnego, które będą nadzorowały wdrażanie ww.
planów. Do przeprowadzenia oceny całego projektu wykorzystany zostanie system, opracowany w ramach WP1, oraz specjalny kwestionariusz,
który zostanie przesłany do wypełnienia członkom Komitetu Oceniającego. Termin wykonania: 03/2008.
Oczekiwane rezultaty: opis zreorganizowanej sieci regionalnej i raport oceniający
projekt.
5.3.
Jednostka RIVER-SHIELD. Ustanowienie w Grecji jednostki RIVERSHIELD, której celem działania będzie: i) koordynacja wymiany doświadczeń i wiedzy (know-how), jak również pomoc w transferze technologii i
badaniach itd., ii) wzmocnienie i rozszerzenie zakresu współpracy na inne
obszary geograficzne Europy, stojące przed podobnymi problemami związanymi z ochroną środowiska przed skutkami awarii przemysłowych. Termin wykonania: 04/2008.
Oczekiwane rezultaty: charakterystyka jednostki i jej mandatu, opracowanie biznes planu dla dalszego jej funkcjonowania.
Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wiodącą pozycją Grecji w działaniu 5.3.
WP 6. UPOWSZECHNIANIE WYNIKÓW
6.1.
Działania informacyjno-reklamowe. Dostosowanie zakresu informacji
i sposobu jej prezentacji dla poszczególnych grup docelowych w zależności od lokalizacji geograficznej oraz wymagań i ograniczeń sezonowych,
po uprzednim wspólnym zaplanowaniu harmonogramu takich działań. Termin wykonania: 12/2006.
Oczekiwane rezultaty: plan działań informacyjno-reklamowych.
39
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
6.2.
Upowszechnianie informacji i wyników na poziomie regionalnym/
krajowym. Publikacja artykułów w prasie lokalnej, regionalnej i krajowej
oraz w czasopismach specjalistycznych, dystrybucja przewodników, broszur i ulotek, organizacja konferencji prezentujących wyniki projektu,
w tym regionalne plany działań. Termin wykonania: 04/2008.
Oczekiwane rezultaty: artykuły, przewodniki, broszury i ulotki; rozdzielnik, sprawozdania z konferencji.
6.3.
Upowszechnianie informacji i wyników na poziomie europejskim.
Odpowiednie działania zostaną podjęte w celu rozpowszechnienia wyników projektu w UE. Termin wykonania: 04/2008.
Oczekiwane rezultaty: utworzenie (w języku angielskim i językach narodowych
państw uczestniczących w projekcie) strony WWW10 zawierającej wszystkie istotne
informacje dotyczące projektu, wydanie broszury zawierającej wyniki projektu,
udział w akcjach upowszechniających te wyniki w UE zgodnie z zapotrzebowaniem, opracowanie końcowego raportu zawierającego wszystkie wnioski z projektu, promowanie działalność jednostki RIVER-SHIELD; organizacja konferencji podsumowującej wyniki projektu.
Wdrożenie przez wszystkich partnerów, z wyjątkiem punktu 6.3, który zostanie przeprowadzony przez partnerów z Grecji.
Podsumowanie. Reasumując, w ramach projektu RIVER SHIELD planuje
się wykonać następujące działania:
opracować raporty nt. identyfikacji źródeł zagrożeń przemysłowych w poszczególnych regionach,
utworzyć sieci regionalne w celu wzmocnienia wymiany know-how i współpracy transnarodowej,
zorganizować warsztaty informacyjne promujące realizację projektu,
opracować i upowszechnić przewodniki ułatwiające prowadzenie akcji ratowniczej i likwidującej skutki awarii dla środowiska,
zorganizować szkolenia w wyżej wymienionym zakresie,
zaprojektować i przetestować w praktyce system wczesnego ostrzegania
i alarmowania (w Grecji),
10 http://www.rivershield.org; również na portalu Instytutu Ochrony Środowiska (http://ios.edu.pl)
utworzono stronę (http://www.ios.edu.pl/pol/river) dedykowaną projektowi RIVER SHIELD.
40
Projekt RIVER
Ochrona
SHIELD
Środowiska
– zarządzanie
i Zasobów
ryzykiem
Naturalnych
przemysłowego
nr 30,
zanieczyszczenia
2007 r.
rzek
opracować i zarekomendować do stosowania w praktyce środki z zakresu
planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu, mogące przyczynić
się do ograniczenia negatywnych skutków awarii przemysłowych dla środowiska wodnego,
utworzyć mechanizm wspierający wdrażanie w przyszłości wyników projektu
w postaci utworzenia i wyposażenia jednostki RIVER SHIELD zlokalizowanej w Grecji,
podjąć działania promujące wyniki projektu na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim.
Harmonogram realizacji. Okres realizacji projektu RIVER SHIELD zaplanowano na 24 miesiące (od maja 2006 r. do kwietnia 2008 r.). Harmonogram
realizacji poszczególnych bloków tematycznych przedstawiono niżej.
Harmonogram realizacji projektu RIVER SHIELD
04
03
02
01
12
11
10
09
2008
08
07
06
05
04
03
02
01
12
11
2007
10
09
08
07
06
2006
05
Rok
Miesiąc
WP
1
2
3
4
5
6
1.1
1.2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
3.1
3.2
3.3
4.1
4.2
4.3
5.1
5.2
5.3
6.1
6.2
6.3
zadania realizowane wspólnie przez wszystkich partnerów
zadanie realizowane wyłącznie przez partnerów greckich
41
Mieczysław Borysiewicz, Wanda Kacprzyk
3.4. OCZEKIWANE WYNIKI
Oczekuje się następujących efektów realizacji projektu RIVER SHIELD:
ochrona rzek przed zanieczyszczeniami spowodowanymi awariami przemysłowymi przez rozwój i wdrożenie dobrych praktyk w zakresie zarządzania
ryzykiem, zapobiegania i reagowania na awarie przemysłowe;
zwiększenie zdolności służb ratowniczych i ochrony środowiska włączonych
w proces ukierunkowany na ograniczanie oddziaływania potencjalnych awarii
przemysłowych na środowisko wodne;
wzmocnienie działań planistycznych zmierzających do zapewnienia prawidłowego rozwoju poszczególnych regionów w wyniku opracowania i wdrożenia
wypracowanych w projekcie proponowanych planów działań oraz zaleceń
odnośnie właściwego uwzględnienia wymagań ochrony wód przed awaryjnymi uwolnieniami w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
PIŚMIENNICTWO
EU Community Initiative Programme INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme. 4th Call for project proposal on Protecting Rivers from Accidental Industrial Pollution. Application Form.
INTERREG III B CADSES Neighbourhood Programme. 2004. Community Initiative Programme (CIP). Version including the Commission’s decision of November 2005.
Community Initiative INTERREG III B (2000 – 2006).
KOMUNIKAT KOMISJI DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH z dnia 2 września 2004 r.
ustanawiający wytyczne dla inicjatywy wspólnotowej w dziedzinie współpracy
transeuropejskiej, która ma zachęcać do harmonijnego i zrównoważonego rozwoju
obszaru Europy INTERREG III (2004/C 226/02) /O.J. C 226/2 10.9.2004/.
http://www.cadses.net/en/home.html
http://ec.europa.eu/regional_policy/interreg3/index_en.htm
http://www.interreg.gov.pl/
http://www.wwpwp.gov.pl/
Dr Mieczysław Borysiewicz, mgr Wanda Kacprzyk
Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej
ul. Krucza 5/11, 00-548 Warszawa
42