Pobierz PDF

Ściąga eksperta
"Bogurodzica" jako najstarsza polska pieśń religijna oraz rycerski hymn
Bogurodzica - nie znamy dokładnej daty jej powstania; najczęściej przyjmuje się pierwszą połowę wieku XIII; z powstaniem
Bogurodzicy w X wieku wiąże się legenda, przypisująca jej autorstwo świętemu Wojciechowi; był on biskupem przybyłym z Czech i
prawdopodobnie nie znał dobrze języka polskiego; autor pieśni jest nieznany, mógł nim być wykształcony mnich
średniowieczny; najstarszy zachowany odpis Bogurodzicy - tzw. krakowski pierwszy - pochodzi z roku 1407 - obejmuje on dwie
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/10
Ściąga eksperta
zwrotki; z 1408 roku pochodzi odpis krakowski drugi - liczy on już 14 zwrotek; do dwóch pierwszych dołączono pieśni pasyjne
(wielkanocne) i pieśni litaniczne skierowane do różnych świętych; z kroniki Jana Długosza dowiadujemy się, że Bogurodzica była
śpiewana przed bitwami pod Grunwaldem i Warną; miała wtedy charakter pieśni patriotycznej; był to hymn koronacyjny pierwszych
Jagiellonów
w strofie pierwszej ludzie zwracają się do Matki Boskiej, aby jako wybranej z wielu przez Boga i zjednoczonej z nim w pełnieniu
jego woli; proszą, by pozyskała i skłoniła ku ludziom przychylność swego Syna; w strofie drugiej ludzie zwracają się do Syna Bożego,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/10
Ściąga eksperta
Chrystusa, aby za przyczyną Jana Chrzciciela wysłuchał błagań o dar bogobojnego życia i zbawienia po śmierci; w
Bogurodzicy odnajdujemy wiele starych form językowych; przykładem są zmiany fonetyczne - brak przegłosu, tłumaczony
wpływem czeskim, związany z hipotezą autorstwa świętego Wojciecha; przegłos to dawny proces fonetyczny polegający na
przejściu w określonej pozycji „e” w „a” lub „o”, np.: słowiena - sławiona, zwolena - zwolona; obecnie nie używane formy trybu
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/10
Ściąga eksperta
rozkazującego: zyszczy, spuści, napełń, słysz; cechą charakterystyczną jest niezgodność przypadków: Bogu + rodzica (r. męski, lp,
celownik + r. męski lp, dopełniacz)
zmieniona forma Bogarodzica pojawiła się w drugim odpisie krakowskim; w utworze tym występuje wiele archaizmów np.: Gospodzina
, Krzciciela, zwolena, Bożyc; Bożycze to forma wołacza od rzeczownika Bożyc, czyli Syn Boga; jest to forma petronimiczna z
języka rosyjskiego; zwrot Bogiem sławiena dzisiaj zastępujemy rzeczownikiem z przyimkiem: przez Boga sławiona
kompozycja utworu i jego intelektualny charakter przypomina porządek naukowego wykładu, jest on zgodny z wymogami
scholastyki; Matka Boga, Dziewica, Pośredniczka, jawi się tutaj jako wyposażona w godności przypisane jej dogmatycznie; dalsze
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/10
Ściąga eksperta
osoby występujące w tekście - Chrystus, Bóg i Jan Chrzciciel - tworzą z Marią święty zespół czterech osób; jest to liczba
symboliczna, odnosi się do czterech cnót (męstwa, sprawiedliwości, umiarkowania, roztropności); liczba ta obok trójki, dziewiątki,
dziesiątki, bywała często eksponowana w średniowiecznej sztuce
jak typowy wiersz średniowieczny Bogurodzica jest wierszem rymowo-zdaniowym, czyli asylabicznym; nie przestrzega
jednakowego rozmiaru sylabicznego w każdym wersie; Bogurodzica znakomicie nadaje się do śpiewania; występują rymy
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 5/10
Ściąga eksperta
wewnętrzne - Bogurodzica, dziewica i rymy zewnętrzne - sławiena, zwolena; charakterystyczna jest także intonacja rosnąco-opadająca -
wynika ona ze zgodności zdań lub jednorodnych członów zdań z długością wersu
Matka Boska ukazana jest tu jako adresatka modłów, pośredniczka pomiędzy człowiekiem a Bogiem, zdolna do odegrania tej
funkcji z racji godności przypisanych jej dogmatycznie; Chrystus, Bóg i Jan Chrzciciel współtworzą z nią krąg postaci, ku którym z
pokornym błaganiem zwraca się zbiorowy podmiot; taka kompozycja utworu ma swoje odzwierciedlenie w sztuce romańskiej,
wzorcu ikonograficznym zwanym deesis; według niego majestatycznie wyobrażony Chrystus - Władca występuje w asyście Matki
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 6/10
Ściąga eksperta
Boskiej i Jana Chrzciciela, którzy pełnią funkcję pośredników pomiędzy Bogiem a człowiekiem
tytuł utworu wskazuje, że jest to pieśń maryjna - to błąd; tytuł pochodzi od incipitu, czyli pierwszego słowa utworu; jest to
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 7/10
Ściąga eksperta
modlitwa – prośba skierowana - za pośrednictwem Marii do Chrystusa; tworzona była z uwzględnieniem scholastycznego porządku
wiary; to znaczy m. in. respektuje teocentryczną wizją świata, czyli taką, w której w centrum był Bóg; Matka Boska jest z jednej strony
Matką Boga, kimś wyjątkowym, z drugiej zaś jest niezwykle bliska ludziom, stanowi pośredniczkę między ziemskim profanum a boskim
sacrum; z językiem pieśni doskonale współbrzmi jej melodia, nie wykluczone, że skomponowana przez tego samego człowieka, który
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 8/10
Ściąga eksperta
pozostał anonimowy
pieśń śpiewana była chóralnie jednogłosowo, bez akompaniamentu instrumentalnego; ta monodia, tzn. śpiew jednogłosowy,
charakterystyczna była dla średniowiecznych chorałów gregoriańskich - łacińskich śpiewów liturgicznych; Bogurodzica straciła swe
znaczenie w drugiej połowie wieku XV; z zapomnienia wydobył ją nurt poezji patriotycznej XIX wieku; świadczy o tym między innymi
przedruk Bogurodzicy przez Niemcewicza w Śpiewach historycznych
nawiązuje do niej także Juliusz Słowacki w hymnie napisanym na wieść o wybuchu powstania listopadowego pt. Bogurodzica; www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 9/10
Ściąga eksperta
do pieśni tej nawiązuje też Sienkiewicz w Krzyżakach i Potopie, oraz młodzi poeci okresu okupacji np. Krzysztof Kamil
Baczyński w wierszu Modlitwa do Bogurodzicy
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 10/10