MOTYWOWANIE DZIECKA DO NAUKI
Transkrypt
MOTYWOWANIE DZIECKA DO NAUKI
MOTYWOWANIE DZIECKA DO NAUKI MOTYWACJA • stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania; • wewnętrzny proces (siła) pobudzający jednostkę do działania i ukierunkowujący je; • To zbiór złożonych mechanizmów odpowiedzialnych za tzw. „4 U”: 1) uruchomienie, 2) ukierunkowanie, 3) utrzymanie, 4) ukończenie działania. MOTYWACJA c.d. • Innymi słowy: zachęta, bodziec, pobudka; • Stanowi siłę woli, sprężynę napędową zachowania, która powoduje, że chce się nam jeszcze... • Jest motorem rozwoju i źródłem sukcesu. • Dzięki niej człowiek wyznacza kierunki działania i osiąga wytyczone cele. MOTYWACJA DO NAUKI to zespół bodźców (czynników, motywów) pobudzających do uczenia się. Bodźce te mogą wywoływać u ucznia dwa typy zachowań: 1) dążenie, 2) unikanie. Na co wpływa motywacja? • procesy umysłowe (spostrzeganie, myślenie, wyobraźnia, pamięć) – może ona ułatwiać bądź utrudniać ich przebieg; • energię, sprawność i intensywność działania – im większa intensywność motywacji tym większej energii używamy i sprawniej wykonujemy czynności; • wytrwałość w osiąganiu zamierzonych celów. Właściwości motywacji • Motywacja NIE jest wrodzona – wrodzona jest ciekawość świata u dziecka. • Motywacja do uczenia NIE jest stała, ciągła – obniża się stale od III klasy szkoły podstawowej. • Motywacja wymaga nieustających działań, ponieważ w znacznej części jest nabywana, wyuczalna i podlega wychowaniu. Rodzaje motywacji Motywacja wewnętrzna zewnętrzna Rodzaje motywacji c.d. M. wewnętrzna: M. zewnętrzna: pragnienie do podejmowania i pragnienie do podejmowania i kontynuowania działania w kontynuowania działania, celu osiągnięcia zewnętrznych które samo w sobie stanowi rezultatów swoich działań wartość (przynosi satysfakcję, (działanie jest nagradzane lub przyjemność, radość) pozwala uniknąć kary) łączy pomyślne wykonanie jest emocjonalną reakcją na zadania z osiągnięciem czynność; pewnych celów, które dla cel stanowi samo działanie ucznia mają pożądaną wartość Rodzaje motywacji c.d. M. wewnętrzna: M. zewnętrzna: jej źródłem jest zwykle poczucie zadowolenia lub spełnienia, a nie nagroda zewnętrzna działanie podejmowane jest wskutek czynników zewnętrznych (np. siła otoczenia, oddziaływanie ludzi, zależności) jej cechą jest ciekawość, związana z potrzebą samodeterminacji i skuteczności działania jej cechą jest kontrola z zewnątrz, jakiej podlegają działania Rodzaje motywacji c.d. M. wewnętrzna: M. zewnętrzna: dziecko chce się uczyć dla dziecko uczy się ze względu na samego siebie, aktywność rodziców, nauczycieli, uczenia się podejmuje z rówieśników itp. własnej woli (jest ekscytująca, stawia ciekawe wyzwania); „chcę być w czymś coraz lepszy”, „mam zainteresowania i zależy mi na ich rozwijaniu i zdobywaniu wiedzy”, „szukam odpowiedzi na ważne dla mnie pytania” „chcę mieć dobre oceny, zdobyć nagrodę, zostać pochwalonym i docenionym” Który typ motywacji ma większe znaczenie? Motywacja wewnętrzna - wiąże się z: • • • • wysokim poziomem przyjemności z nauki, większą ciekawością świata, niższym poziomem lęku przed szkołą, skłonnością do podejmowania zadań stanowiących wyzwanie, • lepszymi osiągnięciami w nauce. Cechy zmotywowanego ucznia • chce podejmować i wykonywać zadania (jest aktywny, dociekliwy); • wierzy we własne możliwości (jest pewny siebie, ma poczucie własnej wartości); • chce pokonywać trudności, aby odnieść ostateczny sukces; • jest ambitny, chce wykonywać trudne zadania, mieć najlepsze oceny, podejmuje wyzwania; • widzi cel w uczeniu się, wykonywaniu konkretnych ćwiczeń, prac (jest chętny do działania); • jest wytrwały w dążeniu do celu i nie zraża się niepowodzeniami; • jest pogodny, uśmiechnięty i opanowany. Uczeń, któremu brakuje motywacji jest: • • • • • • • • • apatyczny; obojętny; znudzony; mało aktywny; nadpobudliwy; niechętny do działania; niepewny siebie; nieprzygotowany do lekcji; niepewny swojej wartości (ma niskie jej poczucie). Grupy czynników wpływających na motywację dziecka do nauki Motywacja do nauki środowisko rodzinne nauczyciel uczeń Czynniki związane z nauczycielem • • • • • • • • • • • • • precyzowanie jasnych komunikatów skierowanych do uczniów; uświadomienie celów uczenia się – wartości poszczególnych osiągnięć; sposób prowadzenia zajęć; przyjazna atmosfera pracy (atmosfera zaufania i zrozumienia); dobry kontakt z uczniami, wzajemny szacunek; postawa nauczyciela- aktywna, empatyczna, pełna akceptacji i cierpliwości; dobre oceny; pozytywne uwagi; konsekwencja w działaniu; docenianie wkładu pracy, odnajdywanie w pracy ucznia mocnych stron; pochwała przed rodzicami; pochwała przed klasą za wysiłek lub dobrze wykonane zadanie, prezentacja osiągnięć uczniów na szerszym forum; dobra znajomość ucznia i jego środowiska; pozytywna rywalizacja w grupie rówieśniczej; przypominanie uczniom, że niepowodzenia, błędy to normalny etap na drodze do doskonalenia się i in. Czynniki związane z uczniem • • • • • • • • • • • • • samoocena; zadowolenie, satysfakcja ze swoich osiągnięć; zainteresowania i zdolności; chęć zdobycia uznania u uczniów i nauczycieli; „zdrowa” rywalizacja w klasie; zdrowie fizyczne i psychiczne; dobre oceny; wcześniejsze pozytywne doświadczenia; wiara we własne możliwości; ciekawość świata i głód wiedzy; wytrwałość w dążeniu do celu; zdolność radzenia sobie z porażkami; chęć zdobycia nagrody i in. Negatywne wpływy środowiska rodzinnego osłabiające motywację dziecka do nauki • • • • • • • • • • • Rozpieszczanie dzieci/nadopiekuńczość; Wyręczanie dziecka; Rywalizacja z rodzeństwem; Zdezorganizowany dom; Przecenianie możliwości dzieci; Ciągłe pouczanie i krytykowanie; Nadmierna kontrola; Niewłaściwe motywowanie; Brak zainteresowania nauką dziecka; Grożenie i oskarżanie; Wyrażanie negatywnego podejścia do nauki. Czynniki środowiska rodzinnego sprzyjające motywacji do nauki I. Postawa rodzicielska – kochająca i stanowcza II. Rodzice – przykładem dla dziecka III.Dobre warunki do nauki IV.Wspieranie dziecka w tworzeniu pozytywnego obrazu samego siebie V. Współpraca ze szkołą VI.„Mądre” nagradzanie/karanie I. Postawa rodzicielska – kochająca i stanowcza 6 Zasad Wychowania Pozytywnego Akceptacja Docenianie Uczucie Dostępność Obliczalność Autorytet I. Rodzic kochający i stanowczy 1) Akceptuje; 2) Współdziała; 3) Daje dziecku rozumną swobodę, właściwą dla jego wieku; 4) Uznaje prawa; 5) Ma jasno określone zasady, wartości, normy i ograniczenia; 6) Panuje nad własnymi negatywnymi emocjami; 7) Nie porównuje; 8) Interesuje się problemami dziecka. II. Rodzic – przykładem dla dziecka 1) Podkreśla duże znaczenie uczenia się, zdobywania wiedzy i umiejętności; 2) Rozwija naturalną ciekawość dziecka; 3) Służy własnym przykładem; 4) Rozwija się i pokonuje trudności wspólnie z dzieckiem; 5) Wykorzystuje codzienne czynności i zdarzenia do ćwiczenia różnych umiejętności; 6) Świadczy o tym, jak uczyć się na błędach. III. Dobre warunki do nauki 1) Właściwa organizacja czasu – wdrażanie dziecka do systematyczności – pomoc w dobrym rozplanowaniu pracy oraz pomoc w organizacji czasu wolnego; – Odrabianie lekcji o tej samej porze (najlepsze godziny na odrabianie lekcji to 16-18), ale nie: • bezpośrednio przed lub po szkole, • po obfitym posiłku, zwłaszcza głównym tj. obiedzie, kolacji, • późnym wieczorem po godzinie 20 – 21. – Kontrolowanie ilości czasu poświęcanego na telewizję i komputer! 2) Właściwa organizacja przestrzeni do nauki; 3) Obowiązki domowe. IV. Wspieranie dziecka w tworzeniu pozytywnego obrazu samego siebie 1) Wzmaganie w dziecku poczucia własnej wartości; 2) Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień dziecka; 3) Niedopuszczenie do tego, by dziecko źle o sobie mówiło (np.: „jestem głupi”, „nie dam rady”, „i tak mi się nie uda”); Jak uwolnić dziecko z przyczepionej mu etykietki? – poszukać sposobu zaprezentowania dziecku innego obrazu jego osoby, – stworzyć sytuację, w której dziecko może zobaczyć siebie w innym świetle, – pozwolić mu usłyszeć, jak mówimy o nim coś pozytywnego, – przypomnieć dziecku jakieś poprzednie osiągnięcia, – powiedzieć, jakie są nasze odczucia i oczekiwania. IV. Wspieranie dziecka w tworzeniu pozytywnego obrazu samego siebie 4) Stawianie racjonalnych wymagań; 5) Rozdzielenie własnych ambicji od marzeń wobec dziecka; 6) Wdrażanie do radzenia sobie z porażką – Nie zaprzeczaj uczuciom dziecka, nie bagatelizuj ich; – Nazwij jego uczucia (np. „Widzę, że: jest ci bardzo smutno z tego powodu, że jesteś rozczarowany, że zadanie to sprawia ci trudność”); – Zachęć je do wymyślenia, jak można rozwiązać dany problem. V. Współpraca ze szkołą 1) Interesowanie się postępami dziecka; 2) Wspieranie, ale nie wyręczanie! Praca domowa ma na celu: a) dostarczanie dzieciom możliwości ćwiczenia i doskonalenia nowych umiejętności; b) rozwijanie u dzieci poczucia odpowiedzialności, samodyscypliny, samodzielności, wytrwałości oraz umiejętności gospodarowania czasem. – – – – – Dopilnuj, by dziecko odrabiało zadane prace domowe (sprawdź, a nie wierz na słowo dziecka). Zapewnij dziecku niezbędne materiały i pomoce naukowe. Obserwuj jak dziecko sobie radzi z samodzielnym odrabianiem lekcji. Pomóż mu zrozumieć polecenie, zaplanujcie poszczególne etapy niezbędne do wykonania zadania, udziel wskazówek. Wyznacz logiczne konsekwencje za nie przestrzeganie wyznaczonych reguł. V. Współpraca ze szkołą 3) Docenianie osiągnięcia dziecka; 4) Uczęszczanie na zebrania szkolne Po powrocie do domu: – spróbujmy powstrzymać emocje- przekraczając próg domu nie krzyczmy np. „koniec z telewizją dopóki nie poprawisz ocen”; – znajdźmy czas na rozmowę; – nie zaczynajmy od informacji negatywnych, zaczynajmy od sukcesów, osiągnięć, pochwał dziecka – od tego, co pozytywne; – mówmy o swoich odczuciach, np.: „Miło mi było, gdy pani Cię pochwaliła”, „Zmartwiło mnie Twoje zachowanie w szkole”; – gdy są problemy – wspólnie ustalmy ich rozwiązanie. V. Współpraca ze szkołą 5) Utrzymywanie dobrego kontaktu z wychowawcą • Pozytywna współpraca rodziców z nauczycielami pokazuje dziecku, że to kolejne osoby, dla których warto mieć szacunek. • Niewskazane jest wyrażanie krytycznych opinii o nauczycielu przy dziecku (obniża autorytet nauczyciela w oczach dziecka). • Częste spotkania z nauczycielami oraz kontrola obowiązków szkolnych sprawiają, że dzieci szybciej zaczynają się z nich wywiązywać. • Nauczyciel – sprzymierzeńcem rodzica w wychowaniu (a nie wrogiem)! VI. „Mądre” nagradzanie/karanie Zasady „mądrego” stosowania nagród i kar (zwiększające skuteczność ich oddziaływania): • Zawieranie kontraktu – pisemne lub ustne zawarcie umowy (zaakceptowanej przez dziecko) co do określonych postępów w zachowaniu bądź nauce (zadania i obowiązki dziecka) oraz warunki i sposób gratyfikacji za wykonanie zobowiązań objętych umową. • Bezpośrednia gratyfikacja – sygnalizowanie swego zadowolenia z racji poczynionych postępów w zachowaniu lub nauce (zazwyczaj przez wyrażenie pochwały i uznania). • Konieczne jest stosunkowo szybkie wzmacnianie zachowań (natychmiastowe – od razu po wystąpieniu, a nie odroczone). VI. „Mądre” nagradzanie/karanie Zasady „mądrego” stosowania nagród i kar (zwiększające skuteczność ich oddziaływania): • Słowne napominanie – dyskretne i życzliwe zwracaniu się do dziecka w sprawie ich niewłaściwego zachowania. Jest to napomnienie udzielane w tonie spokojnym i rzeczowym, bez cienia obrażania czy wyniosłości. • Nagrody powinny być odpowiednio atrakcyjne, a kary odpowiednio surowe. • Kary i nagrody powinny być zróżnicowane w zależności od ważności. • Wyjątkowo istotna jest konsekwencja! VI. „Mądre” nagradzanie/karanie VI. „Mądre” nagradzanie/karanie POCHWAŁA słowna aprobata, rodzaj wzmocnienia pozytywnego i forma emocjonalnego wsparcia. Warunki skuteczności stosowania pochwały: • zwykły, spokojny głos, pochwała wypowiadana w zwyczajny sposób; • wskazanie, jakich konkretnie osiągnięć dotyczy pochwała, (z uwzględnieniem wysiłku, staranności, wytrwałości); • urozmaicone zwroty pochwał; • zgodność treści słownej i emocjonalnej komunikatu; • nie chwalenie dziecka, tylko jego działania; • pochwała opisowa – opisujemy co widzimy, co czujemy. VI. „Mądre” nagradzanie/karanie POCHWAŁA c.d. Przy wyrażaniu pochwał należy unikać: • nieszczerych pochwał tylko po to, by dziecko poczuło się lepiej; • komunikatów sprawiających, że dziecko będzie czuło się kontrolowane lub manipulowane, np.: „Dobrze, zrobiłeś dokładnie to, co chciałam”. • zwrotów oceniających – pochwała w formie informacji zwrotnej, a nie wypowiedzi oceniającej! Zwrotów wyrażających pochwałę jest bardzo wiele! Jak nie chwalić? Dziecko: Tato, dostałem czwórkę z tego sprawdzianu z chemii. Rodzic: To wspaniale! Wiedziałem, że sobie poradzisz. Chemię masz we krwi! Dziecko (w myślach): Ech, gdybym nie ściągnął od Karola, to pewnie bym oblał. Jak chwalić? Dziecko: Tato, dostałem czwórkę z tego sprawdzianu z chemii. Rodzic: O! To znaczy, że poprawiłeś ocenę. Z poprzedniego sprawdzianu dostałeś trójkę, o ile dobrze pamiętam. Widać, że solidnie popracowałeś, przygotowując się do tej klasówki. Pewnie jesteś z siebie zadowolony? Dziecko: Mhm, jak się przyłożę to z kolejnej klasówki też mogę dostać czwórkę. Nie taka straszna ta chemia. Jak nie chwalić? Dziecko: Skończyłem prezentację na język polski. Rodzic: Pokaż, chętnie zobaczę. Wygląda świetnie, widać, że jesteś specjalistą w robieniu prezentacji. Jak chwalić? Dziecko: Skończyłem prezentację na język polski. Rodzic: Pokaż, chętnie zobaczę. Mhm. Slajdy są przejrzyste, zawarłeś w nich główne punkty prezentacji i zilustrowałeś wszystko odpowiednio dobranymi zdjęciami. Wygląda na to, że włożyłeś w to sporo pracy. Dziecko (w myślach): Potrafię zrobić niezłą prezentację. (na głos): Też mi się podoba, dobrze wyszło, choć musiałem nad tym trochę posiedzieć. VI. „Mądre” nagradzanie/karanie „Mądre” karanie • wymierzanie kar jak najrzadziej – w ostateczności; • kary adekwatne do przewinienia; • niestosowanie kar cielesnych! Naturalna konsekwencja to coś innego niż kara! nakazanie dziecku, by posprzątało resztki wazonu zakaz gry na komputerze w tym dniu VI. „Mądre” nagradzanie/karanie Kara ma charakter doraźny i krótkotrwały! Trwałe wyeliminowanie = kara + wywołanie zachowania niepożądanego zachowania pożądanego i wzmocnienie go Dzieci uczą się tego, czego doświadczają • zachęcane – uczą się wiary w siebie, • otaczane miłością – miłości, • wyrozumiałością – cierpliwości, • chwalone – uczą się wdzięczności, • akceptowane – lubienia siebie, • doceniane – uczą się mieć cel. Bibliografia: • • • • • • • • • • • • Brophy J.: Motywowanie uczniów do nauki. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004. Buczny J.: Różne sposoby na to, żeby uczniom chciało się chcieć. „Psychologia w Szkole” 2006, nr 3. Chilińska M.: Jak to jest z motywacją u małych dzieci?. „Wychowanie na co Dzień” 2001, nr 7/8. Covington M.V.: Motywacja do nauki. GWP, Gdańsk, 2004. Faber A., Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci się uczyły – w domu i w szkole. Wydawnictwo Media-Rodzina, 1998. Green G. W.: Jak pomagać dziecku w nauce. Wyd. Diogenes, 1998. Kołakowski A., Pisula A.: Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. GWP, Gdańsk 2011. Kordziński, J.: Wizja i motywacje. „Edukacja i Dialog” 1998, nr 7. Mejza, H.: Sztuka motywowania. „Edukacja i Dialog” 2002, nr 4. Rheinberg F.: Psychologia motywacji. Wyd. WAM, Kraków 2006. Stipek D., Seal K.: Jak nakłonić dziecko do nauki?. Wyd. Diogenes, 2002. Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V.: Psychologia – kluczowe koncepcje. Motywacja i uczenie się. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. Wykonanie: mgr Urszula Książek