Interakcja: człowiek

POST. MIKROBIOL.,
2006, 45, Supl. 1, 7 – 9
http://www.pm.microbiology.pl
INTERAKCJA: CZ£OWIEK-ZWIERZÊTA
Stanis³awa Tylewska-Wierzbanowska
Samodzielna Pracownia Riketsji, Chlamydii i Krêtków Odzwierzêcych,
Pañstwowy Zak³ad Higieny, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, tel. 0 22 542 12 50, e-mail: [email protected]
Human-animal interaction
Abstract: Man has been always closlely related to his environment and animals living in his surrounding. For ages role of animals has
been changed from source of food and clothing, throught trasportation and protection to profound relationships which caters various
humans needs such as psychological, terapeutic, educational. Common man’s contacts with animals may result in infections transmission from them and development of zoonoses.
S³owa kluczowe: interakcja cz³owiek-zwierzêta, zoonozy, zaka¿enia odzwierzêce
Key words:
human-animal relationship, zoonosis
Organizmy ¿ywe, tak¿e cz³owiek, nie wystêpuj¹
w izolacji, ale ¿yj¹c w okreœlonym œrodowisku zajmuj¹
w³aœciwe dla siebie miejsce w „wielkim krêgu ¿ycia”.
Owym krêgiem jest ekosystem, a w³aœciwym dla danego organizmu miejscem jest jego nisza ekologiczna.
Pomiêdzy populacjami ró¿nych gatunków zachodz¹ zwi¹zki poniewa¿ wszystkie one zale¿¹ od tych
samych warunków, które panuj¹ na danym terenie.
Ponadto, obecnoœæ ka¿dej z nich jest specyficznym
warunkiem zewnêtrznym dla pozosta³ych.
Wszystkie populacje w biocenozie oddzia³uj¹ na
siebie wzajemnie, a tak¿e wp³ywaj¹ na œrodowisko,
w którym wystêpuj¹. Poszczególne organizmy rywalizuj¹ miêdzy sob¹ o przestrzeñ ¿yciow¹, tj. o pokarm,
wodê, œwiat³o, itp.
Interakcja cz³owiek-zwierzêta i ³¹cz¹ce je wiêzi s¹
po czêœci wynikiem praw rz¹dz¹cych w przyrodzie,
które reguluj¹ prawid³ow¹ egzystencjê danego ekosystemu – biocenozy i biotopu, a w czêœci regu³ stworzonych przez cz³owieka.
Je¿eli istniej¹ sta³e, dwukierunkowe oddzia³ywania
pomiêdzy cz³owiekiem i zwierzêtami, które przynosz¹
znacz¹ce korzyœci ka¿demu z nich, a tak¿e wtedy kiedy s¹ one dobrowolne, niewymuszone i ka¿da strona
traktuje drug¹ jako przedmiot zaufania, przywi¹zania, podziwu lub mi³oœci mo¿na mówiæ o wiêzi ³¹cz¹cej cz³owieka ze zwierzêtami i zwierzêta z cz³owiekiem [10].
Zwi¹zki cz³owieka ze zwierzêtami istniej¹, od tysiêcy lat, od pocz¹tku istnienia gatunku Homo sapiens.
Zwierzêta dla cz³owieka by³y Ÿród³em pokarmu i okrycia chroni¹cego przed nieprzyjaznymi warunkami atmosferycznymi, œrodkiem transportu i si³¹ poci¹gow¹,
stró¿em i obroñc¹, a tak¿e wspó³towarzyszem.
Referat wyg³oszony na sympozjum naukowym „Zoonozy
– aktualne zagro¿enia” 24 – 25.03.2006 r.
Rozwój cywilizacji, spo³eczeñstw i grup spo³ecznych prowadzi³ do zmian w relacjach cz³owiek-zwierzêta. Zwierzêta sta³y siê wyznacznikiem bogactwa
i statusu spo³ecznego, œrodkiem p³atniczym w handlu
wymiennym.
Wielokrotnie zwierzêta by³y postrzegane jako symbole religijne i obyczajowe [6]. Znalaz³o to bardzo
piêkne odbicie w malarstwie – cz³owiekowi, w ró¿nych
sytuacjach ¿yciowych, towarzysz¹ zwierzêta. Przyk³adem mo¿e byæ pies, który zawsze by³ uosobieniem
wiernego przyjaciela jak równie¿ wiêzi rodzinnych
i wiernoœci ma³¿eñskiej. Jedynym wyj¹tkiem jest psychoanalityczna interpretacja J u n g a gdzie pies mo¿e
symbolizowaæ zwi¹zki pozama³¿eñskie [5]. Symbolika
zwi¹zana ze zwierzêtami, podlega³a i podlega ci¹g³ym
zmianom. Dla ludzi doby staro¿ytnej i pierwszych
chrzeœcijan paw oznacza³ wiecznoœæ. Dla ludzi Œredniowiecza by³ on symbolem ogniska domowego. PóŸniej
uosabia³ pecha. Dzisiaj symbolizuje pychê.
Wraz ze zmianami cywilizacyjnymi relacje pomiêdzy zwierzêtami i cz³owiekiem zmienia³y siê, ale
³¹cz¹ce je wiêzi pozosta³y nienaruszone. W ró¿nych
regionach geograficznych i kulturowych zwierzêta zaspakajaj¹ podobne potrzeby cz³owieka.
Przejœcie od sektora rolniczego do sektora przemys³owego, a zw³aszcza, do trzeciego sektora – post-industrialnego, w którym szczególnego znaczenia nabieraj¹
instytucje zwi¹zane z ochron¹ zdrowia (profilaktyk¹
i leczeniem), przynios³o nowe spojrzenie na korzyœci
p³yn¹ce z kontaktów ze zwierzêtami.
We wspó³czesnym œwiecie, w krajach cywilizowanych zwraca siê uwagê na rolê zwierz¹t towarzysz¹cych cz³owiekowi, w utrzymaniu zdrowia i dobrego
samopoczucia. Stwierdzono, ¿e towarzystwo zwierz¹t
mo¿e dawaæ w³aœcicielowi poczucie si³y, zaspakajaæ
jego potrzebê mi³oœci jak równie¿ stwarzaæ okazjê do
æwiczeñ fizycznych i rekreacji [2, 3].