Położenie Modrej na południowym zboczu Małych Karpat, wśród

M O D R A - miasto licznych podobieństw
- perła Małych Karpat
Odkryjcie uroki niepowtarzalnego centrum Zachodniej Słowacji
POZNAWANIE MIASTA
Położenie Modrej na południowym zboczu Małych Karpat, wśród dwóch ważnych miast
zachodniej Słowacji (Trnawy i Bratysławy) przeznaczyło jej rozwój. Pierwotnie sredowieczne
centrum miasta (Plac L. Stura i Dolna ulica) charakteryzuje zygzakowatość, dzięki której
wysłużyła sobie Modra przezwisko "Filek" (Vieleck).
W jęz. niemieckim viel znaczy dużo, sporo i eck kąt. Jest to w skrócie i z humorem wyrażony
fakt, że miasto rozwijało się w nierownym podgórskim terenie po stronach meandrującej
rzeczky "Modra". Na wytyczonych działkach w takim trudnym terenie powstawali dlatego
domki z kulisowicie wysuniętymi narożnikami. Osiedle romańskie z 12. wieku, tzw. Stare
miasto (Altstadt) rozpościerało się w okolicy dzisiejszego cmentarza w dolnej częsci Modrej.
Niemiecki kolonisci osiedlilisię w górnej częsci miasta. Soczewkowatym rozszerzeniem ulicy
ukształtowali targową przestrzeń, która do dzisiaj jest glównym rynkiem. W przeciągu stuleci
górna i dolna część połączylisię. Również częściowo zachowany forteczny system z pocz.17.
wieku charakteryzuje nieregularność. Mury obronne budowane były do już istniejącej zabudowy
i nie mogły objąć cały obwód miasta. Starsza część Modrej została pomimo murów obronnych.
Z powodu obrony jednak i tutaj powstał punkt fortyfikacyjny, pozostający z muru kamiennego
koło kościela św. Jana Chrzcicieła i cmentarzu, wzmocnionego wieżą renesansowej dzwonnice.
Sylwetka miasta jest ukształtowana konturą grzbietu Małych Karpat, z którego sterczy Velka
Homola (709 m), pasmem winogron, smukłymi wieżami kościelnymi i dachami mieszczańskich
i winiarskich kamienic.
Do zabytków miasta należy kościoł św. Jana Chrzcicieła, wcześniej kościoł proboszczowski
z 2. poł. 14. stulecia, w 16. i 18. wieku przebudowany, który jest najstarszą pamiątką budowlaną
w mieście, kościoł św. Stefana króla z r. 1873-1876 na Placu Stura, zbudowany na miejscu
starszej kaplicy, Niemiecki (1834) i Słowacki (1826) ewangelicki kościoł kościoła wyznania
augsburgskiego na ulicy Dolnej razem z kaplicą P. Marii Śnieżnej (1760), grupa posągów
Kalwarii z 18. wieku, stojąca przed wejściem do cmentarza, który jest miejscem ostatniego
wypoczynku L. Stura i kilku ważnych osobistości słowackiej narodowej historii, wcześniej
renesansowy zamek z 17. wieku, przebudowany w 18. i 19. wieku i w r. 1957 adaptowany na
Średnią winiarską szkołę, część murów obronnych łącznie z Bramą miejską, okrąglą basztą (dziś
Galeria I. Bizmayera) i kwadratowa baszta (część budynku Starej ceramiki).
MODRA HISTORYCZNA
Historia
Początky zasiedlenia terytorium Modrej sięgają do epoki brązowej (2.tys. przed naszą erą).
O obecności Keltów (1. st. przed naszą erą) i o kontaktach z antycznym Rzymem (1.-4.st.)
świadczą znalezenia monet.
Początky zasiedlenia trwalego sięgają do 9. st., do okresu rozwoja Rzeszy Wielkomorawskiej.
Ówczesny obywatele osiedla w północno-wschodnej części miasta pogrzebywali martwych
na cmentarzu w części tzw. winnicy p. Sodomu. W tym samym stuletiu używali jak atakujące
grodzisko część Zamcisko w Harmonii. To grodzisko służyło również w poł. 12. i 13. st.
do użytku wojskam węgierskim. Z 12. i 13. st. pochodzą o Modrej pierwsze pisemne zmianki.
Przyjazd niemieckich "gości" był impulsem do intensywnego rozwoju winiarstwa. W 1. poł.
14. st. Modra dzięki ekonomicznemu rozwoju stała sie
(vennym) miastem.
W r.1361 otrzymała od węgierskiego monarchy Ludowita I. przywileje poddańczego miasta
węgierskiej królowej. W zależności poddańczej pozostała Modra do r. 1569, kiedy król
Maximilian II. awansował Modrą na swobodne miasto królewskie. 16., 17., i 18. st. są dla
miasta trzemi stuleciami największego prawnego i budowlanego rozwoju.
Są związane z trzemi austriacko-węgierskimi cesarzami - Maximilianem II., Rudolfem II. i
Matthiasem. Obywatele Modrej nazwali ich "ojcami miasta". Z ich bezpośredniego impulsu
Modra powinna była dostosować się do reszty węgierskich królewskich miast "obwarowaniem
murami, fortyfikacją i przyozdobieniem wieżami i bramami". Kolejnym obowiązkiem było
założenie poddańczej osady (dzisiejsza miejscowa część "Kralowa"). Miasto nabyło nowe
terytorialne podzielenie, które zachowało się do dzisiaj. Wewnętrzne miasto rozszerzone o nowe
ulice w zachodniej części (centrum stanowiła dzisiejsza Dukelska ulica) było otoczone murami,
wałem i fosą. Trzy nowozbudowane bramy - Dolna, Horna i Pezinska oddzielały trzy
przedmieścia.
Mury były umocnione dwiema basztami. Na rynku była zbudowana wież, która jest dzisiaj
wieżą kościelna - kościoła św. Stefana króla, ratusz, w którym jest obecnie Muzeum L. Stura.
Renesansowa przebudowa miasta dotknęła również winiarskich kamienic. W terytorium rynku
były przebudowane na piętrowe mieszczańskie kamienice. Miasto nabyło nowej wartości. Ten
rozwoj jednak nie był skończony z powodu sytuacje politycznej. Ostatnim budynkiem
dokumentującym monumentalne architektoniczne tendencje Austrio-Węgierskiej monarchie jest
budynek Seminarium nauczycielskiego, zbudowanego w latach 1884-1887. Dziś jest siedzibą
Pedagogicznej i kulturnej akademii.
MODRA - MIASTO WINOGRONA I WINIARSTWA
Początki uprawiania winorogrona w Modrej niestety ciągle jeszcze nie znamy do końca.
Pierwsze pisemne wzmianki są dopiero z 14. wieku. Tymczasem dochody z sprzedaży wina
stanowili podstawę gospodarności. Szczyt winiarstwa w Modrej nastąpil, kiedy wojska tureckie
zabłokowali drogi targowe w południowych częściach Węgier. Z tej sytuacji potrafiła Modra
skorzystać. Pomyślną sprzedaża wina i rzemieslniczych produktów zaliczyła się Modra nie tylko
do najważniejszych miast królewskich Węgier, ale też do największych miast winiarskich na
terytorium Słowacji.
J.J. Schreiber, autor pierwszej monografji o Modrej zh r. 1719 (jedna z najstarszych monografji
Węgier), wymienia te wiersze:
Modranské víno je ozdoba a sláva stola.
Kiež by ti najväčšia sláva a palma daná bola.
Hodné je tokajského, podobné španielskym vínam,
je ako druhé šopronské, vyrovná sa im silou.
Je naše svojou dobrou chuťou a sladkosťou príjemnou.
O winie modrańskim piszą też M. Bel i J.M. Korabinsky, najslynniejszy Węgierscy hystorikowie
i geografi 18. wieku. Obaj oceniają winice modrańskie jak najurodzajniejsze z całego regionu
Małych Karpat.
Kultura i tradycja winiarstwa przetrwała do dzisiaj. W 2. połowie 18. wieku z powodu chorób
winogrona, zawleczonych do Europy z Ameriki, przede wszystkim filoxera zniszczyła rozległe
powierzchnie winic.
Do dzisiaj w kamienicach winiarskich z 17.-19. wieku zachował się typowy koloryt
architektoniczny regionu Małych Karpat. Najważniejszą częścią kamienic są obszerne piwnice.
W nich znajdują się beczki pełne wina, któremu kamienista ziemia na południowych zboczach
Małych Karpat dała osobliwy smak. I dlatego Modra jest ważną częścią słowackiego winiarstwa.
Co drugi rok są w Modrej organizowane święta zbierania winogrona - Winobranie.
Najpotężniejszym hodowcą winogrona jest Vinohradnicka spolocnost, firma, która hoduje
winogrono na powierzchni ponad 1000 ha i zwraca uwagę również na badanie nowych gatunków
winogrona. Wino dobrej jakości produkuje i Skolsky majetok i dużo kolejnych hodowcy
winogrona.
MODRA CERAMICZNA
Tak jak wino modrańskie ma niepowtarzalny smak i zapach, tak ceramika modrańska ma
specyficzny kształt i kolor. I tak samo bogatą tradycję. Garnciarstwo (produkcja prostego
glinianego naczynia) było zawsze ścisłe związane z produkcją, przechowywanem i spożywaniem
wina.
O najstarszej produkcji ceramicznej w Modrej dużo informacji nie mamy. Początki rozwiniętej
cechowej produkcji sięgają przed poł. 17. stulecia. W 18. wieku w Modrej osiedlilisię
Habanowie i właśnie oni przyniosli ze sobą wiedzę produkcji fajansu. W ten sposób były
stworzone dane ku temu, aby rozwinęła się produkcja ceramiki. Już w r. 1889 była w Modrej
założona szkoła-warsztat ceramiczny. W r. 1912 powstał warsztat do produkcji glinianego
naczynia, od r. 1923 warsztat występował pod nazwą "Slovenska keramika". Do tych lat sięgają
początki figuralnej i artystycznej ceramicznej tworczości. W r 1952 przeszły wytwornie do
Związku wytwórczych spółdzielni, i to już z teraźniejszą nazwą "Slovenska ludova majolika".
Produkcja ceramiki jest w Modrej związana z kilka generacjami wybitnych mistrzów i artystów.
Z ich produktami można się spotkać w Modrej w Muzeum L. Stura, w Galerii I. Bizmayera, w
firmowym sklepie SLM i kolejnych sklepach na rynku i w mnóstwie publicznych i prywatnych
budynków w całym mieście.
MODRA STUROVA
Od r. 1851 do śmierci tragicznej r. 1856 mieszkał L. Stur, kodifikator literackiego języka
słowackiego i kierownicza osobowość słowackiego ruchu narodowego 19.st., w Modrej. Modra
jest miejscem jego ostatniego wypoczynku. Z jego życiem, tworczością, i jego zgonem jest
związanych 11 pomników. Na placu L. Stura, w budynku byłego ratusza z r. 1836 znajduje się
Muzeum L. Stura. Założone było w 1964 roku. Osobną ekspozycją Muzeum L. Stura jest jego
pamiętny pokój na placu L.Stura nr. 84, v tzw. Emreszovskom domu. Ekspozycja znajduje się w
pokoju, w którym L. Stur umarł. Na fasadzie domu jest tablica. W pobliżu znajduje się pomnik
L. Stura z r. 1938 od akad. rzeźbiarza Frica Motosku. Pomnik pozostaje z dominującej figury L.
Stura, posągów jego towarzyszy J.M. Hurbana, M.M. Hodzu i J. Francisci-Rimavskeho i
symbolicznych postaci słowackich ochotników z rewolucji w r. 1848-1849. Na domu Schnella,
nr. 81 znajduje się tablica, która przypomina, że w tym domu mieszkał L. Stur w latach
1852-1855. Plac został nazwany po imieniu L. Stura w roku 1918, po powstaniu Czechosłowacji.
M O D R A - MIASTO KULTURALNYCH TRADYCJI
Modrą można nazwać również miastem poetów. Wiele wybitnych pisarzy tutaj szukało i
odnalazało inspirację. Naprzykład Jan Smrek, Laco Novomesky, Lydia Vadkerty-Gavornikova,
Vinco Sikula, Jozef Mihalkovic. Ale również malarze i muzycy. Z modrańskich instytucji
kulturalnych można wymienić Kulturny dom L. Stura, bibliotekę, kino Mier, Galerię Arias &
Vanda, Ludovu skolu umenia. Każdym rokiem organizują się imprezy kulturalne - wystawy,
koncerty, konkursy. Wyjątkową instytucją jest Obserwatorium, w którym znajduje się
największy teleskop w Słowacji.
MODRA TURYSTYCZNA I REKREACYJNA
Górskie ośrodki w Harmonii i Piesku są miejscem, gdzie spotykają się turysci, cykloturysci,
narciarze, pływaczy, jeźdzci, alpinisci, grzybiarzi, myśliwi, poprostu amatorzi przyrody i sportu.
Bezpośrednio w miescie znajduje się areal pilki nożnej, boisko do piłki ręcznej, korty do tenisa,
kąpielisko, sztuczna ściana do wspinania, fitnesscentrum...
MODRA WSPÓŁCZESNA
Większą część katastru Modrej zabierają winice i lasy. Modra ma jednak wytworzone wszystkie
dane do rozwoju usług, handlu, przemysłu, nauki i szkołnictwa. Rozwój przemysłu już z
europiejskimi parametrami reprezentuje kompleks firmy KNOTT. Naukę reprezentuje
Vyskumny ustav lieciv i Vyskumny ustav potravinarsky. Szkolnictwo tworzy sieć szkoł
podstawowych, średnich, uczelni i pedagogicznych placówek. W obecności miasto zmienia się
przy zachowaniu tradycji na miasto z atrybutami nowocześnosci.
INFO
Urząd miasta, Duklianska ul. 38, 900 01 Modra, tel.: 033/647 22 12, www.modra.sk
Policja: OO PZ SR Modra, Hrnciarska 1, tel.: 033/647 23 33
Policja miejska: SNP nr. 1, tel.: 033/647 41 40
Poczta: Duklianska ul. 36, tel.: 033/647 24 00
Muzeum L. Stura: Sturova ul. 54, tel.: 033/647 27 65
Izba L. Stura: trzeba wcześniej umowić w Muzeum L. Stura
Galeria I. Bizmayera (baszta): trzeba wcześniej umowić w Muzeum L. Stura
Slovenska ludova majolika, Dolna ul. 138, tel.: 033/647 32 38, 0903 325 247
Arias & Vanda Gallery, Sturova ul. 108, tel.: 0903 229 436
Eunika - były kościoł niemiecki
Msze : Kościoł katolicki Modra - niedziela 7.30 i 11.00
Kościoł ewangelicki Modra - niedziela 9.30
KRALOVA
Kralova założona była w r 1609 jak osada poddańcza Modrej (podczas podniesenia Modrej na
swobodne miasto królewskie). Ludność osady była słowacka, chorwacka, czeska i niemiecka.
W roku 1663 osada zosała zniszczona przez wojska tureckie i dzięki zapomogi miasta została
znowa odbudowana. Dominantą Kralovej jest kościol ewangelicki i kaplica sw. Michała z r.
1873.
HARMONIA
Harmonia jest rekreacyjną miejscowością znajdującą się na zboczu Małych Karpat 2 km na
pólnoc od centrum Modrej. Powstała w r. 1890 założeniem letniska Harmonia. Po kolei
przybywały następne ośrodki uzdrowisk klimatycznych. Dzisiaj Harmonia jest na powierzchni
188 ha i znajduje się tutaj ok. 600 domków mieszkalnych, letniskowych, hoteli. Z Modrej można
do Harmonii dostać się również szlakiem turystycznym.
PIESOK - Zochova chata
Rekreacyjna miejscowość Piesok znajduje się ok. 3 km na pólnoc od Harmonii . Ta miejscowość
ma ciekawą geologiczną prześłość. Znajdują się tutaj formacje skalne - Traja jazdci, Kamenna
brana, Bartolomejske skalky, Medvedia skala a Tisove skaly. Rozwój turystyki nastąpil w 19.
stuleciu . Pod koniec 19. st. miasto Modra zbudowało tutaj miejską willę letniskową , póżniej
Zochową chatę.
GASTRONOMICZNE SPECJALNOŚCI, DEGUSTACJA WIN
Modra jest jednym z najciekawszych punktów na Malokarpackiej winnej drodze. Region Małych
Karpat jest znany swoją gościnnością , świetną kuchnią i dobrą jakością win.
PIĘĆ TYPÓW NA WYCIECZKĘ DO OKOLICY MODREJ
1. Harmonia, Zochova chata - miejscowosci rekreacyjne nadające się do turystyki pieszej (wieża
widokowa na górze Velka Homola)
2. Zamek Cerveny Kamen - nad wioską Pila - średniowieczny zamek z muzeum broni, galerią,
piwnicami, ptakami drapieżnymi
3. Pezinok - Malokarpackie muzeum winiarstwa
4. Slovensky Grob - gastronomiczne specjałności
5. Senec - turystyczne centrum z atrakcyjnymi plażami - Slnecne jazera