OŹwietlenie awaryjne (cz. I)

TECHNICZNE ÂRODKI OCHRONY PRZECIWPO˚AROWEJ
OÊwietlenie awaryjne (cz. I)
Wst´p
W cyklu artyku∏ów poÊwi´conych zagadnieniu
oÊwietlenia awaryjnego, a w szczególnoÊci oÊwietlenia ewakuacyjnego, nierozerwalnie zwiàzanego
z ochronà przeciwpo˝arowà obiektów, postaram
si´ przybli˝yç Paƒstwu zarówno przepisy polskie,
jak i przepisy Unii Europejskiej z tej dziedziny, majàc przy tym nadziej´, ˝e przed zakoƒczeniem cyklu
b´dà obowiàzywaç w Polsce ju˝ te ostatnie.
Artyku∏ jest pomyÊlany tak, by cytowaç równie˝
odpowiednie przepisy - u∏atwi to ich poznanie rzeczoznawcom i osobom zainteresowanym. W cz´Êci
dotyczàcej norm UE przedstawione b´dà równie˝
przyk∏ady i rysunki interpretujàce te przepisy, tak
by czytelnik móg∏ skojarzyç odpowiednie wymagania z konkretnymi rozwiàzaniami w obiektach budowlanych.
OÊwietlenie dróg ewakuacyjnych oraz oÊwietlenie bezpieczeƒstwa jest w Polsce zagadnieniem cz´sto niedocenianym, i to zarówno przez inwestorów,
jak i ustawodawców, co powoduje wiele rozbie˝noÊci w interpretacji istniejàcych przepisów. Obowiàzujàce w latach 70. rozporzàdzenia ówczesnego ministra energetyki by∏y bardziej zbli˝one do zachodniego stanu prawnego ni˝ przepisy obecne. Skutki
niespójnoÊci tych przepisów widaç choçby na przyk∏adzie dyskoteki w hali sportowej Stoczni Gdaƒskiej, gdzie po zgaszeniu Êwiat∏a nastàpi∏a tragedia
pociàgajàca za sobà Êmierç wielu ludzi. Czy musia∏o
do tego dojÊç? Obecne przepisy daleko odbiegajà
od norm europejskich, szczególnie widoczne jest to
w obiektach du˝ych, których w chwili tworzenia
przepisów zupe∏nie nie brano pod uwag´. Sytuacja
taka doprowadza do tego, ˝e nawet inwestorzy zagraniczni, o ile nie sà zmuszeni przez zagraniczne
firmy ubezpieczeniowe, w imi´ fa∏szywie poj´tej
oszcz´dnoÊci eliminujà z projektów swoje rozwiàzania - twierdzàc, ˝e w Polsce one nie obowiàzujà.
OczywiÊcie w wielu przypadkach majà racj´, ale
w ten sposób automatycznie pogarsza si´ stan bezpieczeƒstwa w obiektach o bardzo du˝ej powierzchni, gdzie jednoczeÊnie mo˝e przebywaç wiele ludzi. Obiektywnie trzeba jednak zaznaczyç, ˝e
ostatnie regulacje prawne, w tym cytowane dalej
rozporzàdzenie ministra infrastruktury, próbujà powróciç do stanu sprzed kilkunastu lat, kiedy wiele
przepisów by∏o interpretowanych jednoznacznie.
W tym miejscu nale˝y podkreÊliç du˝à rol´ organów kontroli, takich jak Paƒstwowa Stra˝ Po˝arna oraz Paƒstwowa Inspekcja Pracy, które nie powinny dopuÊciç do deprecjonowania warunków
bezpieczeƒstwa, od których zale˝y zdrowie i ˝ycie
ludzi.
Aby zapoznaç si´ z problematykà oÊwietlenia
awaryjnego, nale˝y przytoczyç w Êlad za Polskà
Normà kilka definicji, niestety cz´sto mylonych
przez projektantów i u˝ytkowników systemów
awaryjnego oÊwietlenia. I tak:
26
OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA•2002•NR 1
• oÊwietlenie podstawowe, wed∏ug nomenklatury
stosowanej w PN-E-02033/84 pkt 1.3.1, to oÊwietlenie przewidziane dla danego rodzaju pomieszczenia, urzàdzenia lub czynnoÊci w normalnych warunkach pracy;
• oÊwietlenie awaryjne, wed∏ug PN-E-02033/84
pkt 1.3.2, jest to oÊwietlenie przewidziane do
stosowania w niektórych przypadkach, podczas
zaniku oÊwietlenia podstawowego;
• oÊwietlenie bezpieczeƒstwa, wed∏ug PN-E02033/84 pkt 1.3.3, to rodzaj oÊwietlenia awaryjnego umo˝liwiajàcy bezpieczne dokoƒczenie,
a w niektórych przypadkach kontynuacj´ wykonywanych czynnoÊci;
• oÊwietlenie ewakuacyjne, wed∏ug PN-E
02033/84 pkt 1.3.4, to rodzaj oÊwietlenia awaryjnego umo˝liwiajàcy ∏atwe i pewne wyjÊcie z budynku w czasie zaniku oÊwietlenia podstawowego.
OÊwietlenie awaryjne obejmuje wi´c oÊwietlenie bezpieczeƒstwa i oÊwietlenie ewakuacyjne,
czyli s∏u˝y bezpieczeƒstwu w miejscach zgromadzenia du˝ej liczby ludzi. Z tego te˝ powodu znaczenie majà nie tylko wymogi techniczne, ale równie˝ estetyczne stosowanych urzàdzeƒ czy lamp.
Dobór w∏aÊciwego oÊwietlenia awaryjnego
musi stanowiç kompromis pomi´dzy cenà, estetykà, ∏atwoÊcià monta˝u i serwisu, a tak˝e kosztem
eksploatacji przez u˝ytkownika. Dodatkowo oÊwietlenie znaków ewakuacyjnych musi byç na tyle du˝e, aby by∏y one widoczne równie˝ w warunkach
oÊwietlenia podstawowego.
Poniewa˝ systemy oÊwietlenia awaryjnego wià˝à si´ z bezpieczeƒstwem ludzi, ich parametry techniczne i niezawodnoÊç obwarowane sà licznymi,
powiàzanymi ze sobà normami. Dotyczy to zarówno przepisów okreÊlajàcych ich w∏asnoÊci Êwietlne,
jak i w∏asnoÊci elektryczne. Naruszenie tych przepisów i w Polsce, i za granicà wykracza poza prawo
budowlane majàce moc ustawy i - stanowiàc zagro˝enie budowlane - mo˝e byç surowo karane.
W zakresie awaryjnego oÊwietlenia obowiàzujà
w Polsce wymienione poni˝ej przepisy prawne. Ich
fragmenty dotyczàce interesujàcego nas zagadnienia przytocz´ w ca∏oÊci, jako ˝e sà one ma∏o znane:
Ustawy
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. nr 106,
poz. 1126, z póên. zm.)
Art. 5.1. Obiekt budowlany nale˝y projektowaç, budowaç, u˝ytkowaç i utrzymywaç zgodnie
z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi,
obowiàzujàcymi Polskimi Normami oraz zasadami
wiedzy technicznej, w sposób zapewniajàcy:
1) spe∏nienie wymagaƒ podstawowych dotyczàcych:
a) bezpieczeƒstwa konstrukcji,
b) bezpieczeƒstwa po˝arowego,
c) bezpieczeƒstwa u˝ytkowania,
2) warunki u˝ytkowe zgodne z przeznaczeniem
obiektu, a w szczególnoÊci w zakresie oÊwietlenia, zaopatrzenia w wod´, usuwania Êcieków i odpadów, ogrzewania, wentylacji oraz ∏àcznoÊci.
Rozporzàdzenia
1. Rozporzàdzenie ministra spraw wewn´trznych z 3 listopada 1992 r. w sprawie
ochrony przeciwpo˝arowej budynków, innych
obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 92,
poz. 460, zmiana: Dz. U. z 1995 r. nr 102, poz.
507)
§ 4.2. W∏aÊciciele, zarzàdcy lub u˝ytkownicy
budynków oraz placów sk∏adowych i wiat, z wyjàtkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, sà
zobowiàzani do:
2) oznakowania, zgodnie z Polskimi Normami:
a) dróg ewakuacyjnych (z wy∏àczeniem
budynków mieszkalnych) oraz pomieszczeƒ, w których w myÊl przepisów techniczno-budowlanych
wymagane sà co najmniej 2 wyjÊcia ewakuacyjne,
w sposób zapewniajàcy dostarczenie informacji
niezb´dnych do ewakuacji, [...].
§ 12.1. Obiekty budowlane nale˝y wyposa˝yç
w oÊwietlenie awaryjne (bezpieczeƒstwa i ewakuacyjne) oraz przeszkodowe, wykonane zgodnie
z warunkami technicznymi okreÊlonymi w odr´bnych przepisach i Polskich Normach.
2. Rozporzàdzenie ministra infrastruktury
z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadaç budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. nr 75,
poz. 690)
§ 181.1. Budynek, w którym zanik napi´cia
w elektrycznej sieci zasilajàcej mo˝e spowodowaç
zagro˝enie ˝ycia lub zdrowia ludzi, powa˝ne zagro˝enie Êrodowiska, a tak˝e znaczne straty materialne, nale˝y zasilaç co najmniej z dwóch niezale˝nych, samoczynnie za∏àczajàcych si´ êróde∏ energii
elektrycznej oraz wyposa˝aç w samoczynnie za∏àczajàce si´ oÊwietlenie awaryjne (bezpieczeƒstwa
i ewakuacyjne). W budynku wysokoÊciowym jednym ze êróde∏ zasilania powinien byç agregat pràdotwórczy.
2. OÊwietlenie bezpieczeƒstwa nale˝y stosowaç w pomieszczeniach, w których nawet krótkotrwa∏e wy∏àczenie oÊwietlenia podstawowego mo˝e spowodowaç nast´pstwa wymienione w ust. 1,
przy czym czas dzia∏ania tego oÊwietlenia powinien
byç dostosowany do warunków wyst´pujàcych
w pomieszczeniu i wynosiç nie mniej ni˝ 1 godzin´.
3. OÊwietlenie awaryjne nale˝y stosowaç:
1) w pomieszczeniach:
a) widowni kin, teatrów i filharmonii oraz innych sal widowiskowych,