Analiza problemu palenia tytoniu wśród studentów Państwowej
Transkrypt
Analiza problemu palenia tytoniu wśród studentów Państwowej
PRACE ORYGINALNE Mariola WOJTALL Donata KURPAS2,3 Lucyna SOCHOCKA4 Mariola SEÑ5 Andrzej STECIWKO2 Analiza problemu palenia tytoniu wród studentów Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu The analysis of smoking amongst students in the Public Higher Medical Professional School in Opole Additional key words: smokers smoking smoking cessation Uzale¿nienie od palenia tytoniu stanowi istotny problem wspó³czesnego spo³eczeñstwa. Badania prowadzone w Polsce i na wiecie wskazuj¹, ¿e liczba m³odych ludzi, którzy siêgaj¹ po pierwszego papierosa gwa³townie ronie wraz z wiekiem. Celem pracy by³a analiza problemu palenia tytoniu wród studentów Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu. Badaniu poddano grupê 290 studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa i Instytutu Po³o¿nictwa PMWSZ w Opolu. Sporód ankietowanych 72 studentów (24,8%) pali papierosy, a 218 studentów (75,2%) to osoby niepal¹ce. Na studiach niestacjonarnych pali papierosy 13,8% badanej grupy, natomiast na studiach stacjonarnych palenie papierosów deklaruje 29% badanych. Najwiêcej ankietowanych, bo a¿ 70,8% rozpoczê³o palenie papierosów w czasie nauki w szkole redniej. Maj¹c na uwadze szkodliwoci palenia, 62,5% osób pal¹cych próbowa³o rzuciæ palenie. Niestety próby te zakoñczy³y siê niepowodzeniem. Najwiêkszego wsparcia w czasie rzucania palenia papierosów studenci oczekiwaliby od osób bliskich (mê¿a, ¿ony), tak¹ opiniê potwierdza a¿ 93,1% badanych. Making conditional on the smoking is making the essential problem of the contemporary society. Conducted examinations are pointing in Poland and in the world that the number of young people which are reaching for the first cigarette is soaring together with age. The aim of the study was an analysis of smoking amongst students of the Public Higher Medical Professional School in Opole. Group of 290 stationary and non-stationary students of the Nursing Institute and the Obstetrics Institute of the Public Higher Medical Professional School in Opole was put through an examination. Out of polled 72 students (24.8%) is smoking cigarettes but 218 students (75.2%) are non-smoking persons. 13.8% of the examined group of non-stationary students is smoking cigarettes, however smoking cigarettes is declaring 29% of the examined on stationary studies. Polled the most, well as far as 70.8%, began smoking cigarettes during the secondary school. 62.5% smoking persons tried to give up smoking having the harmfulness of smoking in mind. Unfortunately these attempts ended in failure. The students would expect the biggest support from close persons (the husband, the wife) during giving up smoking, 93.1% of examined is confirming such an opinion. Adres do korespondencji: Dr Mariola Wojtal Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego Pañstwowa Medyczna Wy¿sza Szko³a Zawodowa ul. Powszechna 15 45-661 Opole Tel.: (+77) 456 33 23 e-mail: [email protected] Wstêp Uzale¿nienie od palenia tytoniu stanowi istotny problem wspó³czesnego spo³eczeñstwa. Pierwsze próby palenia tytoniu podejmuj¹ ju¿ dzieci i m³odzie¿. Badania prowadzone w Polsce i na wiecie wskazuj¹, ¿e liczba m³odych ludzi, którzy siêgaj¹ po pierwszego papierosa gwa³townie ronie wraz z wiekiem. Z badañ nad zachowaniami zdrowotnymi (HBSC) w Polsce prowadzonych w 2002 roku wynika, ¿e próby palenia tytoniu podjê³o 44% m³odzie¿y szkolnej w wieku 11-15 lat, w tym 19,8% 11-latków, 46,3% 13-latków i 65% 15-latków [3]. Ucieczka w na³óg staje siê w rozumieniu m³odego cz³owieka ucieczk¹ od nurtu- j¹cych go problemów i alternatyw¹ dla trudnej, nierozumianej i nieakceptowanej rzeczywistoci. Wród czynników determinuj¹cych rozpoczêcie i kontynuowanie palenia mo¿na wskazaæ czynniki: socjo-demograficzne: wiek i p³eæ dziecka, status spo³eczny, stan rodziny, wykszta³cenie rodziców, rodowiskowe: palenie rodziców, rówieników, wiêzi spo³eczne, normy i obyczaje rodowiska, czynniki wp³ywaj¹ce na akceptacje palenia, dostêpnoæ tytoniu, indywidualne: indywidualna wiedza o nastêpstwach zdrowotnych palenia, funkcjonalne znaczenie palenia tytoniu przez dzieci i m³odzie¿, samoocena, postrzeganie Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu Kierownik: Dr n. med. Eleonora Mess 1 Katedra i Zak³ad Medycyny Rodzinnej Akademii Medyczna we Wroc³awiu Kierownik: Prof. dr hab. n. med. Andrzej Steciwko 2 Instytut Pielêgniarstwa Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu Dyrektor: Prof. dr hab. n. med. Andrzej Steciwko 3 Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu Kierownik: Dr hab. n. med. Jerzy B³aszczuk 4 Katedra Zdrowia Publicznego, Zak³ad Pielêgniarstwa Spo³ecznego, Zak³ad Organizacji i Zarz¹dzania Akademii Medyczne we Wroc³awiu; Kierownik: Dr n. hum. Iwona Taranowicz 5 Dodatkowe s³owa kluczowe: osoby pal¹ce palenie tytoniu rzucanie palenia 804 Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10 M. Wojtal i wsp. Wyniki badañ Objêta badaniem grupa studentów reprezentowana by³a przez 255 kobiet (87,9%) i 35 mê¿czyzn (12,1%). Najliczniejsz¹ grupê 210 osób (72,4%) stanowili studenci studiów stacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa w wieku 20-25 lat. Grupê 80 osób (27,6%) reprezentowali studenci studiów niestacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa i Instytutu Po³o¿nictwa w nastêpuj¹cych przedzia³ach wiekowych: 26-35 lat 34 studentów (11,7%), 36-45 lat 33 studentów (11,4%), 46-50 lat 13 studentów (4,5%) (rycina 1). Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10 90 80 72,4 70 % 60 50 40 30 20 10 0 20-25 lat 11,7 11,4 26-35 lat 36-45 lat 4,5 46-55 lat Wiek Rycina 1 Wiek ankietowanych studentów. Age of questioned students. 80 75,2 70 60 studenci pal¹cy % 50 40 30 studenci niepal¹cy 24,8 20 10 0 Rycina 2 Palenie tytoniu w badanej grupie. Tobacco smoking in the examined group. 90 86,2 80 71 70 60 pal cy pal¹cy niepal¹cycy niepal 50 40 29 30 20 1 3,8 10 0 studia niestacjonarne studia stacjonarne Rycina 3 Palenie tytoniu z uwzglêdnieniem podzia³u grupy ankietowanej na studentów studiów niestacjonarnych i stacjonarnych. Tobacco smoking with taking into consideration the division of the polled group to students of non-stationary and stationary studies. 35 34,7 30 26,4 25 20,8 20 16,7 % Materia³ i metoda Badaniu poddano grupê 290 studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa i Instytutu Po³o¿nictwa PMWSZ w Opolu. Badania przeprowadzono metod¹ sonda¿u diagnostycznego, do którego wykorzystano ankietê opracowan¹ dla potrzeb pracy. Kwestionariusz ankiety zawiera³ 13 pytañ, na które ankietowani odpowiadali anonimowo. Podobne badania, z wykorzystaniem opracowanego kwestionariusza ankiety, przeprowadzono wród studentów Akademii Medycznej we Wroc³awiu i Akademii Medycznej w Bia³ymstoku. 100 % siebie, czynniki osobowociowe, stan psychiczny, behawioralne: niedostosowanie spo³eczne, aktywnoæ fizyczna, podatnoæ na wp³ywy rówieników, umiejêtnoæ radzenia sobie w trudnych sytuacjach [1]. M³odzi ludzie siêgaj¹c po pierwszego papierosa nie zdaj¹ sobie sprawy z ryzyka uzale¿nienia. Z farmakologicznego punktu widzenia czynnikiem uzale¿niaj¹cym jest nikotyna, natomiast zespó³ objawów psychogennych wzmacnia uzale¿nienie od nikotyny. Mówi¹c o uzale¿nieniu mamy na uwadze uzale¿nienie biologiczne dotycz¹ce uk³adu somatycznego i orodkowego uk³adu nerwowego oraz uzale¿nienie psychiczne odnosz¹ce siê do sposobów zachowania i postaw. W prewencji na³ogowi nikotynizmu uwzglêdnia siê: zapobieganie inicjacji palenia, najlepiej przez pozytywny przyk³ad w rodzinie, informowanie o skutkach palenia i oddzia³ywanie perswazyjne, ograniczanie ekspozycji na bierne palenie, zw³aszcza dzieci, upowszechnianie programu zapobiegania paleniu tytoniu w szko³ach, zakaz reklamy wyrobów tytoniowych w mediach [2]. W zderzeniu z faktem na³ogu nikotynizmu wród m³odzie¿y nale¿a³oby podj¹æ próbê odpowiedzi na kilka, istotnych pytañ. Czy wskazane powy¿ej dzia³ania prewencyjne s¹ wystarczaj¹ce? Dlaczego, mimo udowodnionego negatywnego wp³ywu palenia tytoniu na zdrowie cz³owieka tak wielu m³odych ludzi rozpoczyna i/lub kontynuuje palenie? Czy stan wiedzy konkretnego cz³owieka na temat szkodliwoci palenia tytoniu jest na tyle du¿y, aby móg³ zostaæ zaliczonym do czynników prewencyjnych w odniesieniu do na³ogu nikotynizmu? Celem pracy by³a analiza problemu palenia tytoniu wród studentów Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu. 15 10 5 0 1,4 do 55 sztuk do sztuk 6-10 sztuk sztuk 6-10 11-15 sztuk 11-15 sztuk powy¿ej 16-20 16-20sztuk powyej 20 20 sztuk sztuk sztuk Rycina 4 Iloæ papierosów wypalanych przez studentów w ci¹gu doby. Number of cigarettes smoked by students within twenty-four hours. 805 70,8 powy¿ej 20 sztuk 13,9 9,7 5,6 0 szko³a szkoa podpodstawowa stawowa szko³a szkoa rednia rednia pocz¹tek pracy pocz tek pracy zawodowej zawodow ej okres okres studiów studiów Rycina 5 Czas rozpoczêcia palenia przez ankietowanych. Time of smoking initiation by studied students. Czy podejmowa³a Pani/Panpróby próby rzucenia palenia? Czy podejmowa a Pani/Pan rzucenia palenia? 54,2 % 55 50 45 40 35 30 25 20 15 27,8 9,7 8,3 10 5 0 tak,kkilka razy tak, il ka razy raz t tak, ak , jejeden den raz mam nienie, , aleale mam t ak i taki zamiar zamiar mam nienie, , nienie mam takiego zamiaru takiego zamiaru Rycina 6 Próby rzucenia palenia i chêæ zerwania z na³ogiem. Attempts of smoking cessation and desire for kicking up a habit. 25 20 20,8 15 % 12,5 11,1 10 9,7 9,7 4,2 5 0 z³y nastrój stres brak obecnoæ innych pal¹cych zamiennika brak silnej woli wzmo¿ony apetyt % Rycina 7 Trudnoci, na które napotykali ankietowani podczas rzucania palenia. Problems which came across to questioned students while giving up smoking. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Od kogo oczekiwa³/aby Pan/Pani pomocy podczas rzucania palenia? 93,1 33,3 26,3 22,2 19,4 0 osoby bliskie (m¹¿, ¿ona, dzieci) chêæ skorzystania z poradni antynikotynowej lekarz/ pielêgniarka, inny pracownik ochrony zdrowia psycholog wspó³pracownicy wiêcej informacji z prasy, radia i TV Rycina 8 Oczekiwania dotycz¹ce pomocy, która mog³aby byæ udzielona ankietowanym podczas rzucania palenia. Expectations concerning the help which could be given students during smoking cessation. 806 Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10 Sporód 290 ankietowanych 72 studentów (24,8%) pali papierosy, a 218 studentów (75,2%) to osoby niepal¹ce (rycina 2). Na studiach niestacjonarnych pali papierosy 11 studentów, a wiêc 13,8% badanej grupy, natomiast na studiach stacjonarnych palenie papierosów deklaruje 61 ankietowanych, czyli 29% badanej grupy (rycina 3). W grupie pal¹cych ankietowani wskazuj¹ nastêpuj¹ce iloci wypalanych dziennie papierosów: do 5 sztuk 25 osób (34,7%), 6-10 sztuk 19 osób (26,4%), 1115 sztuk 15 osób (20,8%), 16-20 sztuk 12 osób (16,7%), powy¿ej 20 sztuk 1 osoba (1,4%) (rycina 4). Pierwsze próby palenia papierosów podejmuj¹ najczêciej dzieci i m³odzie¿. Wskazywany przez ankietowanych pocz¹tek palenia papierosów przypada³ w wiêkszoci na czas nauki w szkole redniej 51 ankietowanych (70,8%). W okresie studiów palenie tytoniu rozpoczê³o 10 studentów (13,9%), na pocz¹tku pracy zawodowej 7 (9,7%) (rycina 5). Maj¹c na uwadze szkodliwoci palenia i to, ¿e nigdy nie jest za póno na porzucenie na³ogu, 45 pal¹cych studentów (62,5%) próbowa³o rzuciæ palenie; niestety próby te zakoñczy³y siê niepowodzeniem, co potwierdza, ¿e nikotyna prowadzi do bardzo silnego uzale¿nienia psychofizycznego. Ponadto 20 ankietowanych (27,8%) nie podejmowa³o nigdy próby zerwania z na³ogiem, ale ma taki zamiar; 7 ankietowanych (9,7%) nie ma zamiaru podejmowaæ próby rzucenia palenia. Wyniki te przedstawia rycina 6. Studenci, którzy podejmowali próby zerwania z na³ogiem podawali nastêpuj¹ce trudnoci, na jakie napotkali podczas rzucania palenia: stres 15 ankietowanych (20,8%), z³y nastrój 9 ankietowanych (12,5%), obecnoæ innych pal¹cych 8 ankietowanych (11,1%), brak zamiennika 7 ankietowanych (9,7%), brak silnej woli 7 ankietowanych (9,7%), wzmo¿ony apetyt 3 ankietowanych (4,2%). Napotkane trudnoci przedstawia rycina 7. Na pytanie dotycz¹ce tego, od kogo badani oczekiwaliby pomocy podczas rzucania palenia, ankietowani udzielali najczêciej odpowiedzi, ¿e od osób bliskich (mê¿a, ¿ony) 67 osób (93,1%). Z pomocy poradni antynikotynowej chcia³oby skorzystaæ 24 ankietowanych (33,3%), z pomocy lekarza, pielêgniarki lub innego pracownika ochrony zdrowia 17 ankietowanych (26,3%), natomiast nikt z ankietowanych osób nie udzieli³ odpowiedzi, ¿e potrzebowa³by wiêcej informacji z prasy, radia i telewizji (rycina 8). Maj¹c na uwadze niekorzystne zdrowotne skutki biernego palenia zapytano tak¿e studentów niepal¹cych, czy zgadzaj¹ siê na palenie papierosów w ich obecnoci. Sporód grupy 218 niepal¹cych ankietowanych 141 osób (64,7%) zdecydowanie nie zgadza siê na palenie w ich towarzystwie, niestety 53 osoby niepal¹ce (24,3%) raczej udziela przyzwolenia innym na palenie w ich M. Wojtal i wsp. Czy zgadza siê Pani/Pan na palenie papierosów w Pani/Pana obecnoci? 70 64,7 60 % 50 40 30 24,3 20 10 2,8 0 zdecydowanie tak, bo nie widzê w tym nic szkodliwego 8,2 zdecydowanie tak, bo jest mi to obojêtne raczej tak, bo jest mi niezrêcznie zwróciæ uwagê zdecydowanie nie zgadzam siê na palenie w mojej obecnoci Rycina 9 Bierne palenie opinie studentów niepal¹cych dotycz¹ce przyzwolenia na palenie papierosów w ich towarzystwie. Passive smoking opinions of non-smoking students concerning consents to smoking cigarettes in their company. obecnoci, poniewa¿ jest im niezrêcznie zwróciæ uwagê pal¹cym (rycina 9). Podsumowanie W ankietowanej grupie studentów PMWSZ w Opolu papierosy pali, co czwarty student. Wiêkszy procent studentów pal¹cych stanowi¹ studenci studiów stacjonarnych, a wiêc osoby m³ode w wieku od 20 do 25 lat; na studiach niestacjonarnych osoby pal¹ce stanowi¹ nieca³e 14% badanej grupy. Studenci pal¹cy wypalaj¹ najczêciej do 5 sztuk papierosów dziennie, porównywaln¹ procentowo grupê pal¹cych stanowi¹ palacze 6-10 sztuk papierosów dziennie. Najwiêcej ankietowanych rozpoczê³o Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10 palenie papierosów w czasie nauki w szkole redniej. Studenci wykazuj¹ potrzebê odrzucenia na³ogu na co wskazuje fakt, ¿e wiêkszoæ pal¹cych podejmowa³o ju¿ próby rzucenia palenia. Prawie jedna trzecia z niepodejmuj¹cych próby ma taki zamiar, a wiêc wykazuje chêæ zerwania z na³ogiem. Musi ona byæ jednak wsparta edukacj¹ i zaplanowanymi dzia³aniami w kierunku pomocy osobom uzale¿nionym, co potwierdza fakt, ¿e we wszystkich przypadkach próby rzucania palenia zakoñczy³y siê niepomylnie. Najbardziej dokuczliwymi trudnociami w rzucaniu palenia okaza³y siê dla ankietowanych: stres, z³y nastrój i obecnoæ innych pal¹cych w otoczeniu. Najwiêkszego wsparcia w czasie rzucania palenia papierosów respondenci oczekiwaliby od osób bliskich (mê¿a, ¿ony). Z profesjonalnej pomocy poradni antynikotynowej, lekarza, pielêgniarki lub innego pracownika ochrony zdrowia oraz psychologa chcia³by skorzystaæ, co trzeci badany. ¯adna z ankietowanych osób nie wyra¿a potrzeby wiêkszej iloci informacji z prasy, radia i telewizji przy rzucaniu palenia tytoniu. Bior¹c pod uwagê nastêpstwa zdrowotne biernego palenia tytoniu, tylko, co szósty niepal¹cy zdecydowanie nie zgadza siê na palenie papierosów w swojej obecnoci. Przyzwolenia na palenie papierosów w swoim towarzystwie udziela niemal, co czwarty student niepal¹cy. Wobec powy¿szego nale¿y bezwzglêdnie przestrzegaæ zakazu palenia papierosów w miejscach publicznych, a w szczególnoci w placówkach owiaty i ochrony zdrowia. Ze wzglêdu na to, ¿e najwiêcej ankietowanych osób rozpoczê³o palenie tytoniu w szkole redniej nale¿y równie¿ wzmóc i skoncentrowaæ dzia³ania edukacyjne i prewencyjne wród uczniów szkó³ podstawowych i gimnazjalnych, aby wiadomi nastêpstw zdrowotnych palenia tytoniu w przysz³oci nie siêgali po papierosy. Pimiennictwo 1. Kowalewska A.: Palenie tytoniu jako jedna ze zniewolonych dróg wspó³czesnego cz³owieka. [W:] Cz³owiek w sieci zniewolonych dróg, (red.) M. Jêdrzejko, W. Bo¿ejewicz. Pu³tusk 2007 (Materia³y konferencyjne). 2. Krawczyñski M.: Propedeutyka Pediatrii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002. 3. Woynarowska B., Mazur J.: Zachowania zdrowotne, zdrowie i postrzegania szko³y przez m³odzie¿ w Polsce w 2002 roku. Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania, Zak³ad Epidemiologii Instytutu Matki i Dziecka Warszawa 2002. 807