Wzrost gospodarczy a bilans płatniczy

Wzrost gospodarczy
a bilans płatniczy
Wyklad #1
Struktura:
Podstawowe definicje
Produkt Narodowy Brutto (realny i nominalny)
Parytet siły nabywczej
Główne składniki PNB
Ocena sytuacji gospodarczej w Polsce
Liberalizm a interwencjonizm
Krajowe modele wzrostu gospodarczego
PNB a dobrobyt ekonomiczny
Wzrost gospodarczy a problemy ekologiczne
1-1 Podstawowe definicje
(Begg et al. 2007)
Makroekonomia jest nauką o gospodarce
rozumianej jako system
Mikroekonomia to nauka zajmująca się
szczegółową analizą podejmowanych przez
jednostki decyzji dotyczących zakupu i
sprzedaży towarów.
Makroekonomia działa z takimi
kategoriami:
wzrost gospodarczy (PKB/PNB);
inflacja (poziom cen);
bezrobocie;
bilans płatniczy.
1-2 Produkt Narodowy Brutto (realny i
nominalny)
Produkt Narodowy Brutto określa łączną
wartość pieniężną dóbr i usług wytworzonych
przez obywateli danego kraju w ciągu danego
okresu. PNB to suma rocznego strumienia
końcowych dóbr i usług, ostatecznie
zakupywanych i zużywanych.
Produkt Krajowy Brutto pokazuje produkcję,
wytworzoną na terytorium danego kraju,
niezależnie od tego, kto jest właścicielem ―
obywatel tego kraju czy obcokrajowiec.
Polska, 1990―2007 r.
1200
8
Nominalny PKB
Realny PKB
1000
6
4
800
2
600
2006
2004
2002
2000
1998
1996
-6
1994
0
1992
-4
1990
200
a) nominalny i realny PKB (mld. zł);
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
-2
1992
400
1990
0
-8
c) tempo wzrostu realnego PKB (%);
Polska: regionalny PKB, 2001-02
Wskaźnik PKB nie jest doskonałym miernikiem
wzrostu gospodarczego.
Wybitny austriacki ekonomista Ludwig von Mises
mówił, że wskaźnik PKB ma się tak do
gospodarki, jak globus do kuli ziemskiej (Fijas
2005, s. 44). W obu przypadkach uproszczenia są
tak wielkie, że czasem zniekształcają rzeczywisty
obraz.
Statystyka polskiego PKB nie obejmuje:
szarej strefy (13―14% PKB);
handlu wymiennego. Nie uwzględnia się barteru
pracy opartego na zasadzie sąsiedzkiej
samopomocy, (np. brat orze pole bratu w zamian za
pomoc przy budowie domu). Barter obniża także
koszty pracy w rolnictwie o co najmniej 20%. Realna
wartość produkcji rolnictwa to ponad 34 mld zł. (o
połowę więcej, niż wynika z oficjalnych danych);
przychody z emigracji. Badania ukazują, że rocznie
od emigracji trafia do Polski (w formie przekazów
pieniężnych, prezentów rzeczowych i pieniędzy w
kopertach) ok. $4 mld.
1-3 Parytet siły nabywczej
Parytet siły nabywczej (ang. purchasing
power parity ― PPP) to jednostka
reprezentująca identyczny wartościowo
koszyk dóbr i usług w każdym z
porównywanych krajów, bez względu na
zróżnicowanie poziomu cen.
Uproszczoną wersję PPP
przedstawia indeks Big Mac
Europa Wschodnia: PPP
3,5
3
2,5
2
1,5
1
Polska
Czechy
Wegry
0,5
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
0
PKB per capita według PPP ($), 2005
Kraj
Kraj
Kraj
Luxemburg
70014
Czechy
20281
Polska
13573
USA
41674
Malta
20410
Litwa
14085
Niemcy
30493
Węgry
17014
Łotwa
13218
Cypr
24473
Słowacja
15881
Słowenia
23004
Estonia
16654
Źródło: 2005 ICP Global Results
PKB regionów Unii Europejskich
(średnia EU=100):
Inner London
Bruxelles-capitale
Luxemburg
Hamburg
Opolskie
Warmińsko-Mazurskie
Podkarpackie
Podlaskie
Lubelskie
Źródło: Eurostat
― 278%
─ 238%
─ 234%
─ 184%
─ 37%
─ 37%
─ 36%
─ 36%
─ 33%
Rozliczenie światowego PKB na podstawie PPP
wywiera istotny wpływ na ocenę jego poziomu
Metoda mierzenia PKB dotyczy trzech
ważnych pytań:
tempo wzrostu PKB w skali światowej;
względna wielkość poszczególnych
gospodarek krajowych. Anty-globaliści kładą
nacisk na to, że w ubiegłych 20 latach udział
krajów rozwijających się w światowym
dochodzie zmniejszył się o niemal o jedną
czwartą. Ale w przeliczeniu na PPP ten sam
udział zwiększył się o połowę;
skala nierówności gospodarczej pomiędzy
bogatymi i biednymi krajami.
Prawo jednej ceny:
P = EP
*
gdzie P ─ poziom cen w danym kraju,
P* ─ poziom cen za granicą,
E ─ kurs walutowy.
Kurs walutowy USD/euro (ECU)
1,6
Parytet sily nabyw czej
1,5
1,4
1,3
1,2
1,1
1
0,9
0,8
0,7
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
0,6
W rzeczywistości kurs walutowy nie musi być
idealnie równy PPP nawet w długim okresie z
kilku przyczyn:
występowanie tzw. dóbr niehandlowalnych ―
produktów łatwo psujących się, bardzo kosztownych
w transporcie, a także usług;
przepływy kapitałowe;
dysparytet stóp procentowych;
różna wydajność pracy;
międzyczasowa optymalizacja konsumpcji osobistej;
sztywne ceny;
różnica w systemach opodatkowania;
działania spekulacyjne inwestorów finansowych;
struktura wydatków rządowych
1-4 Główne składniki PNB
Od strony produktu
Od strony zarobków
Konsumpcja osobista (C) Płace
Krajowe inwestycje
brutto (I)
Rząd (G)
Procenty i inne dochody
z własności
Podatki pośrednie
Bilans obrotów bieżących Amortyzacja
(X-M)
Zyski
Składniki PKB w Polsce, 1990―2007
PKB
Konsumpcja
Inwestycje
1200
1100
1000
70
60
Wydatki rzadowe
Zmiana zapasow
CA
900
800
50
40
700
600
30
500
20
400
300
10
200
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
-100
1990
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
-10
1992
0
1990
0
100
Przyjmując symbol Y dla oznaczenia PKB w
cenach czynników produkcji, otrzymujemy:
Y = C + G + I + (X − M )
gdzie:
Y ─ PKB,
C ─ konsumpcja,
I ─ inwestycje,
G ─ wydatki rządowe,
X ─ eksport,
M ─ import
Otwartość gospodarki (X+M/Y):
200
Slowenia
Rumunia
180
Polska
Wegry
Czechy
Slowacja
160
140
120
100
80
60
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
40
Polska: bilans płatniczy ($ mln), 2007 r.
A. Bilans obrotów
bieżących
-18595
A1. Bilans handlowy
-15553
A2. Bilans usług
A3. Dochód
4718
-16253
A4. Transfery
8493
B. Rachunek kapitałowy
4771
C. Rachunek finansowy
39832
C1. BIZ
17976
C2. Inwestycje portfelowe
-5032
C3. Derywatywy
-2010
C4. Inne inwestycje
28898
D. Blędy
E. Rezerwy
-12964,5
-13043,500
1-5 Rodzaje wzrostu gospodarczego
wewnętrznie-orientowany (↑C+I+G albo ↓M);
zewnętrznie-orientowany (↑(X─M)).
Zadłużenie
gospodarstw
domowych,
2002―03 rr.
Eksperci Worldwatch Institute : "Ludzi stają
się bogatsi, ale nie szczęśliwsi".
otyłość;
akumulacja długu;
gonitwa za dobrami konsumpcyjnymi;
zanieczyszczenie środowiska.
Wzrost gospodarczy w Chinach jest coraz
bardziej oparty na popycie wewnętrznym:
Europa: tempo
wzrostu PKB
1-5 Ocena bieżącej sytuacji
gospodarczej w Polsce
Wiosna 2008
Moody's: Polska przeżywa okres silnego wzrostu i
niskiej inflacji
MFW: Wzrost PKB wyniesie w Polsce 5,0 proc. w
2008 r.
wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak :
możliwy 6-procentowy wzrost gospodarczy w 2008
Janusz K. Kowalski (Dziennik 19 stycznia 2008):
coraz gorsze wyniki ekonomiczne
Jesień 2008 r.
Goldman Sachs: PKB Polski wzrośnie w 2008 r. o
5,4 proc. wobec prognozowanych wcześniej 5,6 proc.
W 2009 r. wzrost PKB wyniesie 3,6 proc. wobec
prognoz 4,2 proc.
Czechy ─ 4,3 proc. (4,4 proc.), a w 2009 o 2,5 proc.
(3,8 proc.)
Węgry ─ 2,2 proc. (2,3 proc.), a w 2009 o 1,5 proc.
(2,5 proc.).
Rosja ─ 6,2 proc. (7,5 proc.), a w 2009 o 4,0 proc. (7,0
proc.).
Francuski bank BNP Paribas: 3 proc. PKB (3,7 proc.)
Amerykański bank Merrill Lynch: 4 proc. (3,3 proc.)
Turcja – 4,7 proc. (3,5 proc.)
Węgry ─ 1,4 proc. (2,5 proc.)
Amerykański JP MORGAN (poniedziałek 10 listopada
2008): wzrost PKB ma wynieść tylko 1,5 %
Bank Światowy: 4 proc.
Jacek Rostowski, minister finansów: dziś nie ma
powodów, aby uważać, że PKB będzie niższe niż
zakładane 4,8 proc. Utrzymujemy także szacunki
dotyczące średniorocznej inflacji na poziomie 2,9 proc.,
choć być może będzie ona niższa. W opinii ministra,
Polska jest jednym z najlepiej przygotowanych krajów
na obecne, trudne czasy.
Wiceminister finansów Katarzyna Zajdel-Kurowska:
"Nie ma ryzyka dla założonego w przyszłorocznym
budżecie wzrostu gospodarczego na poziomie
4,8 proc."
Pawlak: W Polsce nie ma kryzysu (niedziela 26
października 2008 17:12)
zjawiska zachodzące na
warszawskiej giełdzie należy
bacznie obserwować, ale
reagować na nie spokojnie i
odpowiedzialnie.
na rynku międzybankowym potrzebne jest wsparcie i
działania NBP, sprzyjające wprowadzeniu większej
płynności.
mogą być też potrzebne gwarancje rządowe dla
zagrożonych instytucji finansowych, ale pod zastaw
ich akcji.
Jeszcze pod koniec ubiegłego roku analitycy
uczestniczący w konkursie NBP, „Rzeczpospolitej” i
„Parkietu” szacowali, że w ostatnim kwartale 2008 r.
wzrost PKB Polski sięgnie 5,5 proc. Teraz średnia
prognoz wynosi 5,1 proc. A w pierwszej połowie
przyszłego roku dynamika wzrostu może spaść
poniżej 5 proc. – po raz pierwszy od trzech lat.
osłabienie w inwestycjach (na początku przyszłego
roku zaś może się obniżyć do ok. 11 proc.),
inflacja nie odpuści (jeszcze w grudniu ekonomiści
prognozowali, że w ostatnich trzech miesiącach 2008 r.
inflacja wyniesie 3,4 proc. W marcu szacowali, że
będzie to 4 proc. Teraz – 4,2 proc. )
deficyt na rachunku obrotów bieżących będzie rósł
(Jest on głównie spowodowany powiększającym się
deficytem handlowym (import przewyższa eksport)
oraz odpływem zysków zagranicznych inwestorów)
Zima 2009 r.
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
(IBnGR): w roku 2009 PKB Polski wzrośnie o 2,0
proc, a w roku 2010 - o 3 proc.
Ministerstwo Gospodarki: Wzrost PKB Polski w
2009 r. może zwolnić do 1,7 proc.
NBP: w 2009 roku wzrost gospodarczy w Polsce
sięgnie tylko 1,1 proc. Odbicie nastąpi w 2010 r., ale
sytuacja na rynku pracy zacznie się poprawiać
dopiero rok później
Wiosna 2009 r.
Raport Bank of America/Merril Lynch:
Prognozujemy recesję we wszystkich głównych
gospodarkach regionu, od 1,0-proc. spadku PKB w
Polsce do 4,5-proc. spadku na Węgrzech
Moody’s: "Polska gospodarka w bieżącym roku
prawdopodobnie doświadczy recesji, chociaż w tym
momencie trudno jest przewidzieć jej głębokość"
Bank Światowy: wzrost w krajach takich jak
Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Słowacja czy
Słowenia może spowolnić do około 0 do 2 proc.
Jeffrey Sachs, jeden z najważniejszych i najbardziej
znanych ekonomistów na świecie (niedziela 26 października
2008 23:40)
"Nie wykluczam, że Polska
może być ciężko doświadczona
przez tę recesję. Wszystko przez
słabnący eksport oraz zaciskający
pasa rynek kredytowy. Mam
jednak wielką nadzieję, że
Europejski Bank Centralny i Unia Europejska nie
zostawią was samych"
Eksport w Polsce, 2002―08 rr.
50
4,5
45
40
4
35
30
3,5
25
20
3
15
10
2,5
5
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2008
2007
2006
2005
2004
2002
2003
a) eksport ($ mld);
2002
2
0
b) kurs walutowy złotego (per dollar)
Inwestycje w Polsce (% PKB),
2002―07 rr.
24
23
22
21
20
19
18
17
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
16
Problemy gospodarcze w Polsce:
Deficyt budżetowy, który powoduje wzrost długu
państwowego.
Duży udział transferów społecznych ― 20% PKB
(więcej, niż w Szwecji),
Brak nowoczesnej infrastruktury,
Mniejsze BIZ na mieszkańca, niż w innych krajach.
Wysokie koszty pracy (Polska – 38%, Węgry, Czechy
– 36%, Irlandia – 15%).
Problemy sądowe (w Polsce na odzyskanie długu
przedsiębiorcy czekają 1000 dni, tzn dłużej niż w
Albanii i Kazachstanie, od momentu zlożenia sprawy
do wyegzekwowania długu mija 980 dni),
Rozwarstwienie dochodu.
Ciężko
ranne
tygrysy
BYŁY SZEF NBP DLA DZIENNIKA
poniedziałek 22 września 2008 06:50
Balcerowicz: To tylko problemy,
a nie kryzys
"Gospodarka amerykańska była
jak zawodnik, który bierze doping. Na dłuższą metę tak się
nie da"
Winne tej sytuacji nie są prywatne banki, ale instytucja
publiczna, czyli Fed, amerykański bank centralny. Zbyt
długo utrzymywał niskie stopy procentowe. Prowadząc
politykę łatwego dostępu do pieniądza, naruszył
amerykański rynek finansowy.
A Polska? Według Balcerowicza nie da się
wykluczyć spowolnienia także w Polsce. Co
trzeba zrobić?
* ciągle porządkować finanse publiczne, a zwłaszcza
ciąć wydatki;
* uelastyczniać gospodarkę, liberalizując prawo pracy i
prywatyzując państwowe firmy;
* zbijać inflację;
* wzmacniać nadzór nad bankami, by nie dopuścić do
zaburzeń w polskim systemie finansowym;
* wprowadzić wszystkie reformy związane z
przystąpieniem Polski do strefy euro.
Projekt ustawy o Komitecie Stabilności
Finansowej (przedstawiciele Ministerstwa
Finansów, NBP i KNF, którzy mają wspólnie
reagować w razie nagłych sytuacji):
Projekt budżetu na 2009 r. z niskim, bo tylko 18,2 mld zł,
deficytem budżetowym,
Projekt ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Ordynacja podatkowa - usuwa bariery w działalności
gospodarczej,
Nowelizacja ustawy o VAT i ustawy akcyzowej
Projekt ustawy o finansach publicznych
Projekt tzw. upadłości konsumenckiej dla osób
fizycznych.
Zmiana prawa budowlanego - chodzi o skrócenie
procedur niezbędnych do budowania, w tym
zniesienie zezwolenia na budowę.
Projekt ustawy o emeryturach pomostowych
Jeffrey Sachs : Na czym powinni się teraz
skoncentrować światowi liderzy?
Zrobić wszystko co możliwe, by zapanować nad paniką,
której uległy miliony ludzi na całym świecie.
Zapewnić nieprzerwany przepływ środków finansowych
w kierunku młodych i rozwijających się gospodarek.
Roztoczyć parasol ochronny nad najbiedniejszymi (na
skalę wewnątrzpaństwową i w miarę możliwości
międzynarodową).
Należy koordynować tzw. expansionary policies
(zwiększanie podaży pieniądza przez państwo poprzez
wykup obligacji, obniżanie stóp procentowych, na
podstawie których – na krótki termin – banki komercyjne
pożyczają pieniądze od banku centralnego, obniżanie
rezerwy walutowej) w obrębie całego globu, by
hamować rozlew recesji z USA na resztę świata.
1-6 Liberalizm a państwo opiekuńcze
Państwo opiekuńcze ma takie cechy:
wyższy poziom redystrybucji dochodu,
wysokie podatki,
duży udział państwa w gospodarce,
wyższe wydatki na pomoc publiczną,
tworzenie narodowych czempionόw,
patriotyzm gospodarczy
Wspόłczesne problemy z państwem
opiekuńczym:
niższy wzrost PKB,
pogorszenie bilansu płatniczego,
wyższe bezrobocie,
niższa wydajność pracy,
starzenie społeczeństw,
spowolnienie postępu technologicznego
1-7 Krajowe modele gospodarcze
Europejski,
Anglosaski,
Azjatycki,
Łatynoski
W Europie Zachodniej rozrόżniają:
model Skandynawski,
model kontynentalny (Niemcy i Francja),
model Holenderski,
model Sródziemnomorski.
Chodzi o rόżne odmiany modelu państwa
opiekuńczego.
14
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
Irlandia, 1974─2008 rr.
1950
1955
1960
1965
a) PKB (%);
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2004
2006
2008
20
2002
18
2000
16
1998
14
1996
12
1994
10
1992
8
1990
6
1988
4
b) bezrobocie (%);
1986
2
0
1984
25
20
15
10
5
0
Irlandia, 1974─2008 rr.
1950
1955
1960
1965
c) inflacja (%);
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
4
1978
1980
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
-12
-14
-16
b) deficyt obrotów biezących
(% PKB);
1974
1976
1-8 PNB i dobrobyt ekonomiczny
Pojęcie dobrobytu koryguje szereg ograniczeń
miary PKB:
Czas wolny,
Porządki domowe, majsterkowanie, nie rejestrowane
zatrudnienie,
Szara gospodarka (w zakresie od 3% do 50% PNB),
Szkody ekologiczne,
Dobra uciążliwe dla życia.
Economist corocznie przedstawia Indeks jakości
życia(110 krajów) który biorę pod uwagę:
dochód,
życie rodzinne,
swobody,
usługi medyczne,
równość płci,
pogoda.
„Indeks Krakusa“ (Wprost) ─ ile kilogramów polskiej
szynki można kupić za przeciętną miesięczną pensję
90
80
70
60
50
40
30
20
2004
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
0
1950
10
1-9 Wzrost gospodarczy a problemy
ekologiczne
Znaczenie ekologii zapowiada się w dwóch kierunkach:
powstrzymanie degradacji środowiska naturalnego;
racjonalne wykorzystanie środowiska naturalnego.
Konkrety:
zużycie nawozów sztucznych wzrasta wykładniczo;
wyczerpanie zasobów nieodnawialnych;
efekt cieplarniany.
Zmiany w strukturze
biocenozy
Długookresowe
straty
PRODUKCJA
KONSUMPCJA
Zmiany w strukturze
biocenozy
Ekologia,
produkcja,
konsumpcja