02 Rodzajnik i rzeczownik

II
RODZAJNIK I RZECZOWNIK
1. Rodzajnik
Rzeczowniki niemieckie wyst´pujà najcz´Êciej z rodzajnikiem, który okreÊla ich rodzaj,
liczb´ i przypadek. W niektórych sytuacjach (np. przed produktami spo˝ywczymi, rodzajnik
pomija si´. Istniejà cztery przypadki deklinacyjne:
Nominativ (mianownik)
wer? was?
(kto? co?)
Genitiv (dope∏niacz)
wessen?
(czyj?)
Dativ (celownik)
wem?
(komu?)
Akkusativ (biernik)
wen? was?
(kogo? co?)
trzy rodzaje gramatyczne: m´ski (m), ˝eƒski (f) i nijaki (n), oraz dwie liczby: pojedyncza (Singular – Sing.) i mnoga (Plural - Pl).
1.1. Rodzajnik nieokreÊlony
Mówiàc po raz pierwszy o danej osobie, rzeczy lub zjawisku, stosujemy rodzajnik nieokreÊlony.
Wyst´puje on wy∏àcznie w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej rzeczowniki nieokreÊlone
wyst´pujà bez rodzajnika.
m
f
n
Pl
N.
ein
eine
ein
-
G.
eines
einer
eines
-
D.
einem
einer
einem
-
A.
einen
eine
ein
-
1.2. Rodzajnik okreÊlony
Mówiàc po raz drugi i kolejny o danej osobie, rzeczy lub zjawisku, stosujemy rodzajnik
okreÊlony. Wyst´puje on w liczbie pojedynczej i mnogiej gdzie jest wspólny dla wszystkich
rodzajów.
02 Rodzajnik i rzeczownik 1
21.04.2006, 12:53:52
m
f
n
Pl
N.
der
die
das
die
G.
des
der
des
der
D.
dem
der
dem
den
A.
den
die
das
die
Wszystkie rodzajniki majà trzy litery, zaczynajà si´ na liter´ d -, druga litera to najcz´Êciej
- e -. Zapami´taç nale˝y wi´c g∏ównie ostatnie litery. ¸atwo jest tego dokonaç zapami´tujàc
cztery proste zdania, które te˝ mo˝na sobie narysowaç lub wyobraziç:
m
N.
f
deRower
diEla
n
Pl
daS∏oniàtko diElfy
G. deStoi
deRysuje
deStoi
deRysujà
D.
deMi´dzy
deRower
deMi´dzy
deNarty
A.
deNartami
diEgona
daS∏oniami diEgona
2. Koƒcówki liczby mnogiej
Rzeczowniki tworzà liczb´ mnogà przez dodanie jednej z oÊmiu koƒcówek.
1.
-
das Fenster
die Fenster
2.
Ł-
der Garten
die Gärten
3.
-e
der Tisch
die Tische
4.
Ł- e
die Bank
die Bänke
5.
- er
das Kind
die Kinder
6.
Ł- er
das Buch
die Bücher
7.
-s
das Auto
die Autos
8.
-n
die Schwester
die Schwestern
-(en) die Frau
die Frauen
Uwaga: istniejà koƒcówki szczególne, np. - in, tworzàca rodzaj ˝eƒski.
3. Deklinacje rzeczownikowe
Ka˝dy rzeczownik nale˝y do jednej z trzech deklinacji i odmienia si´ wed∏ug jej zasad.
O tym, do jakiej deklinacji nale˝y dany rzeczownik, mówi zapis s∏ownikowy, który znajdziwmy w wi´kszoÊci s∏owników.
Przyk∏adowy zapis s∏ownikowy: Tisch m - es - e
Litera m to rodzaj gramatyczny, - es to koƒcówka G. Sing., - e to koƒcówka Pl.
02 Rodzajnik i rzeczownik 2
21.04.2006, 12:53:57
3.1. Deklinacja mocna
Do tej deklinacji nale˝y wi´kszoÊç rzeczowników rodzaju m´skiego i nijakiego, a tak˝e
pewna grupa rzeczowników rodzaju ˝eƒskiego. W tej deklinacji wyst´puje pierwsze siedem
koƒcówek liczby mnogiej (porównaj p. 2.)
Stuhl m - es -̈ e
N.
der Stuhl
die Stühle
G. des Stuhles
der Stühle
D.
dem Stuhl
den Stühlen
A.
den Stuhl
die Stühle
Koƒcówki - n w D. Pl. nie dodaje si´, je˝eli rzeczownik koƒczy si´ na - n oraz dla tworzàcej
liczb´ mnogà koƒcówki - s (czyli w wyrazach pochodzenia obcego).
(W nawiasie nr koƒcówki): Apfel m (2), Bahnhof m (4), Beispiel s (3), Ball m (4), Bild n (5),
Bleistift m (3), Brot n (3), Bruder m (2), Computer m (1), Disko f (7), Ei n (5), Fahrrad n (6),
Fisch m (3), Freund m (3), Geschenk n (3), Haus n (6), Heft n (3), Hobby n (7), Hund m (3), Jahr
n (3), Kino n (7), Kugelschreiber m (1), Land n (6), Lehrer m (1), Lied n (5), Lineal n (3), Mädchen n (1), Monat m (3), Mutter f (2), Nacht f (4), Pferd n (3), Platz m (4), Radio n (7), Satz m
(4), Schüler m (1), Sohn m (4), Spiel n (3), Stadt f (4), Tag m (3), Telefon n (3), Theater n (1),
Traum m (4), Vater m (2), Vogel m (2), Weg m (3), Wort n (3,6), Zahn m (4), Zug m (4)
3.2. Deklinacja s∏aba
Do tej deklinacji nale˝y wi´kszoÊç rzeczowników rodzaju ˝eƒskiego g∏ównie zakoƒczone na
- e oraz nieliczne rodzaju m´skiego. Jedynà koƒcówkà liczby mnogiej jest - n (- en). Pe∏nego zapisu s∏ownikowego dla rodzaju ˝eƒskiego nie podaje si´.
Frau f;
Herr m - n - en
N.
die Frau
die Frauen
N.
der Herr
die Herren
G.
der Frau
der Frauen
G.
des Herrn
der Herren
D.
der Frau
den Frauen
D.
dem Herrn
den Herren
A.
die Frau
die Frauen
A.
den Herrn
die Herren
f: Adresse, Antwort, Aufgabe, Bahn, Brille, Familie, Gitarre, Halle, Hilfe, Jacke, Jahreszeit, Karte, Katze, Kirche, Küche, Landkarte, Note, Pause, Schere, Schwester, Schokolade, Seite, Schule, Sonne, Sprache, Stunde, Tafel, Tasche, Torte, Treppe, Uhr, Welt, Woche, Wohnung, Zahl, Zeit
m: Affe, Elefant, Junge (potocznie u˝ywana forma Pl.: „Jungs”), Löwe, Mensch, Student
3.3. Deklinacja mieszana
Do tej deklinacji nale˝à nieliczne rzeczowniki rodzaju m´skiego i nijakiego. Nazwa bierze
si´ stàd, ˝e w Sing. odmieniamy wed∏ug deklinacji mocnej, a w Pl. wed∏ug s∏abej.
Auge n -s - n
N.
das Auge
die Augen
G,
des Auges
der Augen
D.
dem Auge
den Augen
A.
das Auge
die Augen
Bett n, Ohr n, Vetter m
12
02 Rodzajnik i rzeczownik 3
21.04.2006, 12:53:58
åwiczenia
1. Wstaw w∏aÊciwy rodzajnik. W puste miejsca wstaw „ - ”.
1. Das ist … Katze. … Katze ist schwarz.
2. Das sind … Elefanten. … Elefanten sind groß.
3. Das ist … Bild. … Bild ist schön.
4. Das ist … Tisch. … Tisch ist hoch.
2. Wstaw w∏aÊciwy rodzajnik lub jego koƒcówk´ i ewentualnie koƒcówk´ rzeczownika.
W puste miejsca wstaw „ - ”.
1. Petra hilft gerne allen Lehrer… .
2. Meine Oma hat zwei … Hund… und drei … Pferd… .
3. Er lernt Deutsch schon drei … Tag… lang.
4. Siehst du … Mädchen? Sie heißt Andrea.
5. Wer kann … Junge… … Bücher… geben?
6. Ich möchte zu Hause ein… Löwe… oder ein… Affe… haben.
7. Beide … Schüler…. arbeiten heute sehr gut.
8. Gibt es hier ein… Kino oder ein… Disko in der Stadt?
9. Kauf bitte zehn … Ei… und ein… Brot … !
10. Könnt ihr bitte … Mädchen… helfen? Sie haben große Probleme!
3. Wpisz podane rzeczowniki do odpowiednich grup.
……………………………………………………………………………………
-̈
……………………………………………………………………………………
-e
……………………………………………………………………………………
-̈ e
……………………………………………………………………………………
- er ……………………………………………………………………………………
-̈ er ……………………………………………………………………………………
-s
……………………………………………………………………………………
-n
……………………………………………………………………………………
- en ……………………………………………………………………………………
Adresse, Affe, Antwort, Apfel, Auto, Bahn, Bahnhof, Bett, Bild, Bleistift, Bruder, Computer,
Disko, Ei, Elefant, Fahrrad, Geschenk, Haus, Heft, Hobby, Jahreszeit, Küche, Land, Landkarte, Lehrer, Lied, Löwe, Mädchen, Mensch, Mutter, Nacht, Ohr, Platz, Satz, Sohn, Schwester, Stadt, Student, Vater, Weg, Wort, Zahn, Zahl, Zeit
13
02 Rodzajnik i rzeczownik 4
21.04.2006, 12:54:00