45. Rozbicie dzielnicowe-int

Rozbicie dzielnicowe
1. Testament Bolesława Krzywoustego
Krzywousty obawiał się sporu między synami
2 zasady:
1. Zasada pryncypatu – jeden z synów sprawuje
władzę nad pozostałymi braćmi
2. Zasada senioratu – zwierzchnictwo miało być
przekazywane najstarszemu (a nie dziedziczone)
przedstawicielowi rodu (księciu senioralnemu;
pozostali mieli tytułu książąt juniorów)




Tylko dla Piastów
Każdy miał swoją dzielnicę
Brak oryginalnego dokumentu




Ustawa sukcesyjna weszła w życie w 1138r.
Dzielnica senioralna złożona z Małopolski (z
Krakowem), ziemi sieradzkiej i łęczyckiej
Książę senior miał władzę zwierzchnią nad
Pomorzem
Dzielnica senioralna była położona centralnie, nie
mogła być dzielona ani dziedziczona




Władysław (Wygnaniec) – senior; oprócz dzielnicy
senioralnej władał Śląskiem
Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze
Mieszko Stary – zach. Wielkopolska z Poznaniem
Henryk (Sandomierski) – ziemia sandomierska

Najmłodszy Kazimierz Sprawiedliwy nie został ujęty
w testamencie

Wdowa księżna Salomea otrzymała tzw. „oprawę
wdowią” w postaci ziemi łęczyckiej; po śmierci miała
wrócić (ziemia, nie żona) do dzielnicy senioralnej
2. Walka o władzę







Senior Władysław był synem z pierwszego małżeństwa; w
1141 r. Salomea namówiła synów do zwołania wiecu w
Łęczycy (bez zgody i wiedzy Władysława); decyzje zjazdu
osłabiły władzę Władzia
1142 r. Władysław zajmuje grody należące do braci
1144 r. po śmierci macochy konflikt o ziemię łęczycką
(juniorzy nie zgodzili się na włączenie jej do ziemi senioralnej);
1144 r. wyprawa przeciw braciom (wraz z księciem
ruskim); początkowo sukcesy
Paweł Włostowic (palatyn Władziunia) poparł braci, za co
został brutalnie ukarany przez seniora
Brutalność Władka spowodowało, że większość rycerstwa
się odwróciło od niego
Bracia zmuszają seniora do upuszczenia kraju; Władzio schronił
się na dworze cesarza






Bolesław Kędzierzawy przejął władzę; ma dzielnicę
Mazowszem, Śląskiem i dzielnicą senioralną
1146 r. cesarz Konrad III przybył na pomoc W. Wygnańcowi;
nic nie ugrał, a jedynie to, że juniorzy mają płacić trybut
cesarzowi oraz składać mu hołd
Papież też nic nie ugrał; rzucił jedynie klątwę na braci (której nie
przestrzegano)
1157 r. Fryderyk I Barbarossa wyruszył przeciw juniorom,
dotarł do Poznania
1157 r. w Krzyszkowie porozumienie z Bolesławem Kędzierzawym;
Bolesław złożył cesarzowi przysięgę wierności oraz pokaźną
daninę, obiecał wziąć udział w cesarskiej wyprawie
do Włoch i zobowiązał się przybyć do Magdeburga, gdzie
miała zostać rozstrzygnięta sprawa
pomiędzy Władysławem II Wygnańcem a juniorami.
3. Upadek senioratu





Atlas s. 27/33
1159 r. umiera Władysław W. ; synowie seniora
wracają na Śląsk
1166 r. podczas wyprawy na Prusy zginął Henryk
Sandomierski; jego dzielnicę przejął seniora
Bolesław Kędzierzawy
z części ziem sandomierskich ziem utworzono
księstwo wiślickie dla Kazimierza Sprawiedliwego
Koniec życia Kędzierzawego to znów konflikty coraz
liczniejszych potomków i potomków potomków oraz
potomków potomków Krzywoustego
Drzewo dynastyczne s.427







Najpierw walki na Śląsku między Mieszkiem
Plątonogim a Bolesławem Wysokim
Znów interwencja Fryderyka Rudobrodego (Barbarossy)
1173 r. śmierć Bolesława Kędzierzawego
Władzę przejął Mieszko Stary; rządy w Małopolsce
powierzał swoim urzędnikom, bez konsultacji z
możnymi, twarda polityka ściągania danin, dążył do
wzmocnienia władzy senioralnej
1177 r. bunt przeciw Mieszkowi
Obalenie seniora i przekazania tronu Kazimierzowi
Sprawiedliwemu - pierwsze obalenie zasady senioratu
przy zachowaniu zasady pryncypatu
Mimo obalenia Mieszko dążył do odzyskania władzy
Zjazd w Łęczycy 1180r.



Rośnie rola wieców na których książęta zabiegali o
poparcie możnych świeckich i duchownych
W 1180 r. w Łęczycy Kazimierz Sprawiedliwi
ograniczył uprawienia monarszych urzędników
dotyczące dóbr kościelnych oraz zniósł prawo
przepadku (przejmowanie przez monarchę ruchomej
własności zmarłych biskupów)
Początek przywilejów




1194 r. umiera Kazimierz Sprawiedliwy
Leszek Biały (jego małoletni syn) z wyboru możnych
zaczyna panować na tronie krakowskim
Nadal żył Mieszko Stary; upomniał się o władzę przy
pomocy możnych śląskich; 1195 r. pod Mozgawą
pokonano wojska Mieszka
Jeszcze dwukrotnie Mieszko próbował przejąć władzę, ale
ostatnie umiera w 1202 r.
4. Apogeum rozbicia dzielnicowego
Leszek Biały przejmuje tron krakowski; Małopolska
została dzielnicą dziedziczną (wcześniej była senioralną)
 Leszek Biały w 1227 r. zorganizował zjazd książąt i
biskupów w Gąsawie, by:
1. Zakończyć konflikt między potomkami Mieszka
Starego w Wielkopolsce
2. Ograniczyć samowolę księcia gdańskiego
Świętopełka, który się usamodzielnił

Zjazd kończy się zabójstwem Leszka Białego i
zranieniem księcia śląskiego Henryka Brodatego

Utrata Pomorza Zachodniego

Ostatecznie zakończenie zasady pryncypatu

5. Monarchia Henryków Śląskich




Wnuk Władysława Wygnańca Henryk Brodaty
przejął władzę nad Śląskiem, płd. Wielkopolską,
Małopolską
Henryk Brodaty był opiekunem Bolesława
Wstydliwego (syna Leszka Białego)
Brodaty dążył do zjednoczenia kraju i korony
Syn Henryka, Henryk Pobożny miał podobne
plany, ale zginął w bitwie pod Legnicą w 1241 r.