pobierz

Transkrypt

pobierz

Piotr Kaja, Magdalena Milczewska,
Iwona Ochocka, Andrzej Peć,
Katarzyna Wróbel
Zabawy
z kolorami
Program wychowania przedszkolnego
Warszawa 2014
Projekt okładki:
Szymon Peć
Redakcja:
Grażyna Skrzekucka
Spis treści
Wstęp 4
Opinia metodyczna:
Maria Magdalena Ferenc – konsultant ds. ewaluacji i oceniania (Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli
w Łomży)
Założenia i koncepcja programu 5
Ogólne i szczegółowe cele wychowania przedszkolnego 7
Recenzje:
dr Katarzyna Kochan (Uniwersytet Zielonogórski)
dr Agnieszka Olczak (Uniwersytet Zielonogórski)
prof. UW dr hab. Małgorzata Żytko (Uniwersytet Warszawski)
Treści programowe w kontekście obszarów działalności edukacyjnej przedszkola 18
Sposoby osiągania celów oraz wskazania metodyczne 24
Diagnoza przedszkolna - metody przeprowadzania analizy gotowości dziecka
do podjęcia nauki w szkole 30
Arkusz analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole
34
Propozycja i wskazówki wypełnienia „Arkusza analizy gotowości dziecka
do podjęcia nauki w szkole”
42
Wybór literatury
46
Obudowa do programu
47
Korekta tekstu i konsultacja językowa:
Agnieszka Szczygieł
Skład komputerowy i opracowanie:
Kamil Kaja
Wydano we współpracy z Szkołą Wyższą im. Bogdana Jańskiego w Warszawie
jako materiał wdrożeniowy Projektu P21.
Załączniki48
© Copyright by P21 sp. z o.o.
Warszawa 2014
ISBN 978-83-64912-00-9
Wydanie pierwsze
Wydawca:
P21 sp. z o.o.
ul. Elektronowa 2, 03-216 Warszawa
tel./fax: 22 11 21 950
www.projekt21.pl e-mail: [email protected]
Redakcja:
ul. Krzywe Koło 9, 18-400 Łomża
tel./fax: 22 11 21 955
www.p21.edu.pl e-mail: [email protected]
Druk i oprawa:
Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna ADAM
ul. Rolna 191/193
02-729 Warszawa
tel. 22 843 37 23; fax 22 843 20 52
P. Kaja, M. Milczewska, I. Ochocka, A. Peć, K. Wróbel, Zabawy z kolorami. Program wychowania przedszkolnego. Warszawa 2014
3
Wstęp
Program wychowania przedszkolnego „Zabawy z kolorami”, jest nadrzędnym elementem Pakietu edukacyjnego P21, który został opracowany w ramach projektu P21 – Twórcze Przedszkole XXI
wieku.
Projekt P21 skierowany jest do wszystkich podmiotów związanych z edukacją małego dziecka
i ma charakter ogólnopolski.
Cele projektu P21 – Twórcze Przedszkole XXI wieku:
• Tworzenie partnerstwa różnych sektorów i podmiotów na rzecz edukacji małego dziecka i upowszechniania wychowania przedszkolnego.
• Integracja środowiska pedagogicznego i pracowników systemu doskonalenia zawodowego w zakresie promocji wartości wychowania przedszkolnego w różnych jego formach.
• Propagowanie twórczych działań edukacyjnych i nowatorskich rozwiązań programowych, metodycznych i/lub organizacyjnych w przedszkolach oraz inicjatyw i akcji (w tym szczególnie oddolnych) na rzecz podnoszenia jakości i atrakcyjności wychowania przedszkolnego (dobre praktyki).
• Uświadamianie rodzicom roli wychowania przedszkolnego w stymulacji harmonijnego rozwoju
małego dziecka i potrzeby upowszechnienia edukacji przedszkolnej w Polsce.
• Ukazywanie nauczycielom wychowania przedszkolnego możliwości stosowania Technologii
Informacyjno-Komunikacyjnych w ich pracy.
• Upowszechnianie wiedzy z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych, dotyczących pracy
zawodowej nauczyciela.
• Budowanie społeczności łączącej nauczycieli, kadrę zarządzającą i klientów przedszkola.
• Podniesienie prestiżu zawodowego nauczycieli wychowania przedszkolnego.
• Wsparcie metodyczno-dydaktyczne przedszkoli, punktów przedszkolnych i innych form wychowania przedszkolnego, działających na terenach wiejskich i małych miast.
• Opracowanie i konsultacje środowiskowe materiałów edukacyjnych dla dzieci, rodziców
i nauczycieli.
• Prezentacja i upowszechnienie Pakietu edukacyjnego P21 (dzieci, rodzice, nauczyciele).
• Ustanowienie marki „P21” dla wysokiej jakości produktów i usług dedykowanych przedszkolom.
• Ustanowienie wyróżnienia „Przedszkole XXI wieku” dla placówek przedszkolnych, spełniających
opracowane w ramach projektu standardy jakości pracy.
Szczegółowe informacje o projekcie P21 znajdują się na stronie internetowej www.p21.edu.pl
Założenia i koncepcja programu
Zdrowe dziecko ze wszystkich rzeczy,
które lubi robić najbardziej – lubi się uczyć.
(S. Szuman)
Program wychowania przedszkolnego stanowi podstawę pracy wychowawczo-dydaktycznej każdego przedszkola, punktu przedszkolnego, oddziału przedszkolnego w szkołach podstawowych, jak
również placówki zaliczanej do tzw. innych form wychowania przedszkolnego1. Wszystkie te placówki
pełnią w równej mierze funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące.
Program wychowania przedszkolnego „Zabawy z kolorami” napisany został zarówno z perspektywy
praktycznych doświadczeń autorów, jak i zainteresowań różnorodnymi koncepcjami wychowania przedszkolnego oraz edukacji małego dziecka. Jest on zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego (poszerza ją) oraz dostosowany do możliwości rozwojowych dzieci w wieku przedszkolnym (3–5 lat).
Program jest praktycznym narzędziem, ukazującym opis sposobu realizacji osiągania wymagań
ogólnych i szczegółowych oraz zadań zawartych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego2. Dlatego też integralnym elementem programu jest publikacja Wprowadzenie do metodyki
P21, stanowiąca dodatkowe uszczegółowienie treści obszarów, zawartych w podstawie programowej
wychowania przedszkolnego. Publikacje tą traktować należy jako praktyczne spojrzenie na podstawę
programową wychowania przedszkolnego i sposoby jej realizacji, z uwzględnieniem indywidualizacji
pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci.
Zdając sobie sprawę z tego, że nie ma dwóch takich samych przedszkoli, dwóch takich samych
grup, czy dwojga takich samych dzieci, świadomie zachęcamy do modyfikowania naszego programu.
Dołączone po prawej stronie opracowania dwie rubryki umożliwiają wpisanie przez nauczyciela modyfikacji, m.in.: celów szczegółowych, treści programowych, sposobów osiągania celów oraz diagnozy
przedszkolnej oraz uzasadnienia tych modyfikacji.
Taka konstrukcja pozwoli zarówno na dostosowanie dokonanych zmian do potrzeb i możliwości
dzieci, jak i na ocenę zgodności tychże zmian z podstawą programową wychowania przedszkolnego3.
Dodatkowo na stronie internetowej projektu www.p21.edu.pl dostępna jest aplikacja umożliwiająca szybki i sprawny zapis modyfikacji programu wychowania „Zabawy z kolorami”, a po zaakceptowaniu
zmian przez nauczyciela, wydruk zmodyfikowanego programu wraz ze stopką informacyjną zawierającą m.in. imię i nazwisko autora modyfikacji oraz dane placówki, której nauczyciel jest pracownikiem.
Nauczyciel, modyfikując program4, powinien wziąć pod uwagę:
– potencjał intelektualny dzieci;
– liczebność oraz strukturę wiekową grupy (grupy mieszane wiekowo);
– możliwości współpracy z rodzicami;
– przygotowanie do zawodu;
– własne możliwości wykonawcze;
– bazę lokalową, położenie geograficzne, sytuację ekonomiczną miejscowości/placówki;
– posiadane środki dydaktyczne, w tym techniczne środki multimedialne;
– umiejętności z zakresu stosowania Technologii Informacyjno-Komunikacyjnych.
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. Nr 12,
poz.752); Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania
przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. Nr 161, poz.1080).
2. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół. (Dz.U. rok 2014, poz. 803).
3. Tamże
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole
programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników
(Dz.U. Nr 12, poz.752). § 2. 4. „Zaproponowany przez nauczyciela program wychowania przedszkolnego, program nauczania ogólnego, program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu powinien być dostosowany do
potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.”
4
5
Przyjmuje się następujące założenia:
– aktywność dziecka stale pobudzana przez nauczyciele jest podstawowym punktem wyjścia do planowanych działań wychowawczo-dydaktycznych;
– zabawa jest podstawową formą aktywności dziecka w przedszkolu;
– modułowa budowa, umożliwia nauczycielowi elastyczną realizację programu, w grupach mieszanych wiekowo;
– holistyczne ujęcie procesu wychowania i edukacji dziecka;
– obudowa dydaktyczno-repertuarowa jest permanentnie wzbogacana;
– punktem wyjścia są kolory związne z poszczególnymi porami roku. Wokół kolorów skoncentrowane są kolejne tematy, najpierw te związane z otaczającą nas przyrodą, a następnie te które dotyczą
świata przedmiotów;
– tradycje ludowe polskich regionów są systemowo włączane w przestrzeń wybranych elementów
folkloru (m.in. tańców regionalnych i narodowych) oraz sztuki i rękodzieła ludowego;
– wykorzystanie wiedzy i doświadczenia zespołu specjalistów z różnych dziedzin (autorzy opracowań poszczególnych obszarów podstawy programowej – obudowy do programu);
– systemowe włączenie rodziców/opiekunów do wspomagania procesu wychowania, realizowanego w przedszkolu;
– szczególne uwzględnienie roli wychowania estetycznego w rozwoju małego dziecka;
– stawianie na samodzielność dziecka w kontekście samoobsługi, jak i samodzielnego dochodzenia
do rozwiązania stawianych zadań, problemów; dawanie czasu na samodzielne myślenie, bez wyręczania w podejmowaniu decyzji, wycofywanie się nauczyciela z myślenia za dziecko;
– wizualizowanie rozwiązań i propozycji metodycznych (wykorzystywanie ICT w wychowaniu przedszkolnym);
– uczynienie z aktywności artystycznej dziecka narzędzia do realizacji wielorakich treści zawartych
w podstawie programowej, np. matematycznych, społecznych, językowych;
– budowanie tożsamości w oparciu o tradycję narodową, regionalną i lokalną, z uwzględnieniem
postawy otwartej i tolerancyjnej;
– tworzenie, w oparciu o współpracę z rodzicami, inicjatyw czytelniczych;
– otwarta konstrukcja umożliwiająca dokonywanie przez nauczyciela modyfikacji.
Założenia programu wychowania przedszkolnego „Zabawy z kolorami” umożliwiają nauczycielowi elastyczną jego realizację. Otwarta konstrukcja programu tworzy przestrzeń, w której nauczyciel
może kreować również własne pomysły na miarę przedszkola i dzieci urodzonych w XXI wieku.
Ogólne i szczegółowe cele wychowania przedszkolnego
„Celem wychowania przedszkolnego – jak określa podstawa programowa wychowania przedszkolnego – jest:
1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych
im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;
2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się
w tym, co jest dobre, a co złe;
3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej, koniecznej do racjonalnego radzenia sobie
w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;
4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;
5) stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;
6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach
sportowych;
7) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;
8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się
poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;
9) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej
i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;
10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej”;
11) przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym poprzez rozbudzanie
ich świadomości językowej i wrażliwości kulturowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do
nauki języków obcych na dalszych etapach edukacyjnych, a w przypadku dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – rozwijanie świadomości istnienia
odmienności językowej i kulturowej;
12) w przedszkolach umożliwiających dzieciom należącym do mniejszości narodowych i etnicznych
oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym, o których mowa w ustawie z dnia
6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U.
Nr 17, poz. 141, z późn. zm.1)), podtrzymywanie i rozwijanie poczucia tożsamości narodowej,
etnicznej i językowej – przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem mniejszości narodowej lub etnicznej lub językiem regionalnym poprzez rozbudzanie ich świadomości narodowej,
etnicznej i językowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do nauki języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalnego na dalszych etapach edukacyjnych5.
Cele te muszą być realizowane we wszystkich obszarach działalności edukacyjnej przedszkola
i stanowią podstawę do formułowania celów szczegółowych, które zgodnie z Rozporządzeniem
MEN6 są obowiązkowym elementem struktury każdego programu wychowania przedszkolnego.
W oparciu o analizę celów ogólnych (wymagań ogólnych), cele szczegółowe w niniejszym programie zgrupowane i opisane są w kontekście treści (wymagań szczegółowych), zawartych w obszarach
podstawy programowej wychowania przedszkolnego7.
5. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dz.U. rok
2014, poz. 803).
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów
wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. Nr 12, poz.752).
7. Zob. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
(Dz.U. rok 2014, poz. 803)
6
7
1. Cele dotyczące kształtowania umiejętności społecznych dzieci:
– obdarzanie uwagą rówieśników i dorosłych;
– rozwijanie umiejętności koncentrowania się na wypowiedzi innych i jej rozumienia;
– rozwijanie nawykowego stosowania zwrotów grzecznościowych typu: proszę, dziękuję, przepraszam, dzień dobry, do widzenia;
– wpajanie zasad społecznych, obowiązujących w grupie, rodzinie, przedszkolu i środowisku lokalnym;
– rozwijanie umiejętności współdziałania z rówieśnikami oraz dorosłymi podczas zabaw i w ramach
wyznaczonych zadań;
– rozwijanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych;
– rozwijanie umiejętności samodzielnego rozwiązywania konfliktów;
– rozwijanie poczucia odpowiedzialności za własne działania i czyny;
– tworzenie warunków do rozwijania umiejętności dokonywania wyborów;
– rozwijanie postaw otwartych i tolerancyjnych;
– rozwijanie krytycznej postawy wobec uprzedzeń, dokuczania i szykanowania innych.
Modyfikacja nauczyciela:
Uzasadnienie modyfikacji:
2. Cele dotyczące rozwoju czynności samoobsługowych oraz nawyków higienicznych i kulturalnych:
– stwarzanie warunków do poznawania zasad działania urządzeń technicznych, umożliwiających
zachowanie higieny (np. krany z kurkami w kolorze niebieskim i czerwonym);
– kształtowanie podstawowych nawyków związanych z higieną własnego ciała – przede wszystkim
mycie rąk, twarzy i zębów;
– rozwijanie umiejętności samodzielnego korzystania z toalety;
– rozwijanie umiejętności i motywacji do ubierania i rozbierania się, w tym zakładania odzieży
wierzchniej: kurtki, czapki, szalika, rękawiczek;
– kształtowanie postaw nakierowanych na poszanowanie własnych rzeczy i przedmiotów z najbliższego otoczenia;
– kształtowanie postaw i nawyków niekierowanych na utrzymywanie porządku wokół siebie i w najbliższym otoczeniu (w tym sprzątania po sobie);
– rozwijanie postaw związanych z właściwym zachowaniem się podczas posiłku i przestrzeganiem
obowiązujących norm, w tym zwrotów grzecznościowych stosowanych w trakcie jedzenia;
– kształtowanie umiejętności samodzielnego posługiwania się łyżką i widelcem w trakcie posiłku.
3. Cele dotyczące wspomagania rozwoju mowy i aktywności językowej:
– rozwijanie umiejętności płynnego mówienia, dostosowywania tonu głosu (głośno, cicho, wesoło,
smutno) do określonej sytuacji;
– rozwijanie umiejętności słuchania i zainteresowania tym, o czym mówi adwersarz;
– rozwijanie umiejętności zadawania pytań oraz stwarzanie warunków do udzielanie na nie odpowiedzi;
– stwarzanie warunków do stosowanie dłuższych form wypowiedzi podczas rozmów o ważnych sprawach;
– rozwijanie umiejętności wyrażania własnego zdania oraz jego argumentowania;
– rozwijanie umiejętności swobodnego wyrażania swoich myśli i stanów emocjonalnych;
– rozwijanie umiejętności mówienia o swoich potrzebach i decyzjach w sposób zrozumiały;
– stwarzanie warunków do wzbogacania słownictwa, umożliwiającego tworzenie dłuższych wypowiedzi;
– rozwijanie umiejętności poprawnego mówienia pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym w kontaktach indywidualnych z rówieśnikami i dorosłymi oraz na forum grupy.
4. Cele dotyczące wspierania rozwoju czynności intelektualnych w zakresie poznawania siebie
i swojego otoczenia:
– rozwijanie umiejętności przewidywania konsekwencji własnych zachowań;
– rozwijanie umiejętności wnioskowania o wprowadzanych zmianach;
– rozwijanie umiejętności porównywania obiektów, w tym wskazywania podobieństw i różnic;
– rozwijanie umiejętności grupowania obiektów – przedmiotów;
– stwarzanie warunków do odnajdywania różnic i podobieństw na przykładzie przedmiotów z najbliższego otoczenia dziecka;
8
9
– rozwijanie umiejętności manipulowania przedmiotami i wyciągania na tej podstawie wniosków
dotyczących ich właściwości i cech;
– rozwijanie umiejętności dopasowywania elementów układanek, puzzli, klocków;
– rozwijanie umiejętności łączenia przyczyny ze skutkiem w oparciu o używanie przedmiotów
codziennego użytku;
– rozwijanie umiejętności właściwego posługiwania się przedmiotami codziennego użytku.
5. Cele dotyczące rozwoju sprawności fizycznej i aktywności prozdrowotnej:
– kształtowanie postawy prozdrowotnej;
– wpajanie zasad prawidłowego żywienia oraz promowanie higienicznego trybu życia;
– stwarzanie sytuacji umożliwiających dostrzeżenie związku pomiędzy chorobą, a leczeniem, w tym
gotowości na przyjmowanie niezbędnych lekarstw;
– rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz umiejętności utrzymywania równowagi ciała;
– rozwijanie sprawności ruchowej, w tym poprzez gry i zabawy ruchowe oraz aktywny ruch na świeżym powietrzu;
– stwarzanie warunków do uczestniczenia w grach, zabawach i ćwiczeniach ruchowych na miarę
swoich możliwości;
– rozwijanie zainteresowań sportem;
– propagowanie aktywnych form spędzania czasu wolnego.
6. Cele dotyczące dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych:
– stwarzanie sytuacji sprzyjających poznawaniu osób, instytucji i miejsc w których można uzyskać
pomoc w przypadku zagrożenia;
– rozwijanie umiejętności zwracania się o pomoc w sytuacji zagrożenia, w tym formułowania prawidłowych komunikatów, związanych z zagrożeniem oraz umiejętności wzywania pomocy, szczególnie z wykorzystaniem telefonu (numery alarmowe);
– rozwijanie umiejętności rozpoznawania zagrożeń związanych ze światem roślin i zwierząt, m.in.
poparzeniem, zatruciem, ukąszeniem, ugryzieniem;
– rozwijanie umiejętności dostrzegania zagrożeń płynących ze świata dorosłych, w tym kształtowanie postaw ograniczonego zaufania w stosunku do osób nieznanych, nieprzyjmowania od
osób nieznanych upominków i słodyczy;
– kształtowanie nawyków właściwego poruszania się po drogach, na przejściu dla pieszych, parkingu;
– kształtowanie postaw nakierowanych na zachowanie ostrożności w kontakcie z pojazdami typu:
rower, hulajnoga, wrotki, rolki, samochód oraz środkami komunikacji miejskiej;
– rozwijanie umiejętności właściwego korzystania ze środków transportu oraz odpowiedniego
zachowania się w nich;
– rozwijanie nawykowego podróżowania w foteliku samochodowym;
– ukazywanie zagrożeń wynikających z stosowania i obcowania ze środkami chemicznymi;
– wpajanie zasady zażywania leków pod kontrolą dorosłych;
– rozwijanie umiejętności samodzielnego i bezpiecznego organizowania sobie czasu wolnego, w tym
również umiejętności wybierania miejsc przeznaczonych do zabaw oraz przedmiotów i urządzeń
do tego przeznaczonych.
7. Cele dotyczące wdrażania dziecka do uczestnictwa w kulturze i wychowaniu przez teatr (dziecko
widzem i aktorem):
– rozwijanie umiejętności dłuższego skupiania się na obserwowanej aktywności innych osób oraz
uważnego słuchania ich wypowiedzi;
– rozwijanie umiejętności wyciszania się w określonych sytuacjach;
– stwarzanie możliwości poznawania i stosowania zasad właściwego zachowania się w instytucjach kultury, podczas imprez kulturalnych, w trakcie uroczystości przedszkolnych, lokalnych i państwowych;
– wpajanie zasady nagradzania brawami osób występujących publicznie i na scenie;
– rozwijanie umiejętności wyrażania prostych emocji za pomocą głosu, gestu i mimiki;
10
11
– stwarzanie warunków do autoprezentacji i wystąpień publicznych;
– rozwijanie umiejętności słuchania efektów dźwiękowych, sygnałów muzycznych i wyrażania ich ruchem;
– rozwijanie umiejętności naśladowania własnym ciałem postaci z bajek i świata przyrody;
– rozwijanie umiejętności naśladowania ruchów, gestów i mimiki swoich rówieśników i osób dorosłych;
– rozwijanie umiejętności poruszania się w wyznaczonej przestrzeni, np. na scenie;
– rozwijanie umiejętności posługiwania się rekwizytami w trakcie zabaw swobodnych, muzyczno-ruchowych i parateatralnych;
– rozwijanie umiejętności odgrywania ról w krótkich scenkach teatralnych, zabawach parateatralnych oraz inscenizacjach przedszkolnych.
8. Cele dotyczące rozwijania aktywności artystycznej w zakresie muzyki, śpiewu i tańca:
– rozwijanie umiejętności głosowych w zakresie śpiewu zbiorowego i indywidualnego w skali dostosowanej do możliwości rozwojowych dziecka, w maksymalnie przyjętej rozpiętości skali c1-h1;
– rozwijanie umiejętności prawidłowego pod względem rytmicznym i melodycznym śpiewania piosenek z repertuaru dziecięcego;
– rozwijanie zainteresowań folklorem muzycznym, w tym piosenkami ludowymi, pochodzącymi
przede wszystkim z własnego regionu;
– zachęcanie do zbiorowego śpiewania w grupie i na forum przedszkola;
– stwarzanie warunków do opanowania prostych kroków i układów tanecznych, zaczerpniętych
z polskich tańców narodowych i regionalnych;
– rozwijanie sprawności ruchowej w oparciu o zabawy muzyczno-ruchowe, w tym również tańce;
– rozwijanie umiejętności ruchu ze śpiewem a cappella;
– rozwijanie umiejętności gry na instrumentach perkusyjnych melodycznych i niemelodycznych;
– rozwijanie umiejętności grania prostych akompaniamentów oraz improwizacji na instrumentach
perkusyjnych do piosenek dziecięcych i muzyki poważnej;
– rozwijanie umiejętności dostrzegania i wyrażania ruchem elementów muzyki, takich jak dynamika, agogika, artykulacja i wysokość dźwięku w utworach muzycznych, granych przez nauczyciela
lub odtwarzanych nagrań mechanicznie;
– stwarzanie warunków do improwizowania i samodzielnego tworzenia muzyki, korzystając z instrumentów perkusyjnych oraz instrumentów skonstruowanych np. z przedmiotów przeznaczonych do recyklingu;
– zachęcanie do improwizowania ruchem słuchanych utworów, zaczerpniętych z muzyki ilustracyjnej, programowej i absolutnej, np. Nokturn Es-dur F. Chopina;
– rozwijanie umiejętności odbierania treści słownych, zawartych w piosenkach;
– rozwijanie umiejętności aktywnego słuchania muzyki, w tym muzyki poważnej, skupiając się
na strukturach melodycznych lub rytmicznych utworu;
– stwarzanie warunków do pobudzania ekspresji ruchowej lub plastycznej, stymulowanej muzyką
słuchaną w skupieniu.
9. Cele dotyczące aktywności artystycznej w zakresie różnych form plastycznych:
– stwarzanie możliwości poznawania wybranych zabytków i dzieł sztuki, w tym ważnych dla narodu
polskiego;
– rozwijanie umiejętności dostrzegania i rozpoznawania zabytków i dzieł sztuki w środowisku lokalnym, we własnej miejscowości i w regionie;
– stwarzanie warunków do poznawania tradycji i obrzędów rodzinnych oraz wybranych elementów
dziedzictwa kulturowego własnego regionu;
– stwarzanie warunków do nabywania doświadczenia w zakresie stosowania różnych technik plastycznych, takich jak: rysowanie, malowanie, lepienie, stemplowanie, modelowanie, wydzieranie,
wycinanie, klejenie, kalkowanie, odwzorowywanie;
– rozwijanie umiejętności właściwego korzystania z podstawowych przyborów i narzędzi plastycznych;
– kształtowanie umiejętności tworzenia dzieł własnych (płaskich i przestrzennych) na temat dowolny lub określony przez nauczyciela;
– rozwijanie umiejętności zagospodarowywania przestrzeni na kartce;
12
13
– kształtowanie umiejętności właściwego doboru kolorów i kształtów;
– stwarzanie warunków do tworzenia prostych kompozycji i form konstrukcyjnych z wykorzystaniem
różnorodnego tworzywa i wybranych technik plastycznych;
– rozwijanie zainteresowań różnymi formami sztuki poprzez wykorzystanie katalogów, albumów,
reprodukcji i wirtualnych galerii (korzystanie z TIK);
– wdrażanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze, poprzez organizowanie wycieczek do instytucji
kultury lub tworzenia własnych wystaw w przedszkolu;
– ukazywanie wnętrz domów (w tym tradycyjnych i nowoczesnych) oraz form związanych z architekturą zieleni, np. ogrodów, parków, klombów.
10. Cele dotyczące rozwoju umysłowego w zakresie umiejętności konstrukcyjnych i technicznych:
– kształtowanie umiejętności doboru materiałów, np. przyrodniczych i przestrzennych w zabawach
konstrukcyjnych;
– stwarzanie warunków do nabywania doświadczenia w tworzeniu prostych kompozycji i budowli
przestrzennych;
– rozwijanie umiejętności właściwego i bezpiecznego korzystania z prostych narzędzi codziennego
użytku oraz do majsterkowania;
– rozwijanie zainteresowania urządzeniami technicznymi oraz wpajania zasad zachowania ostrożności przy korzystaniu z nich;
11. Cele dotyczące aktywności poznawczych w zakresie zjawisk atmosferycznych:
– kształtowanie umiejętności rozpoznawania zjawisk atmosferycznych charakterystycznych dla poszczególnych pór roku;
– ukazywanie możliwych zagrożeń, związanych z niektórymi zjawiskami atmosferycznymi;
– stwarzanie warunków do odnajdywania powiązań pomiędzy porami roku i związanych z nimi
zjawiska atmosferycznymi z zagrożeniami dla własnego zdrowia (np. przeziębienie, poparzenie słoneczne, przegrzanie organizmu, odmrożenie);
– rozwijanie umiejętności właściwego rozumienia informacji zawartych w prognozie pogody, podawanej w telewizji i radiu, np. czy będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr;
– rozwijanie umiejętności dostosowywania stroju do warunków atmosferycznych.
12. Cele dotyczące wspomagania aktywności poznawczych w zakresie świata przyrody oraz kształtowania postaw proekologicznych:
– rozwijanie umiejętności wskazywania zwierząt zamieszkujących różne środowiska przyrodnicze,
np. łąka, las, pole;
– stwarzanie warunków do dostrzegania zmian, zachodzących w świecie roślin i zwierząt pod wpływem zmieniających się pór roku;
– kształtowanie postaw proekologicznych i związanych z ochroną środowiska naturalnego;
– motywowanie do działań, związanych z umożliwieniem przetrwania zimy zwierzętom, np. dokarmianie ptaków;
– rozwijanie umiejętności rozpoznawania zwierząt hodowlanych i związanych z nimi produktów,
np. mleko, jajka;
– rozwijanie umiejętności dostrzegania warunków koniecznych do wzrostu i rozwoju roślin (woda,
temperatura, światło);
– przyswajanie informacji o tym, że niektóre gatunki roślin są bardzo rzadkie, niejadalne i trujące.
13. Cele dotyczące wspomagania rozwoju intelektualnego w zakresie edukacji matematycznej:
– rozwijanie umiejętności liczenia obiektów oraz korzystania ze zbiorów zastępczych, a w szczególności palców;
– rozwijanie umiejętności przeliczania w celu upewniania się, czy podana odpowiedź jest prawidłowa;
– rozwijanie umiejętności dodawania i odejmowania;
– rozwijanie umiejętności posługiwania się liczebnikami porządkowymi;
14
15
– tworzenie warunków do porównywania zbiorów, w tym również wskazywania zbiorów o równej
liczności;
– rozwijanie umiejętności rozróżniania strony lewej i prawej oraz ustalenia położenia obiektów
w stosunku do własnej osoby;
– rozwijanie umiejętności odnajdywania przedmiotu według wskazówek określających jego położenie względem siebie lub względem innego ustalonego i widocznego punktu odniesienia;
– rozumienie i stosowanie pojęć związanych z położeniem przedmiotów, takich jak obok, blisko, z lewej
strony, z prawej strony, nad, pod, za, przed, wyżej, niżej;
– rozwijanie umiejętności mierzenia krokami, stopami, palcami, np. długości przedmiotów, szerokości sali;
– rozwijanie umiejętności porządkowania przedmiotów według ich wymiarów;
– rozpoznawanie i rozumienie pojęć: pół, połowa, więcej, mniej;
– rozwijanie umiejętności rozpoznawania figur geometrycznych, takich jak koło, kwadrat, prostokąt
i trójkąt;
– poznawanie i opanowania zasadniczych pojęć związanych z porami roku, dniami tygodnia, miesiącami;
– rozpoznawanie związków i stałych następstw związanych z dniem i nocą;
– rozwijanie umiejętności właściwego porządkowania dni tygodnia i miesięcy.
14. Cele dotyczące kształtowania gotowości do nauki czytania i pisania:
– rozwijanie umiejętności określania kierunku i miejsc na kartce papieru;
– rozumienie poleceń związanych z poruszaniem się na kartce papieru;
– rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej oraz koncentracji patrzenia na przedstawiane obrazy;
– rozwijanie umiejętności dostrzegania podobieństw i różnic w przedstawianych obrazach;
– rozwijanie sprawności rąk w zakresie małej motoryki;
– rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej;
– rozwijanie zainteresowań umiejętnością czytania i pisania oraz książkami;
– rozwijanie umiejętności skupiania się na tekście czytanym przez osobę dorosłą;
– zachęcanie do częstego słuchania opowiadań i baśni oraz podejmowania rozmów o przedstawionych bohaterach i ich losach;
– rozwijanie umiejętności tworzenia krótkich zdań, dzielenia zdania na wyrazy, wyrazy na sylaby,
wyodrębniania głoski w prostych słowach;
– poznawanie znaczenia wybranych symboli graficznych stosowanych w najbliższym otoczeniu;
– tworzenie warunków do kodowania i dekodowania informacji zawartych w formie uproszczonych
rysunków oraz rozwijanie umiejętności stosowania uproszczonych znaków graficznych w zabawach swobodnych i dydaktycznych.
15. Cele dotyczące rozwoju postaw obywatelskich, patriotycznych i tolerancyjnych:
– poznawanie struktury rodziny i systemu pokrewieństwa w oparciu o drzewo genealogiczne;
– stwarzanie warunków do poznawania imion i nazwisk członków rodziny i osób bliskich;
– stwarzanie warunków do poznawania zawodów i miejsc pracy swoich rodziców, członków rodziny
i osób bliskich;
– poznawanie własnej miejscowości, w tym jej nazwy, zabytków, ważnych instytucji, legend związanych z nią oraz symboli;
– poznawanie topografii przedszkola, najbliższej okolicy, własnej miejscowości;
– ukazywanie ról społecznych i zadań pełnionych przez ważne osoby: policjant, strażak, lekarz,
żołnierz, wójt, burmistrz, prezydent;
– kształtowanie tożsamości lokalnej, regionalnej i narodowej;
– rozwijanie umiejętności poznawania symboli narodowych, w tym godła, hymnu i flagi oraz ważnych miejsc związanych z dziejami Polski;
– kształtowanie świadomości przynależności do Unii Europejskiej;
– kształtowanie postaw tolerancyjnych i otwartych;
– kształtowanie postaw nakierowanych na poszanowanie dorobku przeszłych pokoleń.
16
17
Treści programowe w kontekście obszarów działalności edukacyjnej przedszkola
W niniejszym programie wychowania przedszkolnego „Zabawy z kolorami” treści programowe
zostały ułożone według następujących obszarów podstawy programowej.
1. Jestem wśród innych. Kształtowanie umiejętności społecznych:
– jestem wśród innych – biorę udział w zabawach integracyjnych (w zabawach grupowych);
– poznaję oraz przestrzegam zasad i reguł społecznych obowiązujących w grupie, przedszkolu,
rodzinie i środowisku lokalnym;
– stosuję zwroty grzecznościowe;
– uczestniczę w rytuałach grupowych;
– opisuję siebie i prezentuję się na forum grupy;
– opisuję i wyrażam to, co czuję;
– samodzielnie wybieram, np. zabawę swobodną, w której chcę uczestniczyć;
– radzę sobie w nowych sytuacjach;
– podaję swoje imię i nazwisko oraz dane adresowe;
– nie ufam obcym;
– nie szykanuję, nie wyszydzam i nie dokuczam innym;
– słucham innych, obdarzam uwagą rówieśników i dorosłych;
2. Działam samodzielnie. Kształtowanie czynności samoobsługowych:
– dbam o własną higienę i wygląd;
– sygnalizuję swoje potrzeby fizjologiczne i samodzielnie korzystam z toalety;
– samodzielnie spożywam posiłki, posługuję się łyżką i widelcem;
– nie spieszę się w trakcie spożywania posiłku;
– wiem co jem
– kulturalnie zachowuję się przy stole;
– samodzielnie komponuję kolorowe kanapki i tworzę proste potrawy (np. sałatki);
– dbam o rzeczy osobiste i zabawki;
– samodzielnie się ubieram i rozbieram.
3. Mówię, recytuję i opowiadam. Wspomaganie rozwoju mowy:
– mówię wyraźnie i poprawnie;
– znam możliwości własnego głosu i oddechu;
– tworzę proste i zrozumiałe komunikaty;
– opowiadam logicznie o zdarzeniach i swoich przeżyciach;
– rozmawiam z innymi;
– właściwie zwracam się do rówieśników i dorosłych;
– mówię głośno i cicho, dostosowuję ton głosu do danej sytuacji;
– naśladuję wybrane odgłosy przyrody i dźwięki z otoczenia;
– recytuję rymowanki i wiersze;
– tworzę rymowanki i bawię się słowami;
– rymuję rytmicznie;
– zadaję pytania – oczekuję odpowiedzi.
4. Rozumiem siebie i innych. Rozwój czynności intelektualnych – rozumienie siebie i otoczenia:
– uważnie obserwuję otoczenie;
– grupuję obiekty;
– jestem dociekliwy – zadaję pytania;
– manipuluję, rozkładam i składam, łączę i rozdzielam;
– zastanawiam się nad skutkami swoich działań;
– próbuję wnioskować o wprowadzonych zmianach.
5. Dbam o siebie i swoją sprawność. Kształtowanie sprawności fizycznej wraz z wychowaniem zdrowotnym:
– dbam o własne zdrowie;
– stosuję zasady zdrowego żywienia;
– chętnie piję wodę;
– przyjmuję lekarstwa tylko pod kontrolą dorosłych;
18
19
– interesuję się sportem i jestem sprawny fizycznie w miarę swoich możliwości;
– chętnie spędzam czas na świeżym powietrzu oraz lubię spacery i wycieczki z rodzicami;
– chętnie się ruszam, ćwiczę i uczestniczę w grach sportowych w przedszkolu i w domu.
6. Bawię się bezpiecznie. Dbałość o bezpieczeństwo własne i innych:
– proszę o pomoc, kiedy czuję zagrożenie;
– znam ważne numery alarmowe;
– bezpiecznie poruszam się na przejściu dla pieszych;
– podróżuję bezpiecznie z rodzicami – jeżdżę w foteliku;
– bezpiecznie i pod opieką dorosłych korzystam ze środków transportu;
– nie otwieram drzwi nieznajomym;
– wiem, że nie wszystko jest jadalne;
– znam zagrożenia płynące ze świata roślin i zwierząt;
– nie częstuję rówieśników cukierkami i drażetkami bez zgody dorosłych;
– nie bawię się środkami chemicznymi;
– bawię się bezpiecznie w domu i w przedszkolu.
7. Jestem widzem i aktorem. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem:
– chodzę na koncerty, do kina i teatru;
– jestem widzem – zachowuję się kulturalnie;
– jestem aktorem – występuję przed innymi;
– wyrażam emocje za pomocą głosu, gestu i mimiki;
– naśladuję postacie z bajek i świata przyrody;
– odgrywam i naśladuję dorosłych oraz swoich rówieśników gestem, ruchem i mimiką;
– posługuję się rekwizytami w trakcie zabaw i przedstawień.
8. Słucham, śpiewam, gram i tańczę. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec:
– śpiewam wzory rytmiczne i melodyczne;
– śpiewam sam i w zespole piosenki z repertuaru dziecięcego;
– gram na instrumentach perkusyjnych oraz „instrumentach skonstruowanych przez siebie lub dorosłych”;
– improwizuję i tworzę własną muzykę;
– maszeruję, podskakuję i biegam w rytm muzyki;
– reaguję ruchem na elementy muzyki, takie jak: dynamika, agogika, artykulacja i wysokość dźwięku;
– tańczę proste układy choreograficzne i podstawowe kroki tańców ludowych;
– śpiewam piosenki ludowe i poznaję tańce ludowe mojego regionu;
– poznaję tradycje związane ze świętami dorocznymi (np. śpiewam kolędy i pastorałki);
– poznaję muzykę innych narodów;
– bawię się przy muzyce w przedszkolu i w domu;
– słucham w skupieniu „Muzyki na dobranoc”, w tym kołysanek i muzyki poważnej.
9. Rysuję, maluję, tworzę. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne:
– poznaję sztukę ludową własnego regionu;
– odkrywam zabytki i dzieła sztuki;
– tworzę wykorzystując różne techniki plastyczne;
– tworzę małe i duże dzieła, płaskie i przestrzenne;
– interesuję się sztuką „małych i wielkich mistrzów”;
– bawię się kolorami;
– poznaję formy architektury zieleni;
– poznaję wnętrza domów współczesnych i historycznych.
10. Majsterkuję, konstruuję – wiem, jak to działa. Zabawy konstrukcyjne – rozwijanie zainteresowań technicznych:
– buduję z klocków i tworzę kompozycje z różnorodnych materiałów;
– majsterkuję z użyciem prostych narzędzi;
– interesuję się urządzeniami technicznymi używanymi w gospodarstwie domowym;
– interesuje się techniką;
20
21
– zachowuję ostrożność i znam zagrożenia wynikające z używania urządzeń elektrycznych bez
nadzoru dorosłych.
11. Obserwuję zjawiska atmosferyczne – unikam zagrożeń. Rozumienie zjawisk atmosferycznych:
– rozpoznaję zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku;
– znam niebezpieczeństwa wynikające z warunków atmosferycznych;
– uważnie słucham i staram się rozumieć prognozę pogody prezentowaną w radiu i telewizji;
– dostosowuję strój do warunków atmosferycznych.
12. Jestem częścią przyrody. Świat roślin i zwierząt:
– znam faunę i florę najbliższej okolicy;
– wiem kto mieszka na łące, na polu i w lesie;
– dostrzegam zmiany zachodzące pod wpływem zmieniających się pór roku w świecie roślin i zwierząt;
– poznaję zwierzęta hodowlane i związane z nimi produkty;
– wiem czego potrzebują rośliny do wzrostu;
– sadzę, sieję, obserwuję;
– dokarmiam ptaki zimą;
– biorę udział w wycieczce do parku lub lasu, obserwuję świat przyrody;
– segreguję śmieci i nie zanieczyszczam środowiska.
13. Liczę, porównuję, mierzę, ustalam. Edukacja matematyczna:
– liczę i przeliczam;
– dodaję i odejmuję w granicach własnych możliwości;
– rozróżniam stronę lewą i prawą, określam kierunki i położenie obiektów w stosunku do własnej
osoby oraz innych obiektów;
– mierzę korzystając z różnych narzędzi;
– rozumiem pojęcia: szeroki czy wąski, niski czy wysoki, płytki czy głęboki;
– ustalam, gdzie jest więcej, gdzie mniej, a gdzie tyle samo;
– rozpoznaję figury geometryczne;
– wiem, że po nocy nastaje dzień, znam dni tygodnia i miesiące w roku.
14. Będę czytać i pisać. Gotowość do nauki czytania i pisania:
– rozumiem instrukcje związne z poruszaniem się po kartce papieru;
– jestem spostrzegawczy;
– mam sprawne ręce i palce w ramach własnych możliwości;
– kreślę wzory;
– dotykam palcem nosa, stoję na jednej nodze i tańczę;
– gram na trójkącie, uderzam pałeczkami w bębenek i dzwonki;
– rozpoznaję kształty, symbole i wybrane znaki;
– tworzę własną książkę;
– słucham opowiadań czytanych przez dorosłych;
– wiem jak korzystać z książek;
– bawię się słowami, rytmizuję teksty;
– słyszę dźwięki w słowach;
– rozwiązuje zagadki obrazkowe;
15. Znam swoją rodzinę, miejscowość, mieszkam w Polsce i szanuję innych. Wychowanie rodzinne,
obywatelskie i patriotyczne:
– znam swoją rodzinę
– poznaję zawody i miejsca pracy członków mojej rodziny;
– poznaje tradycje i zwyczaje swojego regionu i swojej miejscowości;
– kultywuję tradycje;
– znam ważne osoby i instytucje w swojej miejscowości;
– Polska – moja ojczyzna;
– czuję się Polakiem;
– wiem, że jestem Europejczykiem;
– szanuję innych i jestem tolerancyjny.
22
23
Sposoby osiągania celów oraz wskazania metodyczne
Zabawa to życie dziecka w okresie przedszkolnym,
opierajcie więc na niej waszą działalność wychowawczą,
osłaniajcie zabawę, kierujcie nią.
[…].
Wolność zabawy to prawo najpierwsze.
Troskliwe wychowanie dziecka pozostawia mu wolność
spokojnego, a samoistnego bawienia się dopóki zechce.
F. FROEBL
Zabawa stanowi podstawową formę aktywności dziecka w przedszkolu, jest naturalną i najskuteczniejszą metodą uczenia się. W swojej istocie jest działaniem swobodnym i dobrowolnym. Odbywa się w kreślonym miejscu i czasie. Istnieje wiele definicji i klasyfikacji zabawy, wynikających
z różnych założeń i jej wykorzystania.
Analizując bogatą literaturę przedmiotu, można wyróżnić następujące zabawy:
– konstrukcyjne;
– tematyczne;
– dydaktyczne;
– swobodne;
– twórcze;
– ruchowe.
Zgodnie z założeniami autorów wszystkie powyżej wymienione rodzaje zabaw stanowią podstawową formę realizacji niniejszego programu.
Zalecamy również krzyżowanie metod i form pracy, ze szczególnym uwzględnieniem metod aktywizujących, praktycznych i nakierowanych na twórcze myślenie tak, aby realizacja działań edukacyjnych opierała się na:
– doświadczaniu;
– obserwowaniu;
– odkrywaniu;
– naśladowaniu;
– odtwarzaniu;
– tworzeniu;
– współdziałaniu;
– usamodzielnianiu.
Jako metodę wiodącą przyjęto metodę projektów, a do jej realizacji włączono wszystkich członków społeczności przedszkolnej, w tym również rodziców i pracowników przedszkola.
Sposoby osiągania założonych celów zaplanowano tak, aby przebiegały trójtorowo, w ramach pracy:
– z całym zespołem;
– w małej grupie;
– indywidualnie z dzieckiem.
24
25
POLISENSORYCZNE UJĘCIE REALIZACJI PROGRAMU
Wybrane zagadnienia są punktem wyjścia do działań holistycznych i traktować je należy jako
treść główną z obszaru wiodącego. Uszczegółowione w Zasobach edukacyjnych treści – hasła problemowe – zostały obudowane materiałem dydaktyczno-metodycznym, czyli narzędziami do realizacji
programu. Na przykładzie jednego z narzędzi, jakim jest piosenka, zostanie poniżej zaprezentowane
polisensoryczne ujęcie realizacji programu, a tym samym realizacja podstawy programowej.
 

ODLECIAŁY PTAKI
= 90
sł. i muz. P. Kaja
mf
 
  
Chłodno jest,
    
     
  
mo – kro jest.

Od – le – cia – ły pta — ki,

 

już!



je
bocian
—
sień
i
    



Pu – sto tak na
    
 
Od – le – cia – ły

   

jas - kół — ka,

pta — ki,

dwo — rze.

je
—
sień
    

sło - wik i


ku - kuł — ka,

już!
„Odleciały ptaki” to piosenka dla czterolatków, utrzymana w jesiennym, nostalgicznym klimacie
i zbudowana w bardzo prosty sposób. Umożliwia dziecku wyodrębnienie trzech bardzo wyraźnie słyszalnych części: instrumentalnego wstępu, części wokalnej i instrumentalnego zakończenia. Zachęca
ona do swobodnego działania, śpiewania, ruchu, zabaw z instrumentami oraz działań plastycznych.
Służy także do aktywizowania mowy dzieci, usprawniania narządów mowy i układu oddechowego.
Zachęca do swobodnych wypowiedzi i wyrażania własnych myśli.
Opracowanie metodyczne piosenki pozwala nie tylko na śpiewanie, ale również przeprowadzenie wielu zabaw z piosenką, m.in. takich jak: Jesień z parasolem, Odlatujemy, Jesienne mgły, Sznurki,
Na dzwonkach czy Obróć się. W tym przypadku osią programową stała się muzyka i realizacja ósmego obszaru podstawy programowej: Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec, jako
obszaru wiodącego.
Zasadność realizacji proponowanych zabaw w kontekście rozwijania umiejętności dziecka jest
następująca – dziecko:
– uczestniczy w zabawach grupowych;
– przestrzega ustalonych zasad;
– uważnie słucha;
– doskonali umiejętności w zakresie małej i dużej motoryki;
26
– liczy w zakresie do czterech;
– obserwuje i wykonuje układ rytmiczny od strony lewej do prawej;
– reaguje na sygnał dźwiękowy;
– sprawnie porusza się w przestrzeni;
– potrafi sprawnie i bezpiecznie zmienić kierunek ruchu;
– nazywa i rozpoznaje ptaki odlatujące do ciepłych krajów;
– improwizuje ruch do muzyki;
– wyróżnia trzy części w piosence;
– swobodnie dobiera się w pary;
– dokonuje podziału na zbiory;
– formułuje uogólnienia;
– reaguje na sygnał wzrokowy;
– akcentuje pierwszą miarę taktu;
– doskonali aparat mowy;
– bogaci słownik czynny i bierny;
– doskonali koordynację wzrokowo-ruchową;
– obraca się dookoła własnej osi.
Wychodząc zatem problemowo z treści programowych wybranego obszaru, realizujemy również
treści z innych obszarów. Dla przykładu realizując treść z obszaru ósmego, np. śpiewam sam i w zespole piosenki z repertuaru dziecięcego lub bawię się przy muzyce w przedszkolu i w domu, realizowane są również treści z następujących, skorelowanych z tym zagadnieniem obszarów:
1. Kształtowanie umiejętności społecznych – pkt 1, 2;
3. Wspomaganie rozwoju mowy;
4. Rozwój czynności intelektualnych – rozumienie siebie i otoczenia – pkt 2;
5. Kształtowanie sprawności fizycznej wraz z wychowaniem zdrowotnym – pkt 3, 4;
7. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem – pkt 2;
10.Zabawy konstrukcyjne – rozwijanie zainteresowań technicznych – pkt 1;
11.Rozumienie zjawisk atmosferycznych – pkt 1;
12.Świat roślin i zwierząt – pkt 1, 2, 3;
13.Edukacja matematyczna – pkt 1;
14.Gotowość do nauki czytania i pisania – pkt 2, 3, 7.
Jednym ze sposobów realizacji programu „Zabawy z kolorami” jest wprowadzenie Laboratorium8,
czyli propozycji osiągania celów i realizacji treści programowych nie tylko podczas wydzielonego czasu na tzw. zajęcia główne, ale w trakcie pozostałych części dnia (pobytu dziecka w przedszkolu). Idea
Laboratorium zatem w pełni wpisuje się w zalecane proporcje zagospodarowania dzieciom „czasu
przebywania w przedszkolu w rozliczeniu tygodniowym:
1) co najmniej jedną piątą czasu należy przeznaczyć na zabawę (w tym czasie dzieci bawią się swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela);
2) co najmniej jedną piątą czasu (w przypadku młodszych dzieci – jedną czwartą czasu), dzieci spędzają w ogrodzie przedszkolnym, na boisku, w parku, itp. (organizowane są tam gry i zabawy ruchowe, zajęcia sportowe, obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrodnicze itd.);
3) najwyżej jedną piątą czasu zajmują różnego typu zajęcia dydaktyczne, realizowane według wybranego programu wychowania przedszkolnego;
4) pozostały czas – dwie piąte czasu – nauczyciel może dowolnie zagospodarować (w tej puli mieszczą się jednak czynności opiekuńcze, samoobsługowe, organizacyjne i inne)”9.
8. Szczegółowy opis tego zagadnienia znajduje się w publikacji: P. Kaja, M. Milczewska, A. Peć, Jak pracować z Pakietem edukacyjnym P21? Warszawa 2014, s. 13
9. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dz.U. rok
2014, poz. 803).
27
Program „Zabawy z kolorami” posiada bogata obudowę metodyczno-dydaktyczną, w której
znajdują się konkretne narzędzia do jego realizacji. Szczegółowe omówienie realizacji założonych
celów zawarte jest w publikacji Wprowadzenie do metodyki P21, stanowiącej obudowę niniejszego
programu.
Przykładowy sposób realizacji treści (wymagania szczegółowe) z VIII OBSZARU PODSTAWY PROGRAMOWEJ WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO oraz powiązanych z tym obszarem celów szczegółowych zawartych w niniejszym programie (patrz str. 12).
Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.
Dążąc do osiągnięcia celów określonych przez podstawę programową wychowania przedszkolnego w zakresie: wychowania przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec – należy tak wspomagać
rozwój dziecka, aby:
4. DZIECKO W SKUPIENIU SŁUCHAŁO MUZYKI, W TYM TAKŻE MUZYKI POWAŻNEJ.
USZCZEGÓŁOWIENIE
Zakładamy, iż dziecko pod koniec edukacji przedszkolnej:
–– będzie w miarę swoich możliwości rozwojowych skupiało się na wsłuchiwaniu się w treść słowną
piosenki z repertuaru dziecięcego oraz treść słowną piosenek ludowych,
–– będzie słuchało w sposób aktywny muzyki poważnej, tzn. skupiając się wyraźnie na strukturach
melodycznych lub rytmicznych utworu.
KOMENTARZ METODYCZNY
Środowisko, w jakim żyjemy, nie sprzyja rozwojowi wrażliwości słuchowej dzieci. W mieście rzadko
słychać wyraźny śpiew ptaków czy kojący szum liści. Wszystko to zagłuszane jest przez zgiełk i hałas. W
takim przypadku ucho człowieka zmuszone jest do samoobrony, uodparnia się na głosy z zewnątrz, a jego
wrażliwość tępieje. Tym ważniejsza w tej sytuacji staje się rola przedszkola i panującej w nim atmosfery.
Wychodząc z założenia, że pobudzenie uwagi słuchowej może dokonać się tylko w warunkach spokoju
i ciszy, nauczycielka powinna w każdym momencie dnia pamiętać o walce z hałasem, nerwowością,
nadmierną ruchliwością (oczywiście nie hamując przy tym swobody, naturalnej aktywności i radosnego
nastroju)”10. W projekcie P21 systemowo dążymy do tego, aby nie tylko przedszkole było pewnego
rodzaju „oazą spokoju i wyciszenia”, ale również rodzice w domowym zaciszu zaczęli budować podobne
miejsce i zadbali o komfort psychiczny małego dziecka.
Pierwszym etapem do percepcji utworów muzycznych jest nauka słuchania – takiego „w ogóle”.
Książka Opowiadania do poduszki – jako element Pakietu edukacyjnego dla dziecka i rodziców/
opiekunów, zawiera opowiadania, które rodzice mogą (powinni) czytać swoim dzieciom jako rodzaj
wyciszenia przed snem, ale również jako element wspólnego bycia ze sobą. Do książki, którą dziecko
zabiera do domu, dołączona jest płyta z opowiadaniami czytanymi przez lektora, uzupełnionymi
ścieżką dźwiękową z muzyką relaksacyjną. Oprócz tego są tam również kołysanki i muzyka poważna
po to, aby systemowo włączyć rodziców w proces umuzykalnienia dzieci i percepcji dzieł „wielkich
mistrzów” już od najmłodszych lat. Praca nad umuzykalnieniem daje wiele okazji do kształtowania
uwagi słuchowej dziecka, wpływa też wydatnie na ogólny rozwój koncentracji i uwagi dowolnej11.
Temat dobroczynnego wpływu na organizm głośnego czytania dzieciom, z pewnością jest dobrze
wszystkim znany dzięki prowadzonym szeroko akcjom społecznym w różnych mediach.
Jeśli dziecko potrafi słuchać opowiadań, rozumie sens przekazywanych tam treści, potrafi
opowiedzieć swoimi słowami o tym, co usłyszało, to wsłuchiwanie się w treść słowną piosenek nie
nastręczy mu kłopotów. Aktywne słuchanie muzyki instrumentalnej wprowadzi dziecko w słuchanie
samej muzyki jako takiej i odbiór indywidualny jej wartości. Jeśli proces umuzykalnienia poprzez
ruch, grę na instrumentach, zabawy przy muzyce będzie realizowany prawidłowo, dziecko nabędzie
umiejętności słuchania muzyki w skupieniu, koncentrowania się na słuchaniu w ogóle. Oczywiście
w skupieniu nie oznacza tylko siedzenia cicho i nieruchomo podczas słuchania muzyki. Aktywne
słuchanie muzyki poważnej, skupiające się wyraźnie na strukturach melodycznych lub rytmicznych
utworu, będzie również prawidłową realizacją tego punktu podstawy programowej.
10. D. Malko, Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu. Warszawa 1988, s. 66
11. Tamże, s. 66
28
PRZYKŁADOWE SYTUACJE EDUKACYJNE
Pracując z piosenką, nauczyciele pamiętają tylko o warstwie słownej, rozumieniu słów, chociaż
jest to ważne, to my, jako muzycy, nie możemy właśnie tego stawiać przed odczuwaniem muzyki jako
takiej i ważnej również w piosence. To dzięki muzyce dzieci lubią piosenki, a piosenka jest okazją do
wykonania rytmu, podkreślania akcentu metrycznego, wreszcie intonowania fragmentów melodii,
intonowania ze zmianami dynamicznymi itp.
Po omówieniu warstwy tekstowej powinno zadawać się dzieciom pytania typu: Kto jest bohaterem piosenki – człowiek, zwierzę, postać bajkowa? Opowiedz swoimi słowami o czym była piosenka? Czy w piosence pojawiła się jakaś rada lub przestroga? Komu zadedykowałbyś tę piosenkę?
Rozumienie sensu (przekazu), a przede wszystkim zapamiętanie fabuły (akcji) – tego, co się dzieje
w warstwie tekstowej – jest podstawą do skupienia uwagi dziecka na treści piosenki. Stąd w repertuarze dziecięcym powinny pojawiać się śpiewanki, które przygotują dzieci do słuchania treści słownej,
przekazywanej przez osobę śpiewającą, np. Grupowa powitanka:
Grupowa powitanka (sł. I. Biśto, muz. P. Kaja)
Na powitanie niech każdy stanie,
I po ukłonie zaklaszcze w dłonie,
niech każdy stanie: raz, dwa, trzy.
zaklaszcze w dłonie: raz, dwa, trzy.
Często wykonaniu wokalnemu towarzyszy ruch lub akompaniament, w tym przypadku klaśnięcia
(trzy) – raz, dwa, trzy. Tego typu zabiegi pozwalają na szybsze zapamiętanie tekstu oraz łatwiejszy
przekaz treści piosenki, nie tylko w sposób werbalny.
Słuchanie w skupieniu muzyki nie oznacza słuchania w pozycji nieruchomej, na siedząco. Małe
dzieci chętnie słuchają, ale emocje towarzyszące temu często nie pozwalają siedzieć w bezruchu.
Dobrą wprawką przygotowującą dzieci do słuchania są zabawy w dyrygenta, kiedy to każde dziecko
wyobraża sobie, że jest dyrygentem i podczas słuchania muzyki dyryguje orkiestrą. Poruszające się
w rytmie muzyki ręce dziecka pozwalają na zachowanie kontrolowanego przez nauczyciela słuchania.
Można wtedy podpowiadać dzieciom pewne ruchy, np. teraz kręcimy kółeczka prawą dłonią, a teraz
lewą dłonią, teraz palcem wskazującym prawej ręki pukamy w niewidoczne dzwoneczki itp. Takie
zachowania na początku nauki słuchania muzyki dyscyplinują grupę, nie pozwalają na bałagan i hałas.
Propozycja metodyczna
Przygotowując dzieci do odbioru muzyki artystycznej, tzw. poważnej, możemy posłużyć się
wydanymi w Polsce płytami DVD, propagującymi muzykę poważną w formie bajek dla dzieci z muzyką
różnych epok w tle. Pierwszą próbą popularyzowania muzyki poważnej i przeniesienia jej na obraz była Fantazja W. Disneya z roku 1940. Film ten jest dobrym przykładem rozbudzania wyobraźni
i zachęcania dzieci do odkrywania uroków muzyki poważnej. Warto nadmienić, że Leopold Stokowski
(interpretator utworów i dyrygent orkiestry, która nagrywała muzykę do filmu) to pierwszy Polak,
który w 1942 roku za muzykę do tego filmu odebrał Oscara. W roku 2000 ukazała się Fantazja 2000
– kontynuacja wielkiego arcydzieła światowego kina12.
Ponadto chcielibyśmy nadmienić, że w Łódzkim Studiu Filmowym Se-ma-for, w roku 2006
powstał film animowany Piotruś i wilk, oparty na baśni muzycznej Sergiusza Prokofiewa w reżyserii
Suzie Templeton, który również otrzymał w roku 2007 Oscara – Nagrodę Amerykańskiej Akademii
Sztuki Filmowej za najlepszy krótki film animowany. Zachęcamy więc nauczycieli do skorzystania
z tych propozycji.
W swoich działaniach muzycznych w projekcie P21 również w sposób niekonwencjonalny promujemy muzykę poważną, wplatając do dziecięcych piosenek motywy muzyczne wielu znanych dzieł
„wielkich mistrzów”, m.in. w następujących piosenkach:
Jestem czterolatkiem (motyw: Marsz triumfalny z Aidy – G. Verdi);
Zabawa śnieżkami (motyw: Ognisko zimowe – S. Prokofiew);
Zdrowym być (motyw: Uwertura do opery Wilhelm Tell – G. Rossini);
Mar – marzec, czar – czarodziej (motyw: Walc kwiatów z baletu Dziadek do orzechów – P. Czajkowski);
Żółte słoneczko (motyw: Sonata A-dur – W. A. Mozart);
Na wakacje jadę tam (motyw: Polka Tritsh-Tratsh – J. Strauss)13.
12. P. Kaja, Fascynacje muzyką minionych epok [w:] „Wychowanie Muzyczne w Szkole” nr 2 marzec-kwiecień 2008, Lublin 2008, s. 51
13. Pakiet edukacyjny P21 - materiał dla nauczyciela. Warszawa 2014
29
Diagnoza przedszkolna – metody przeprowadzania analizy gotowości
dziecka do podjęcia nauki w szkole.
Jednym z podstawowych zadań, jakie nakłada na nauczyciela wychowania przedszkolnego podstawa programowa, jest „prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji”14. Aby umożliwić realizację tego zadania, opracowaliśmy narzędzia do jej prowadzenia, przeznaczone dla poszczególnych grup
wiekowych, w postaci między innymi teczek z zadaniami do obserwacji dziecka. Obserwowanie dziecka, poznawanie i gromadzenie informacji dotyczących rozwoju funkcji psychicznych i fizycznych, choć
nie jest zadaniem łatwym, umożliwia przeprowadzenie jego charakterystyki szczególnie w kontekście
przygotowania do podjęcia nauki w szkole podstawowej (diagnoza przedszkolna). Obserwacja dziecka
nie może zatem być działaniem incydentalnym, lecz prowadzonym w sposób systemowy i ciągły, tym
bardziej, że wraz z początkiem roku poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły
podstawowej, należy przeprowadzić analizę jego gotowości do podjęcia nauki w szkole15.
„Celem takiej analizy – jak wskazuje podstawa programowa – jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:
1) rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej,
aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do potrzeb, wspomagać;
2) nauczycielowi przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki
w szkole podstawowej;
3) pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko,
w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”16.
Przeprowadzając diagnozę przedszkolną należy:
„•kierować się zasadą stopniowania trudności, przypominającą o tym, by przechodzić od łatwiejszego do trudniejszego, od bliższego do dalszego, od znanego do nieznanego,
• wykorzystywać do jej dokonania takie zabawki, akcesoria, przedmioty i przybory, które są bliskie
dziecku i które lubi wykorzystywać w różnych sytuacjach przedszkolnego życia,
• stworzyć w przedszkolu przyjemną i serdeczną atmosferę, by dziecko czuło się dobrze, pewnie
i bezpiecznie,
• przygotować dla dzieci ciekawe zajęcia, motywując je tym samym do wykonywania zadań i rozwiązywania problemów,
• formułować krótkie, konkretne, jasne polecenia, by dziecko je zrozumiało i wykonało,
• konstruować zadania dla dzieci w formie zabawowej, aby przedszkolaki nie odczuwały lęku w trakcie ich wykonywania i dobrze się bawiły”17.
Należy również pamiętać o etycznych aspektach diagnozy dziecka. Obserwacja pedagogiczna jest
elementem codziennej pracy nauczyciela i jednym z jego podstawowych zadań oraz podstawową metodą diagnozy. Dodatkowo proponujemy wykorzystać jako wspomagające metody i techniki diagnozowania:
– analizę wytworów prac dziecka,
– rozmowę i wywiad,
– ankietę.
14. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół. (Dz.U. rok 2014, poz. 803).
15. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28.05.2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych
i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624)
16. Tamże
17. Diagnoza przedszkolna. Bydgoszcz 2011, s. 12
30
31
W ramach obudowy niniejszego programu, przygotowane zostały następujące narzędzia
do diagnozy:
– arkusze obserwacyjne, w tym indywidualne arkusze do obserwacji częściowej,
– karty indywidualnego rozwoju dziecka,
– kwestionariusze ankiet dla rodziców/opiekunów prawnych,
– arkusz analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole18.
Zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi zalecamy, aby obserwacja całościowa i analiza gotowości szkolnej pięciolatków przeprowadzona została dwukrotnie, np. do końca listopada oraz do
końca kwietnia danego roku szkolnego, a obserwacja częściowa, w oparciu o opracowane narzędzia,
prowadzona była aż do opracowania informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Pozwoli to nauczycielowi na: podejmowanie działań wspierających oraz korygujących rozwój dziecka, rozpoznanie specjalnych potrzeb edukacyjnych, uchwycenie dynamiki rozwoju dziecka
oraz jego postępów w różnych obszarach aktywności poznawczej i społecznej, rzetelne opracowanie
informacji o stanie przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej.
18. Narzędzia zamieszczone są w Teczkach z zadaniami do obserwacji dziecka wchodzącymi w skład Pakietu
edukacyjnego P21 – dziecko/rodzic, a uwagi i wskazówki dotyczące ich wykorzystania w Pakiecie edukacyjnym
P21 – nauczyciel.
Dla przykładu na stronie 42 niniejszej publikacji zamieszczono propozycje wypełnienia Arkusza wraz ze wskazówkami dla nauczyciela.
32
33
tak
………………………………………........................………………………………………………
tak
Data urodzenia:
raczej tak
Imię i nazwisko dziecka: ………………………………………........................………………………………………………
raczej tak
Metryczka:
raczej nie
Arkusz opracowano zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów
przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego1.
Uwagi nauczyciela:
raczej nie
rok szkolny: ………….............……………………
I. Umiejętności społeczne dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.
Dziecko:
• uczestniczy w zabawach aranżowanych przez
nauczyciela;
nie
Arkusz analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole – diagnoza przedszkolna
** – Tak oznaczono punkty, do których przygotowane zostały dodatkowe opisy narzędzi i technik (opis dostępny w instrukcji dla nauczyciela).
nie
Arkusz analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole 1
Uwagi nauczyciela:
• zgodnie współdziała w zabawach i w sytuacjach
zadaniowych;
• używa zwrotów grzecznościowych, w tym proszę, dziękuję, przepraszam;
Data diagnozy wstępnej (kolor niebieski): ……………………………………………………………
• stara się panować nad swoimi emocjami, reaguje adekwatnie do sytuacji;
Data diagnozy końcowej (kolor zielony): ……………………………………………………………
• radzi sobie w nowych sytuacjach;
• rysuje wzór literopodobny trzymając się wyznaczonych linii, starając się zachować jego kształt. X
tak
raczej tak
raczej nie
Dziecko:
nie
• w zabawie proponuje własne pomysły innym;
Uwagi nauczyciela:
Miejsce na uwagi nauczyciela w ko-
X lorze zgodnym z kolorem obserwacji
(niebieskim lub zielonym).
Instrukcja wypełniania arkusza
• I diagnoza wstępna (wrzesień, październik, połowa listopada) oznaczana kolorem np. niebieskim,
• II diagnoza końcowa (luty, marzec, połowa kwietnia) oznaczana kolorem np. zielonym,
• strzałkę wstawiamy po przeprowadzeniu diagnozy końcowej od niebieskiego oznaczenia do zielonego,
• po diagnozie końcowej czarną pętlą zaznaczamy mocne strony dziecka, czerwoną pętlą słabe strony2.
Nie
– nie zaobserwowano danej umiejętności, sprawności, zachowania.
Raczej nie – zaobserwowano, że dziecko rzadko wykazuje się umiejętnością, sprawnością, zachowaniem.
Raczej tak – zaobserwowano, że dziecko zazwyczaj działa w podanym zakresie, wykazuje się daną
umiejętnością, sprawnością, zachowaniem.
Tak
– zaobserwowano, że dziecko działa sprawnie, a umiejętności i zachowania pojawiają się
u niego często.
– oznacza proces (progres lub regres).
• przedstawia się na forum, w tym podaje swoje
imię i nazwisko;
• występuje na scenie przed osobami innymi niż
członkowie własnej grupy.
II. Czynności samoobsługowe, nawyki higieniczne i kulturalne. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.
Dziecko:
• jest samodzielne w łazience i stosuje podstawowe zasady higieny, m.in. myje ręce, zęby;
• prawidłowo korzysta ze sztućców i naczyń;
• kulturalnie zachowuje się podczas posiłku;
• samodzielnie ubiera się i rozbiera;
• utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
(Dz.U. rok 2014, poz. 803).
2. Przykłady wypełnienia tabeli zamieszczone są w dokumencie Analiza gotowości dziecka do podjęcia nauki
w szkole – instrukcja dla nauczyciela dołączonym do Pakietu edukacyjnego – nauczyciel.
Pakiet edukacyjny P21: PIĘCIOLATKI – Obserwacja i diagnoza (Teczka z narzędziami do obserwacji i diagnozy przedszkolnej)
© 2014 Copyright by P21
1. Arkusz wchodzi w skład Pakietu edukacyjnego P21 PIĘCIOLATKI – dziecko/rodzic (P. Kaja, M. Milczewska, A. Peć,
K. Wróbel, Obserwacja i diagnoza. Teczka z narzędziami do obserwacji i diagnozy przedszkolnej. Warszawa 2014)
34
35
tak
tak
tak
raczej tak
raczej nie
tak
raczej tak
VIII. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew,
pląsy i taniec.
Dziecko:
raczej nie
V. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie
sprawności fizycznej dzieci.
Dziecko:
Uwagi nauczyciela:
VII. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem
i aktorem.
Dziecko:
Uwagi nauczyciela:
Uwagi nauczyciela:
• kulturalnie zachowuje się na uroczystościach,
np. na koncercie, festynie, przedstawieniu,
w teatrze, w kinie;
• odgrywa proste role teatralne, naśladuje mimikę, stara się modulować głosem wybrany tekst.
nie
IV. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.
Dziecko:
• przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na
przedmiotach;
• klasyfikuje i grupuje obiekty wg dwóch lub więcej cech, np. kolor i wielkość, kolor, wielkość
i kształt;
• stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje
przewidywać, co się może zdarzyć**.
nie
• poprawnie wypowiada głoski.
Uwagi nauczyciela:
tak
• przestrzega ustalonych zasad bezpieczeństwa
w sali, poza salą i poza przedszkolem (np. w szatni, w ogrodzie przedszkolnym, na wycieczce);
• orientuje się w zasadach bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię.
raczej tak
• uważnie słucha innych dzieci i dorosłych**;
raczej tak
• wskazuje rośliny i zwierzęta, które mogą być dla
człowieka groźne, wie jak się zachować**;
raczej tak
• opisuje obrazek słowami;
raczej nie
• potrafi przekazać krótki komunikat o zaistniałym zagrożeniu**;
raczej nie
• właściwie zwraca się do rozmówcy;
raczej nie
• podaje numer alarmowy 112**;
nie
• wypowiada się zrozumiale i logicznie na określony temat;
nie
Uwagi nauczyciela:
VI. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.
Dziecko:
nie
tak
raczej tak
Dziecko:
raczej nie
nie
III. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.
Uwagi nauczyciela:
• śpiewa indywidualnie piosenki z dziecięcego repertuaru;
• uczestniczy w zbiorowym śpiewie;
• chętnie uczestniczy w zabawach i ćwiczeniach
ruchowych w sali i na powietrzu;
• tańczy proste układy taneczne;
• chwyta i rzuca piłkę obiema rękami;
• wyraża muzykę pląsając lub tańcząc;
• chodzi stopa za stopą po linii utrzymując równowagę (np. po rozłożonej skakance);
• skacze na dwóch nogach;
• reaguje ruchem na elementy muzyki (dynamikę, tempo i wysokość dźwięku);
• stoi na jednej nodze;
• muzykuje, tworzy i improwizuje korzystając
z instrumentów perkusyjnych;
• skacze na jednej nodze;
• skupia uwagę na słuchanej muzyce, w tym także muzyce poważnej.
• orientuje się w zasadach zdrowego żywienia**.
36
37
• wykonuje proste własne kompozycje plastyczne;
• rysuje postać ludzką (z uwzględnieniem głowy,
tułowia, rąk, nóg, szczegółów twarzy)**;
tak
raczej tak
raczej nie
nie
• wskazuje zabytkową budowlę w swoim otoczeniu.
Uwagi nauczyciela:
tak
• określa kierunki i ustala położenie obiektów
w stosunku do własnej osoby;
• określa kierunki i ustala położenie obiektów
w odniesieniu do innych obiektów/osób;
tak
raczej tak
raczej nie
nie
• mierzy stosując różne miary (stopa, krok itp.)
i różne narzędzia (sznurek, patyk itp.);
Uwagi nauczyciela:
• rozróżnia pory roku;
tak
• podaje miesiące we właściwej kolejności.
raczej tak
• stosuje się do podawanych w prognozie pogody
(np. telewizyjnej, radiowej) informacji poprzez odpowiednio dobierany strój i właściwe zachowanie.
raczej nie
• podaje aktualny dzień tygodnia, wymienia dni
tygodnia w prawidłowej kolejności;
nie
• rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne
charakterystyczne dla poszczególnych pór roku;
XII. Wychowanie dla poszanowania roślin
i zwierząt.
Dziecko:
raczej tak
• posługuje się liczebnikami porządkowymi (np.:
wskazuje trzeci, piąty, ósmy obiekt itp.)**;
• wskazuje swoją prawą i lewą stronę;
• przygotowuje potrawy z wykorzystaniem prostych narzędzi gospodarstwa domowego, np.
noża, tarki, deski do krojenia;
• interesuje się urządzeniami technicznymi (np.
używanymi w gospodarstwie domowym), próbuje rozumieć, jak one działają, zachowuje
ostrożność przy korzystaniu z nich.
XI. Rozumienie istoty zjawisk atmosferycznych
i unikanie zagrożeń.
Dziecko:
Uwagi nauczyciela:
• przelicza obiekty, nie popełnia błędów podczas liczenia (nie przestawia kolejności liczb, przelicza
wszystkie elementy, nie pomijając żadnego itp.)**;
• wyznacza wynik dodawania pomagając sobie
liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych**;
• wyznacza wynik odejmowania pomagając sobie
liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych**;
• wskazuje zbiory równoliczne, poprawność
sprawdza dowolnie wybraną metodą**;
• posługuje się materiałami i narzędziami plastycznymi;
X. Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci
poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych.
Dziecko:
• wznosi konstrukcje z klocków i z innych materiałów konstrukcyjnych;
raczej nie
Uwagi nauczyciela:
XIII. Wspomaganie rozwoju intelektualnego
dzieci wraz z edukacją matematyczną.
Dziecko:
nie
tak
raczej tak
raczej nie
nie
IX. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne.
Dziecko:
Uwagi nauczyciela:
• wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych
środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na
łące, w lesie**;
• wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju
zwierząt i wzrostu roślin**;
• segreguje śmieci;
• orientuje się w jaki sposób człowiek może chronić i pomagać roślinom i zwierzętom np. przetrwać zimę.
38
39
• określa kierunki oraz miejsca na kartce papieru
(rozumie polecenia typu: narysuj koło w lewym
górnym rogu kartki, narysuj linię zaczynając od
lewej strony kartki itp.)**;
• prawidłowo odwzorowuje wybrane kształty:
koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt**;
tak
raczej tak
raczej nie
Uwagi nauczyciela:
XV. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.
Dziecko:
nie
tak
raczej tak
raczej nie
nie
XIV. Gotowość do nauki czytania i pisania.
Dziecko:
Uwagi nauczyciela:
• wymienia imiona i nazwiska członków swojej
rodziny;
• wie, czym zajmują się zawodowo jego rodzice/
opiekunowie;
• podaje nazwę miejscowości, w której mieszka;
• układa puzzle;
• wymienia ważniejsze instytucje w swojej miejscowości, np. straż pożarną, policję, urząd gminy, ośrodek kultury itp.;
• opisuje pracę np. policjanta czy strażaka/orientuje
się w rolach społecznych pełnionych przez ważne
osoby, np. policjanta, strażaka;
• podaje nazwę państwa, w którym mieszka;
• potrafi uważnie patrzeć, aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;
• powtarza z pamięci krótki tekst po dwukrotnym
usłyszeniu;
• rysuje wzór literopodobny trzymając się wyznaczonych linii i starając się zachować jego kształt**;
• podaje nazwę stolicy Polski;
• wycina proste kształty;
• opisuje flagę i godło Polski;
• wydziera proste kształty;
• rozpoznaje hymn Polski; wie, jak się przy nim
zachowywać;
• nawleka np. korale na sznurek;
• wskazuje flagę Unii Europejskiej**;
• wskazuje rymujące się słowa**;
• wie, że ludzie są różni, ale wszyscy mają równe
prawa**.
• dzieli zdania na wyrazy, np. Ala ma psa, Kasia
bardzo lubi przedszkole;
• wyodrębnia głoski w nagłosie słów o prostej budowie fonetycznej, np. w wyrazie kot, bal;
• wyodrębnia głoski w wygłosie słów o prostej
budowie fonetycznej, np. w wyrazie kot, bal;
Diagnozy wstępnej dokonali: ......................................................................................................................................................
/daty i podpisy nauczycieli prowadzących diagnozę wstępną/
• wyodrębnia głoski w śródgłosie słów o prostej
budowie fonetycznej, np. w wyrazie kot, bal;
Diagnozy końcowej dokonali: ......................................................................................................................................................
/daty i podpisy nauczycieli prowadzących diagnozę końcową/
• składa wyrazy w całość, np. d-o-m, z-u-p-a;
Podpis rodzica/opiekuna:
• w zabawie stosuje proste rysunki, oznaczenia,
symbole pełniące rolę kodów zastępujących litery.
XI …………………...............……………………… IV …….................……………………………….
40
41
Propozycja i wskazówki wypełnienia „Arkusza analizy gotowości dziecka
do podjęcia nauki w szkole” 2
Analiza gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole - diagnoza przedszkolna
INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA
Opis kolumn:
1. Zachowania i umiejętności w kontekście obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego.
2. Proponowane metody i techniki wraz z narzędziami.
3. Sugestie i wskazówki dotyczące organizacji badania (przeprowadzenie obserwacji lub zastosowania innych metod
badawczych).
4. Propozycje własne nauczyciela.
5. Obszary z arkusza MEN Informacja o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej (wzór druku nr 70
MEN-I/54/2), załącznik nr 3 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz.U. nr 97, poz. 624):
1. Umiejętności społeczne i odporność emocjonalna.
2. Umiejętności matematyczne i gotowość do nauki czytania i pisania.
3. Sprawność motoryczna i koordynacja wzrokowo-ruchowa.
4. Samodzielność, w tym umiejętności wykonywania czynności samoobsługowych.
Po zakończeniu badań (po przeprowadzonych obserwacjach) taki podział ułatwi zapisanie w arkuszu MEN Informacji o stanie przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej.
I. Umiejętności społeczne dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi,
zgodne funkcjonowanie w zabawie
i w sytuacjach zadaniowych.
Dziecko:
Metody i techniki wraz z propo- Sugestie i wskazówki
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
Propozycje
własne
nauczyciela.
Obszar
z
arkusza
MEN
• kulturalnie zachowuje się podczas
posiłku;
• samodzielnie ubiera się i rozbiera;
• przedstawia się na forum, w tym
podaje swoje imię i nazwisko;
• występuje na scenie przed osobami
innymi niż członkowie własnej grupy.
rozmowa, obserwacja zachowania - narzędzia własne nauczyciela
obserwacja zachowania - narzędzia własne nauczyciela
4
4
III. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
Dziecko:
• właściwie zwraca się do rozmówcy;
1
w trakcie całego dnia
obserwacja zachowania - karty
do tworzenia kodów obrazkowych – Moja wiadomość
(Teczka z zadaniami do manipulowania cz. 1) oraz Arkusz
obserwacji 13
w trakcie całego dnia/
w trakcie korzystania
z kart do tworzenia
kodów obrazkowych
Moja wiadomość
(Teczka z zadaniami do
manipulowania cz. 1)
2
2
1
IV. Wspieranie dzieci w rozwijaniu
czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie
i swojego otoczenia.
Dziecko:
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
w trakcie imprez okolicznościowych (np. dzień
babci, dzień dzia dka,
dzień mamy, dzień taty)
1
1. Narzędzia własne nauczyciela (NWN) – właściwe rejestrowanie i gromadzenie danych o zachowaniach i umiejętnościach dziecka jest jednym z podstawowych warunków przeprowadzenia rzetelnej i obiektywnej obserwacji. Dlatego też oprócz naszych proponowanych narzędzi zachęcamy nauczycieli do tworzenia własnych arkuszy obserwacji (na podstawie Arkusza 12) oraz prowadzenia notatek na bieżąco np. w formie papierowej lub elektronicznej
(zapis audio i wideo) – wykorzystywanie w pracy nauczyciela technologii informacyjnej i komunikacyjnej (§ 7 ust. 2 pkt 3 i § 8 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia MEN z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. 2013 nr 0 poz. 393)).
2
2
• poprawnie wypowiada głoski.
1
Obszar
z
arkusza
MEN
2
1
w trakcie sprawdzania
obecności/w zabawach
związanych z autoprezentacją
Propozycje
własne
nauczyciela.
• wypowiada się zrozumiale i logicznie
na określony temat;
1
Pakiet edukacyjny P21: PIĘCIOLATKI – Obserwacja i diagnoza (Instrukcja dla nauczyciela)
w trakcie posiłków
w szatni/w sali/w trakcie sytuacji edukacyjnych przy stolikach itp.
• uważnie słucha innych dzieci i dorosłych;
• w zabawie proponuje własne pomysły
innym;
4
• utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.
1
• radzi sobie w nowych sytuacjach;
4
4
• zgodnie współdziała w zabawach
i w sytuacjach zadaniowych;
• stara się panować nad swoimi emocjami, reaguje adekwatnie do sytuacji;
Obszar
z
arkusza
MEN
w szatni dziecięcej
/w trakcie przebierania się w stroje do
ćwiczeń gimnastycznych/w trakcie zabaw
swobodnych itp.
• opisuje obrazek słowami;
Propozycje
własne
nauczyciela.
w trakcie czynności
samoobsługowych
w łazience
• prawidłowo korzysta ze sztućców
i naczyń;
1
obserwacja zachowania - narzędzia własne nauczyciela1
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
• jest samodzielne w łazience i stosuje
podstawowe zasady higieny, m.in.
myje ręce, zęby;
• uczestniczy w zabawach aranżowanych przez nauczyciela;
• używa zwrotów grzecznościowych,
w tym proszę, dziękuję, przepraszam;
42
II. Czynności samoobsługowe, nawyki higieniczne i kulturalne. Wdrażanie dzieci
do utrzymywaniu ładu i porządku.
Dziecko:
Propozycje
własne
nauczyciela.
Obszar
z
arkusza
MEN
• przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności mani- rozmowa - narzędzia własne
pulacyjnych na przedmiotach;
nauczyciela
w trakcie sytuacji edukacyjnych aranżowanych przez nauczyciela2
2
• klasyfikuje i grupuje obiekty wg dwóch obserwacje zachowania - karty
lub więcej cech, np. kolor i wielkość, do klasyfikacji (Teczka z zadakolor, wielkość i kształt;
niami do manipulowania cz. 2)
oraz narzędzia własne nauczyciela
w trakcie korzystania
z karty do klasyfikacji
(Teczka z zadaniami do
manipulowania cz. 2)
2
• stara się łączyć przyczynę ze skutkiem obserwacje zachowania - Karta
i próbuje przewidywać, co się może nr 1 wraz z Arkuszem obserzdarzyć.
wacji 1
2
2. Przy różnych okazjach wspólnie z dziećmi zastanawiamy się: Co się stanie, jeśli wymiesza się wodę z solą?, Co się stanie, jeśli nie
podlejemy kwiatów? Co się może stać, jeśli ustawimy bardzo wysoką wieżę z klocków? Co się stanie, jeśli naleję za dużo wody do
kubeczka? itp.
1. Materiał wchodzi w skład publikacji (P. Kaja, M. Milczewska, A. Peć, Jak pracować z Pakietem edukacyjnym P21?
Warszawa 2014) stanowiącej część Pakietu metodycznego P21 – nauczyciel.
43
• chwyta i rzuca piłkę obiema rękami;
• chodzi stopa za stopą po linii utrzymując równowagę (np. po rozłożonej
skakance);
obserwacja zachowania – narzę- w trakcie ćwiczeń i zadzia własne nauczyciela
baw ruchowych
• skacze na dwóch nogach;
3
• rysuje wzór literopodobny trzymając się wyznaczonych linii, starając się zachować jego kształtu.
X
• przestrzega ustalonych zasad bezpieczeństwa w sali, poza salą i poza
przedszkolem (np. w szatni, w ogrodzie przedszkolnym, na wycieczce);
obserwacja zachowania – narzę• orientuje się w zasadach bezpiecznego dzia własne nauczyciela
w trakcie wycieczek
przechodzenia przez jezdnię.
poza teren przedszkola/ w trakcie zabaw
tematycznych
• kulturalnie zachowuje się na uroczystościach, np. na koncercie, festynie,
przedstawieniu, w teatrze, w kinie;
obserwacja zachowania - narzę• odgrywa proste role teatralne, naśla- dzia własne nauczyciela
duje mimikę, stara się modulować głosem wybrany tekst.
w trakcie występów
w przedszkolu/w trakcie wyjść poza teren
przedszkola
4
4
Propozycje
własne
nauczyciela.
Obszar
z
arkusza
MEN
tak
raczej tak
raczej nie
X
tak
Uwagi nauczyciela
Wzór jest bardzo dokładny.
X Wzór nie jest dokładny,
dziecko ma problemy z koncentracją
Przykład 4 – zaobserwowano stagnację (kolor notatki powinien być zgodny z etapem diagnozy)
Dziecko:
tak
4
raczej tak
w trakcie sytuacji edukacyjnych aranżowanych przez nauczyciela
skupione na swoim zadaniu.
raczej tak
Dziecko:
4
Wzór jest bardzo dokładny.
Przykład 3 – zaobserwowano regres (kolor notatki powinien być zgodny z etapem diagnozy)
4
obserwacja zachowania, rozmo- w trakcie sytuacji eduwa – Karta nr 10 wraz z Arkukacyjnych aranżowa• potrafi przekazać krótki komunikat szem obserwacji 10
nych przez nauczyciela
o zaistniałym zagrożeniu;
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
Obszar
z
arkusza
MEN
Uwagi nauczyciela
X Dziecko jest bardzo cierpliwe i jest
X
raczej nie
• podaje numer alarmowy 112;
• wskazuje rośliny i zwierzęta, które
mogą być dla człowieka groźne, wie rozmowa – Karta nr 2 wraz
z Arkuszem obserwacji 2
jak się zachować;
Dziecko nie podjęło próby narysowania wzoru.
Dziecko podjęło próbę, ale wzór
nie mieści się w liniaturze, jest niekształtny.
X
raczej nie
Propozycje
własne
nauczyciela.
nie
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
3
nie
Dziecko:
w trakcie posiłków/
w trakcie sytuacji edukacyjnych dotyczących
zdrowego jedzenia
Uwagi nauczyciela
Przykład 2 – zaobserwowano przyrost umiejętności (kolor notatki powinien być zgodny z etapem diagnozy),
czarną pętlą zaznaczono mocną stronę dziecka.
3
• orientuje się w zasadach zdrowego żywienia.
obserwacja zachowania Karta nr 6 wraz z Arkuszem
obserwacji 6
44
Dziecko:
3
• skacze na jednej nodze;
VII. Wychowanie przez sztukę –
dziecko widzem i aktorem.
Dziecko:
3
3
• stoi na jednej nodze;
VI. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.
Dziecko:
Przykład 1 – zaobserwowano niewielki przyrost danej umiejętności, sprawności, zachowania (kolor notatki
powinien być zgodny z etapem diagnozy).
tak
3
Przykłady notowania obserwacji w Arkuszu analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole – diagnoza
przedszkolna (Pakiet edukacyjny P21: PIĘCIOLATKI – Obserwacja i diagnoza (Teczka z narzędziami do obserwacji i diagnozy przedszkolnej)
raczej tak
• chętnie uczestniczy w zabawach i ćwiczeniach ruchowych w sali i na powietrzu;
Obszar
z
arkusza
MEN
raczej nie
Propozycje
własne
nauczyciela.
nie
zycjami narzędzi.
organizacyjne.
nie
V. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.
Dziecko:
X
X
Uwagi nauczyciela
Wzór zazwyczaj wychodzi poza linię.
Dziecko stara się, jest skupione.
1
1
45
Wybór literatury:
Pedagogika małego dziecka: wybrane zagadnienia. Warszawa 2007
Arends Richard I., Uczymy się nauczać. Warszawa 1994
Programy nauczania w rzeczywistości szkolnej. Tworzenie – wybór – ewaluacja. Warszawa (brak daty
wydania)
Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu
rozwoju dziecka. Warszawa 1994
Bogdanowicz Z., Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli. Warszawa 2005
Brzozowska-Kuczkiewicz M., Emil Jaques-Dalcroze i jego Rytmika. Warszawa 1991
Bulera M., Edukacja przedszkolna z partnerskim udziałem rodziców. Toruń 2006
Da capo al. Fine. Aneks nr 5, red. P. Kaja i A. Peć. Dzierżoniów 1999
Diagnoza przedszkolna. Bydgoszcz 2011
Dołęga Z., Promowanie rozwoju mowy w okresie dzieciństwa – prawidłowości rozwoju, diagnozowanie i profilaktyka. Katowice 2003
Dyner W. J., Zabawy tematyczne dzieci w domu i w przedszkolu. Wrocław 1983
Dziedzictwo kulturowe – Edukacja regionalna (1), Red. G. Odoj i A. Peć, Dzierżoniów 2000
Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, Red. D. Waloszek, Kraków 2010
Franczyk A., Krajewska K., Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju. 2010
Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G., Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1992
Przychodzińska M., Polskie koncepcje powszechnego wychowania muzycznego. Tradycje – współczesność.
Warszawa 1987
Psychopedagogiczne aspekty rozwoju i edukacji małego dziecka. Lublin 2010
Sikorska I., Rozwój dziecka w przedszkolu: stymulujące wartości wybranych systemów edukacyjnych.
Kraków 2010
Smoczyńska-Nachtman U., Kalendarz muzyczny w przedszkolu. Warszawa 1992
Sztuka nauczania – Czynności nauczyciela, Red. K. Kruszewski. Warszawa 1995
Szuman S., Psychologia wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1970
Waloszek D., Program w edukacji dzieci. Geneza. Istota. Kryteria. Warszawa 2005
Frątczak E., Frątczak J., Edukacja zdrowotna dzieci przedszkolnych. Toruń 1996
Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym roku szkolnej edukacji. Red. E. Gruszczyk-Kolczyńska,
Warszawa 2009
Gordon Edwin E., Learning Sequences in Music. Skill, Content, and Patterns a Music Learning Theory.
Chicago1993
Włoch S., Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej: wybrane problemy
i rozwiązania. Warszawa 2009
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Nauczycielska diagnoza gotowości do podjęcia nauki szkolnej.
Kraków 2011
Wybrane zagadnienia edukacji człowieka w dzieciństwie. Red. D. Waloszek, Kraków 2010
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Program wspomagania rozwoju, wychowania i edukacji starszych przedszkolaków. Warszawa 2007
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które rozpoczną
naukę w szkole. Warszawa 2009
Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy. Warszawa 1973
Obudowa do programu:
Hurlock E. B., Rozwój dziecka. Warszawa 1970
1. Jestem wśród innych (Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci)
– A. Czeglik, I. Ochocka, K. Wróbel;
Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania.
Warszawa 2006
2. Działam samodzielnie (Kształtowanie czynności samoobsługowych)
– I. Ochocka, K. Wróbel;
Junga M., Kolory i kształty. Łódź 2009
Kalbarczyk A., Zabawy ze sztuką. Praca z dzieckiem uzdolnionym, wrażliwym lub nieśmiałym w małych
grupach. Kraków 2006
Kamińska B., Kompetencje wokalne dzieci i młodzieży – ich poziom, rozwój i uwarunkowania.
Warszawa 1997
Kasačova B., Edukacja dzieci w wieku przedszkolnym: wybrane problemy teoretyczne i praktyczne.
Katowice 2007
Kielar-Turska M., Przetacznik-Gierowska M., Dziecko jako odbiorca literatury. Warszawa-Poznań 1992
Koźmińska I., Wychowanie przez czytanie. Warszawa 2010
Koźmińska I., Z dzieckiem w świat wartości. Warszawa 2007
Kruk H., Wybór literatury do zabaw i zajęć w przedszkolu. Warszawa 1980
Kwiatkowska M., Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Warszawa 1985
Laban R., Mastery of Movement. Londyn 1971
Międzyresortowy Program Edukacji Kulturalnej. Ministerstwo Kultury i Sztuki, Warszawa 1996
Ochenduszko J. Planowanie pracy dydaktycznej nauczyciela. Bydgoszcz 1997
46
Przestrzeń i czas dialogu w edukacji, Red. D. Waloszek. Kraków 2011
3. Mówię, recytuję i opowiadam (Wspomaganie rozwoju mowy dzieci)
4. Myślę logicznie (Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych)
– M. Milczewska, K. E. Werber;
5. Dbam o siebie i swoją sprawność (Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności
fizycznej dzieci)
6. Bawię się bezpiecznie (Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych)
– I. Ochocka, P. Pieczara, K. Wróbel;
7. Jestem widzem i aktorem (Wychowanie przez sztukę - dziecko widzem i aktorem)
– P. Kaja, A. Peć, M. Sawicki, Ł. Sienicki;
8. Słucham, śpiewam, gram i tańczę (Wychowanie przez sztukę - muzyka i śpiew, pląsy i taniec)
– K. Barańczuk, P. Kaja, M. Sawicki, Ł. Sienicki;
9. Rysuję, maluję, tworzę (Wychowanie przez sztukę - różne formy plastyczne)
– I. Biśto, I. Ochocka, K. Wróbel;
47
10. Majsterkuję, konstruuję, wiem jak to działa (Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci...)
– I. Biśto
11. Obserwuję zjawiska atmosferyczne - unikam zagrożeń (Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk...)
– K. Fujak, T. Pasierbek;
12. Jestem częścią przyrody (Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt)
– K. Fujak, T. Pasierbek;
13. Liczę, porównuję, mierzę, ustalam... (Wspomaganie rozwoju intelektualnego...)
– M. Milczewska, K. E. Werber;
14. Będę czytać i pisać (Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania)
15. Znam swoją rodzinę, miejscowość, mieszkam w Polsce i szanuję innych (Wychowanie
rodzinne, obywatelskie i patriotyczne)
– A. Czeglik, P. Kaja, T. Paleczny, A. Peć.
Załączniki*
Dokumenty formalne
P. Kaja, A. Peć., Wniosek o dopuszczenie do użytku szkolnego programu wychowania przedszkolnego
- propozycja, Warszawa 2014
P. Kaja, A. Peć., Uchwała Rady Pedagogicznej w sprawie zaopiniowania programów wychowania
przedszkolnego - propozycja, Warszawa 2014
P. Kaja, A. Peć., Zarządzenie dyrektora w sprawie dopuszczenia do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego - propozycja, Warszawa 2014
Informacja o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej na druku według
wzoru nr 70 zawartego w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28.05.2010 r.
w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. z 2010 r.,
Nr 97, 624)
* Załączniki do pobrania na stronie: https://www.p21.edu.pl/p/426df
48

pobierz

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ginekomastia pokwitaniowa - czy leczenie