Impregnacja drewna

PRZEGLkD RYNKU
Jak przedïuĝyÊ
ĝycie
drewna?
fot. Decolor
Impregnaty
Drewno, jako naturalny, przyjazny czïowiekowi
materiaï, od dawna wykorzystywano
do budowy i wykañczania domów. DziĂ
wytwarzane sÈ z niego takĝe meble
ogrodowe, pïoty, altanki, pergole i wiele innych
konstrukcji czy przedmiotów. Aby na dïugo
zachowaïy swój piÚkny charakter, musimy
o nie wïaĂciwie zadbaÊ.
Tomasz Wojciuk
NajlepszÈ ochronÚ znajdujÈcym siÚ w naszym
otoczeniu drewnianym konstrukcjom zapewniajÈ impregnaty, które przedïuĝajÈ ich ĝywotnoĂÊ, sprawiajÈc, ĝe latami zachowujÈ
swój niepowtarzalny charakter. Drewno, choÊ
samo w sobie jest materiaïem piÚknym, ïatwym w obróbce, jak ĝaden inny surowiec naraĝone jest na niekorzystne dziaïanie sïoñca,
wilgoci, ognia czy róĝnego rodzaju mikroorganizmów. Aby wïaĂciwie o nie zadbaÊ, trzeba najpierw poznaÊ czynniki, które mogÈ doprowadziÊ do jego biologicznej degradacji.
Dlaczego impregnujemy, czyli
najwiÚksze bolÈczki drewna
Drewno impregnujemy po to, aby ochroniÊ je
przed destrukcyjnym dziaïaniem czynników
zewnÚtrznych. Jednym z nich sÈ promienie
124
impregnaty.indd 124
BUDUJEMY DOM
UV, które rozkïadajÈ ligninÚ – skïadnik drewna (stanowi okoïo 30 proc. jego masy) ïÈczÈcy
jego poszczególne komórki. Pozbawiona ligniny struktura zmienia kolor na szary, zaczyna
siÚ kruszyÊ i robi siÚ podatna na zawilgocenie. Kolejnym czynnikiem niszczÈcym moĝe
byÊ sïoñce, powodujÈce rozsychanie siÚ i pÚkanie drewna. Woda z kolei wypïukuje z surowego drewna jego naturalne impregnaty,
czyli ĝywicÚ i garbniki i sprawia, ĝe zaczynajÈ rozwijaÊ siÚ w nim grzyby (najczÚĂciej z rodziny podstawczaków) i porosty. SprawiajÈ
one, ĝe drewno zmienia swój kolor i zaczynajÈ zachodziÊ w nim procesy gnilne (zgnilizna brunatna, biaïa lub pstra), które wczeĂniej
czy póěniej doprowadzajÈ do zmurszenia,
czyli utraty przez drewno swoich wïaĂciwoĂci mechanicznych, estetycznych i chemicz-
nych. Grzyby zwykle atakujÈ drewno, którego
wilgotnoĂÊ przekracza 20%. Do zawilgoconego drewna (choÊ nie tylko) ciÈgnÈ teĝ róĝnego rodzaju owady, gïównie chrzÈszcze (popularne koïatki). Nie tylko roznoszÈ one bakterie
róĝnych grzybów, ale takĝe ĝerujÈ i drÈĝÈ korytarze, osïabiajÈc w konsekwencji strukturÚ drewna. InnÈ bolÈczkÈ Ăwieĝych, niczym
niezakonserwowanych elementów drewnianych, jest tzw. sinica lub barwica (dotyczy
gïównie iglastych gatunków drewna). ZmianÚ
koloru drewna na sinoniebieski (róĝne odcienie, aĝ do czarnego) powodujÈ grzyby workowce z rodzaju Ceratocystis, których zarodniki sÈ roznoszone przez korniki. Rozwojowi
grzybów sprzyja duĝa wilgotnoĂÊ i brak przewiewu. Sinica nie powoduje wprawdzie korozji biologicznej drewna, ale sprawia, ĝe traci
5/2010
2010-04-21 16:55:04
Pewne gatunki drewna sÈ bardziej naraĝone
na biodegradacjÚ od innych. Generalnie najbardziej popularne (jako budulec) w naszej
sferze klimatycznej Ăwierk i sosna naleĝÈ do
gatunków miÚkkich, a wiÚc podatnych na niekorzystny wpïyw czynników atmosferycznych (ïatwo chïonÈ wodÚ) i – co za tym idzie
– bezwzglÚdnie wymagajÈcych starannej impregnacji. O wiele odporniejsze od nich sÈ gatunki twarde o wiÚkszej gÚstoĂci (nie chïonÈ
one tak bardzo wody), takie jak dÈb, buk, czereĂnia czy jesion. Najbardziej twarde i odporne na zniszczenie sÈ gatunki egzotyczne, jak
heban, cedr czerwony czy palisander. Trzeba
jednak pamiÚtaÊ, ĝe i one co jakiĂ czas wymagajÈ impregnacji (np. bezbarwnym preparatem impregnujÈcym na bazie oleju lnianego).
IntensywnoĂÊ zabiegów impregnacyjnych
zaleĝy nie tylko od struktury drewna, ale takĝe od tego, jak bardzo jest ono naraĝone na
dziaïanie czynników zewnÚtrznych. O wiele czÚĂciej naleĝy impregnowaÊ konstrukcje
niezadaszone, bezpoĂrednio i stale naraĝone
na dziaïanie wiatru, mrozu, deszczu, Ăniegu,
sïoñca. SÈ to róĝnego rodzaju pïoty, ogrodzenia, pergole czy bramy. Szczególnie dotyczy to
naszej strefy klimatycznej, w której niezwykle
czÚsto temperatura spada poniĝej 0°C. Wiele
szkód i ubytków spowodowaïa zwïaszcza tegoroczna dïuga i mroěna zima. Generalnie,
choÊ jest to kwestiÈ bardzo umownÈ, zaleca
siÚ, aby zabiegi impregnacyjne powtarzaÊ co
3–5 lat. Nie ma impregnatów, które zastosowane raz, zabezpieczyïyby drewno na kilkadziesiÈt czy nawet kilkanaĂcie lat.
Jak dziaïa impregnat
Impregnaty, choÊ jest ich na rynku kilkanaĂcie rodzajów, majÈ podobny sposób dziaïania. WiÚkszoĂÊ z nich wnika we wïókna
drewna i zabezpiecza je przed niekorzystnym wpïywem czynników zewnÚtrznych.
Impregnat, którym pokrywa siÚ wczeĂniej
Przygotowanie powierzchni
Impregnuje siÚ drewno Ăwieĝe lub takie, które po jakimĂ czasie naleĝy poddaÊ ponownej konserwacji. Drewno konstrukcyjne przeznaczone do budowy domów (np. na wiÚěbÚ
dachowÈ) jest poddawane impregnacji technicznej zwykle juĝ w tartaku, waĝne aby
byïo wczeĂniej wysuszone. Mniejsze elementy przewaĝnie musimy zaimpregnowaÊ sami.
¥wieĝe drewno, przed naïoĝeniem na nie impregnatu, naleĝy starannie oczyĂciÊ, a takĝe
odtïuĂciÊ i usunÈÊ z niego pozostaïoĂci ĝywicy, do czego sïuĝÈ rozpuszczalniki nitro
i benzyna ekstrakcyjna. NastÚpnie dobrze
jest zeszlifowaÊ jego powierzchniÚ drobnoziarnistym papierem Ăciernym (gïadka powierzchnia lepiej odprowadza wodÚ, utrudnia osadzanie siÚ mikroorganizmów i jest
mniej podatna na zabrudzenia). JeĂli chcemy natomiast zaimpregnowaÊ powierzchnie
stare, w celu ich renowacji musimy najpierw
usunÈÊ starÈ warstwÚ farby oraz wierzchniÈ, poszarzaïÈ warstwÚ drewna. GrubÈ warstwÚ farby dobrze jest usuwaÊ za pomocÈ
opalarki i szpachelki. Stare lakiery czy lakierobejce moĝna zeszlifowaÊ i tak przygotowanÈ powierzchniÚ dodatkowo wygïadziÊ
drobnoziarnistym papierem Ăciernym. JeĂli
„odkryte” przez nas drewno nie nosi Ăladów
impregnacji technicznej, wówczas musimy
nanieĂÊ warstwÚ powstrzymujÈcego rozwój
grzybów bezbarwnego impregnatu, a na to warstwÚ impregnatu barwiÈcego lub
lakierobejcy. Po naïoĝeniu impregnatu (dotyczy to
zwïaszcza impregnatów barwiÈcych) powierzchni
drewna nie powinno siÚ juĝ szlifowaÊ,
fot. Sadolin
Grupa podwyĝszonego ryzyka
oczyszczonÈ powierzchniÚ, wypeïnia pory
i wïókna drewna, zmniejszajÈc jego nasiÈkliwoĂÊ i powodujÈc, ĝe „odtrÈca” ono wodÚ.
O wiele lepiej wnika w suche drewno, które, podobnie jak gÈbka, jest bardziej chïonne.
Nie naleĝy natomiast zabezpieczaÊ w ten sposób mokrego drewna (o wilgotnoĂci powyĝej
18 proc.), poniewaĝ nie wchïania ono impregnatu. Nie naleĝy teĝ pokrywaÊ impregnatem
powierzchni zanieczyszczonych, zatïuszczonych lub takich, które byïy wczeĂniej pomalowane. W takim przypadku naleĝy usunÈÊ
warstwÚ starego lakieru lub farby, a impregnowanÈ powierzchniÚ wyszlifowaÊ i odtïuĂciÊ.
Aby dïugo cieszyÊ siÚ piÚknem drewnianych
mebli trzeba je odpowiednio pielÚgnowaÊ
aby nie usunÈÊ warstwy ochronnej i nie zakïóciÊ jego faktury.
Nakïadanie impregnatów
Impregnaty nakïadane sÈ na drewno na róĝne sposoby. Drewno poddawane impregnacji technicznej juĝ w tartaku jest pokrywane
impregnatem (zwykle solnym) w specjalnej,
próĝniowej komorze pod ciĂnieniem (impregnacja najbardziej skuteczna) lub poprzez namaczanie. Takie impregnaty, w zaleĝnoĂci od
ich skïadu chemicznego, mogÈ byÊ zmywalne
(solny) lub niezmywalne. ImpregnowaÊ drewno przez namaczanie moĝna teĝ w warunkach
budowy. Do tego celu wykopuje siÚ dóï, wykïada go foliÈ izolacyjnÈ, napeïnia impregnatem i namacza w nim elementy konstrukcyjne. Potem zakonserwowane drewno naleĝy
wyjÈÊ i zostawiÊ do obeschniÚcia. Impregnat
na drewno (np. wiÚěbÚ) moĝna nakïadaÊ takĝe
za pomocÈ natrysku, korzystajÈc na przykïad
z opryskiwacza ogrodowego (w ten sposób
rozpyla siÚ m.in. impregnaty wodorozcieñczalne).
Najbardziej rozpowszechnionym i popularnym sposobem nakïadania impregnatów
w warunkach domowych pozostaje pÚdzel
(ewentualnie waïek lub tampon). Przy impregnatach barwiÈcych dobrze jest, gdy ma on
miÚkkie wïosie. Impregnaty
nakïadane pÚdzlem
przed uĝyciem naleĝy starannie
Na niewielkich
powierzchniach
impregnat
najwygodniej
nanosi siÚ
pÚdzlem
fot. Flügger
ono swoje walory estetyczne. Bardzo groěny
dla drewna jest takĝe ogieñ, dlatego powstaïo szereg impregnatów chroniÈcych przed jego
niszczycielskim dziaïaniem (utrudniajÈ zapalenie siÚ ognia i rozprzestrzenianie pïomieni). CzÚsto jeden impregnat zabezpiecza
drewno przed kilkoma mogÈcymi przyczyniÊ
siÚ do jego degradacji czynnikami, np. przed
ogniem, owadami (takĝe tymi znajdujÈcymi
siÚ juĝ w drewnie), grzybami, bakteriami, glonami, pleĂniÈ, porostami itp. SÈ jednak i takie, które dajÈ ochronÚ zaledwie przed jednym czynnikiem niszczÈcym.
BUDUJEMY DOM
impregnaty.indd 125
5/2010
125
2010-04-21 16:55:34
PrzeglÈd rynku
fot. DLH
gdyĝ sól znajdujÈca siÚ w impregnacie moĝe
powodowaÊ jej korozjÚ.
TrwaïoĂÊ egzotycznych gatunków drewna,
nawet bez impregnacji, jest kilkakrotnie wiÚksza
niĝ impregnowanej sosny
wymieszaÊ. Jako ĝe schnÈ one od kilku do kilkunastu godzin, drugÈ warstwÚ (dotyczy to
zarówno impregnatu, jak i lakieru czy lakierobejcy) dobrze jest nakïadaÊ na drewno dopiero
po upïywie doby.
Rodzaje impregnatów
Na rynku polskim dziaïa kilkanaĂcie firm dostarczajÈcych wysokiej jakoĂci impregnaty do
drewna. Generalnie impregnaty, w zaleĝnoĂci
od ich skïadu chemicznego, moĝna podzieliÊ
na kilka grup. Podziaï ten wpïywa jednoczeĂnie na ich zastosowania.
Impregnaty solne
Zwykle jest to roztwór solny, ale niekiedy
stosuje siÚ teĝ impregnacjÚ dyfuzyjnÈ, polegajÈca na pokrywaniu powierzchni suchym impregnatem solnym. Uĝywa siÚ ich
do ochrony drewna konstrukcyjnego (gïównie tarcicy niestruganej z przeznaczeniem na
wiÚěbÚ dachowÈ) przed powodujÈcymi jego
gïÚboki rozkïad grzybami, pleĂniÈ, szkodnikami, a takĝe ogniem. Preparaty te zwykle
nakïadane sÈ na drewno ciĂnieniowo w komorze próĝniowej (taki sposób impregnacji
jest najbardziej skuteczny) lub poprzez namaczanie. Impregnaty solne moĝemy nakïadaÊ na drewno takĝe zwykïym pÚdzlem czy
waïkiem, jednak wówczas impregnat nie
wniknie tak gïÚboko w strukturÚ drewna jak
podczas impregnacji próĝniowo-ciĂnieniowej
czy kÈpieli. Ich obecnoĂÊ moĝemy poznaÊ po
tym, ĝe kupowane przez nas drewno ma szarozielony, ciemnozielony lub bladoniebieski
kolor – barwnik uïatwia kontrolÚ dokïadnoĂci impregnacji.
Impregnaty solne, pomimo ĝe wciÈĝ popularne, majÈ jednak pewne ograniczenia. SÈ
one zmywane przez wodÚ, a ponadto nie naleĝy stosowaÊ ich do impregnacji wiÚěby, na
której zostanie poïoĝone pokrycie z blachy,
126
impregnaty.indd 126
BUDUJEMY DOM
Impregnaty wodorozcieñczalne
Jest to liczna grupa impregnatów o róĝnych
zastosowaniach. Zwykle uĝywane sÈ jako
ochrona podstawowa lub uzupeïniajÈca na
konstrukcjach drewnianych. Wykorzystuje
siÚ je zarówno do impregnacji drewna konstrukcyjnego przeznaczonego na wiÚěbÚ czy
altankÚ, jak i konstrukcji drewnianych nieznajdujÈcych siÚ pod dachem, jak pïoty, pergole, balustrady. MogÈ byÊ nakïadane na
drewno przez namaczanie, zwykïym pÚdzlem
czy waïkiem, jednak najlepiej jest stosowaÊ
je przez natrysk. Zaleca siÚ takĝe uĝywanie
ich na impregnat solny, poniewaĝ nie doĂÊ, ĝe
dajÈ dodatkowÈ ochronÚ, to nie ma ryzyka, ĝe
zostanÈ wypïukane przez wodÚ.
Impregnaty rozcieñczalnikowe
Skuteczne do zabezpieczania drewna naraĝonego na dziaïanie niekorzystnych czynników
atmosferycznych. Nie zaleca siÚ natomiast
stosowaÊ ich do wewnÈtrz budynków, np. na
wiÚěby dachowe, poniewaĝ sÈ silnie toksyczne. ChroniÈ nowe konstrukcje, ale sÈ takĝe
skutecznÈ broniÈ w walce z grzybami i owadami, które juĝ zaatakowaïy elementy drewniane. HydrofobizujÈ powierzchniÚ, zabezpieczajÈc jÈ przed nadmiernym nasiÈkaniem
wodÈ, sïoñcem, promieniami UV oraz osadzaniem siÚ kurzu. Moĝna stosowaÊ je na drewno
zabezpieczone uprzednio impregnatami (elementy impregnowane ciĂnieniowo lub impregnatami barwionymi) oraz na drewno surowe.
Po zastosowaniu preparatu, zaimpregnowane drewno naleĝy intensywnie wietrzyÊ aĝ do
zaniku zapachu. Impregnaty rozcieñczalnikowe mogÈ byÊ bezbarwne (wówczas nakïadamy na nie farbÚ, lakier lub lakierobejcÚ) lub
barwiÈce. Ze wzglÚdu na duĝÈ toksycznoĂÊ
impregnatów tych nie naleĝy nakïadaÊ natryskowo.
Impregnaty na bazie oleju lnianego
Wykorzystywane sÈ przewaĝnie do konserwacji mebli ogrodowych, pïotów, podïóg tarasowych i wszystkich elementów
drewnianych wystawionych na bezpoĂrednie dziaïanie czynników atmosferycznych.
Preparaty te charakteryzujÈ siÚ tym, ĝe zawierajÈ Ărodki odtrÈcajÈce wodÚ i majÈ dobrÈ wsiÈkliwoĂÊ w podïoĝe. NadajÈ drewnu
Ăwieĝy wyglÈd, chroniÈc je przed pÚkaniem i rozsychaniem. Moĝna stosowaÊ je do
róĝnych gatunków drewna (równieĝ tych
szlachetnych), a takĝe pokrywaÊ nimi po-
wierzchnie, które byïy juĝ wczeĂniej impregnowane pod ciĂnieniem. Zabezpieczane
powierzchniÚ dobrze jest przemyÊ wczeĂniej niskoaromatycznÈ benzynÈ lakierniczÈ. ImpregnacjÚ z uĝyciem tego rodzaju preparatów dobrze jest powtarzaÊ raz do
roku. NanosiÊ je moĝna pÚdzlem lub poprzez natrysk pneumatyczny.
Impregnaty barwiÈce (koloryzujÈce)
Podobnie jak inne impregnaty, majÈ wïasnoĂci grzybobójcze i owadobójcze, a dodatkowo tworzÈ na powierzchni drewna uszczelniajÈcÈ powïokÚ, zmniejszajÈc jego nasiÈkliwoĂÊ. Oprócz tego zawierajÈ, w zaleĝnoĂci od
rodzaju, albo spoiwa na bazie ĝywic alkidowych (rozcieñczalnikowe), albo na bazie ĝywic akrylowych (wodorozcieñczalne) i obowiÈzkowo – barwiÈce pigmenty (wystÚpujÈ
w kilkudziesiÚciu kolorach). Impregnaty barwiÈce charakteryzujÈ siÚ tym, ĝe wydobywajÈ naturalnÈ strukturÚ drewna i nadajÈ mu
niepowtarzalny charakter, dziaïajÈc podobnie jak lakierobejce czy lazury. Aby zapewniÊ lepszÈ ochronÚ, na impregnat barwiÈcy
dobrze jest poïoĝyÊ jeszcze dodatkowÈ warstwÚ lakierobejcy czy lakieru bezbarwnego
(dotyczy to zwïaszcza konstrukcji znajdujÈcych siÚ na zewnÈtrz). Impregnaty barwiÈce
najlepiej nakïadaÊ na zabezpieczanÈ pïaszczyznÚ miÚkkim pÚdzlem. Niektóre impregnaty koloryzujÈce zawierajÈ dwie róĝne ĝywice, dziÚki czemu zabezpieczajÈ drewno
strukturalnie i powierzchniowo. Po zabezpieczeniu drewna impregnatem barwiÈcym
nie moĝna go szlifowaÊ, poniewaĝ nastÈpi zatarcie rysunku drewna, a jego faktura stanie
siÚ mniej wyrazista.
WydajnoĂÊ i ceny
To, ile impregnatu zuĝyjemy do zabezpieczania powierzchni, zaleĝy od tego, z jakim
drewnem mamy do czynienia. JeĂli drewno jest twarde (dÈb), impregnatu zuĝyjemy
mniej, jeĂli miÚkkie (sosna, Ăwierk) – wiÚcej.
IloĂÊ zuĝytego preparatu w znacznej mierze
zaleĝy od metody impregnacji.
impregnaty solne: 0,1–0,3 kg na m2;
cena netto od ok. 13 zï/kg
impregnaty wodorozcieñczalne: 1 l na
8–10 m2; cena netto od ok. 12 zï/l
impregnaty rozcieñczalnikowe: 1 l na
8–10 m2; cena netto od ok. 14 zï/l
impregnaty na bazie oleju lnianego: 1 l
na 10–15 m2; cena netto od ok. 21 zï/l.
5/2010
2010-04-21 16:56:07