Program nauczania

Transkrypt

Program nauczania

CHEMIA Z ELEMENTAMI
OBRONY CYWILNEJ
W GIMNAZJUM
Program autorski
Opracowała
Grażyna Bieniek
1
Spis treści
Wstęp – charakterystyka programu...........................................str. 3
Treści nauczania........................................................................str. 4
Cele kształcenia i wymagania programowe w nauczaniu
chemii z elementami obrony cywilnej...................................... str. 12
a) Szczegółowe cele edukacyjne ....................................................................... str. 14
Ocena osiągnięć ucznia............................................................ str. 19
a) Kryteria oceniania .......................................................................................... str. 21
Realizacja treści nauczania....................................................... str. 27
Klasa pierwsza ...................................................................................str. 28
Klasa druga......................................................................................... str. 38
Klasa trzecia....................................................................................... str. 45
2
I Wstęp – charakterystyka programu
Proponowany program nauczania chemii z elementami obrony cywilnej obejmuje wszystkie
treści merytoryczne zawarte w „Podstawach programowych kształcenia ogólnego dla
gimnazjów”. Przyświecające mu cele kształcenia i wychowania to: ukazanie znaczenia wiedzy
chemicznej w życiu codziennym, powiązanie jej z innymi naukami, umożliwienie uczniom
zdobycia wiadomości i umiejętności praktycznych oraz stanowiących podstawę do kształcenia
w następnych etapach edukacji, kształtowanie właściwych postaw w zakresie dbałości o
zdrowie i ochronę środowiska.
W wyniku realizacji powyższych celów uczeń powinien:
• znać właściwości substancji chemicznych występujących w jego otoczeniu oraz
możliwości ich przemian,
• znać złożoność budowy substancji (cząstki elementarne, atomy, cząsteczki, jony) w
stopniu umożliwiającym interpretację obserwowanych zjawisk,
• posługiwać się językiem chemicznym,
• umieć wyciągać wnioski z przeprowadzonych obserwacji,
• wykonywać proste obliczenia chemiczne,
• być przygotowanym do bezpiecznego posługiwania się różnymi substancjami, które
spotyka w życiu codziennym i prostym sprzętem labolatoryjnym,
• być przygotowanym do prowadzenia działań mających na celu ochronę ludności,
środowiska i mienia przed klęskami żywiołowymi i innymi zdarzeniami noszącymi
znamiona kryzysu,
• być przygotowanym prowadzenia działań mających zapobiegać lub minimalizować skutki
zagrożeń, udzielać szybkiej i właściwej pomocy poszkodowanym.
Treści nauczania ujęte w programie:
• są zgodne z podstawą kształcenia
• są zgodne z aktualnym stanem wiedzy chemicznej oraz pozostałych przedmiotów
przyrodniczych,
• są dostosowane do możliwości ucznia
• umożliwiają samodzielność myślenia i kształtowania postaw badawczych
Materiał nauczania ponadto został skorelowany z treściami innych ścieżek
międzyprzedmiotowych np:
• edukacji prozdrowotnej - w części dotyczącej bezpieczeństwa i pierwszej pomocy, zasad
prawidłowego żywienia, składników odżywczych i ich roli w organiźmie, życia bez
nałogów
• edukacji ekologicznej – mechanizmy i skutki niepożądanych zmian w atmosferze,
biosferze, litosferze i hydrosferze, ograniczoność zasobów naturalnych oraz szukanie i
wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii.
Program zawiera w poszczególnych działach:
• hasła programowe,
• komentarz metodyczny,
• rozkład materiału nauczania, a w nim:
 numer i temat lekcji,
 treści nauczania
 cele szczegółowe,
3
 proponowane doświadczenia, ćwiczenia i zadania.
II Treści nauczania
Treści nauczania obejmują następujące działy:
Nr
działu
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
Tytuł działu
Liczba godzin
Substancje chemiczne i ich
przemiany
Atom i cząsteczka
Woda i roztwory wodne
Kwasy i wodorotlenki
Sole
Surowce i tworzywa pochodzenia
mineralnego
Węgiel i jego związki z wodorem
Pochodne węglowodorów
Związki chemiczne w żywieniu i
w życiu codziennym
18
22
15
15
11
9
10
12
11
Dział I - Substancje chemiczne i ich przemiany
Hasła programowe
Substancje i mieszaniny substancji. Zjawisko fizyczne a przemiana chemiczna. Pierwiastki i
związki chemiczne. Środki toksyczne i gaśnicze. Zagrożenia pożarowe w czasie pokoju. Metale
i niemetale. Substraty i produkty reakcji. Typy reakcji chemicznych: synteza, analiza,
wymiana. Energia w reakcjach chemicznych. Powietrze jako mieszanina gazów. Składniki
powietrza. Zanieczyszczenia powietrza, dziura ozonowa, efekt cieplarniany – zagrożenia
cywilizacyjne. Tlen, dwutlenek węgla i wodór – otrzymywanie, właściwości, rola w
przyrodzie.
Komentarz metodyczny
Naukę chemii rozpoczynamy od przypomnienia pojęcia substancji. Zapoznajemy
uczniów z przykładami substancji prostych i złożonych, opisujemy ich właściwości fizyczne
oraz z przykładami mieszanin jednorodnych i niejednorodnych. Zapoznajemy również uczniów
z przykładami najczęściej używanych środków toksycznych i środków służących do ochrony
przeciwpożarowej. Omawiamy, więc zastosowanie i wpływ na organizm człowieka i
środowisko środków toksycznych, oraz przedstawiamy zasady zachowania się w rejonach
skażonych, analizujemy również najczęściej używane środki gaśnicze oraz przyczyny i
sposoby gaszenia pożarów. Przedstawiamy sposoby ratowania ludzi i zwierząt z rejonu pożaru.
Omawiamy również jeszcze inne zagrożenia dla człowieka – efekt cieplarniany, dziurę
ozonową i zanieczyszczenia powietrza. Przedstawiamy właściwości powietrza jako mieszaniny
gazów. Na przykładach podajemy różnicę między zjawiskiem fizycznym a przemianą
chemiczną. Wprowadzamy pojęcia: pierwiastek chemiczny i związek chemiczny. Zapoznajemy
uczniów z symbolami najważniejszych pierwiastków oraz wyjaśniamy, w jaki sposób
utworzono symbolikę chemiczną stosowaną obecnie. Dzielimy pierwiastki na metale i
4
niemetale podając ich wspólne i różne właściwości fizyczne (barwa, stan skupienia
przewodnictwo itp.).
Otrzymujemy tlen, dwutlenek węgla i wodór. Badamy ich właściwości fizyczne i
chemiczne, zwracając uwagę, że do właściwości fizycznych zaliczamy np. stan skupienia,
barwę zapach itp., a do właściwości chemicznych np. zdolność do reagowania z innymi
pierwiastkami lub związkami chemicznymi. Na tym etapie nauki przebieg reakcji zapisujemy
słownie. Poznane reakcje kwalifikujemy do różnych jej typów: syntezy, analizy, wymiany (ze
względu na ilość substratów i produktów) oraz do reakcji endo i egzoenergetycznych ( ze
względu na efekty energetyczne). Omawiamy proste reakcje utleniania i redukcji,
wprowadzamy pojęcia: utleniacz i reduktor.
Dział II - Atom i cząsteczka
Hasła programowe
Wewnętrzna budowa materii – atomy i cząsteczki. Pierwiastki i związki chemiczne.
Masa i rozmiary atomów. Historyczny rozwój pojęcia atomu. Budowa atomu: jądro (protony i
neutrony), powłoki elektronowe (elektrony). Izotopy, promieniotwórczość, zagrożenia
promieniowaniem i skutki napromieniowania. Sposoby informowania ludności o zagrożeniach
– rodzaje alarmów. Struktury organizacyjne obrony cywilnej.
Układ okresowy pierwiastków chemicznych. Zależność między budową atomu a
połażeniem pierwiastka w układzie okresowym. Rodzaje wiązań chemicznych. Wartościowość
pierwiastków w związkach chemicznych, symbole pierwiastków, wzory związków
chemicznych. Prawo stałości składu związku chemicznego i prawo zachowania masy.
Cząsteczki pierwiastków i związków chemicznych. Równania reakcji chemicznych.
Przypominamy znane uczniom wiadomości o budowie materii. Zwracamy uwagę na
fakt iż najmniejszym elementem materii jest atom. Akcentujemy jak rozwijała się wiedza o
budowie atomu i zapoznajemy ich z obecnym stanem wiedzy na ten temat. Przedstawiamy
główne postulaty Daltona. Przypisujemy atomowi odpowiednią masę i objętość, dzięki której
atomy różnych pierwiastków różnią się między sobą. Zapoznajemy uczniów z atomową
jednostką masy. Ćwiczymy obliczanie masy cząsteczkowej związków chemicznych.
Omawiamy budowę atomu –jądro i elektrony. Wyjaśniamy, co to jest liczba atomowa (Z) i
liczba masowa (A). Następnie wyjaśniamy, co to są izotopy i jakie jest ich zastosowanie.
Omawiamy zjawisko promieniotwórczości i jego różnorodne konsekwencje. Informujemy
uczniów: jak należy się chronić przed napromieniowaniem (zasady bezpiecznego zachowania
się w rejonie skażonym), jak rozpoznajemy informacje o innych jeszcze zagrożeniach (rodzaje
alarmów), oraz przedstawiamy tok postępowania po ich ogłoszeniu. Zapoznajemy uczniów ze
strukturami organizacyjnymi obrony cywilnej. Wymieniamy terenowe organy OC, określamy
ich zadania i wyjaśniamy sposób ogłaszania zarządzeń kryzysowych w wypadkach zagrożeń.
Omawiamy budowę układu okresowego pierwiastków, wskazując że jest on cennym
źródłem informacji. Odkrywamy zależność między budową atomu a położeniem pierwiastka w
układzie. Rysujemy uproszczone modele atomów wybranych pierwiastków.
Wyjaśniamy jak atomy łączą się w cząsteczki pierwiastków lub związków,
wprowadzając pojęcia odpowiednich wiązań chemicznych: kowalencyjnego spolaryzowanego i
kowalencyjnego niespolaryzowanego oraz jonowego. Podkreślamy tu znaczenie elektronów
swobodnych, których ilość związana jest z wartościowością pierwiastka, oraz odwołujemy się
do różnych właściwości tlenków niemetali i metali oraz do informacji , że atomy metali
chętniej „pozbywają się” elektronów tworząc kationy, zaś atomy niemetali je przyciągają
5
tworząc aniony. Wprowadzone pojęcie kationu i anionu wykorzystamy podczas omawiania
zjawiska dysocjacji w dziale dotyczącym kwasów, zasad i soli.
Wprowadzając pojęcie wartościowości zwracamy również uwagę na fakt, iż mówić
można o niej tylko wówczas, gdy atomy łączą się z innymi, a więc tylko wtedy gdy tworzy się
cząsteczka. Podkreślamy znaczenie wartościowości przy ustalaniu wzorów związków
chemicznych. Ćwiczymy pisanie wzorów sumarycznych i strukturalnych prostych związków
chemicznych (tlenków, chlorków, siarczków) oraz przeprowadzamy ćwiczenia modelowe,
które pomagają uczniom zrozumieć budowę cząsteczek. Zapisujemy przebieg poznanych
reakcji chemicznych za pomocą symboli pierwiastków i wzorów związków chemicznych oraz
obliczamy współczynniki stechiometryczne. Ćwiczymy zapisywanie i bilansowanie równań
reakcji chemicznych. Znajomość wartościowości i ustalenie na jej podstawie wzorów
związków chemicznych pozwala wyjaśnić uczniom, że każdy związek ma ściśle określoną
budowę. Oznacza to, że w procesie tworzenia się związków chemicznych, pierwiastki łączą się
z sobą w ściśle określonych stosunkach wagowych. W ten sposób uczniowie poznają prawo
stałości składu i prawo zachowania masy. Wykonujemy proste obliczenia z nimi związane.
Dział III - Woda i roztwory wodne
Hasła programowe
Woda i jej rola w przyrodzie. Przyczyny powstania wielkiej ilości wody – powódź.
Organizacja akcji ratunkowej. Siły i środki niezbędne w akcji ratunkowej oraz jej przebieg.
Zasady ewakuacji ludności oraz przedsięwzięcia przeciwepidemiczne. Zanieczyszczenia wód
naturalnych i sposoby ich usuwania. Budowa cząsteczki wody i jej wpływ na rozpuszczalność.
Woda jako rozpuszczalnik. Roztwór jako mieszanina rozpuszczalnika i substancji
rozpuszczonej. Krzywa rozpuszczalności. Szybkość rozpuszczania, rozpuszczalność substancji.
Rodzaje roztworów i stężenie procentowe roztworu.
Na początku tego działu uczniowie przypominają znane im już ze Szkoły Podstawowej
wiadomości dotyczące występowania wody na Ziemi, jej krążenia w przyrodzie, stanów
skupienia i roli jaką pełni w przyrodzie. Omawiamy przyczyny i rodzaje powodzi. Omawiamy
podstawowe zasady zachowania się w rejonie zagrożenia powodziowego.
Następnie omawiamy budowę cząsteczki wody. Zwracamy uwagę na związek między
budową cząsteczki wody a właściwościami wody jako rozpuszczalnika. Pozostałe lekcje
obejmują tematy związane z wodą jako rozpuszczalnikiem. Tak więc uczniowie dowiedzą się,
co ma wpływ na szybkość rozpuszczania, co to jest i od czego zależy rozpuszczalność, w jaki
sposób można otrzymać z powrotem substancje rozpuszczone w wodzie. Zapoznajemy
uczniów jak się sporządza krzywą rozpuszczalności i jak się z niej odczytuje odpowiednie
informacje.
Omawiamy różne rodzaje roztworów zależnie od przyjętych kryteriów podziału.
Wprowadzamy pojęcie stężenia roztworów, jako stosunku ilości substancji rozpuszczonej do
ilości roztworu. Dopiero na tej podstawie wprowadzamy stężenie procentowe, gdzie ilość
substancji rozpuszczonej i roztworu wyrażona jest w jednostkach masy. Rozwiązujemy zadania
z zastosowaniem stężenia procentowego. Uczniowie uczą się jak sporządzać roztwory o
określonym stężeniu procentowym. Lekcja, w trakcie której uczniowie poznają czynniki
wpływające na szybkość rozpuszczania jest doskonałą okazją do dalszego ćwiczenia
rozumowania na drodze: fakty ↔ budowa materii.
6
Dział IV – Kwasy i wodorotlenki
Hasła programowe
Reakcje tlenków metali i niemetali z wodą oraz właściwości otrzymanych roztworów.
Wskaźniki. Elektrolity i nieelektrolity. Kwasy i zasady. Wodorotlenki. Dysocjacja jonowa
kwasów i zasad- jony nazewnictwo. Jony wodorowe w roztworach kwasów i wodorotlenkowe
w roztworach zasad. Właściwości, budowa cząsteczek, otrzymywanie i zastosowanie kwasów:
solnego, siarkowodorowego, siarkowego VI i siarkowego IV, azotowego, węglowego i
fosforowego. Kwasy tlenowe i beztlenowe. Wodorotlenki: sodu, potasu, wapnia i magnezu –
budowa cząsteczek, otrzymywanie, właściwości i zastosowanie. Odczyn roztworu. Skala pH.
Na podstawie badania zjawiska przewodzenia prądu elektrycznego przez wodne roztwory
różnych substancji i obserwacji zmiany barwy wskaźnika pod wpływem różnych substancji,
dokonujemy podziału substancji na elektrolity i nieelektrolity. Zapoznajemy uczniów z
produktami reakcji wody z tlenkami metali i niemetali. Po wykazaniu że związki te
reprezentują dwie odrębne grupy, różniące się właściwościami, wprowadzone zostają pojęcia
kwas i zasada. Przypominamy znane z życia codziennego roztwory kwasów, a następnie
przechodzimy do systematycznego omówienia najważniejszych właściwości i zastosowania
kwasów tlenowych i beztlenowych oraz wodorotlenków. Omawiając kwasy i wodorotlenki
uczniowie poznają ich nazwy, wzory sumaryczne i strukturalne, budują ich modele oraz je
otrzymują. Poznają, jaka jest różnica między wodorotlenkiem a zasadą, podczas ich
otrzymywania.. Wykazujemy wówczas, że nie wszystkie wodorotlenki można otrzymać w
reakcji metali i tlenków metali z wodą i należy zastosować inny sposób
Poznają wspólne właściwości ,oraz właściwości charakterystyczne dla danego kwasu i
wodorotlenku. Podczas wykonywania doświadczeń zwracamy szczególną uwagę na
zachowanie bezpieczeństwa podczas pracy z kwasami i stężonymi zasadami. Wprowadzamy
elementy teorii dysocjacji elektrolitycznej Arrheniusa. Zapisujemy równania reakcji dysocjacji
kwasów i zasad. Staramy się przeprowadzić modelowo te reakcje. Na podstawie teorii
dysocjacji wyjaśniamy wspólne właściwości wszystkich kwasów i wspólne właściwości
wszystkich zasad. Wprowadzamy pojęcie odczynu roztworu i skalę pH. Wyjaśniamy zależność
między liczbą jonów wodorowych i wodorotlenowych, a wartością pH w roztworach wodnych.
Ograniczamy się do tego, by uczniowie umieli powiązać wartość pH z odczynem roztworów
wodnych o różnej kwasowości i zasadowości, określanym za pomocą wskaźnika
uniwersalnego.
Dział V – Sole
Hasła programowe
Sole – budowa cząsteczki, nazewnictwo. Dysocjacja jonowa soli. Sposoby otrzymywania soli –
reakcja zobojętniania, reakcja metali z kwasami, reakcje tlenków metali z kwasami. Inne
sposoby otrzymywania soli. Sole łatwo i trudno rozpuszczalne. Przykłady ważniejszych soli i
ich rola w życiu człowieka: węglan wapnia, azotany(V) sodu i potasu, chlorek sodu, siarczan
(VI) wapnia i inne.
7
Wprowadzając sole zwracamy uwagę na fakt, że sole są pochodnymi kwasów zarówno
w budowie cząsteczek, jak i w nazewnictwie. Ustalamy wzory sumaryczne soli na podstawie
nazwy i odwrotnie, rysujemy wzory strukturalne i budujemy modele cząsteczek, podkreślając
jednocześnie iż, większość soli występuje w postaci kryształów, a nie pojedynczych
cząsteczek, dlatego zapis wzoru strukturalnego jest czysto teoretyczny. Zapisujemy równania
dysocjacji elektrolitycznej soli. Podkreślamy fakt, że dysocjacja soli polega na rozpadzie
kryształów soli na jony pod wpływem wody. Ćwiczymy nazewnictwo jonów.
Następnie przechodzimy do omówienia sposobów otrzymywania soli. Uwzględniając
fakt, że cząsteczka soli zbudowana jest z atomów metalu i reszt kwasowych, wyjaśniamy, że
jednym ze sposobów otrzymywania soli jest reakcja miedzy kwasami a zasadami, czyli reakcja
zobojętniania. Przeprowadzamy odpowiednie doświadczenia i zapisujemy przebieg reakcji w
sposób cząsteczkowy, jonowy i jonowy skrócony. Objaśniając ją stwierdzamy, że polega ona
na łączeniu się jonów wodorowych wywodzących się od kwasu i jonów wodorotlenowych
wywodzących się z zasady.
Zapoznajemy uczniów również z innymi metodami otrzymywania soli, wykonując w
miarę możliwości odpowiednie doświadczenia. Są to: reakcje kwasów z tlenkami metali,
kwasów z metalami, metali z niemetalami (sole kwasów beztlenowych), tlenków metali z
tlenkami niemetali (bezwodnikami) oraz tlenków niemetali z zasadami. Omawiając reakcje
metali z kwasami należy przypomnieć podział metali na aktywne i nieaktywne (szlachetne)
oraz wprowadzić szereg aktywności metali i wyjaśnić przyczynę obecności w nim atomu
wodoru.
Wprowadzamy pojęcie soli łatwo i trudno rozpuszczalnej. W tym celu korzystamy z
tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli. Przedstawiamy kolejne sposoby otrzymywania
soli trudno rozpuszczalnych.
Przebieg wszystkich metod otrzymywania soli zapisujemy w sposób cząsteczkowy,
jonowy, jonowy skrócony.
Podajemy przykłady najczęściej spotykanych soli i omawiamy ich zastosowanie.
Dział VI – Surowce i tworzywa pochodzenia mineralnego
Hasła programowe
Skład chemiczny skorupy ziemskiej. Surowce mineralne. Skały wapienne i ich właściwości i
zastosowanie w budownictwie. Gips. Krzemionka. Szkło. Metale- występowanie, właściwości,
otrzymywanie metali z ich rud. Stopy metali.
Głównym celem tego działu jest przekazanie uczniom informacji o składzie
chemicznym skorupy ziemskiej, a szczególnie jej górnej warstwy zwanej litosferą. Omawiamy
jej skład pierwiastkowy, porównujemy udział pierwiastków w budowie Ziemi i wszechświata.
Omawiamy surowce mineralne i sposób ich eksploatacji. Poruszamy problem niszczenia
środowiska naturalnego i wyczerpywania się zasobów mineralnych.
8
Omawiamy właściwości i zastosowanie skał wapiennych. Przedstawiamy właściwości i
zastosowanie wapna palonego i gaszonego. Badamy właściwości skał gipsowych i omawiamy
zastosowanie gipsu.
Następnie omawiamy występowanie, właściwości i zastosowanie krzemionki w
produkcji szkła. Na przykładzie szkła omawiamy różnicę między substancją krystaliczną a
bezpostaciową. Omawiamy rodzaje i zastosowanie szkła.
Kolejne lekcje będą dotyczyć metali. Na wstępie uczniowie dowiedzą się w jakiej
postaci metale mogą występować w skorupie ziemskiej oraz jakie są podstawowe metody
przemysłowe otrzymywania metali z rud. Następnie omawiamy podstawowe stopy metali i ich
zastosowanie (brąz, stal, mosiądz).
Dział VII - Węgiel i jego związki z wodorem
Hasła programowe
Węgiel pierwiastkowy. Odmiany alotropowe węgla: diament, grafit i fullereny. Chemia
organiczna – chemia związków węgla.
Szereg homologiczny węglowodorów nasyconych – alkanów. Metan – budowa cząsteczki,
właściwości, występowanie i zastosowanie. Szeregi homologiczne alkenów i alkinów –
węglowodorów nienasyconych. Właściwości etenu i acetylenu jako przedstawicieli
węglowodorów nienasyconych. Surowce energetyczne: węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz
ziemny jako mieszaniny węglowodorów. Inne poza węglowe źródła energii. Tworzywa
sztuczne.
Początkowe lekcje tego działu dotyczą właściwości węgla pierwiastkowego i jego odmian
alotropowych kolejno omawiamy właściwości, zastosowanie i budowę cząsteczek diamentu,
grafitu i fullerenu. Podkreślamy zdolność łączenia się ze sobą atomów węgla, co prowadzi do
powstania cząsteczek o różnych strukturach: czworościanów foremnych (diament, metan),
piłek (futbolan), łańcuchów prostych, rozgałęzionych, pierścieni (węglowodory).
Przedstawiamy związki węgla z wodorem – węglowodory. Omawiamy ich podział ze
względu na ilość wiązań wielokrotnych między atomami węgla. Wprowadzamy pojęcie
szeregu homologicznego, podajemy nazwy, wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne
poszczególnych członów szeregu homologicznego alkanu, alkenu i alkinu. Budujemy modele
cząsteczek węglowodorów nasyconych i nienasyconych. Zwracamy uwagę na zależność
między długością łańcuchów węglowych alkanów a ich właściwościami fizycznymi.
Omawiamy właściwości, otrzymywanie i zastosowanie metanu.
Omawiamy również właściwości , budowę cząsteczek i otrzymywanie etenu i acetylenu
– związków będących przedstawicielami alkenów i alkinów. Porównujemy właściwości
chemiczne alkanów, alkenów i alkinów, podkreślając fakt, że różnice we właściwościach są
spowodowane różnicami w budowach. W tym dziale położono również nacisk na omówienie
zastosowania węglowodorów, między innymi do otrzymywania tworzyw sztucznych, będących
produktami polimeryzacji. Uczniowie poznają najbardziej popularne tworzywa, takie jak
polietylen, polipropylen, poli(chlorek winylu) i gumę, oraz ich zastosowanie w życiu
codziennym.
W dziale tym omawiamy też surowce energetyczne: węgle kopalne, ropę naftową i gaz
ziemny. Zastosowanie węgla kamiennego przedstawiamy w dwóch aspektach: jako paliwa i
jako surowca do otrzymywania wielu cennych produktów w procesie pirogenizacji. Badamy
właściwości ropy naftowej i produktów jej destylacji. Zwracamy uwagę na rolę surowców
energetycznych w gospodarce człowieka i problemy ekologiczne związane z ich eksploatacją i
9
zastosowaniem. Badamy wpływ ropy naftowej np. na piasek i pióro ptasie, poczym
wyjaśniamy, na czym polegają katastrofy związane z wyciekami ropy do morza z
uszkodzonych tankowców lub platform wiertniczych. Omawiamy alternatywne źródła energii,
konieczność ich poszukiwania i stosowania ze względu na ochronę środowiska.
Dział VIII - Pochodne węglowodorów
Hasła programowe
Szereg homologiczny alkoholi. Metanol i etanol – budowa cząsteczek, właściwości i
zastosowanie. Gliceryna – budowa cząsteczki, właściwości i zastosowanie. Szereg
homologiczny kwasów karboksylowych. Kwas mrówkowy i octowy – budowa cząsteczek,
właściwości i zastosowanie. Wyższe kwasy tłuszczowe: palmitynowy, stearynowy i oleinowy.
Mydła. Estry – otrzymywanie, właściwości i zastosowanie. Inne pochodne węglowodorów –
aminy i aminokwasy.
Pochodne węglowodorów jakie omawiamy, to: alkohole, kwasy karboksylowe, mydła i
estry. Rozpoczynając omawianie tego działu wyjaśniamy, co to znaczy, ze alkohole są
pochodnymi węglowodorów. W tym celu model cząsteczki metanu pozbawiamy jednego
atomu wodoru i wprowadzamy w jego miejsce model grupy hydroksylowej. Podajemy nazwę
systematyczną i zwyczajową. Podobnie postępujemy z cząsteczką etanu. Na tej podstawie
piszemy wzór sumaryczny, strukturalny i tworzymy szereg homologiczny alkoholi.
Zaznaczamy rodnik i grupę funkcyjną. Ze względu na podobieństwo właściwości metanolu i
etanolu omawiane są jednocześnie – na zasadzie ich porównywania. Istotne znaczenie ma
uzmysłowienie uczniom, ze metanol jest jedną z najsilniejszych trucizn, natomiast
systematyczne i częste spożywanie etanolu może doprowadzić do alkoholizmu.
Gliceryna (Glicerol) – alkohol trójwodorotlenowy – został umieszczony w programie
przynajmniej z dwóch względów. Po pierwsze, ze względu na zastosowanie, gdy z pod nazwą
gliceryn jest on używany jako składnik kremów, mydeł i innych kosmetyków. Po drugie,
znajomość tego związku jest niezbędna do wyjaśnienia budowy tłuszczów.
Kolejne pochodne to kwasy karboksylowe. Podobnie jak w przypadku alkoholi,
budujemy modele tych związków: mrówkowego i octowego. Na ich podstawie piszemy wzory
sumaryczne i strukturalne, zaznaczając rodnik i grupę funkcyjną. Tworzymy szereg
homologiczny kwasów karboksylowych. Omawiamy właściwości, otrzymywanie kwasu
mrówkowego i octowego. Piszemy równania dysocjacji i zobojętniania, zaznaczając resztę
kwasową w cząsteczce kwasu octowego i mrówkowego. Omawiamy również właściwości
wyższych kwasów karboksylowych. Oprócz przekazania podstawowych informacji o
właściwościach kwasów, wskazane jest, aby na podstawie budowy ich cząsteczek wyjaśnić
przyczyny różnic we właściwościach fizycznych i aktywności chemicznej.
Mydła uczniowie poznają jako produkt reakcji kwasu stearynowego z zasada sodową.
Analiza budowy cząsteczki mydła jest podstawą do wyjaśnienia jego właściwości myjących i
piorących. Stwarza to okazję do wprowadzenia pojęcia detergentu oraz wykazania, czym
detergenty różnią się od mydeł.
Estry znalazły się w programie ze względu na duże zastosowanie praktyczne.
Otrzymujemy i badamy właściwości octanu etylu na podstawie, którego omawiamy budowę
cząsteczek i właściwości estrów. Zwracamy uwagę na mechanizm reakcji estryfikacji i warunki
w jakich zachodzi. Podkreślamy różnicę między reakcją zobojętniania (reakcja między jonami)
10
i estryfikacji (reakcja między cząsteczkami). Wiadomości przekazane o estrach posłużą do
wyjaśnienia budowy tłuszczów, stanowiących składniki organizmów żywych.
Omawiamy ogólnie inne pochodne węglowodorów: aminy i aminokwasy. Mówiąc o
aminach wyjaśniamy, że można je też uznać za pochodne amoniaku (zasadowy charakter grupy
aminowej). Aminokwasy zaś traktujemy jako podstawowe elementy budujące białka.
Podkreślamy rolę grupy aminowej i karboksylowej w cząsteczce aminokwasu i wynikające
stąd konsekwencje w postaci możliwości tworzenia wiązań peptydowych.
Dział IX – Związki chemiczne w żywieniu i w życiu codziennym
Hasła programowe
Podstawowe składniki chemiczne żywności. Budulcowe, energetyczne i regulujące składniki
pożywienia. Tłuszcze – budowa i właściwości. Białka –występowanie, skład pierwiastkowy,
podział właściwości, reakcje charakterystyczne. Cukry – występowanie, podział i właściwości
na przykładzie: glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy. Włókna naturalne i syntetyczne.
Negatywne skutki działania niektórych substancji chemicznych na organizm człowieka
(trucizny, alkohole, narkotyki, leki, nawozy sztuczne, środki ochrony roślin). Pierwsza pomoc
w nagłych wypadkach.
W tym dziale omawiane są związki chemiczne stanowiące podstawowe składniki organizmów
żywych i żywności. Główna uwaga, w trakcie realizacji tego działu, powinna być zwrócona na
właściwości omawianych substancji oraz ich znaczenie w życiu codziennym. Przypominamy
znane uczniom z biologii wiadomości o składnikach pokarmowych(tłuszczach, białkach,
cukrach, wodzie, solach mineralnych i witaminach) oraz roli, jaką pełnią w organizmach
żywych. Następnie zapoznajemy uczniów z budową chemiczną tych substancji oraz ich
najważniejszymi właściwościami. Omawiając właściwości tłuszczów, a zwłaszcza reakcje
zmydlania, uczniowie powinni stwierdzić, że tłuszcz to pochodna kwasu karboksylowego i
gliceryny czyli ester. Odróżniamy tłuszcze roślinne od zwierzęcych, stałe od ciekłych
podkreślając iż stan skupienia zależy od obecności wiązań podwójnych., wyjaśniamy różnicę
między substancją tłustą a tłuszczem na przykładzie próby akroleinowej.
Spośród cukrów najważniejsza jest glukoza. Jej znaczenie wynika zarówno z funkcji
pełnionej w przenoszeniu energii w organizmach żywych, jak i z faktu, iż stanowi ona
podstawowy element budowy kolejnych cukrów. Badamy skład pierwiastkowy cukrów.
Badamy, właściwosci fizyczne glukozy, przeprowadzamy próbę Tollensa i Trommera, za
pomocą których, można wykazać właściwości redukcyjne glukozy, których to fruktoza nie
posiada. Omawiamy również właściwości dwucukrów na przykładzie sacharozy zwracając
uwagę na jej produkcję z buraków cukrowych i hydrolizę. Omawiając wielocukry (skrobię i
celulozę), zwracamy uwagę na właściwości skrobii i jej charakterystyczną reakcję.
Wykazujemy, iż podstawowym elementem budowy tych cukrów są reszty glukozowe
powiązane ze sobą w różny sposób.
Badamy skład pierwiastkowy, właściwości i przeprowadzamy reakcje
charakterystyczne białek. Podkreślamy że białka to związki wielkocząsteczkowe zbudowane z
aminokwasów. Podczas lekcji staramy się zademonstrować wspólne właściwości dla białek.
Badamy właściwości włókien naturalnych i sztucznych. Na zakończenie tego działu
omawiamy negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka i
środowisko. Omawiamy substancje używane jako leki, podkreślając niebezpieczeństwo, jakie
może wyniknąć z ich nadużywania. To z kolei stanowi punkt wyjścia do dyskusji o
niebezpieczeństwach wynikających z zażywania substancji o działaniu narkotycznym. Dział
11
ten kończymy omówieniem zasad udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach:
omdlenia, złamania, krwotoki, zaburzenia w oddychaniu.
III Cele kształcenia i wymagania programowe
w nauczaniu chemii z elementami obrony cywilnej
Czynności nauczyciela w zakresie przygotowania lekcji i ich realizacji oraz kontroli
pracy ucznia powinny być podporządkowane osiągnięciu celów określonych dla każdej
jednostki lekcyjnej. Wyodrębnienie szczegółowych (operacyjnych) celów kształcenia z celów
ogólnych pozwala nauczycielowi na właściwe skonstruowanie narzędzi kontroli, korektę
własnej pracy z uczniem, a w uczniach pobudza właściwą motywację i chęć uczenia się.
Cele operacyjne są to więc zadania dydaktyczno-wychowawcze, które określają, co
uczeń powinien wiedzieć, rozumieć i umieć po zakończeniu procesu nauczania.
Proponuje się taksonomię celów nauczania według Bolesława Niemierki, która różnicuje
kategorie celów ( A, B, C, D) oraz poziom wymagań (K, P, R, D, W).
Kategorie celów:
A – zapamiętanie wiadomości – oznacza gotowość ucznia do przypomnienia pewnych
terminów, faktów, zasad działania;
B – zrozumienie wiadomości – oznacza, że uczeń potrafi je uporządkować, streścić, uczynić
podstawą prostego rozumowania;
C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych – oznacza opanowanie przez ucznia
umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami;
D – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych – oznacza opanowanie przez ucznia
umiejętności rozwiązywania problemów oraz świadczy o tym, ze uczeń zna, rozumie i
potrafi zastosować wiedzę w nietypowych sytuacjach.
Poziom wymagań:
K – wymagania konieczne – na ocenę dopuszczającą, obejmują wiadomości i umiejętności
łatwe dla ucznia, niezbędne w dalszej edukacji i użyteczne w życiu; wskazują na pewne
braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych w Podstawie programowej;
P – wymagania podstawowe – na ocenę dostateczną, stosuje się do umiejętności łatwych,
możliwych do opanowania przez ucznia przeciętnie zdolnego, a zarazem przydatnych na
wyższych etapach kształcenia oraz znajdujących zastosowanie w pozaszkolnym życiu
ucznia; sprawności te, wraz z tymi z poziomu K, stanowią rdzeń umiejętności do
opanowania na danym poziomie edukacji;
R – wymagania rozszerzające – na ocenę dobra, obejmują wiadomości i umiejętności nieco
trudniejsze, złożone i mniej typowe, przydatne, ale nie niezbędne w dalszej edukacji;
D – wymagania dopełniające – na ocenę bardzo dobrą, obejmują pełny zakres wiadomości i
umiejętności określonych w Podstawie Programowej, są trudne i złożone; umożliwiają
rozwiązywanie problemów pośrednio użytecznych w życiu, wymagają korzystania z
różnych źródeł wiedzy;
W – wymagania wykraczające – na ocenę celującą, obejmują wiadomości i umiejętności
wykraczające poza program nauczania, a wynikające z indywidualnych zainteresowań
ucznia.
Oceny osiągnięć uczniów dokonuje się na podstawie hierarchii wymagań tak, by spełnienie
wyższych wymagań uwarunkowane było spełnieniem wymagań niższych.
12
Opanowanie sprawności z danego poziomu wymagań programowych jest podstawą do
ustalania stopni szkolnych:
K
+
+
+
+
+
P
+
+
+
+
Poziom wymagań
R
+
+
+
D
+
+
W
+
Stopień (ocena)
niedostateczny
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
celujący
W nauczaniu chemii taksonomię celów nauczania przedstawia tabela:
Poziom
Kategoria
celów
Zakres
A
Zapamiętanie
wiadomości
Znajomość pojęć
chemicznych,
faktów, praw,
zasad, reguł itp.
B
Zrozumienie
wiadomości
Umiejętność
przedstawienia
wiadomości inaczej
niż uczeń
zapamiętał,
wytłumaczenie
wiadomości i ich
interpretacja.
I
Wiadomości
Umiejętność
zastosowania
wiadomości w
wiadomości w
sytuacjach
sytuacjach
podobnych do
typowych
ćwiczeń szkolnych
C Stosowanie
II
Umiejętno
ści
D
Stosowanie
wiadomości w
sytuacjach
problemowych
Umiejętność
formułowania
problemów,
dokonywania
analizy i syntezy
nowych zjawisk.
Cele nauczania
wyrażone
wieloznacznie
Cele nauczania
wyrażone za pomocą
czasowników
operacyjnych
Wiedzieć
Nazwać...
Zdefiniować...
Wymienić...
Wyliczyć...
Rozumieć
Wyjaśnić...
Streścić...
Rozróżnić...
Zilustrować...
Stosować
wiadomości
Rozwiązać...
Zastosować...
Porównać...
Sklasyfikować...
Określić...
Obliczyć...
Rozwiązywać
problemy
Udowodnić...
Przewidzieć...
Ocenić...
Wykryć...
Zanalizować...
Zaproponować...
Zgodnie z wymogami współczesnej dydaktyki, na każdej jednostce lekcyjnej powinny być
uwzględnione cele operacyjne: A, B, C i D.
13
Szczegółowe cele edukacyjne
Treści
nauczania
Dział I
Substancje
chemiczne i
ich
przemiany
Dział II
Atom i
cząsteczka
Dział II
Atom i
cząsteczka
Cele szczegółowe
Procedury osiągania celów –
metody pracy
Uczeń rozróżnia i podaje przykłady zjawisk fizycznych,
przemian chemicznych, substancji prostych i złożonych.
Wymienia składniki powietrza. Zna właściwości fizyczne i
chemiczne tlenu, wodoru, dwutlenku węgla i azotu. Wyjaśnia
pojęcia: dziura ozonowa, efekt cieplarniany, pożar oraz umie
zaproponować sposoby zapobiegania tym zjawiskom. Zna
definicję reakcji chemicznej. Potrafi porównać reakcje endo- i
egzotermiczne oraz podać ich przykłady. Definiuje pojęcia:
tlenki, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany.
Rozróżnia substraty, produkty. Prawidłowo zapisuje słownie
przebieg reakcji chemicznej. Potrafi zidentyfikować wodór, tlen,
azot, dwutlenek węgla. Wyjaśnia proces utleniania i redukcji na
dowolnym przykładzie. Wymienia najczęstsze przyczyny
pożarów. Opisuje środki i sposoby ochrony przeciwpożarowej
budynków mieszkalnych, zabudowań gospodarczych, pól i lasów.
Omawia podstawowe zasady gaszenia ognia. Wymienia środki
gaśnicze dostępne w mieszkaniu, gospodarstwie domowym,
szkole. Wymienia sposoby (metody) wyszukiwania ludzi w
rejonach objętych pożarem. Opisuje zachowania ludzi w
obiekcie objętym pożarem i wypływające z nich wnioski dla
ratowników. Wymienia rodzaje środków trujących i określa ich
postacie. Charakteryzuje działanie środków trujących. Określa
sposoby znakowania środków trujących. Wymienia przykłady
zastosowania środków zawierających substancje trujące w
przemyśle, rolnictwie, medycynie. Potrafi omówić: zasady
zachowania się w rejonie porażenia środkami trującymi,
sposoby ich zabezpieczenia i ogólne zasady ich użytkowania.
Wskazuje środki ostrożności jakie należy zastosować w
kontaktach ze środkami chemicznymi o działaniu toksycznym.
1. Korzystanie z podręcznika
2. Wykonywanie doświadczeń:
- badanie procesu palenia
się świecy w
zamkniętym naczyniu,
- badanie składu
powietrza,
Definiuje pojęcia atomu i cząsteczki, wartościowości liczby
atomowej. Wymienia cząstki elementarne. Umie podać skład
atomu na podstawie liczby atomowej. Zapisuje symboliką
chemiczną proste przykłady atomów i cząsteczek pierwiastków.
Odczytuje zapisane symbole i wzory. Podaje pierwiastki
występujące w postaci dwuatomowych cząsteczek. Rozróżnia i
rysuje wzory strukturalne i sumaryczne prostych związków
chemicznych. Zna nazwy prostych związków. Określa
podstawowe właściwości atomu danego pierwiastka na
podstawie położenia w układzie okresowym. Rysuje modele
atomów danych pierwiastków korzystając z układu okresowego.
Podaje definicję masy atomowej i cząsteczkowej. Oblicza masę
cząsteczkową dowolnego związku chemicznego. Rozwiązuje
zadania rachunkowe z wykorzystaniem masy atomowej i
cząsteczkowej. Ilustruje za pomocą modeli przebieg reakcji
chemicznej. Zapisuje symbolami i wzorami przebieg reakcji
zobrazowanej za pomocą modeli. Zna prawo zachowanie masy.
Uzupełnia równanie reakcji chemicznej dużymi
współczynnikami. Prawidłowo odczytuje zapisane równania
reakcji. Zapisuje symbolami i wzorami poznane reakcje
chemiczne. Definiuje pojęcia grupa, okres, wiązanie:
spolaryzowane, niespolaryzowane i jonowe, jon, kation, anion.
1.
2.
14
-
rozkład termiczny
KmnO4,
topnienie i spalanie
stearyny,
kwaszenie mleka
porównanie
właściwości fizycznych
wybranych
pierwiastków i ich
tlenków,
-
3.
4.
5.
3.
identyfikacja CO2 wodą
wapienną,
- otrzymywanie wodoru i
badanie jego
właściwości
fizycznych,
Dokonywanie obserwacji i
wyciąganie wniosków z
przeprowadzonych
doświadczeń
Obserwacja skutków korozji
Zastosowanie gry
dydaktycznej dotyczącej
reakcji utleniania i redukcji
(Rozsypywanka).
Korzystanie z podręcznika
Rozwiązywanie zadań
dotyczących: budowy atomu,
symboliki chemicznej,
wartościwości, cząsteczek
pierwiastków i związków
chemicznych, nazewnictwa i
budowy prostych związków,
układu okresowego
pierwiastków, masy
atomowej i cząsteczkowej,
rodzajów reakcji
chemicznych, równań reakcji
chemicznych.
Modelowanie budowy atomu
i reakcji rozpadu
promieniotwórczego.
4. Zdobywanie informacji o
budowie atomu dzięki
symulacji komputerowej.
5. Zdobywanie i utrwalanie
Treści
nauczania
Dział III
Woda i
roztwory
wodne
Cele szczegółowe
Wyjaśnia różnicę między wiązaniem atomowym a jonowym.
Wyjaśnia mechanizm tworzenia się wiązań chemicznych.
Omawia historię rozwoju poglądów na budowę atomu. Wyjaśnia
pojęcie: energia wiązania jądra. Wymienia naturalne i sztuczne
źródła promieniowania. Charakteryzuje zamknięte i otwarte
źródła promieniowania. Omawia zastosowanie izotopów
promieniotwórczych w gospodarce, medycynie i ochronie
przeciwpożarowej oraz wskazuje korzyści jakie płyną z ich
zastosowania. Omawia rodzaje zagrożeń promieniotwórczych i
negatywny wpływ jego na zdrowie. Omawia zasady
postępowania podczas skażenia promieniotwórczego. Ustala
przedsięwzięcia, które powinny być realizowane w ramach
ochrony radiologicznej. Rozpoznaje znaki ostrzegawcze przed
promieniowaniem. Omawia inne rodzaje alarmów i sposoby ich
ogłaszania. Rozróżnia sygnały alarmowe o zagrożeniach.
Przedstawia zachowania się ludzi po ogłoszeniu alarmów.
Dowodzi, iż niektóre środki chemiczne mogą spowodować duże
straty ludzkie i w środowisku.
Omawia otrzymywanie i budowę cząsteczki wody, podaje jej
właściwości fizyczne, zastosowanie i występowanie. Wymienia
kilka substancji łatwo i trudno rozpuszczalnych w wodzie.
Rozróżnia próbki roztworów właściwych i koloidalnych.
Wyjaśnia proces rozpuszczania się substancji w wodzie. Omawia
czynniki wpływające na szybkość tworzenia się roztworów.
Wykazuje różnicę między roztworem nasyconym a
nienasyconym. Omawia proces krystalizacji. Podaje definicję
rozpuszczalności i stężenia procentowego. Oblicza stężenie
procentowe, masę substancji, masę roztworu, masę wody,
objętość mając dane pozostałe wielkości fizyczne. Potrafi
samodzielnie przygotować określoną ilość roztworu o danym
stężeniu. Omawia czynniki wpływające na rozpuszczalność.
Interpretuje wykresy rozpuszczalności różnych substancji.
Oblicza masę substancji lub masę roztworu, wykorzystując
rozpuszczalność określonych substancji. Podaje przyczyny
zanieczyszczeń wód naturalnych. Proponuje sposoby
zapobiegania i oczyszczania wód naturalnych i ścieków.
Podaje przyczyny i określa rodzaje powodzi. Wymienia obszary
zagrożone powodzią na terenie gminy i powiatu. Określa
podstawowe zasady zachowania się w rejonie zagrożenia
powodziowego. Wymienia organy odpowiedzialne za ochronę
przed powodzią. Podaje warunki niezbędne do ogłoszenia stanu
pogotowia przeciwpowodziowego i alarmu powodziowego.
Określa na czym polega akcja ratunkowa w rejonach objętych
powodzią. Proponuje przedsięwzięcia przeciwepidemiczne
niezbędne do realizacji w swojej rodzinie (domu) i najbliższej
okolicy.
metody pracy
wiadomości przy użyciu gier
dydaktycznych dotyczących:
wzorów i nazw cząsteczek,
układu okresowego
pierwiastków, równań
reakcji chemicznych
6. Rozwiązywanie zadań
rachunkowych i
problemowych ze zbioru
zadań.
1. Korzystanie z podręcznika
2.
3.
4.
Definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit. Wyjaśnia pojęcie
1.
wskaźnika. Zna barwy podstawowych wskaźników w
2.
roztworach: kwasów, zasad, soli i wody. Znajduje w swoim
Kwasy i
otoczeniu kwasy, dzieli je na tlenowe i beztlenowe. Podaje
wodorotlenki wzory sumaryczne i strukturalne najważniejszych kwasów. Umie
przyporządkować nazwę kwasu do jego wzoru sumarycznego.
Wymienia właściwości fizyczne kwasu siarkowego (VI) i (IV),
solnego, azotowego, siarkowodorowego, fosforowego i
węglowego. Zna zastosowanie i sposoby ich otrzymywania.
Umie zapisywać i odczytywać równania reakcji otrzymywania
oraz dysocjacji elektrolitycznej kwasów. Definiuje pojęcie
kwasu. Wyjaśnia pojęcie bezwodnika kwasowego. Ustala wzór
Dział IV
15
Wykonywanie doświadczeń:
badanie rozpuszczalności
różnych substancji w wodzie
(soli, kredy, oleju), badanie
efektu Tyndalla w roztworze,
zawiesinie i roztworze
koloidalnym, badanie
wpływu mieszania,
temperatury, rozdrobnienia
na szybkość tworzenia się
roztworu, otrzymywanie
roztworu o określonym
stężeniu, krystalizacja soli z
roztworu nasyconego.
Obserwowanie i wyciąganie
wniosków z
przeprowadzonych
doświadczeń
rachunkowych i
problemowych ze zbioru
dotyczących: czynników
wpływających na szybkość
rozpuszczania, roztworów
nasyconych i nienasyconych,
krystalizacji, stężenia
procentowego oraz
zanieczyszczeń wody.
Korzystanie z podręcznika.
Wykonywanie doświadczeń:
badanie zachowania się
wskaźników w roztworach
kwasów, zasad, soli i
wodzie, badanie właściwości
fizycznych kwasów i zasad,
badanie przewodnictwa
elektrycznego wodnych
roztworów różnych
substancji, działanie sodem i
tlenkiem wapnia na wodę,
Treści
nauczania
Cele szczegółowe
bezwodnika kwasowego dla dowolnego kwasu tlenowego.
Oblicza wartościowość niemetalu w kwasie. Podaje wzory
sumaryczne i strukturalne najważniejszych wodorotlenków.
Przyporządkowywuje nazwy wodorotlenków do ich wzorów
sumarycznych. Rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada.
Wymienia właściwości fizyczne zasady sodowej, potasowej,
wapniowej i magnezowej. Zna ich zastosowanie. Zapisuje i
odczytuje równania reakcji dysocjacji poznanych zasad.
Definiuje pojęcie zasady. Zapisuje i odczytuje równania reakcji
otrzymywania zasad. Zna pojęcie reakcji zobojętniania. Zna
skalę pH. Definiuje odczyn: kwaśny, obojętny, zasadowy.
Samodzielnie bada odczyn dowolnego roztworu, np.: mydła,
coca-coli.
metody pracy
3.
4.
5.
Dział IV
Kwasy i
wodorotlenki
Dział V
Sole
Dział VI
Surowce i
tworzywa
działanie kwasem solnym na
zasadę sodową wobec
wskaźnika, badanie odczynu
mydła, octu, szamponu,
proszku do prania, coca-coli,
wody sodowej.
Obserwowanie i wyciąganie
wniosków z
przeprowadzonych
doświadczeń.
Wizualizacja cząsteczek
kwasów, wodorotlenków
oraz procesu dysocjacji
jonowej przy użyciu modeli
przestrzennych atomów
rachunkowych i
problemowych dotyczących:
wzorów sumarycznych,
strukturalnych, właściwości
kwasów i zasad,
otrzymywania zasad,
dysocjacji jonowej.
Samodzielne układanie
krzyżówki z hasłem
głównym „Kwasy i zasady”powtórzenie właściwości i
zastosowania oraz
nazewnictwa kwasów i
zasad.
Korzystanie z podręcznika.
Definiuje pojęcie soli na podstawie budowy cząsteczki. Ustala
1.
wzory sumaryczne i strukturalne dowolnych soli na podstawie
ich nazw. Nazywa dowolne sole na podstawie ich wzorów
działanie: zasadą sodową na
sumarycznych. Znajduje sole w swoim otoczeniu. Wyjaśnia
kwas solny wobec
mechanizm reakcji dysocjacji soli. Zapisuje i odczytuje równania
wskaźnika, kwasem
reakcji dysocjacji soli. Umie znaleźć substraty do otrzymania
siarkowym (VI) na magnez,
konkretnych soli metodą reakcji zobojętniania. Zapisuje i
kwasem solnym na cynk i
odczytuje równania reakcji zobojętniania cząsteczkowo i
tlenek wapnia, tlenek
jonowo. Zapisuje i odczytuje inne reakcje prowadzące do
magnezu, CO2 na wodę
otrzymywania soli cząsteczkowo i jonowo ( kwasu z metalem,
wapienną, NaOH na CuSO4,
kwasu z tlenkiem metalu, zasad z bezwodnikiem, tlenków metali
KOH na FeCL3, HCL na
z bezwodnikiem). Na podstawie tabeli rozpuszczalności znajduje
AgNO3.
substraty do otrzymania soli nierozpuszczalnej. Zapisuje i
3. Obserwowanie i wyciąganie
odczytuje równania reakcji strąceniowych. Rozwiązuje zadania
wniosków z
rachunkowe związane ze stężeniem procentowym wodnych
przeprowadzonych
roztworów soli. Podaje zastosowanie najważniejszych soli.
doświadczeń.
Przedstawia negatywny wpływ soli na organizm człowieka.
4. Układanie loteryjki
dotyczącej wzorów i nazw
soli.
5. Ćwiczenia w prawidłowym
posługiwaniu się tabelą
rozpuszczalności
6. Sporządzanie tablicy
wszystkich sposobów
otrzymywania soli.
Definiuje pojęcia: wapień , wapno palone, wapno gaszone, woda 1. Korzystanie z podręcznika.
wapienna, mleko wapienne. Podaje jakie zna surowce mineralne 2. wykonywanie doświadczeń:
występujące wewnątrz ziemi. Podaje zastosowanie wapieni.
działanie kwasem solnym na
Pisze równania identyfikacyjne skały wapienne, otrzymywania
węglan wapnia,
16
Treści
nauczania
Cele szczegółowe
metody pracy
wapna gaszonego. Omawia zasady bezpiecznej pracy z wapnem
otrzymywanie wapna
gaszonym. Wyjaśnia proces twardnienia zaprawy murarskiej i
gaszonego, działanie octem
gipsowej. Definiuje pojęcie hydratu. Omawia budowę i
na stary tynk, termiczny
właściwości gipsu palonego i krystalicznego. Przedstawia
rozkład gipsu krystalicznego.
rodzaje szkieł i ich zastosowanie. Określa charakterystyczne
pochodzenia
cechy metali. Porównuje właściwości metali i ich stopów,
wniosków z
mineralnego
przedstawia mechanizm otrzymywania czystych metali z ich rud.
przeprowadzonych
Omawia proces wielkopiecowy. Zapisuje i odczytuje
doświadczeń.
odpowiednie reakcje otrzymywania metali z rud.
rachunkowych i
problemowych ze zbioru.
Wymienia odmiany węgli kopalnych. Określa orientacyjny wiek 1. Korzystanie z podręcznika.
węgla, wartość opałową w zależności od rodzaju węgla. Podaje
właściwości i zastosowanie gazu ziemnego i ropy naftowej.
porównanie próbek węgli
Wyjaśnia proces destylacji ropy naftowej. Wymienia
kopalnych, porównanie
zastosowanie produktów przerobu ropy naftowej. Definiuje
próbek benzyny, nafty,
pojęcie alotropii. Wymienia odmiany alotropowe węgla, podaje
olejów, mazutu,
ich budowę, właściwości fizyczne i zastosowanie. Zna
otrzymywanie acetylenu z
podstawowy skład pierwiastkowy związków organicznych.
karbidu i działanie na niego
Oblicza procentowy skład pierwiastkowy węgla i wodoru w
wodą bromowa lub KmnO4,
substancjach organicznych. Definiuje pojecie szeregu
badanie właściwości
homologicznego, alkanu, alkenu, alkinu. Podaje wzory
fizycznych acetylenu,
sumaryczne i strukturalne alkanów, alkenów i alkinów
termiczny rozkład folii
korzystając z nazwy, wzoru ogólnego i odwrotnie.. Podaje
polietylenowej i badanie
właściwości fizyczne metanu, etenu i acetylenu. Zapisuje i
właściwości etenu.
odczytuje równania spalania całkowitego, niecałkowitego i
półspalania węglowodorów. Zapisuje i odczytuje reakcję
Dział VII
wniosków z
otrzymywania metanu, acetylenu, rekcję podstawiania
przeprowadzonych
Węgiel i jego charakterystyczną dla alkanów. Zapisuje i odczytuje równanie
doświadczeń.
reakcji przyłączania Br2, CL2, H2, HCL, HBr do alkenów i
związki z
4. Modelowanie cząsteczek
alkinów. Omawia zagrożenia ekologiczne ze strony przemysłu
wodorem
alkanów, alkenów, alkinów,
związanego z węglem, ropą naftową i gazem ziemnym.
reakcji podstawiania i
Wymienia alternatywne źródła energii nie zagrażające
przyłączania oraz
środowisku naturalnemu. Przypomina zjawisko
polimeryzacji.
promieniotworczości i jego znaczenie.
rachunkowych i
problemowych.
6. Uzupełnianie tabel
dotyczących budowy i
nazewnictwa alkanów,
alkenów, alkinów
7. Zastosowanie gry
dydaktycznej dotyczącej
wpływu węglowodorów i
tworzyw sztucznych na
środowisko (EKO-Karty)
Definiuje pojęcia: pochodne węglowodorów, grupa
1. Korzystanie z podręcznika.
węglowodorowa (alkilowa), grupa funkcyjna. Wyjaśnia pojęcie 2. Wykonywanie doświadczeń:
alkoholu, kwasu karboksylowego, mydło, ester na podstawie
budowy cząsteczki. Podaje wzory sumaryczne i strukturalne
fizycznych metanolu,
pierwszych pięciu alkoholi i kwasów. Przyporządkowywuje
etanolu, gliceryny, kwasu
Dział VIII wzór sumaryczny alkoholu, kwasu do jego nazwy i odwrotnie.
octowego, estrów, badanie
Wymienia właściwości fizyczne metanolu i etanolu oraz pisze
rozpuszczalności substancji
Pochodne
równania reakcji ich otrzymywania. Zapisuje i odczytuje reakcje
w alkoholach, badanie
węglowodoró spalania alkoholi i kwasów. Definiuje pojęcie alkohol
odczynu etanolu, kwasu
w
wielowodorotlenowy. Wyjaśnia wpływ liczby grup
octowego, estru i mydła,
wielowodorotlenowych na właściwości alkoholu. Omawia
działanie kwasem octowym
właściwości i zastosowanie gliceryny. Na podstawie wzoru
na magnez, tlenek miedzi
sumarycznego alkoholu ustala wzór sumaryczny kwasu
17
Treści
nauczania
Cele szczegółowe
metody pracy
będącego pochodnym tego alkoholu. Wymienia właściwości
(II), zasadą sodową, badanie
fizyczne kwasu mrówkowego, octowego, palmitynowego,
właściwości fizycznych
stearynowego i oleinowego. Zapisuje i odczytuje równania
wyższych kwasów
reakcji otrzymywania, dysocjacji kwasów organicznych.
tłuszczowych, działanie
Zaznacza grupę funkcyjną, resztę kwasowa i grupę
wodą bromową lub KMnO4
węglowodorową we wzorach kwasów. Przyporządkowuje wzory
na kwas oleinowy, działanie
sumaryczne wyższych kwasów tłuszczowych do ich nazw.
zasadą sodową na kwas
Wyjaśnia jak zmieniają się właściwości fizyczne i chemiczne
stearynowy. Działanie
kwasów karboksylowych wraz ze wzrostem długości łańcucha.
twarda wodą na mydło,
Wyjaśnia pojęcie mydło. Dzieli mydła ze względu na budowę
działanie kwasem octowym
cząsteczki, stan skupienia i rozpuszczalności w wodzie i podaje
na alkohol etylowy,
ich przykłady. Podaje zastosowanie mydeł. Wyjaśnia na czym
otrzymywanie mydła
polega mycie i pranie, oraz podaje przyczyny dla których mydła
toaletowego.
nie naddają się do prania. Zna mechanizm reakcji estryfikacji.
Wyjaśnia rolę stężonego kwasu siarkowego (VI) w reakcjach
wniosków z
estryfikacji. Znajduje substraty i pisze reakcję otrzymywania
przeprowadzonych
dowolnego estru. Przyporządkowywuje nazwę estru do jego
doświadczeń.
wzoru sumarycznego. Podaje właściwości fizyczne wybranych
4. Modelowanie cząsteczek
estrów i ich zastosowanie. Podaje wpływ pochodnych
alkoholi, kwasów
węglowodorów na środowisko. Omawia pojęcia amina,
karboksylowych, równań
Dział VIII aminokwas, wiązanie peptydowe.
reakcji estryfikacji przy
użyciu modeli atomów.
Pochodne
węglowodoró
rachunkowych i
w
problemowych.
6. Uzupełnianie tabelki
dotyczącej porównania
budowy i nazewnictwa
alkanów, alkoholi, kwasów
karboksylowych.
Wymienia podstawowe składniki chemiczne żywności. Definiuje 1. Korzystanie z podręcznika.
pojęcia: mikro i makroelementy i potrfi je wymieniać. Omawia
pojęcia tłuszcz, emulsja, substancja tłusta. Dzieli tłuszcze ze
zwęglania sera, mąki i cukru,
względu na pochodzenie i stan skupienia oraz podaje ich
przykłady. Omawia właściwości tłuszczy. Zapisuje i odczytuje
fizycznych tłuszczów,
Dział IX
równanie reakcji otrzymywania tłuszczów. Wyjaśnia na
działanie zasadą sodową na
dowolnym przykładzie pojęcie hydrolizy tłuszczu. Podaje
olej, ogrzewanie oleju
Związki
zastosowanie tłuszczy i ich rolę w organiźmie człowieka.
jadalnego i mineralnego,
chemiczne w Identyfikuje tłuszcz. Wyjaśnia na czym polega proces
wykrywanie wody, węgla,
żywieniu i w utwardzania tłuszczów ciekłych. Przypomina pojęcie aminokwas
siarki i azotu w białku,
życiu
i wiązanie peptydowe. Omawia proces tworzenia się łańcuchów
działanie różnymi
codziennym peptydowych i białkowych. Doświadczalnie wykrywa
substancjami (solą kuchenną,
podstawowe pierwiastki wchodzące w skład białek. Wyjaśnia
alkoholem, kwasem,
reakcję hydrolizy białek. Wyjaśnia pojęcia zol i żel. Podaje
temperaturą, zasadą) na
negatywny wpływ różnych substancji na białko w organiźmie
roztwór białka, działaniem
człowieka. Omawia pojęcie węglowodany. Dzieli cukry ze
stężonym kwasem azotowym
względu na budowę cząsteczek. Doświadczalnie udowadnia
na białko, prażenie glukozy,
skład pierwiastkowy glukozy. Podaje wzór sumaryczny i
działanie glukozy na
strukturalny oraz właściwości glukozy i fruktozy. Omawia
wodorotlenek miedzi(II) i
proces powstawania glukozy w organizmach roślinnych. Podaje
tlenek srebra, prażenia
właściwości redukcyjne glukozy pozwalające ją wykryć.
sacharozy, badanie
Wykrywa właściwości sacharozy i skrobi. Podaje ich wzory
właściwości sacharozy i
sumaryczne, pisze równania ich hydrolizy i podaje sposób
skrobi, działanie na
wykrywania skrobi. Wymienia inne przykłady wielocukrów.
sacharozę i skrobię
Omawia wpływ leków, trucizn, alkoholi, narkotyków, nawozów i
roztworem wodorotlenku
środków ochrony roślin na organizm człowieka. Omawia
miedzi(II) i tlenkiem sodu.
negatywny i pozytywny wpływ niektórych potraw, np.: masła,
Działanie jodem na
kotleta, coca-coli na organizm człowieka. Definiuje podstawowe
ziemniaka (skrobię).
pojęcia związane z pierwszą pomocą, charakteryzuje przyczyny i 3. Obserwowanie i wyciąganie
objawy omdlenia, wyjaśnia przyczyny utraty przytomności.
wniosków z
18
Treści
nauczania
Cele szczegółowe
Podaje kolejność działań ratownika podczas rozpoznawania
stanów zagrożeń życia. Udziela pomocy w skomplikowanej
sytuacji (pozorowanej), potrafi zadbać o bezpieczeństwo własne
i poszkodowanego i udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym
w różnych wypadkach.
metody pracy
4.
5.
Dział IX
6.
Związki
chemiczne w
żywieniu i w
życiu
codziennym
7.
przeprowadzonych
doświadczeń.
Pokaz produktów
żywnościowych (cukier,
kasza, olej, mleko, jajko, sól
kuchenna).
Modelowanie równania
reakcji między dwiema
cząsteczkami gliceryny przy
użyciu modeli
przestrzennych atomów.
Samodzielne ułożenie
krzyżówki z hasłem „Czy
wiesz co jesz” – utrwalenie
wiadomości dotyczących
białek, tłuszczów i cukrów.
Przeprowadzenie ankiety
dotyczącej zdrowego
odżywiania.
/ druk pisany kursywą dotyczy treści realizowanych na Obronie Cywilnej/
IV Ocena osiągnięć ucznia
Jednym z założeń tego programu było nabycie przez uczniów umiejętności posługiwania się
wiedzą chemiczną do wyjaśniania i przewidywania faktów, jak i rozwiązywania problemów
teoretycznych i praktycznych. W związku z tym w sprawdzaniu osiągnięć uczniów konieczne
jest zastosowanie takich metod, które pozwolą na stwierdzenie, w jakim stopniu opanowali oni
wspomniane umiejętności. Najbardziej przydatne do tego celu będą:
 Systematyczna obserwacja zachowań uczniów oraz krótkie z nimi rozmowy w trakcie
zajęć, udokumentowane odpowiednią oceną. Systematyczna obserwacja pozwala poznać
osobowość ucznia, jego zachowanie w różnych sytuacjach dydaktycznych, np.
umiejętność samodzielnego wykonywania doświadczeń, posługiwania się modelami,
rozwiązywania problemów, współpracę w zespole, udział w dyskusjach prowadzących do
wyciągania wniosków z doświadczeń itp. indywidualne rozmowy mające na celu kontrolę
jego umiejętności, nie powinny mieć charakteru „odpytywania”, które zmuszałoby go do
odtwarzania pamięciowo opanowanej wiedzy. Stawiane pytania powinny stwarzać
sytuacje, w których uczeń wykaże się zrozumieniem i umiejętnością korzystania ze znanej
mu wiedzy.
 Testy – składające się z wielu zadań zamkniętych, wielokrotnego wyboru i zadań
otwartych. Test sprawdzający powinien zawierać zadania odpowiadające wymaganiom
programowym.
 Kartkówki –mające na celu sprawdzenie stopnia opanowania przez uczniów materiału
ostatnich lekcji (np. 3). Ich przeprowadzenie nie powinno trwać dłużej niż 10 – 15 minut.
Pozwalają one jednocześnie zbadać systematyczność przygotowywania się uczniów do
lekcji.
 Sprawdziany poprzedzone lekcją powtórzeniową.
Określenie wymagań na poszczególne oceny związane jest ze szczegółową analizą celów
kształcenia, których osiągnięcie zakłada program. Jako podstawowa regułę przyjęto, że nawet
w przypadku oceny dopuszczającej nie wystarczy pamięciowe opanowanie wybranych
19
elementów wiedzy, lecz konieczne będzie choćby w najbardziej elementarnym zakresie,
rozumienie najważniejszych elementów wiedzy oraz stosowanie jej w odniesieniu do sytuacji
związanej z życiem codziennym.
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
• posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania,
• potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych (problemowych)
• umie formułować problemy i dokonywać analizy lub syntezy nowych zjawisk,
• proponuje rozwiązania nietypowe,
• osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych szczebla wyższego niż szkolny.
Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:
• opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem,
• potrafi stosować zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów i zadań w nowych
sytuacjach,
• wykazuje dużą samodzielność i potrafi bez pomocy nauczyciela korzystać z różnych
źródeł wiedzy, np. układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień,
• potrafi biegle pisać i samodzielnie uzgadniać równania reakcji chemicznych,
• potrafi samodzielnie wykonywać obliczenia związane ze stężeniem procentowym,
stechiometrią i podstawowymi prawami chemicznymi.
Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:
• opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem,
• poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania
typowych zadań lub problemów,
• potrafi korzystać z układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic i innych źródeł
wiedzy chemicznej,
• potrafi pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznych.
Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
• opanował w podstawowym zakresie te wiadomości i umiejętności określone programem,
które są konieczne do dalszego kształcenia,
• poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, z pomocą nauczyciela,
typowych zadań lub problemów,
• potrafi korzystać, z pomocą nauczyciela, z takich źródeł wiedzy, jak: układ okresowy
pierwiastków, wykresy, tablice,
• potrafi, z pomocą nauczyciela, pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznych.
Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
• ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale braki te
nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia,
• rozwiązuje, z pomocą nauczyciela, typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o
niewielkim stopniu trudności,
• z pomocą nauczyciela potrafi pisać proste wzory chemiczne i proste równania
chemiczne.
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:
20
• nie opanował tych wiadomości i umiejętności określonych programem, które są
konieczne do dalszego kształcenia,
• nie potrafi rozwiązywać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu
trudności nawet z pomocą nauczyciela,
• nie zna symboliki chemicznej,
• nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych
nawet z pomocą nauczyciela.
KRYTERIA OCENIANIA
Ocena
dopuszczająca
Podaje definicję
zjawiska
fizycznego,
wymienia
zjawiska fizyczne
Substancje
znane z życia
chemiczne i codziennego,
ich przemiany wymienia
właściwości
fizyczne
wybranych
substancji, zna
składniki
powietrza, określa
właściwości
fizyczne
składników
powietrza (tlen,
wodór, azot,
dwutlenek węgla),
odróżnia zjawiska
fizyczne od
chemicznych,
podaje definicję
tlenku, reakcji
syntezy, analizy,
wymiany,
dostrzega źródła i
przyczyny
zanieczyszczeń.
Wymienia rodzaje
środków trujących
i określa ich
postacie.
Wymienia
przykładowo
środki chemiczne
zawierające
substancje
toksyczne.
Wymienia środki
gaśnicze dostępne
w mieszkaniu,
szkole,
gospodarstwie.
Omawia sposoby
wzywania
pomocy w
Dział
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Wskazuje substancje
proste i złożone,
odróżnia metale od
innych substancji,
rozdziela składniki
mieszaniny
niejednorodnej,
kwalifikuje podane
procesy chemiczne do
jednego z trzech
podstawowych typów
reakcji, podaje różnice
między spalaniem a
utlenianiem, wskazuje
substraty i produkty w
podanych schematach
reakcji, rozpoznaje
składniki powietrza na
podstawie ich
charakterystycznych
właściwości.
Charakteryzuje
działanie środków
toksycznych. Zna
sposoby i cel
znakowania środków
toksycznych. Podaje
zasady gaszenia
zarzewi ognia.
Rozdziela składniki
mieszaniny
jednorodnej,
zapisuje schematy
przeprowadzonych
reakcji (syntezy,
analizy, wymiany),
wyjaśnia procesy
redukcji i utleniania,
bada doświadczalnie
skład powietrza,
formułuje
obserwacje i wnioski
z przeprowadzonych
doświadczeń,
wskazuje sposoby
ochrony powietrza
omawia reakcje egzo
i endotermiczne,
porównuje
właściwości
pierwiastków i ich
tlenków. Opisuje
zasady zachowania
się w rejonach
skażenia środkami
trującymi i wskazuje
warunki
bezpiecznego
zastosowania
środków w różnych
dziedzinach życia i
korzyści z ich
zastosowania. Ustala
swoje postępowanie
w przypadku
skażenia ciała
środkami
toksycznymi.
Dobiera odpowiedni
do rodzaju pożaru
środek gaśniczy.
21
Ocena bardzo
dobra
Określa skład
związku na
podstawie
produktów reakcji,
rozumie znaczenie
warstwy ozonowej,
przyczyny
powstawania dziury
ozonowej i efektu
cieplarnianego.
Potrafi
zidentyfikować
wodór, tlen, azot,
dwutlenek węgla.
Dowodzi o
konieczności
stosowania
odpowiedniego
sprzętu gaśniczego
do odpowiedniej
sytuacji pożarowej.
Przedstawia sposób
ostrzegania ludności
na wypadek
zagrożenia
pożarowego w
szkole, domu,
gospodarstwie.
Dowodzi że
niektóre środki
toksyczne mogą na
określonym
obszarze śmiertelnie
zagrozić ludności i
środowisku.
Ocena celująca
Projektuje
proste
doświadczenia,
wyciąga z nich
odpowiednie
wnioski i
obserwacje.
Planuje zasady
zachowania się
w rejonie
porażenia
środkami
toksycznymi.
Dział
Atom i
cząsteczka
Atom i
cząsteczka
Woda i
roztwory
wodne
Ocena
dopuszczająca
sytuacji
rozprzestrzeniania
się pożaru.
Korzysta z układu
okresowego celem
odczytania
symboli.
Odczytuje ze
wzoru sumaryczn
liczby atomów
wchodzących w
skład cząsteczki.
Przy niewielkiej
pomocy zapisuje i
odczytuje proste
wzory i równania
reakcji syntezy i
analizy.
Wymienia cząstki
elementarne
wchodzące w
skład atomu.
Definiuje prawo
stałości składu i
zachowania masy.
Wymienia
naturalne i
sztuczne źródła
promieniowania.
Rozróżnia sygnały
alarmowe o
zagrożeniach.
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Poprawnie posługuje
się terminami „atom i
„cząsteczka”, omawia
budowę atomu, zna
symbole
pierwiastków, zapisuje
wzory strukturalne na
podstawie wzoru
sumarycznego i
odwrotnie. Kojarzy
pierwiastki gazowe z
cząsteczkami
dwuatomowymi.
Definiuje pojęcie:
wiązanie atomowe
kowalencyjne.
Charakteryzuje
zamknięte i otwarte
źródła
promieniowania.
Rozpoznaje znaki
ostrzegawcze przed
promieniowaniem.
Omawia inne rodzaje
alarmów i sposoby ich
ogłaszania.
Przedstawia
zachowania się ludzi
po ogłoszeniu
alarmów.
Wyjaśnia różnicę
między cząsteczką
pierwiastka a
związku
chemicznego.
Wyjaśnia pojęcie:
liczba atomowa i
masowa pierwiastka.
Korzysta z układu
okresowego do
przedstawienia
budowy atomu.
Samodzielnie
zapisuje i dobiera
współczynniki
równań reakcji
chemicznych.
Oblicza masy
cząsteczkowe
pierwiastków i
związków
chemicznych.
Omawia
zastosowanie
izotopów
promieniotwórczych
w gospodarce,
medycynie i
ochronie
przeciwpożarowej
oraz wskazuje
korzyści jakie płyną
z ich zastosowania.
Dostrzega fakt
Zna zmiany stanu
Rozumie zależność
występowania
skupienia wody i
pomiędzy
wody w różnych
nazywa procesy
rozpuszczalnością
postaciach w
zachodzące przy
gazów w wodzie i
przyrodzie.
zmianach stanu.
temperaturą. Umie
Rozumie pojęcia; Rozróżnia roztwory
dobrać ilości
roztwór,
właściwe, koloidalne i substancji
substancja
zawiesiny. Rozumie
rozpuszczalnika w
rozpuszczalna,
pojęcia: roztwór
celu sporządzenia
rozpuszczalnik,
nasycony,
roztworu o
stężenie
nienasycony, stężony i określonym stężeniu
procentowe.
rozcieńczony. Oblicza procentowym.
Oblicza stężenie
stężenie procentowe
Oblicza stężenie
procentowe
roztworu przy znanych procentowe po
roztworu przy
masach substancji
dodaniu
znanych masach
rozpuszczonej i
rozpuszczalnika lub
substancji
rozpuszczalnika.
substancji
rozpuszczonej i
Przeprowadza
rozpuszczonej.
masie roztworu z krystalizacje
Dostrzega
niewielką pomocą substancji stałej z
możliwość
nauczyciela.
roztworu. Definiuje
zmniejszenia
Rozumie, jakie
pojęcie
zużycia wody w
zagrożenia niesie rozpuszczalności.
najbliższym
cywilizacja dla
Określa podstawowe
otoczeniu. Zna
22
Ocena bardzo
dobra
Ocena celująca
Przedstawia
równania reakcji i
ilościowo je
interpretuje.
Omawia budowę i
właściwości
pierwiastka na
podstawie położenia
w układzie
okresowym.
Rozwiązuje zadania
rachunkowe
dotyczące atomu i
cząsteczki. potrafi
biegle pisać i
samodzielnie
uzgadniać równania
reakcji
chemicznych,
Omawia rodzaje
zagrożeń
promieniotwórczyc
h i negatywny
wpływ jego na
zdrowie.
Dowodzi, iż
niektóre środki
chemiczne
mogą
spowodować
duże straty
ludzkie i w
środowisku.
Oblicza stężenie
roztworów
powstałych: przez
zmieszanie
roztworów o
różnych stężeniach,
przez rozcieńczanie
danej ilości
roztworu o
określonym
stężeniu, oblicza
stężenia roztworów
z uwzględnieniem
objętości i gęstości.
Rozumie proces
oczyszczania
ścieków. Omawia
wykresy
rozpuszczalności
różnych substancji.
Wykonuje proste
obliczenia z
wykorzystaniem
rozpuszczalności.
Zna inne
rodzaje stężeń:
molowe,
masowe).
Potrafi
dokonywać
przeliczeń np.
stężenia
procentowego
na molowe i
odwrotnie.
Dział
Woda i
roztwory
wodne
Kwasy i
wodorotlenki
Ocena
dopuszczająca
czystości wód.
Podaje przyczyny
i określa rodzaje
powodzi.
Wymienia
obszary zagrożone
powodzią na
terenie gminy i
powiatu.
Wymienia organy
odpowiedzialne za
ochronę przed
powodzią
Zna nazwy
poznanych
kwasów i ich
wzory
sumaryczne.
Podaje
najważniejsze
właściwości
kwasów: HCL,
H2SO4,HNO3,
H2CO3. Umie
podzielić kwasy
na tlenowe i
beztlenowe.
Nazywa
wodorotlenki. Zna
budowę
cząsteczek
wodorotlenków,
właściwości:
NaOH, Ca(OH)2,
KOH. Wyjaśnia
pojęcia: kwas,
wskaźnik, jon,
kation, anion,
dysocjacja,
elektrolity,
nieelektrolity.
Odróżnia kwas od
wodorotlenku za
pomocą
wskaźników. Przy
pomocy
nauczyciela pisze
reakcje
otrzymywania
podstawowych
kwasów i zasad.
Wyjaśnia
konieczność
zachowania
ostrożności
podczas
posługiwania się
substancjami o
właściwościach
żrących.
Ocena bardzo
Ocena celująca
dobra
zasady zachowania się czynniki wpływające Proponuje
w rejonie zagrożenia
na rozpuszczalność. przedsięwzięcia
Określa, na czym
przeciwepidemiczne
powodziowego.
polega akcja
niezbędne do
Podaje warunki
ratunkowa w
realizacji w swojej
niezbędne do
rejonach objętych
rodzinie (domu) i
ogłoszenia stanu
powodzią.
najbliższej okolicy.
pogotowia
przeciwpowodzioweg
o i alarmu
powodziowego.
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Dobiera substraty w
reakcji powstawania
kwasu. Wyznacza
wartościowość reszty
kwasowej na
podstawie wzoru.
Zapisuje wzory
strukturalne kwasów i
wodorotlenków.
Zapisuje równania
otrzymywania
poznanych kwasów i
zasad. Zna zależność
pomiędzy odczynem
roztworu i obecnością
jonów H+ i OH- .
Wie, co to są tlenki
kwasowe (bezwodniki
kwasowe), dlaczego
roztwory niektórych
substancji przewodzą
prąd, jak przebiega
dysocjacja kwasów i
zasad, co to są kationy
wodoru, aniony reszty
kwasowej, kationy
metalu i aniony
wodorotlenowe.
Potrafi ustalić wzory
sumaryczne kwasów
i wodorotlenków,
identyfikuje kwasy i
wodorotlenki na
podstawie ich cech
charakterystycznych.
Zapisuje i odczytuje
równania dysocjacji
kwasów i zasad,
dostrzega zależność
pomiędzy pojęciami:
wodorotlenek i
zasada. Oblicza
masy cząsteczkowe
kwasów i zasad.
Wyznacza wzory
związków, które
uległy dysocjacji na
podstawie obecności
jonów w roztworze.
Zna pojęcie reakcji
zobojętniania. Zna
skalę pH. Definiuje
odczyn: kwaśny,
obojętny, zasadowy.
23
Wyjaśnia zależność
między powstaniem
kwaśnych deszczów
a obecnością w
atmosferze
bezwodnika
kwasowego.
Rozwiązuje zadania
rachunkowe z
wykorzystaniem
masy
cząsteczkowej,
stężeniem
procentowym,
objętością i
gęstością.
Samodzielnie bada
odczyn dowolnego
roztworu, np.:
mydła, coca-coli.
Określa
substancje na
podstawie
analizy
chemografów,
zaproponować,
jakich
odczynników
należy użyć do
wytrącenia
danej
substancji,
Dział
Sole
Sole
Surowce i
tworzywa
pochodzenia
mineralnego
Ocena
dopuszczająca
Definiuje pojęcie:
sól, metal
aktywny, Nazywa
sole na podstawie
podanego wzoru.
Wskazuje z jakich
atomów składają
się cząsteczki soli.
Ustala wzory
sumaryczne
dowolnych soli na
podstawie ich
nazw. Otrzymuje
sole metodą
zobojętniania i
metalu z kwasami.
Zna właściwości i
zastosowanie
NaCL i CaCO3.
Ocena bardzo
dobra
Tworzy równania
Oblicza masy
równania reakcji
wytrącania osadu na cząsteczkowe soli,
otrzymywania soli
podstawie tablicy
ustala wzór soli na
metodami: tlenek
rozpuszczalności.
podstawie masy
metalu + kwas, tlenek Zapisuje równania
cząsteczkowej,
niemetalu + zasada,
otrzymywania soli w zawartości
tlenek niemetalu +
formie jonowej.
procentowej.
tlenek metalu.
Otrzymuje sole
Otrzymuje sole
metodami: sól+
metodą: sól+ sól.
równania dysocjacji
kwas, sól + zasada, Rozwiązuje zadania
soli. Przewiduje na
metal + niemetal
rachunkowe z
podstawie tablicy
wykorzystaniem
rozpuszczalności, czy
stężenia
wytrąci się osad w
procentowego i
reakcji zmieszania ze
masy
sobą odpowiednich
cząsteczkowej.
substancji (soli).
Identyfikuje gazowy
produkt reakcji
aktywnego metalu z
kwasem,
przewidzieć czy
zajdzie reakcja
między kwasem a
danym metalem,
udowodnić że sole
powstają w
reakcjach między
substancjami o
właściwościach
kwasowych i
zasadowych,
określić
zastosowanie
reakcji
strąceniowych, na
podstawie tabeli
rozpuszczalności
przewidzieć
przebieg reakcji soli
z kwasem, zasadą
lub z inną solą,
Rozumie co to jest Podaje jakie
Podaje czym się
Objaśnia przemiany
skorupa ziemska, właściwości
różni gips palony od od skał wapiennych
podaje jakie
charakterystyczne
krystalicznego,
do zaprawy
najważniejsze
wykazują skały, co
wyjaśnia dlaczego
murarskiej, zapisuje
pierwiastki
jest ich głównym
częściej używa się
równanie
występują w
składnikiem, na czym stopów niż metali
otrzymywania gipsu
skorupie, co to są polega gaszenie wapna czystych. Zapisuje
palonego, otrzymuje
minerały, co to
palonego i twardnienie reakcję
zaprawę gipsową.
jest wapno
zaprawy murarskiej, w charakterystyczną
gaszone i palone, jakich minerałach
wapieni,
zaprawa
występuje siarczan
przeprowadza
murarska, w
(VI) wapnia, wyjaśnia rozkład termiczny
jakich minerałach co to są hydraty, do
wapieni, gaszenie
występuje tlenek czego służy gips,
wapna palonego,
krzemu, jakie są
czym się różni
otrzymuje gips
właściwości
substancja krystaliczna palony, podaje
krzemionki, jej
od bezpostaciowej,
zastosowanie gipsu i
zastosowanie, w omawia właściwości
wapieni wyjaśnić
jakiej postaci
szkieł i podaje ich
istotę otrzymywania
Ocena dostateczna
Ocena dobra
24
Ocena celująca
Przewiduje
odczyn
roztworu
powstałego w
wyniku
mieszania
różnych ilości
kwasu i zasady.
Dział
Węgiel i jego
związki z
wodorem
Węgiel i jego
związki z
wodorem
Ocena
dopuszczająca
występują metale
w skorupie
ziemskiej, co to są
rudy, stopy.
Wymienia
odmiany
alotropowe węgla
i opisuje ich
właściwości. Zna
odmiany węgli
kopalnych.
Definiuje pojęcia:
węglowodór,
alkan, alken,
alkin. Wskazuje
występowanie
węglowodorów.
Zapisuje wzory
sumaryczne
węglowodorów na
podstawie modelu
i wzoru
strukturalnego i
odwrotnie. Podaje
zastosowanie
metanu, etenu i
acetylenu. Podaje
produkty
przeróbki ropy
naftowej.
Definiuje pojęcia:
alkohol, kwas
karboksylowy,
Pochodne
ester. Modeluje
węglowodorów cząsteczki
alkoholi i kwasów
organicznych.
Nazywa alkohole i
kwasy. Opisuje
właściwości
fizyczne alkoholi i
kwasów.
Przyporządkowuje
związki do
odpowiedniego
Ocena dostateczna
Ocena dobra
rodzaje, wyjaśnia na
czym polega korozja
metali, podaje
przykłady rud metali.
Podaje jakie są
produkty suchej
destylacji węgla
kamiennego, jakie są
właściwości diamentu
i grafitu i gdzie mają
zastosowanie.
Wyjaśnia co to jest
szereg homologiczny,
co to są węglowodory
nasycone, jak się
tworzy nazwy
alkanów, alkinów,
alkenów, zna
zastosowanie alkanów,
alkenów i alkinów.
Wymienia cechy
charakterystyczne
alkanów –reakcja
podstawiania i cechy
charakterystyczne
alkenów i alkinówreakcja przyłączania
chlorowców. Umie
otrzymać acetylen.
Zna produkty spalania
węglowodorów.
metali z rud, zbadać
właściwości metali,
określić wspólne i
różne cechy metali.
Zapisuje równania
reakcji spalania
węglowodorów.
Identyfikuje
węglowodory
nienasycone.
pomiędzy wielkością
cząsteczki
węglowodoru, jego
lotnością, palnością i
wybuchowością.
Ocena bardzo
dobra
Uzasadnia dlaczego
sucha destylacja
węgla jest ważnym
procesem
przemysłowym,
wyjaśnić przyczyny
poszukiwania
nowych źródeł
energii, analizuje
budowę wewnętrzną
fullerenów. Pisze
równania reakcji
spalania,
podstawiania,
przyłączania i
oblicza masę
cząsteczkową
dowolnego alkanu,
alkenu i alkinu.
Pisze, uzgadnia i
odczytuje równania
reakcji,
podstawiania
chlorowcem metanu
i dowolnego alkanu.
Wyznacza wzór
elementarny
weglowodoru na
podstawie masy
cząsteczkowej i
zawartości
procentowej.
Napisać, uzgodnić i
odczytać równanie
przyłączania bromu
i bromowodoru do
etenu i acetylanu,
zapisać przebieg
reakcji
polimeryzacji etenu
i acetylenu
Wyprowadza wzór
Wskazuje glicerynę Zapisuje wzory
alkoholu ze wzoru
jako alkohol
estrów i podaje jego
węglowodoru.
wielowodorotlenowy nazwę na podstawie
i omawia jej
wzoru. Zapisuje
między grupą
właściwości
wzór mydła i
funkcyjną a nazwa
chemiczne i
wyjaśnia, na czym
związku. Zapisuje
fizyczne. Zapisuje
polega mechanizm
wzory 5 alkoholi i
równania reakcji
mycia i prania –
kwasów z szeregu
otrzymywania
zapisuje
homologicznego. Wie, alkoholi, kwasów i
odpowiednie
na czym polega
estrów. Zapisuje
równania. Na
fermentacja
równania reakcji
podstawie nazwy
alkoholowa i
spalania alkoholi i
estru lub jego wzoru
kwasów. Zapisuje
przewiduje nazwy i
fermentacja octowa.
wzór strukturalny
wzory alkoholu i
Podaje wzory
25
Ocena celująca
Uczeń potrafi
doświadczalnie
zbadać
właściwości
acetylenu, etenu
i metanu,
przedyskutować
problemy
ekologiczne
związane z
eksploatacją i
wykorzystaniem
surowców
energetycznych
Ocenia zalety i
wady
alternatywnych
źródeł energii.
Potrafi
utworzyć
modele
cząsteczek
alkoholi,
kwasów, amin,
aminokwasów
modelować
powstawanie
estrów. Potrafi
pokazać
przebieg
powstania
wiązania
peptydowego.
Ocena
dopuszczająca
szeregu na
podstawie
podanego wzoru.
Dostrzega
szkodliwe
działanie alkoholi
na organizm
ludzki. Wie, co to
są mydła i
detergenty. Podaje
Pochodne
właściwości
węglowodorów fizyczne estrów.
Wyjaśnia, co to są
aminy i
aminokwasy oraz
podaje ich
właściwości
fizyczne i
występowanie.
Dział
Związki
chemiczne w
żywieniu i w
życiu
codziennym
Wykrywa węgiel i
wodę w
produktach
spożywczych.
Omawia, jaką rolę
odgrywają w
organiźmie
poszczególne
składniki
żywności. Podaje
podstawowe
związki
chemiczne w
żywności. Podaje
podstawowe
czynniki
prowadzące do
denaturacji białek.
Wskazuje
substancje
należące do
cukrów. Podaje
właściwości
fizyczne cukrów,
ich podział,
występowanie i
zastosowanie.
Podaje
właściwości
tłuszczów, ich
rodzaje i
zastosowanie. Zna
właściwości i
zastosowanie
polietylenu i PCV.
Definiuje
podstawowe
Ocena dostateczna
Ocena dobra
wyższych kwasów
tłuszczowych.
Przedstawia równania
reakcji
charakterystycznych
dla kwasów. Podaje
zastosowanie estrów,
oraz wymienia
substancje tworzące
mydło.
gliceryny. Układa
równanie reakcji, w
której wyniku
powstaje mydło.
Oblicza masy
cząsteczkowe
alkoholi, kwasów i
estrów.
Omawia skład
pierwiastkowy białek i
ich podział. Zna
metodę wykrywania
skrobi za pomocą
jodyny. Wyjaśnia
rozpuszczalność
tłuszczów w różnych
rozpuszczalnikach.
Wybiera odczynnik
służący do
wykrywania obecności
glukozy i białka.
Wyjaśnia pojęcia zol,
żel, koagulacja,
denaturacja i
peptyzacja. Omawia
reakcje: Tollensa,
Trommera,
ksantpoproteinową i
biuretową. Wymienia
substancje szkodliwe
dla zdrowia. Wie jak
udzielić pierwszej
pomocy
poszkodowanemu w
razie: utraty
przytomności,
omdlenia, krwotoku,
złamania.
Wykrywa obecność
glukozy, białka.
Bada wpływ różnych
czynników na
białko. Wyjaśnia
proces hydrolizy
cukrów złożonych,
białek i tłuszczów.
Kwalifikuje tłuszcze
jadalne do związków
nasyconych i
nienasyconych.
Odróżnia tłuszcz od
substancji tłustej np.
oleju maszynowego.
Zapisuje równania
reakcji hydrolizy
tłuszczów, cukrów
złożonych.
Charakteryzuje
przyczyny i objawy
omdlenia, wyjaśnia
przyczyny utraty
przytomności.
Podaje kolejność
działań ratownika
podczas
rozpoznawania
stanów zagrożeń
życia. Omawia
wpływ leków,
trucizn, alkoholi,
narkotyków,
nawozów i środków
ochrony roślin na
organizm człowieka.
26
Ocena bardzo
dobra
kwasu z których
powstaje ester,
udowodnia różnicę
między reakcją
estryfikacji a
zobojętniania.
Analizuje jakie są
konsekwencje
istnienia dwóch
grup funkcyjnych
(kwasowej i
zasadowej) w
cząsteczkach
aminokwasów.
Wskazać rodniki i
grupy funkcyjne w
cząsteczkach amin i
aminokwasów.
Rozwiązuje zadania
z zastosowaniem
masy cząsteczkowej
i stężenia
procentowego.
Wyjaśnia fakt, że
tłuszcz to ester
gliceryny i kwasu
tłuszczowego.
Zapisuje równania
otrzymywania,
hydrolizy i
zmydlania
tłuszczów. Planuje
prawidłowy dzienny
jadłospis ucznia.
Udowodni, że
tłuszcz jest estrem.
Udowodni, że
glukoza ma
właściwości
redukujące.
Sprawdza czy
sacharoza ma
właściwości
redukujące. Odróżni
doświadczalnie
włókno bawełny od
wełnianego. Udziela
pomocy w
skomplikowanej
sytuacji
(pozorowanej),
potrafi zadbać o
bezpieczeństwo
własne i
poszkodowanego i
udzielić pierwszej
pomocy
poszkodowanym w
różnych
wypadkach.
Ocena celująca
Uczeń umie:
zaproponować i
przeprowadzić
identyfikację
tłuszczów
nienasyconych
Dział
Ocena
dopuszczająca
pojęcia związane
z pierwszą
pomocą,
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo
Ocena celująca
dobra
Omawia negatywny
i pozytywny wpływ
niektórych potraw,
np.: masła, mleka,
kotleta, coca-coli na
organizm
człowieka.
V Realizacja treści nauczania
W proponowanym rozkładzie zawarte są:
• tematy kolejnych jednostek lekcyjnych,
• treści nauczania,
• cele szczegółowe,
• proponowane doświadczenia, ćwiczenia i zadania,
• odniesienia do ścieżek edukacyjnych
27
Treści do realizacji podczas: 1,5 godz. tygodniowo w klasie pierwszej, 1 godz. tygodniowo w klasie drugiej i 2
godz. tygodniowo w klasie trzeciej.
Rozkład materiału nauczania chemii w klasie I
Dział I- Substancje chemiczne i ich przemiany
Nr.
Temat lekcji
lekcji
1.
Lekcja
organizacyjna.
Przepisy BHP na
lekcjach chemii
Treści nauczania
1
2
3
4
Podręcznik, zeszyt
Program
nauczania chemii
w kl. II
Przepisy BHP na
lekcjach chemii
Nazwy sprzętu i
szkła
laboratoryjnego
Cele szczegółowe
Uczeń wie: z jakiego
podręcznika będzie
korzystał, jakie
wymagania i sposób
oceniania stosuje
nauczyciel, jakie
zasady
bezpieczeństwa
obowiązują w
pracowni chemicznej.
Uczeń umie:
stosować zasady
bezpiecznej pracy w
laboratorium, podać
nazwy i zastosowanie
wybranych
przykładów szkła i
sprzętu
laboratoryjnego.
28
Doświadczenia i
pokazy
Zapoznanie z
podręcznikiem i
sprzętem
laboratoryjnym.
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
Temat lekcji
lekcji
2.
Poznajemy
właściwości
fizyczne różnych
substancji.
Treści nauczania
1. Różnice między
pojęciem „ciało
fizyczne” a
„substancja”.
2. Właściwości
fizyczne substancji
3.
Substancje proste i
złożone.
1. Podział substancji
chemicznych na:
pierwiastki
(substancja prosta)
i związki
chemiczne
(substancja
złożona)
2. Pierwiastki
chemiczne: metale
i niemetale –
charakterystyczne
cechy
4.
Środki toksyczne i
trujące stosowane w
życiu codziennym
1. Środki toksyczne
stosowane w
przemyśle,
rolnictwie,
medycynie
2. Środki toksyczne
używane w
gospodarstwie
domowym
3. Zasady
zachowania się w
rejonach porażenia
środkami
trującymi
4. Zasady
postępowania po
skażeniu ciała
środkami
toksycznymi.
Doświadczenia i
pokazy
Uczeń wie: czym się
Badanie
różni ciało fizyczne od właściwości
substancji, co to są
fizycznych
właściwości fizyczne, różnych substancji
Uczeń umie: określić
właściwości fizyczne
danej substancji
Uczeń wie: co to jest
pierwiastek
chemiczny, związek
chemiczny, jakie
charakterystyczne
cechy posiadają
metale i niemetale
Uczeń umie:
odszukać w układzie
okresowym podane
pierwiastki, podać
przykłady
pierwiastków (metali i
niemetali) i związków
chemicznych,
wyróżnić ze zbioru
substancji pierwiastki
– metale i niemetale,
związki chemiczne.
Uczeń wie: jakie
substancje są
środkami
toksycznymi, gdzie są
stosowane, jak należy
postępować w
rejonach skażenia
Uczeń umie: wyjaśnić
jak należy
postępować w
przypadku oparzenia
środkami
toksycznymi, opisać
skutki spożycia
środków toksycznych
najczęściej
stosowanych w
gospodarstwie
domowym
Cele szczegółowe
29
Ścieżka
edukacyjna
Obrona
cywilna
Nr.
Temat lekcji
Treści nauczania
lekcji
5.
Środki gaśnicze i ich 1. Przyczyny
właściwości
wybuchu pożarów
2. Środki gaśnicze
dostępne w
mieszkaniu lub
gospodarstwie
3. Sposoby gaszenia
zarzewi ognia
4. Ratowanie ludzi i
zwierząt z rejonu
pożaru
6.
Mieszaniny
substancji
chemicznych i
metody ich
rozdzielania.
1. Mieszaniny
substancji:
jednorodne i
niejednorodne
2. Sposoby
rozdzielenia
mieszanin
3. Mieszanina a
związek
chemiczny
7.
Zjawisko fizyczne a
przemiana
chemiczna
1. Zjawisko fizyczne
2. Przemiana
(reakcja)
chemiczna
8.
Powtórzenie
wiadomości o
substancjach i ich
Test sprawdzający
wiadomości ucznia
zdobyte od początku
Cele szczegółowe
Uczeń wie: jakie są
przyczyny pożarów,
jakie materiały nie
wolno gasić wodą, jak
należy przeprowadzić
akcję ratowniczą
Uczeń umie:
przedstawić
właściwości piany
gaśniczej i dwutlenku
węgla które pozwalają
na gaszenie ognia,
podać sprzęt do
gaszenia, określić
zachowanie ludzi
chorych, starych,
dzieci i zwierząt w
pomieszczeniu
objętym pożarem
mieszanina substancji,
mieszanina
jednorodna i
niejednorodna,
związek chemiczny,
jakie są sposoby
rozdzielania
mieszanin
Uczeń umie:
sporządzić
mieszaninę,
sformułować
obserwacje i
wyciągnąć wnioski z
doświadczenia, podać
różnice między
mieszaniną a
związkiem,
wyodrębnić z
podanych substancji:
pierwiastek, związek i
mieszaninę, podać
przykłady
poszczególnych
rodzajów substancji
zjawisko fizyczne i
przemiana chemiczna
Uczeń umie: podać
różnice pomiędzy
zjawiskiem fizycznym
a przemianą
chemiczną, w
podanych przykładach
zanalizować
przemianę i zjawisko
fizyczne
30
Doświadczenia i
pokazy
1.
2.
Sporządzanie
mieszanin i
rozdzielanie
na składniki
Obserwacje
wyglądu
stopów metali
np. brązu,
mosiądzu,
stali,
duraluminium.
Badanie, na czym
polega różnica
między
zjawiskiem
fizycznym a
przemianą
chemiczną.
Ścieżka
edukacyjna
Obrona
cywilna
Edukacja
prozdrowotna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
przemianach
9.
Treści nauczania
Czym jest powietrze 1.
3.
4.
5.
Otrzymywanie i
właściwości
fizyczne tlenu
1.
2.
3.
4.
11.
Właściwości
chemiczne i
zastosowanie tlenu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
12.
Dwutlenek węgla
jako składnik
powietrza
Doświadczenia i
pokazy
Ścieżka
edukacyjna
roku
2.
10.
Cele szczegółowe
1.
2.
Co to jest
powietrze
Podstawowy skład
powietrza
Właściwości
fizyczne i
chemiczne
powietrza
Zastosowanie i
rola powietrza w
życiu organizmów
żywych
Źródła
zanieczyszczeń
powietrza
Otrzymywanie
tlenu
Właściwości
fizyczne tlenu
Substraty i
produkty reakcji
Reakcja rozkładu
(analizy)
Uczeń wie: że czyste Badanie
powietrze jest
przybliżonego
mieszaniną
składu powietrza.
jednorodną gazów,
jakie są jego składniki,
jaka jest rola
powietrza, źródła
zanieczyszczeń
Uczeń umie: podać
właściwości, zbadać
jego skład
tlen, jakie ma
właściwości, co to są
substraty, produkty, i
analizy
Uczeń umie: zapisać
słownie przebieg
reakcji rozkładu
prowadzącej do jego
otrzymania tlenu,
wskazać substraty i
produkty w tych
reakcjach,
Właściwości
chemiczne tlenu
reakcja syntezy, jaka
Reakcja syntezy
jest rola tlenu w
(łączenia)
przyrodzie, jaki jest
Utlenianie a
jego obieg, co to są
spalanie
tlenki, ozon.
Rola tlenu w życiu Uczeń umie: zapisać
człowieka i innych słownie przebieg
organizmów
reakcji syntezy
Obieg tlenu w
obrazującej
przyrodzie.
właściwości
Dziura ozonowa i chemiczne tlenu,
jej skutki
określić właściwości
chemiczne tlenu.
Określić, jaka jest
różnica między
spalaniem a
utlenianiem
pierwiastka z tlenem,
przedstawić skutki
powstawania dziury
ozonowej
Występowanie i
CO2, gdzie występuje
obieg CO2 w
na czym polega obieg
przyrodzie
Rola dwutlenku w dwutlenku w
przyrodzie, na czym
przyrodzie:
fotosynteza i efekt polega efekt
cieplarniany i
cieplarniany
fotosynteza
31
Otrzymywanie
tlenu i określenie
jego właściwości
fizycznych.
Spalanie siarki,
węgla i magnezu
w tlenie
Edukacja
ekologiczna
Edukacja
ekologiczna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
13.
Otrzymywanie i
właściwości
dwutlenku węgla
14.
Stałe i zmienne
składniki powietrza
15.
Otrzymywanie
wodoru i badanie
jego właściwości
16.
Reakcje utleniania i
redukcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
rolę procesu
fotosyntezy i określić
jakie zagrożenia
wynikają z efektu
cieplarnianego.
1. Otrzymywanie
dwutlenku węgla i CO2, gdzie występuje i
badanie jego
jak się go otrzymuje,
właściwości –
na czym polega
wykrywanie za
reakcja wymiany, jak
pomocą wody
można wykryć CO2
wapiennej
Uczeń umie:
2. Reakcja wymiany otrzymać i wykryć
doświadczalnie
dwutlenek, zapisać
słownie przebieg
reakcji magnezu z
CO2, określić
właściwości fizyczne i
chemiczne dwutlenku,
wskazać w reakcjach
substraty i produkty.
1. Azot – główny
Uczeń wie: co to są
składnik –
stałe i zmienne
właściwości i
składniki powietrza,
zastosowanie
co to jest azot, gazy
2. Gazy szlachetne – szlachetne i do czego
występowanie i
służą, na czym polega
właściwości
obieg azotu w
przyrodzie
Uczeń umie: określić,
które składniki
powietrza zalicza się
do stałych, a które do
zmiennych
składników
1. Otrzymywanie
wodoru
wodór i jak się go
2. Właściwości
otrzymuje, co to jest
fizyczne i
mieszanina
chemiczne
piorunująca
3. Zastosowanie
Uczeń umie:
otrzymać wodór w
reakcji kwasu solnego
z cynkiem lub
magnezem, zapisać
słownie jej przebieg,
uzasadnić że woda to
tlenek wodoru,
wskazać substraty i
produkty oraz określić
typ reakcji, dokonać
analizy poznanych
właściwości i określić
które z nich są
fizyczne a które
chemiczne
Utlenianie, redukcja,
Uczeń wie: na czym
reakcja redoks,
polega reakcja
32
Doświadczenia i
pokazy
Wykrywanie CO2
za pomocą wody
wapiennej w
powietrzu
wydychanym z
płuc,
otrzymywanie CO2
w reakcjach
CaCO3 z HCL,
badanie jego
właściwości,
słowny zapis
reakcji wymiany
Analiza grafu –
obieg azotu w
przyrodzie
1. Otrzymywanie
wodoru –
zapis słowny
reakcji i
wykonanie
doświadczenia
2. Sprawdzanie
obecności
wodoru za
pomocą
zapalonego
łuczywka
3. Zapis reakcji
wodoru z
odpowiednimi
substancjami
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
utleniacz, reduktor,
reakcja endo i
egzoenergetyczna
17.
Powtórzenie
wiadomości z działu
„Substancje i ich
przemiany”
18.
Sprawdzian
wiadomości z działu
„Substancje i ich
przemiany”
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
utleniania i redukcji,
reakcje endo i
egzoenergetyczne, co
to jest utleniacz i
reduktor
Uczeń umie: wskazać
procesy utleniania i
redukcji, reduktor,
utleniacz w
odpowiednich
słownych zapisach
reakcji, podać
przykłady reakcji
energetycznych.
Uczeń powinien
wiedzieć i umieć:
rozróżniać pierwiastki,
związki i mieszaniny,
określać typy reakcji
na podstawie zapisu
jej przebiegu, określać
właściwości fizyczne i
chemiczne poznanych
substancji,
przyporządkowywać
poznanym pojęciom
określone definicje,
zidentyfikować
substancje mając
podane o nich
informacje cząstkowe
lub na podstawie
schematów przebiegu
ich reakcji.
Dział II Atom i cząsteczka
19.
Cząsteczkowa
budowa substancji
Wewnętrzna budowa
materii, założenia
teorii atomistycznocząsteczkowej budowy
materii, dowody
istnienia atomów i
cząsteczek – zjawisko
dyfuzji.
Uczeń wie: jak
Obserwowanie
zbudowana jest
zjawiska dyfuzji
materia, jakie są
założenia teorii
atomistyczno –
cząsteczkowej, że
atom jest najmniejszą
częścią pierwiastka
zachowującą jego
właściwości, że
istnieją różnice we
właściwościach
atomów pierwiastków
Uczeń umie: wykonać
33
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
20.
Masa i rozmiary
atomów.
1. Rozmiary atomów
2. Masa atomów
3. Atomowa
jednostka masy
4. Masa atomowa i
cząsteczkowa
5. Pierwiastek jako
zbiór atomów tego
samego rodzaju.
21.
Budowa atomu –
jądro i elektrony
1. Cząstki
elementarne i ich
rodzaje
2. Jądro atomu –
protony i elektrony
3. Liczba atomowa Z
4. Liczba masowa A
5. Model atomu
22.
Co to są izotopy
23.
Cele szczegółowe
doświadczenie
potwierdzające
ziarnistość materii.
Uczeń wie: jaki jest
rząd wielkości
rozmiarów i masy
atomów, co to jest
atomowa jednostka
masy, masa atomowa i
cząsteczkowa.
dlaczego masy
atomów i cząsteczek
wyraża się w a.j.m.
odczytać masy
atomowe
pierwiastków,
obliczyć masy
cząsteczkowe
prostych związków
chemicznych,
przeliczyć a.j.m. na
gramy.
Uczeń wie: jak
zbudowany jest atom
pierwiastka, co to są i
jakie mają cechy
cząstki elementarne,
co to są elektrony
walencyjne, liczba
atomowa, liczba
masowa, jaki jest
związek pomiędzy
liczbą protonów a
elektronów w atomie
danego pierwiastka,
jaka jest maksymalna
liczba elektronów w
powłokach.
liczbę protonów,
neutronów i
elektronów w atomie
pierwiastka, gdy
znane są liczby
atomowa i masowa
izotopy jakie są ich
rodzaje, jakie są
izotopy wodoru, jakie
są ich rodzaje,
zastosowanie
izotopów
promieniotwórczych
1. Pojęcie izotopów
2. Izotopy wodoru
3. Występowanie
izotopów w
przyrodzie
4. Rodzaje izotopówtrwałe i nietrwałe
(promieniotwórcze
)
5. Zastosowanie
izotopów
Zjawisko
1. Zjawisko
promieniotwórczości
promieniotwórczo źródła
– korzyści czy
ści
promieniowania, na
34
Doświadczenia i
pokazy
Ścieżka
edukacyjna
Ćwiczenia w
odczytywaniu z
układu liczb:
atomowej i
masowej
Obrona
cywilna
Obrona
cywilna
Nr.
lekcji
24.
Temat lekcji
Treści nauczania
zagrożenia dla
ludzkości
2. Rodzaje
promieniowania
3. Zagrożenia
związane ze
zjawiskiem
promieniotwórczo
ści
4. Zastosowanie
promieniowania
jonizującego
Sposoby
informowania
ludności o
zagrożeniach
1.
2.
3.
25.
Struktury
organizacyjne
obrony cywilnej w
Polsce
1.
2.
3.
26.
Budowa układu
okresowego
pierwiastków
1.
2.
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
czym polega zjawisko
promieniotwórczości,
jakie są rodzaje
promieniotwórczości
naturalnej, co to jest
szereg
promieniotwórczy,
reakcja łańcuchowa,
okres połowicznego
rozpadu
dziedziny życia gdzie
wykorzystuje się
zjawisko
promieniotwórczości,
określić skutki
napromieniowania i
podać sposoby
ochrony przed
napromieniowaniem
Rodzaje alarmów i Uczeń wie: jakie są
sposoby ich
rodzaje alarmów, jakie
ogłaszania
są zasady zachowania
Postępowanie
się po ich ogłoszeniu
ludności w
Uczeń umie: omówić
zależności od
obowiązujące
rodzaju
zarządzenia i
ogłoszonego
instrukcje
alarmu: w domu,
postępowania w
na ulicy, w
przypadku
instytucjach
wystąpienia
użyteczności
zagrożenia w szkole,
publicznej, w
na ulicy, w domu,
zakładach pracy
dowieść że znajomość
itp.
sygnałów alarmowych
Postępowanie
i zasad zachowania się
młodzieży w
po ich ogłoszeniu
szkole po
sprzyja ratowaniu
ogłoszeniu alarmu życia
Centralny organ
Uczeń wymienia
administracji
obowiązki i
rządowej i
uprawnienia organów
terenowe organy
administracji
administracji
rządowych
rządowej.
właściwych w
Organy
sprawach OC.
samorządów i ich Wymienia terenowe
zadania w zakresie organy OC. Określa
obrony cywilnej.
zadania terenowych
Organizacje
organów OC.
pozarządowe
działające na rzecz
ratownictwa.
Próby klasyfikacji Uczeń wie: co to jest Analiza układu
pierwiastków
układ okresowy
okresowego
przez Newlandsa i pierwiastków, kto był
Dobereinera
jego twórcą, jakich
Historia powstania informacji o atomie
układu
pierwiastka dostarcza
okresowego
układ okresowy, o
35
Ścieżka
edukacyjna
Obrona
cywilna
Nr.
lekcji
27.
28.
29.
30.
31.
Temat lekcji
Treści nauczania
Mendelejewa
3. Prawo
okresowości
4. Budowa układu
okresowego
pierwiastków
Charakterystyka
1. Położenie
właściwości
pierwiastka w
pierwiastków
układzie –
wynikających z jego
informacje
położenia w
wynikające z
układzie.
numeru grupy,
okresu i liczby
atomowej
2. Rozmieszczenie
elektronów na
powłokach
3. Charakter
chemiczny
pierwiastków grup
głównych
Powtórzenie
wiadomości o
budowie atomu i
układu okresowego
Sprawdzian
wiadomości
Jak atomy łączą się 1. Wyjaśnienie
w cząsteczki –
mechanizmu
wiązanie
tworzenia się
kowalencyjne
wiązania
(atomowe)
kowalencyjnego
niespolaryzowane
niespolaryzowane
go
2. Rola elektronów
walencyjnych
3. Oktet elektronowy
– trwały stan
atomu
4. Tworzenie się
wspólnych par
elektronowych
Cząsteczki
dwuatomowe: H2,
O2, N2, CL2, Br2, J2
i F2
Inne sposoby
1. Wiązanie
łączenia się atomów
spolaryzowane
– wiązanie
2. Wiązanie jonowe
spolaryzowane i
– jony: kationy i
jonowe
aniony
3. Mechanizm
powstawania
jonów
4. Wyjaśnienie
mechanizmu
powstawania
wiązania
jonowego i
spolaryzowanego
Cele szczegółowe
czym mówi prawo
okresowości
Uczeń umie: wskazać
położenie poznanych
pierwiastków w
układzie
Uczeń wie: jakich
informacji o
pierwiastkach
dostarcza układ
okresowy, jakich
informacji dostarcza o
budowie atomu
Uczeń umie: podać
informacje o
pierwiastku na
podstawie jego
położenia w układzie,
rozmieścić elektrony
na poszczególnych
powłokach.
Uczeń wie: czym się
różni atom od
cząsteczki, jaką rolę
spełniają w tworzeniu
cząsteczek elektrony
walencyjne, że oktet
to trwały stan, jak
tworzy się cząsteczki
pierwiastków, na
czym polega wiązanie
atomowe
niespolaryzowane.
tworzenie się wiązania
cząsteczek
pierwiastków
gazowych: H2, O2, N2,
CL2, Br2, J2 i F2.
Uczeń wie: jak tworzy
się cząsteczki
związków, na czym
polega tworzenie się
wiązania
spolaryzowanego, co
to są jony, czyn się
różni kation od
anionu, jak powstają
jony, na czym polega
wiązanie jonowe,
kiedy powstaje
wiązanie
spolaryzowane a kiedy
36
Doświadczenia i
pokazy
Ćwiczenia w
określaniu liczby
protonów,
elektronów,
neutronów,
powłok,
elektronów
walencyjnych w
atomie i ich
rozmieszczenie
Ćwiczenia w
budowie modeli
cząsteczek
pierwiastków: H2,
O2, N2, CL2, Br2, J2
i F2
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
32.
Ustalanie wzorów
związków
chemicznych na
podstawie
wartościowości
33.
Ćwiczenia w
tworzeniu wzorów
sumarycznych i
strukturalnych
34.
Równania reakcji
chemicznych –
zapis, bilansowanie,
odczyt i
modelowanie
przebiegu reakcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
jonowe
powstawanie wiązania
spolaryzowanego i
jonowego, zapisać
powstawanie jonów,
zapisać wzór
sumaryczny,
elektronowy i
strukturalny związków
chemicznych.
1. Pojęcie
wartościowości
wartościowość, jak
pierwiastka
należy tworzyć
2. Zależność między sumaryczny wzór
wartościowością
związku chemicznego
pierwiastka a
Uczeń umie: określać
położeniem tego
liczbę pierwiastków
pierwiastka w
wchodzących w skład
układzie
związku, podać liczbę
3. Sposoby tworzenia atomów wchodzących
wzorów
w skład cząsteczki
sumarycznych
określonego związku,
4. Wzory
zapisać wzór
sumaryczne i
sumaryczny i
strukturalne
strukturalny związków
5. Modelowanie
chemicznych, określać
cząsteczek
wartościowość
związków
pierwiastków na
chemicznych
podstawie wzoru
związku
1.
2.
3.
4.
Równanie reakcji
chemicznej
Mały i duży
współczynnik
Uzgadnianie
równań reakcji
Modelowe
przedstawianie
przebiegu reakcji
chemicznej
równanie reakcji
chemicznej,
współczynniki
stechiometryczne,
mały współczynnik,
na czym polega
bilansowanie
równania
chemicznego, przy
jakich atomach
pierwiastków piszemy
w równaniu mały
współczynnik 2,
za pomocą symboli
pierwiastków i
wzorów związków
równania reakcji
przeprowadzanych na
lekcjach chemii,
odczytywać zapisane
równania, prawidłowo
dobierać
37
Doświadczenia i
pokazy
Ćwiczenia w
tworzeniu wzorów
sumarycznych i
strukturalnych
związków
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
współczynniki
stechiometryczne,
prawidłowo pisać
równania różnych
reakcji chemicznych.
35.
36.
Reakcje chemiczne - Rozwiązywanie zadań
ćwiczenia
z zastosowaniem
równań reakcji.
Obliczenia
1. Prawo zachowania
chemiczne z
masy
zastosowaniem
2. Prawo stałości
wzorów i równań
składu
reakcji
37.
Obliczenia
stechiometryczne z
zastosowaniem
równań reakcji
chemicznych
38.
Obliczenia
stechiometryczne ćwiczenia
39.
Obliczenia
stechiometryczne z
zastosowaniem
gęstości
40.
Obliczenia
stechiometryczne z
zastosowaniem
gęstości – ćwiczenia
Powtórzenie
wiadomości
dotyczących
wzorów i równań
reakcji chemicznych
41.
1. Pojęcie gęstości
substancji
2. Wzór na
obliczanie gęstości
Uczeń wie: jaka jest
Rozwiązywanie
treść prawa
zadań
zachowania masy i
stałości składu, co
można obliczyć te
prawa
Uczeń umie: dokonać
prostych obliczeń
związanych z
zastosowaniem tych
praw.
Uczeń wie: co można
obliczyć na podstawie
równania reakcji, jak
rozwiązać proste
zadania
Uczeń umie:
rozwiązywać zadania
stechiometryczne w
których należy
uwzględniać wartości
dużych
współczynników
Uczeń wie; co
oznacza pojęcie
gęstości substancji
Uczeń umie: obliczać
jakie ilości substancji
należy użyć lub ile ich
powstanie mając daną
gęstość, umie
zamieniać masę na
objętość (i odwrotnie)
korzystając ze wzoru
lub układając
proporcję.
Uczeń wie i umie:
obliczać masy
cząsteczkowe
związków
chemicznych, określić
rodzaj wiązania
38
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
Ścieżka
edukacyjna
chemicznego, pisać
wzory sumaryczne i
strukturalne związków
chemicznych i
odczytywać ich
nazwy, pisać,
uzgadniać i
odczytywać równania
reakcji chemicznych,
przyporządkowywać
poznanym pojęciom
definicje,
rozwiązywać proste
zadania
stechiometryczne
oparte na równaniach
rekcji chemicznych.
42.
Sprawdzian
wiadomości
Dział III Woda i roztwory wodne
43.
Woda i jej rola w
przyrodzie
1. Występowanie
wody w
przyrodzie
2. Stany skupienia
wody
3. Rodzaje wód w
przyrodzie
4. Obieg wody w
przyrodzie
5. Znaczenie wody
dla organizmów
żywych
6. Przyczyny i skutki
powstania
nadmiernej ilości
wody – powódź
7. Akcja ratunkowa
w rejonach
objętych powodzią
Uczeń wie: gdzie i w Analiz grafu –
jakiej postaci
obieg wody w
występuje woda w
przyrodzie
przyrodzie, jakie są jej
rodzaje, na czym
polega jej krążenie, do
czego woda jest
wykorzystywana, co
jest przyczyną
powodzi, kto bierze
udział w akcji
ratunkowej.
Uczeń umie: podać
nazwy procesów
fizycznych
zachodzących podczas
zmiany stanów
skupienia wody,
podać sposoby
ochrony ludności
przed powodzią i
podać zadania sił
lokalnych (OC, służb
melioracyjnych,
policji, wojska, straży
pożarnej
44.
Zanieczyszczenia
wód i sposoby ich
usuwania
1. Czynniki
wpływające na
zanieczyszczenia
wód
2. Zagrożenia dla
organizmów
żywych
wynikające z
zanieczyszczeń
Uczeń wie: dlaczego
działalność człowieka
powoduje
zanieczyszczenie wód,
na czym polegają
procesy biologiczne,
chemiczne i
mechaniczne
oczyszczania ścieków
39
Obrona
cywilna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
45.
Otrzymywanie i
budowa cząsteczki
wody
46.
Woda jako
rozpuszczalnik.
Czynniki
wpływające na
szybkość
rozpuszczania
47.
Co to jest
rozpuszczalność
substancji
48.
Krystalizacja
Treści nauczania
Cele szczegółowe
wód
Uczeń umie określić,
3. Sposoby usuwania w jaki sposób można
zanieczyszczeń
poprawić czystość
wód naturalnych,
opowiedzieć o
sposobach uzdatniania
wody, usunąć z wody
niektóre jej
zanieczyszczenia
1. Otrzymywanie
Uczeń wie: jak
wody
otrzymać wodę, co to
2. Wzór sumaryczny, jest dipol, jak jest
elektronowy i
zbudowana cząsteczka
strukturalny wody wody, co to znaczy, że
3. Typ wiązania w
woda ma budowę
cząsteczce wody
polarną, na czym
4. Polarna budowa
polega asocjacja
cząsteczki wody i Uczeń umie:
wynikające stąd
wyjaśnić, jakie
konsekwencje
konsekwencje są
polarnej budowy
cząsteczki wody.
1. Pojęcia:
rozpuszczalnik,
rozpuszczalnik,
substancja
substancja
rozpuszczona,
rozpuszczona, jak i
rozpuszczanie
jakie czynniki
2. Substancje łatwo i wpływają na szybkość
trudno
rozpuszczania się
rozpuszczalne w
substancji w wodzie
wodzie
Uczeń umie:
3. Czynniki
otrzymać roztwór
wpływające na
danej substancji,
szybkość
wykazać
rozpuszczania
doświadczalnie, jakie
czynniki wpływają na
szybkość
rozpuszczania się
substancji
1. Rozpuszczalność
substancji
rozpuszczalność i od
2. Wykresy
czego zależy, jak
rozpuszczalności – posługiwać się
zależność między wykresem
substancją
rozpuszczalności
rozpuszczoną a
substancji
temperaturą
Uczeń umie:
odczytać z wykresu
ilość substancji w
danej temperaturze, na
podstawie wykresu
rozpuszczalności
określić zależność
między
rozpuszczalnością a
temperaturą
Uczeń wie: na czym
polega proces
krystalizacji
Uczeń umie:
40
Doświadczenia i
pokazy
Badanie
rozpuszczalności
siarczanu (VI)
miedzi (II) w
wodzie
Hodowla
kryształów np. soli
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
49.
Powtórzenie
wiadomości
dotyczących wody i
rozpuszczalności
50.
Sprawdzian
wiadomości
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
Ścieżka
edukacyjna
przeprowadzić proces
krystalizacji, podać
przykłady substancji
tworzących kryształy
Uczeń potrafi:
przyporządkować
definicje poznanym
pojęciom, wyjaśnić
dla jakich substancji i
dlaczego woda jest
dobrym
rozpuszczalnikiem,
wskazać czynniki
wpływające na
szybkość
rozpuszczania,
korzystać z wykresu
rozpuszczalności,
przeprowadzić
krystalizację
substancji.
Rozkład materiału nauczania chemii w klasie II
Dział I- Roztwory wodne
Kwasy i wodorotlenki
Nr.
Temat lekcji
lekcji
1.
Lekcja
organizacyjna
2.
Co to jest
roztwór przypomnienie
Treści nauczania
Cele szczegółowe
1. Podręcznik, zeszyt
2. Program nauczania
chemii w kl. II
Uczeń wie: z jakiego
podręcznika będzie
korzystał, jakie
wymagania i sposób
oceniania stosuje
nauczyciel
rozpuszczalnik,
substancja
rozpuszczona,
roztwór, jakie procesy
zachodzą podczas
rozpuszczania
substancji
Uczeń umie:
zakwalifikować
substancje do tych,
które rozpuszczają się
1. Pojęcie
rozpuszczalnika,
substancji
rozpuszczonej,
rozpuszczanie
2. Przykłady
roztworów w
różnym stanie
skupienia
rozpuszczalnika i
substancji
rozpuszczonej
41
Doświadczenia i
pokazy
Zapoznanie z
podręcznikiem
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
3.
Podział
roztworów
1. Roztwór nasycony
2. Roztwór
nienasycony
3. Roztwór stężony i
rozcieńczony
4. Roztwór właściwy
i zawiesina
5. Roztwór koloidalny
4.
Stężenie
procentowe
roztworu
1. Stężenie
procentowe – wzór
na obliczanie
2. Masa roztworu
5.
Obliczanie
stężenia
procentowego
roztworu
Rozwiązywanie
różnorodnych zadań
tekstowych na stężenie
procentowe roztworu
6.
Stężenie
procentowe
roztworu –
rozwiązywanie
zadań
Rozwiązywanie
różnorodnych zadań
tekstowych na stężenie
procentowe roztworu
7.
Utrwalenie
wiadomości
dotyczących
roztworów i
stężeń
8.
Sprawdzian
wiadomości roztwory.
Cele szczegółowe
w wodzie lub nie.
roztwór nasycony,
nienasycony, stężony i
rozcieńczony,
koloidalny, właściwy,
zawiesina
Uczeń umie: dokonać
podziału roztworów ze
względu na ilość
substancji
rozpuszczonej i
wielkość cząsteczek
substancji
rozpuszczonej
roztworu
Uczeń umie: obliczyć
roztworu, obliczyć
ilość substancji
rozpuszczonej w
danym roztworze
wzór na stężenie
procentowe
roztworów.
Uczeń umie:
tekstowe z
uwzględnieniem
stężenia procentowego
gęstość roztworu
Uczeń umie:
tekstowe z
uwzględnieniem
stężenia
procentowego, z
uwzględnieniem
gęstości, rozcieńczanie
i zagęszczanie,
zmieszanie roztworów
o różnych stężeniach.
Uczeń potrafi:
dokonywać obliczeń
związanych ze
stężeniem, otrzymać
roztwór nasycony,
nienasycony
rozcieńczony i stężony
42
Doświadczenia i
pokazy
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
Temat lekcji
lekcji
9.
Elektrolity i
nieelektrolity
10.
Treści nauczania
1. Elektrolity i
nieelektrolity –
przykłady.
2. Wskaźniki odczynu
roztworu – rodzaje i
przykłady.
Kwas solny i
1.
siarkowodorowy
jako przykłady
kwasów
beztlenowych.
2.
11.
Tlenowe kwasy
siarki: kwas
siarkowy (VI) i
kwas siarkowy
(IV)
1.
2.
3.
4.
Kwas solny – wzór
sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie.
Kwas
siarkowodorowy wzór sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie.
Kwas siarkowy
(VI) – wzór
sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie.
Kwas siarkowy
(IV) – wzór
sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie.
Tlenek siarki (VI)
– bezwodnik
kwasu siarkowego
(VI).
Tlenek siarki (IV)
– bezwodnik
kwasu siarkowego
(IV).
Doświadczenia i
pokazy
1. Badanie
wskaźniki, elektrolity,
zjawiska
nieelektrolity, które
przewodzenia
substancje zalicza się
prądu przez
do elektrolitów.
roztwory
Uczeń umie: zbadać
wodne
wpływ różnych
substancji
substancji na zmianę
chemicznych.
barwy wskaźników,
2. Obserwacja
zbadać zjawisko
zmiany barwy
przepływu prądu przez
wskaźników
roztwór substancji,
pod wpływem
określić rodzaj
różnych
substancji, używając
substancji
odpowiednich
wskaźników.
Uczeń wie: jak
3. Budowanie
zbudowane są
modeli
cząsteczki kwasów:
cząsteczek
solnego i
kwasów.
siarkowodorowego,
4. Zapis równań
jak je można otrzymać
reakcji
i jakie mają
otrzymywania
zastosowanie.
tych kwasów.
Uczeń umie: napisać
wzory sumaryczne,
strukturalne tych
kwasów, wskazać
podobieństwa w
budowie cząsteczek
tych kwasów, napisać
równania reakcji
otrzymywania tych
kwasów, określić ich
właściwości
Uczeń wie: jak
1. Badanie
zbudowane są
właściwości
cząsteczki kwasu
stężonego
siarkowego (VI) i
kwasu
kwasu siarkowego
siarkowego
(IV), co to są tlenki
(VI),
kwasowe (bezwodniki 2. Bezpieczne
kwasowe)
rozcieńczanie
stężonego
wzory sumaryczne i
kwasu
strukturalne obu
siarkowego
kwasów, zbudować
(VI)
modele cząsteczek
3. Otrzymywanie
tych kwasów, napisać
i badanie
reakcje otrzymywania
właściwości
obu kwasów, zbadać
stężonego
właściwości stężonego
kwasu
kwasu siarkowego
siarkowego
(VI), bezpiecznie
(VI)
rozcieńczyć roztwór
4. Zapis równań
kwasu siarkowego
reakcji
(VI).
otrzymywania
obu kwasów
Cele szczegółowe
43
Ścieżka
edukacyjna
Edukacja
prozdrowotna
-nabycie
umiejętności
właściwego
zachowania w
przypadku
zetknięcia się z
substancjami
silnie żrącymi
Edukacja
ekologiczna –
degradacja
środowiska i
wpływ na
zdrowie
człowieka
(kwaśne
deszcze i ich
skutki)
Nr.
Temat lekcji
lekcji
12.
Otrzymywanie i
właściwości
kwasu
azotowego (V)
Treści nauczania
6.
7.
8.
13.
Przykłady
innych kwasówkwas fosforowy
(V) i węglowy
14.
Dysocjacja
elektrolityczna
kwasów.
15.
Podsumowanie
wiadomości
dotyczących
kwasów.
16.
Sprawdzian
wiadomościkwasy
Wodorotlenek
sodu i potasu
17.
1.
Wzory sumaryczne
i strukturalne
kwasu azotowego
Otrzymywanie
kwasu
Reakcje
charakterystyczne
(reakcja
ksantoproteinowa)
Cele szczegółowe
Uczeń wie: jak
zbudowana jest
cząsteczka tego
kwasu, jakie jest jego
zastosowanie
wzór sumaryczny,
strukturalny i reakcję
otrzymywania kwasu
azotowego, zbadać
właściwości tego
kwasu
Uczeń wie: jak
zbudowane są
cząsteczki tych
kwasów, jakie są ich
zastosowania, co to są
2.
kwasy tlenowe
3.
wzór sumaryczny,
strukturalny i reakcję
otrzymywania
kwasów, zbadać
właściwości obu
kwasów
1. Teoria dysocjacji
Uczeń wie: dlaczego
1.
jonowej Arrheniusa roztwory niektórych
2. Dysocjacja jonowa substancji przewodzą
kwasów
prąd, jak przebiega
3. Jony –kationy
dysocjacja kwasów, co 2.
wodoru, aniony
to są kationy, aniony,
reszty kwasowej
kationy wodoru,
4. Odczyn kwasowy
aniony reszty
kwasowej.
Uczeń umie: napisać i
odczytać równania
reakcji dysocjacji
kwasów, wyjaśnić
przyczynę odczynu
kwasowego
Uczeń powinien
wiedzieć i umieć:
wskazywać wzory
kwasów spośród
wzorów i nazw
różnych substancji,
rozróżniać kwasy
tlenowe od
beztlenowych, określić
sposoby
otrzymywania
kwasów, pisać reakcje
otrzymywania i
dysocjacji kwasów
1.
Wzory sumaryczne
i strukturalne
kwasów:
fosforowego i
węglowego
Otrzymywanie
kwasów
Właściwości
fizyczne i
chemiczne
kwasów.
Doświadczenia i
pokazy
1. Budowa
modelu
cząsteczki
tego kwasu,
2. Zapis
równania
reakcji
otrzymywania
3. Działanie
stężonego
kwasu
azotowego na
białko,
1. Budowa
modeli
cząsteczek
tych kwasów
2. Zapis równań
reakcji
otrzymywania
Wodorotlenek sodu Uczeń wie: jak
– wzór
zbudowane są
44
Ścieżka
edukacyjna
Edukacja
prozdrowotna i
ekologiczna –
wpływ NO2 na
środowisko,
zmiany w
atmosferze,
biosferze,
litosferze i
hydrosferze
Barwienie
wskaźników
przez roztwór
kwasów
Ćwiczenia w
pisaniu
równań
dysocjacji
kwasów
4. Otrzymywanie Edukacja
zasady
prozdrowotna –
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
2.
18.
Przykłady
1.
innych
wodorotlenkówwapnia,
magnezu, miedzi
(II) i żelaza (III)
2.
19.
Na czym polega
dysocjacja
elektrolityczna
zasad.
1.
2.
3.
20.
Odczyn
roztworu, pH
1.
2.
3.
sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie.
Wodorotlenek
potasu – wzór
sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie
Wodorotlenki –
wzór sumaryczny,
strukturalny, model
cząsteczki,
otrzymywanie,
właściwości i
zastosowanie
Różnica między
wodorotlenkiem a
zasadą
Dysocjacja jonowa
zasad.
Jony - kationy
metalu i aniony
wodorotlenkowe
Odczyn zasadowy
Odczyn roztworu
pH roztworu
Skala pH jako
miara odczynu
roztworu.
Doświadczenia i
pokazy
cząsteczki
sodowej w
wodorotlenków, co to
reakcji sodu z
są tlenki zasadowe,
wodą lub
jakie jest ich
tlenku sodu z
zastosowanie
wodą
Uczeń umie: napisać 5. Badanie
wzory sumaryczne,
właściwości
strukturalne i
wodorotlenku
równania reakcji
sodu
otrzymywania tych
6. Zapis
wodorotlenków,
odpowiednich
równań reakcji
otrzymywania
tych zasad
Uczeń wie: jak
1. Otrzymywanie
zbudowane są
zasady
cząsteczki
wapniowej w
wodorotlenków, jakie
reakcjach
są ich właściwości,
tlenku wapnia
jaka jest różnica
z wodą lub
między
wapnia z
wodorotlenkiem a
wodą.
zasadą, jak korzystać z 2. Otrzymywanie
tabeli
wodorotlenku
rozpuszczalności
żelaza (III) z
wodorotlenków
odpowiednich
Uczeń umie: : napisać
chlorków i
wzory sumaryczne,
zasady
strukturalne i
sodowej,
równania reakcji
3. Zapis
otrzymywania tych
odpowiednich
wodorotlenków,
równań
zaproponować jak
reakcji
można otrzymać
otrzymywania
wodorotlenek miedzi
omawianych
(II) i wodorotlenek
wodorotlenkó
żelaza (III), napisać
w i zasady.
równania reakcji
otrzymywania tych
wodorotlenków, podać
przykłady zasad i
wodorotlenków
analizując tabelę
rozpuszczalności
Uczeń wie: jak
1. Ćwiczenia w
przebiega dysocjacja
pisaniu
zasad, co to są kationy
równań
metalu i aniony
reakcji
wodorotlenkowe
dysocjacji
Uczeń umie: napisać i
jonowej zasad.
odczytać równania
reakcji dysocjacji,
wyjaśnić przyczynę
odczynu zasadowego
Uczeń wie: co jest
1. Działanie
przyczyną odczynu
kwasu solnego
kwasowego i
na zasadę
zasadowego, kiedy
sodową wobec
roztwór jest obojętny,
fenoloftaleiny,
co to jest pH roztworu, 2. Zapis jonowy
Cele szczegółowe
45
Ścieżka
edukacyjna
żrące
właściwości
zasad
wynikające z
właściwości
higroskoijnych
Edukacja
ekologicznazmiękczanie
wody
wodorotlenkiem
wapnia,
użyźnianie gleb
kwaśnych
Nr.
lekcji
Temat lekcji
21.
Podsumowanie
wiadomości o
zasadach i
kwasach
22
Sprawdzian
wiadomości
Treści nauczania
Cele szczegółowe
do czego służy skala
pH
Uczeń umie:
sprawdzić odczyn
roztworu,
zaproponować sposób
zmiany odczynu
roztworu, otrzymać
roztwór obojętny,
napisać jonowo
równania reakcji
zobojętniania
Uczeń powinien
wiedzieć i umieć:
wskazywać wzory
kwasów i
wodorotlenków
spośród wzorów i
nazw różnych
substancji, rozróżniać
kwasy tlenowe od
beztlenowych, określić
sposoby otrzymywania
zasad, wodorotlenków
i kwasów, pisać
reakcje otrzymywania
i dysocjacji kwasów i
zasad, wyjaśnić
zależność między
liczbą jonów H+ i
OH- w roztworze a
jego odczynem i pH,
wskazać tlenki
kwasowe (bezwodniki
kwasowe) i zasadowe
spośród tlenków
różnych substancji.
Doświadczenia i
pokazy
reakcji
Dział II - Sole
23.
Budowa
1.
cząsteczki i
nazewnictwo soli
2.
3.
4.
24.
Dysocjacja
jonowa soli.
Budowa cząsteczek
soli –
wartościowość
metalu i reszty
kwasowej
Ustalanie wzorów
sumarycznych soli
Wzór ogólny soli
Nazewnictwo soli.
Uczeń wie: jak
zbudowana jest
cząsteczka soli, jaka
jest rola
wartościowości przy
poprawnym zapisie
wzoru sumarycznego
soli, jak tworzy się
nazwy soli.
Uczeń umie: ustalić
wzór na podstawie
nazwy, zapisać wzór
ogólny soli.
1. Dysocjacja jonowa Uczeń wie: że pisząc
soli
wzory strukturalne
46
1.
Ustalanie
wzorów soli
na podstawie
nazwy i
odwrotnie.
Ścieżka
edukacyjna
Nr.
lekcji
25.
26.
Temat lekcji
Treści nauczania
Doświadczenia i
pokazy
Ustalanie
2. Jony – kationy
wzorów soli na
metalu i aniony
podstawie nazwy
reszty kwasowej.
i odwrotnie.
3. Wzory i nazwy soli
– ćwiczenia w
poprawnym
zapisie.
soli, możemy
wyobrazić sobie jak
zbudowana jest
cząsteczka soli, jak
przebiega dysocjacja
jonowa soli, jakie jony
w jej wyniku powstają
w wodzie,
Uczeń umie: ustalić
wzory różnych soli,
napisać i odczytać
równania reakcji
dysocjacji soli
Reakcja
zobojętniania
jako jeden ze
sposobów
otrzymywania
soli.
Uczeń wie: na czym
polega reakcja
zobojętniania, jaka jest
rola wskaźnika w tej
reakcji, czym się
różnią: cząsteczkowy,
jonowy i jonowy
skrócony zapis reakcji.
Uczeń umie: czym się
różnią: cząsteczkowy,
jonowy i jonowy
skrócony zapis reakcji.
1.
Otrzymywanie
soli przez
działanie
kwasem na
zasadę, w
obecności
fenoloftaleiny
2.
Uczeń wie: jak
reagują metale
aktywne z kwasami,
jakie są produkty tej
reakcji, co to jest
szereg aktywności
metali, jak reagują
tlenki metali z
kwasami
równanie tlenku
metalu z kwasem,
równaniereakcji
metalu aktywnego z
kwasem,
zidentyfikować
gazowy produkt tej
reakcji, korzystać z
szeregu aktywności,
przewidzieć czy
zajdzie reakcja między
kwasem a danym
metalem.
Uczeń wie: jak
przebiegają reakcje
metali z niemetalami,
reakcje tlenków
1.
Ćwiczenia w
pisaniu
różnych
równań
reakcji
zobojętniania
cząsteczkowo,
jonowo i
jonowo w
sposób
skrócony.
Reakcja
magnezu z
kwasem
solnym i
siarkowym
(VI),
Reakcja
miedzi z
kwasem
solnym i
stężonym
azotowym
Ćwiczenia w
pisaniu
równań
reakcji metali
aktywnych z
kwasami
Analiza
szeregu
aktywności
metali.
Otrzymywanie
soli w reakcjach
metali z
kwasami i
tlenkami metali.
1. Reakcja
zobojętniania –
jedna z metod
otrzymywania soli
2. Cząsteczkowy,
jonowy i jonowy
skrócony zapis
równania reakcji
zobojętniania
1. Reakcja metalu
2.
3.
4.
5.
27.
28.
Cele szczegółowe
Inne sposoby
otrzymywania
soli.
nieszlachetnego z
kwasem
Wodór i sól –
produkty reakcji
metalu
nieszlachetnego z
kwasem
Sprawdzenie czy
metale szlachetne
reagują z kwasami
Szereg aktywności
metali.
reakcje tlenków
metali z kwasami
Inne metody
otrzymywania soli
a) Reakcje metali z
niemetalami,
47
2.
3.
4.
1.
Reakcja
dwutlenku
węgla z wodą
wapienną,
Ścieżka
edukacyjna
Edukacja
prozdrowotna –
działanie
trujących
tlenków azotu
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
b) Reakcje tlenków
metali z
bezwodnikami
kwasowymi,
c) Reakcje zasad z
bezwodnikami
kwasowymi.
29.
30.
31.
Otrzymywanie
soli trudno
rozpuszczalnych
Sole w życiu
codziennym
1. Powstawanie soli
trudno
rozpuszczalnych
2. Cząsteczkowy,
jonowy i jonowy
skrócony zapis
reakcji
powstawania soli
trudno
rozpuszczalnych.
3. Analiza tabeli
rozpuszczalności
soli.
1.
2.
32.
Praktyczne
zastosowanie
wybranych soli w
życiu codziennym,
przemyśle,
lecznictwie itp.
Sole zagrażające
życiu człowieka i
środowisku
naturalnemu.
Obliczenia
Pojęcie mola, masy
stechiometryczne molowej, liczby
Podsumowanie
Avogadra, obliczenia
Cele szczegółowe
zasadowych z
bezwodnikami
kwasowymi,
reakcje zasad z
bezwodnikami
kwasowymi.
równania reakcji
dwutlenku węgla z
wodorotlenkiem
wapnia, napisać
równania reakcji
tlenku siarki (IV) z
wodorotlenkiem sodu,
napisać równanie sodu
z chlorem, magnezu z
siarką, itp.
Udowodnić, że sole
powstają w reakcjach
między substancjami o
właściwościach
kwasowych i
zasadowych.
sole trudno
rozpuszczalne i jak
powstają.
równania reakcji
powstawania soli
trudno
rozpuszczalnych
cząsteczkowo, jonowo
i jonowo w sposób
skrócony, określić
zastosowanie reakcji
strąceniowych, na
podstawie tabeli
rozpuszczalności
przewidzieć przebieg
reakcji soli z kwasem,
zasadą lub z inną solą,
zaproponować jakich
odczynników należy
użyć do wytrącenia
danej substancji.
Uczeń wie: jakie sole
używane są w życiu
codziennym, jakie jest
ich zastosowanie.
Uczeń umie:
przyporządkować
danej soli wzór, nazwę
systematyczną,
określić które sole
zagrażają życiu
człowieka.
masa molowa, mol,
Uczeń umie:
48
Doświadczenia i
pokazy
2.
Reakcja
zasady
sodowej z
tlenkiem
siarki (IV)
wobec
fenoloftaleiny
1.
Reakcje
roztworu
azotanu srebra
z kwasem
solnym
2.
Reakcje
roztworu
chlorku baru z
roztworem
siarczanu
potasu
3.
Ćwiczenia w
pisaniu
odpowiednich
równań
cząsteczkowo,
jonowo i
jonowo w
sposób
skrócony.
Ćwiczenia w
dobieraniu wzoru,
nazwy
systematycznej i
zwyczajowej.
Rozwiązywanie
zadań w oparciu o
obliczenia
Ścieżka
edukacyjna
Edukacja
prozdrowotna i
ekologiczna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
wiadomości o
solach
33.
31.
Treści nauczania
stechiometryczne
Cele szczegółowe
rozwiązywać
przykładowe zadania
w oparciu o masę
molową, pojęcie mola.
Doświadczenia i
pokazy
stechiometryczne.
Ścieżka
edukacyjna
Sprawdzian
wiadomości i
umiejętności
Sprawdzian
wiadomości i
umiejętności
Rozkład materiału nauczania chemii w klasie III
Dział I - Surowce i tworzywa pochodzenia mineralnego
Nr.
lekcji
1.
Temat lekcji
Lekcja
organizacyjna
Treści nauczania
1
2
Podręcznik,
zeszyt
Program
nauczania chemii
w kl. III
2. .
Skład
pierwiastkowy
skorupy
ziemskiej
1. Skład
pierwiastkowy
skorupy
ziemskiej.
2. Surowce
mineralne i ich
podział ze
względu na
zastosowanie.
3.
Skały wapienne 1. Skały wapienne –
i ich
wapień, kreda,
właściwości..
marmur.
2. Węglan wapnia –
główny składnik.
3. Reakcje
charakterystyczne
skał wapiennych
Doświadczenia i
pokazy
Uczeń wie:, z
Zapoznanie z
jakiego podręcznika podręcznikiem
będzie korzystał,
jakie wymagania i
sposób oceniania
stosuje nauczyciel
Uczeń wie: co to
jest skorupa
ziemska, jakie
najważniejsze
pierwiastki
występują w
skorupie, co to są
minerały.
Uczeń umie:
wskazać miejsca
występowania w
Polsce
pierwiastków w
stanie wolnym
Uczeń wie: jakie
Rozkład skał
właściwości
wapiennych pod
charakterystyczne
wpływem kwasu
wykazują skały, co solnego, prażenie
jest ich głównym
wapieni.
składnikiem.
Uczeń umie:
zapisać reakcję
charakterystyczną
Cele szczegółowe
49
Ścieżka edukacyjna
Nr.
lekcji
4.
Temat lekcji
Dlaczego
zaprawa
murarska
twardnieje
Treści nauczania
1.
2.
3.
4.
5.
Skały gipsowe i 1.
ich
właściwości.
2.
3.
4.
5.
6.
Tlenek krzemu, 1.
jego odmiany i
zastosowanie w
produkcji szkła. 2.
3.
7.
Metale –
1.
występowanie,
sposoby ich
otrzymywania z 2.
rud.
3.
Cele szczegółowe
dla wapieni,
przeprowadzić
rozkład termiczny
wapieni.
Wapno palone
Uczeń wie: co to
Wapno gaszone – jest wapno gaszone
produkt reakcji
i palone, zaprawa
wapna palonego z murarska, na czym
wodą
polega gaszenie
Skład zaprawy
wapna palonego i
murarskiej
twardnienie
Znaczenie wapieni zaprawy murarskiej.
w budownictwie
Uczeń umie:
objaśnić przemiany
chemiczne od skał
wapiennych do
zaprawy, zapisać
reakcję gaszenie
wapna palonego,
twardnienia
zaprawy murarskiej.
Anhydryt i gips – Uczeń wie: w
skały gipsowe
jakich minerałach
Siarczan (VI)
występuje siarczan
wapnia – główny (VI) wapnia, co to
składnik skał
są hydraty, czym się
gipsowych.
różni gips palony
Hydraty – sole
od krystalicznego,
uwodnione.
do czego służy gips.
Gips krystaliczny Uczeń umie:
i palony.
napisać wzory gipsu
Zastosowanie
i anhydrytu,
gipsu palonego.
otrzymać gips
palony i zapisać
tego równanie,
otrzymać zaprawę
gipsową.
Tlenek krzemu
Uczeń wie: w
jako składnik
jakich minerałach
minerałów.
występuje tlenek
Właściwości i
krzemu, jakie są
zastosowanie
właściwości
krzemionki.
krzemionki, jej
Budowa
zastosowanie, czym
wewnętrzna szkła, się różni substancja
jego właściwości, krystaliczna od
odmiany i
bezpostaciowej
rodzaje.
Uczeń umie:
omówić
właściwości szkieł i
podać ich rodzaje,.
Wspólne i
Uczeń wie: w jakiej
różniące cechy
postaci występują
metali.
metale w skorupie
Metody
ziemskiej, co to są
otrzymywania
rudy, na czym
metali.
polega korozja
Korozja metali.
metali
Uczeń umie: podać
50
Doświadczenia i
pokazy
Zapis
odpowiednich
równań reakcji
wapień → wapno
palone → wapno
gaszone →
wapień
Prażenie gipsu
krystalicznego i
zapis równania tej
reakcji,
otrzymywanie
zaprawy
gipsowej.
Działanie wody i
kwasu solnego na
krzemionkę.
Badanie
właściwości
fizycznych
różnych metali,.
Edukacja
prozdrowotna,
ekologiczna
Nr.
lekcji
8.
9.
10.
Temat lekcji
Treści nauczania
Zastosowanie
1. Stopy metali –
metali i stopów
przykłady,
w
właściwości i
gospodarstwie i
zastosowanie.
w organiźmie
2. Właściwości
fizyczne stopów
metali a
właściwości
czystych metali
3. Zastosowanie
metali i stopów w
gospodarstwie
4. Makro – i
mikroelementy w
organiźmie
człowieka
Podsumowanie Utrwalenie
wiadomości o
wiadomości
surowcach i
tworzywach
pochodzenia
mineralnego.
Cele szczegółowe
przykłady rud
metali, wyjaśnić
istotę otrzymywania
metali z rud, zbadać
właściwości metali,
określić wspólne i
różne cechy metali.
stopy i do czego
służą.
Uczeń umie:
wyjaśnić dlaczego
częściej używa się
stopów niż metali
czystych, wyjaśnić
rolę makro – i
mikroelementów w
organiźmie
człowieka
Doświadczenia i
pokazy
Porównanie
twardości
mosiądzu, miedzi
i cynku.
Prozdrowotna –
makro i
mikroelementy
metaliczne w
organiźmie
Sprawdzian
wiadomości i
umiejętności
Dział II -Węgiel i jego związki
11.
12.
Występowanie
węgla w
przyrodzie
Węgiel
kamienny jako
paliwo i źródło
1.
Właściwości
węgla jako
pierwiastka
2.
Występowanie
węgla w
przyrodzie w
związkach
nieorganicznych,
organicznych,
węgle kopalne i
ich przeróbka.
1. Węgiel kamienny
jako paliwo.
2. Produkty suchej
Uczeń wie: jak
Prażenie
określić położenie substancji
pierwiastka w
organicznych.
układzie, jakie są
rodzaje węgli
kopalnych, jakie są
produkty suchej
destylacji węgla
kamiennego.
Uczeń umie: podać
informacje o
pierwiastku na
podstawie jego
położenia w
układzie, wykryć
doświadczalnie
obecność węgla w
związkach
organicznych.
Uczeń wie: że
węgiel kamienny
jest jednym z
51
Edukacja
ekologiczna – źródła
energii
Nr.
lekcji
Temat lekcji
cennych
produktów.
13.
14.
Treści nauczania
Cele szczegółowe
rodzajów węgli
kopalnych, jakie są
produkty suchej
destylacji węgla i
do czego one służą,
jakie są poza
węglowe źródła
energii.
Uczeń umie:
uzasadnić dlaczego
sucha destylacja
węgla jest ważnym
procesem
przemysłowym,
poszukiwania
nowych źródeł
energii, ocenić
zalety i wady poza
węglowych źródeł
energii.
Alotropowe
Uczeń wie: co to
1. Występowanie
odmiany węgla
jest zjawisko
węgla w
alotropii, jakie
przyrodzie w
są odmiany
stanie wolnym.
alotropowe
2. Właściwości
węgla, jakie są
diamentu, grafitu,
właściwości
fullerenów i sadzy
diamentu i
grafitu i gdzie
mają
zastosowanie
Uczeń umie: podać
różnice w
budowie
wewnętrznej
diamentu i
grafitu oraz
wynikające stąd
konsekwencje
zanalizować
budowę
wewnętrzną
fullerenów.
Właściwości i
1. Węglowodory
Uczeń wie: co to
występowanie
nasycone.
jest szereg
węglowodoró 2. Szereg
homologiczny,
w nasyconych
homologiczny
alkany.
3. Nazwy, wzory
Uczeń umie: podać
sumaryczne,
nazwy, wzory
półstrukturalne i
sumaryczne,
strukturalne, wzór
strukturalne,
ogólny
półstrukturalne
alkanów,
4. Zmiany
określić wzór
właściwości
ogólny, napisać
fizycznych w
równanie reakcji
szeregu
spalania i
homologicznym
podstawiania,
5. Zastosowanie
obliczyć masę
Doświadczenia i
pokazy
destylacji węgla
kamiennego.
3. Wyczerpywanie
się zasobów
surowców
energetycznych i
ochrona
środowiskaprzyczyny
poszukiwania i
stosowania innych
źródeł energii.
52
zanieczyszczające
środowisko
Spalanie gazu z
zapalniczki
(butan), ćwiczenia
w pisaniu wzorów
alkanów, reakcji
spalania,
półspalania i
spalania
niecałkowitego
alkanów.
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
alkanów.
15.
Metan –
główny
składnik gazu
ziemnego.
1.
2.
3.
16.
17.
Węglowodory
nienasycone –
szeregi
homologiczny
alkenów
1.
Eten –
otrzymywanie
i właściwości
1.
2.
2.
3.
4.
cząsteczkową
dowolnego
alkanu.
Metan jako
Uczeń wie: co to
składnik gazu
jest metan, jaki
ziemnego.
jest jego wzór
Właściwości
sumaryczny i
metanu
strukturalny, na
Zależność
czym polega
przebiegu spalania
spalanie
metanu od ilości
całkowite,
użytego tlenu.
półspalanie i
spalanie
niecałkowite,
jakie ma
właściwości
fizyczne i
chemiczne i do
czego służy.
Uczeń umie:
napisać,
uzgodnić i
odczytać
równania reakcji
spalania,
podstawiania
chlorowcem.
Węglowodory
nienasycone
alkeny, jak się
tworzy nazwy,
Alkeny – wzór
jakie mają cechy
ogólny, wiązanie
charakterystycz
podwójne,
ne- reakcja
nazewnictwo,
przyłączania
charakterystyczne
chlorowców.
właściwości
Uczeń umie: podać
wzory
sumaryczne i
strukturalne
alkenów,
określić wzór
ogólny tych
węglowodorów,
obliczyć masę
napisać reakcję
przyłączenia
chlorowców.
Eten – budowa
Uczeń wie: że eten
cząsteczki
to
Otrzymywanie
przedstawiciel
etenu
alkenów, na
czym polega
Właściwości
polimeryzacja i
fizyczne i
jakie jest jego
chemiczne:
zastosowanie.
spalanie,
Uczeń
umie:
przyłączanie,
dokonać
analizy
polimeryzacja
właściwości
Zastosowanie
etenu, napisać
etenu
reakcję spalania,
Doświadczenia i
pokazy
53
Pisanie i
uzgadnianie
równań reakcji
spalania i
podstawiania.
Określanie wzoru
sumarycznego i
strukturalnego,
pisanie
odpowiednich
równań reakcji
(spalania,
przyłączania)
Zapis
odpowiednich
reakcji
Edukacja
prozdrowotna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
przyłączenia
bromu i
bromowodoru
do etenu,
polimeryzacji
etenu
Węglowodory
1. Alkiny – wzór
nienasycone –
alkiny, jak się
ogólny, wiązanie
szereg
tworzy nazwy,
potrójne,
homologiczny
jakie mają cechy
nazewnictwo.
alkinów
charakterystycz
2. Charakterystyczne
ne- reakcja
właściwości
przyłączania
chlorowców.
Uczeń umie: podać
wzory
sumaryczne i
strukturalne
alkinów,
określić wzór
ogólny tych
węglowodorów,
obliczyć masę
napisać reakcję
przyłączenia
chlorowców
Etyn (acetylen)- 1. Etyn – budowa
Uczeń wie: że etyn
przedstawiciel
cząsteczki
to
alkinów
2. Otrzymywanie
przedstawiciel
acetylenu
alkinów, na
czym polega
3. Właściwości
polimeryzacja i
fizyczne i
jakie jest jego
chemiczne:
zastosowanie.
spalanie,
Uczeń
umie:
przyłączanie,
dokonać
analizy
polimeryzacja
właściwości
4. Zastosowanie
acetylenu,
acetylenu
napisać reakcję
otrzymywania
4.
acetylenu,
przyłączania
bromu, spalania
i polimeryzacji
etynu.
Doświadczenia i
pokazy
1.
18.
19.
20.
Ropa naftowa i
gaz ziemny właściwości
1.
2.
Jak powstała ropa Uczeń wie; jak
naftowa i gaz
powstały złoża ropy
ziemny.
i gazu ziemnego,
jakie są właściwości
Produkty
fizyczne ropy
przeróbki ropy
naftowej, co
naftowej i jej
powstaje w wyniku
zastosowanie.
destylacji ropy
naftowej.
Uczeń umie:
wskazać na
mapie złoża
54
Określanie wzoru
sumarycznego i
strukturalnego,
pisanie
odpowiednich
równań reakcji
(spalania,
przyłączania)
Otrzymywanie
acetylenu w
reakcji karbidu z
wodą, ćwiczenia
w pisaniu reakcji
przyłączania,
spalania i
polimeryzacji
acetylenu.
Pokaz próbek
odmian węgla,
badanie
właściwości
fizycznych i
palności ropy
naftowej
Edukacja
ekologiczna i
prozdrowotna –
wpływ ropy
naftowej na
organizmy.
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
ropy w Polsce,
określić
zastosowanie
produktów
destylacji ropy
naftowej.
21.
Alternatywne
źródła energii.
22.
Powtórzenie
wiadomości –
węglowodory
23.
Sprawdzian
wiadomości –
węglowodory
1.
Wyczerpywanie
się zasobów
surowców
energetycznych i
ochrona
środowiska –
przyczyny
poszukiwania i
stosowania innych
źródeł energii.
2.
przykłady
alternatywnych
źródeł energii
wykorzystujących
energię wiatru,
słońca, wody,
reakcji jądrowych
i biochemicznych.
pozawęglowe
źródła energii
Uczeń umie:
poszukiwania
nowych źródeł
energii, ocenić
zalety i wady
pozawęglowych
źródeł energii.
Edukacja
ekologiczna
Obrona Cywilna –
zjawisko
promieniotworczosci
i jej wpływ na
organizm człowieka
i środowisko
Podsumowanie
wiadomości i
umiejętności.
Dział III– Pochodne węglowodorów
24.
Szereg
homologiczny
alkoholi jako
pochodnych
alkanów
1. Pochodne
węglowodorów
2. Rodnik i grupa
hydroksylowa
3. Szereg
homologiczny
4.
Nazewnictwo i
wzór ogólny
alkoholi
Uczeń wie: co to
oznacza że
alkohole to
pochodne
węglowodorów,
co to jest rodnik,
grupa
funkcyjna, jak
się tworzy
nazwy alkoholi.
Uczeń umie: podać
nazwy, wzory
sumaryczne,
strukturalne i
półstrukturalne
4 pierwszych
członów szeregu
homologicznego
alkoholi,
55
Ćwiczenia w
pisaniu wzorów
strukturalnych,
półstrukturalnych
i sumarycznych
alkoholi.
Nr.
lekcji
Temat lekcji
25.
Metanol –
otrzymywanie
i właściwości
26.
Etanol –
otrzymywanie
i właściwości
27.
Glicerynaotrzymywanie
i właściwości
Treści nauczania
Cele szczegółowe
określić wzór
ogólny, wskazać
rodnik i grupę
funkcyjną.
Uczeń
wie: że
1. Metanol i etanol –
metanol
jest
właściwości
bardzo
silną
fizyczne,
trucizną, do
chemiczne i
czego służy i na
zastosowanie.
czym polega
2. Fermentacja
fermentacja
alkoholowa.
alkoholowa, do
3. Alkoholizm –
czego służy
groźna choroba
etanol.
społeczna.
Uczeń umie:
określić
właściwości
fizyczne
etanolu, napisać
równania
spalania
metanolu i
etanolu, zbadać
odczyn i
wytłumaczyć
dlaczego jest on
obojętny, podać
zastosowanie,
wykryć
obecność
etanolu.
Uczeń
wie: na
1. Etanol –
czym
polega
właściwości
fermentacja
fizyczne,
alkoholowa, do
chemiczne i
czego służy
zastosowanie.
etanol,
2. Fermentacja
alkoholizm
alkoholowa.
Uczeń
umie:
3. Alkoholizm –
określić
groźna choroba
właściwości
społeczna.
fizyczne
etanolu, napisać
równania
spalania etanolu,
zbadać odczyn i
wytłumaczyć
dlaczego jest on
obojętny, podać
zastosowanie,
wykryć
obecność
etanolu.
Uczeń
wie: że
1. Gliceryna(alkohol
gliceryna
to
trihydroksylowy)
alkohol
– model
wielohydroksylo
cząsteczki, wzór
wy, do czego
sumaryczny,
służy
strukturalny i
Uczeń umie: podać
56
Doświadczenia i
pokazy
Edukacja
prozdrowotna
Badanie
właściwości
fizycznych i
wykrywanie
alkoholu, zapis
odpowiednich
równań
fermentacji
alkoholowej.
Badanie
właściwości
gliceryny.
Edukacja
prozdrowotna
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
półstrukturalny.
28.
29.
30.
Doświadczenia i
pokazy
wzór, określić
właściwości
2. Właściwości
fizyczne i
fizyczne,
chemiczne,
chemiczne i
zapisać
zastosowanie .
równanie
spalania
gliceryny.
Kwasy
1. Kwasy
Uczeń wie: że
karboksylowe karboksylowe-rodnik,
kwasy
– ogólna
grupa karboksylowa,
karboksylowe są
charakterystyk reszta kwasowa.
pochodnymi
a związków
2. Szereg
węglowodorów,
homologiczny,
jak się tworzy
nazewnictwo, wzór
nazewnictwo
ogólny kwasów.
systematyczne i
zwyczajowe
kwasów.
Uczeń umie: podać
nazwy, wzory
strukturalne,
półstrukturalne,
sumaryczne
kwasów,
określić wzór
ogólny kwasów
karboksylowych
, wskazać i
nazwać rodnik i
grupę funkcyjną
kwasów.
Kwas
1. Niższe kwasy
Uczeń wie: że kwas
mrówkowy
karboksylowe –
mrówkowy jest
niższy kwas
mrówkowy.
silną trucizną,
karboksylowy. 2. Właściwości
na czym polega
fermentacja
fizyczne i
octowa, jakie
chemiczne –
mają
odczyn,
zastosowanie
dysocjacja
oba kwasy.
jonowa, reakcje z
Uczeń
umie:
metalem, zasadą,
określić
reakcja spalania
właściwości
3. Zastosowanie
fizyczne i
kwasu
chemiczne
mrówkowego.
kwasu, zapisać
równania reakcji
spalania, zbadać
odczyn, zapisać
reakcję
otrzymywania,
dysocjacji, z
metalami i
zasadą, zapisać
przebieg
fermentacji
octowej.
Kwas octowy i 1. Otrzymywanie
Uczeń wie: na
Badanie
jego
kwasu octowego
czym polega
właściwości
właściwości 2. Fermentacja octowa
fermentacja
fizycznych i
57
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
octowa, jakie
mają
zastosowanie
kwas octowy.
Uczeń umie:
określić
właściwości
fizyczne i
chemiczne
kwasu, zapisać
równania reakcji
otrzymywania,
spalania, zbadać
odczyn, zapisać
reakcję
dysocjacji, z
metalami i
zasadą, zapisać
przebieg
fermentacji
octowej.
Wyższe kwasy 1. Wyższe kwasy
Uczeń wie:
karboksylowe
dlaczego wyższe
karboksylowe:
kwasy
palmitynowy,
karboksylowe
stearynowy i
noszą nazwę
oleinowy
kwasów
2. Właściwości
tłuszczowych,
fizyczne kwasów
gdzie mają
3. Kwas oleinowy
zastosowanie, że
jako przykład
kwas oleinowy
kwasu
jest nienasycony
nienasyconego
Uczeń umie: podać
nazwy i wzory
kwasów,
wskazać rodnik,
grupę funkcyjną
i resztę
kwasową,
zapisać
równania reakcji
spalania,
otrzymywania
mydła
sodowego,
wyjaśnić
mechanizm
prania
Na czym polega 1. Mydła –
mycie i pranie
otrzymywanie i
mydła,
podział
detergenty, z
2. Budowa
jakich części
cząsteczek mydła
składa się
cząsteczka
3. Mechanizm mycia
mydła.
i prania
Uczeń umie:
zapisać
równania reakcji
otrzymywania
mydła
3.
31.
32.
Cele szczegółowe
Właściwości
fizyczne i
chemiczne –
odczyn, dysocjacja
jonowa, reakcje z
metalem, zasadą,
reakcja spalania
58
Doświadczenia i
pokazy
chemicznych
kwasu octowego
Badanie
właściwości
wyższych
kwasów
karboksylowych,
reakcja kwasu
stearynowego z
zasadą sodową –
otrzymywanie
mydła sodowego.
Nr.
lekcji
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
sodowego,
wyjaśnić
mechanizm
prania
33.
Rozwiązywanie
zadań z
zastosowaniem
kwasów i
alkoholi
34.
Podsumowanie
wiadomości o
alkoholach i
kwasach
Sprawdzian
wiadomości kwasy
Estry –
pachnąca
chemia
35.
36.
Zadania
stechiometryczne,
związane z
wyprowadzaniem
wzorów
uproszczonych i
rzeczywistych
Rozwiązywanie
zadań
1. Estry produkt
reakcji kwasów z
alkoholami
2. Mechanizm i
warunki w jakich
zachodzi reakcja
estryfikacji
3.
Budowa
cząsteczki i
właściwości
estrów
4. Zastosowanie
estrów
37.
Inne pochodne
węglowodoró
w - aminy
1.
38.
Aminokwasy –
właściwości i
zastosowanie
1.
Aminy –
pochodne
węglowodorów
ich właściwości
2. Właściwości i
występowanie
amin
Aminokwasy –
związki
organiczne o
dwóch grupach
funkcyjnych,
właściwości i
występowanie
2. Właściwości i
występowanie
aminokwasów
Uczeń wie: na
czym polega
estryfikacja i
jakie są
właściwości
estrów i ich
zastosowanie.
Uczeń umie:
przeprowadzić
estryfikację i
zapisać jej
równanie,
określić wzór
ogólny estrów,
tworzyć nazwy
estrów znając
nazwy
substratów
aminy i jakie
mają
właściwości i
gdzie
występują,.
Uczeń umie:
napisać wzór
sumaryczny,
strukturalny aminy
wskazać rodniki i je
nazwać, nazwać
grupy funkcyjne.
aminokwasy i
gdzie występują
Uczeń umie:
napisać wzór
sumaryczny,
strukturalny
aminokwasu,
wskazać rodniki i je
nazwać, nazwać
grupy funkcyjne.
59
Reakcja etanolu z
kwasem
octowym, zapis
odpowiednich
równań.
Nr.
lekcji
39.
Temat lekcji
Treści nauczania
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
Podsumowanie
wiadomości o
pochodnych
węglowodoró
w-sprawdzian.
Dział IV Związki chemiczne w żywieniu
40.
Podstawowe
składniki
żywności i ich
rola w
organiźmie
41.
Tłuszczebudowa
cząsteczek
badanie ich
właściwości
fizycznych
1.Skład chemiczny
organizmu człowieka.
2. Składniki
pokarmowe:
budulcowe,
energetyczne,
regulujące – ich źródła
w organiźmie
człowieka
3. Zasady
prawidłowego
żywienia.
1. Podział tłuszczów
ze względu na
pochodzenie i stan
skupienia.
2. Właściwości
fizyczne
tłuszczów.
42. 43 Otrzymywanie i 3. Tłuszcze – estry
właściwości
gliceryny i
tłuszczy.
wyższych kwasów
tłuszczowych
4. Zmydlanie
tłuszczów
5. Hydroliza tłuszczy
44.
Podział białek i
1.Skład
Uczeń wie:, jakie
pierwiastki
wchodzą w
skład organizmu
człowieka, co to
są makro- i
mikroelementy,
jakie są rodzaje
składników
pokarmowych,
jakie są źródła
białka,
tłuszczów,
cukrów.
Uczeń umie:
określić rolę
białka,
tłuszczów,
cukrów, wody,
witamin i soli
mineralnych w
organiźmie.
Wyjaśnić zasady
prawidłowego
żywienia.
Uczeń wie:, co to
są tłuszcze, jakie
właściwości
fizyczne
posiadają i jaki
jest ich podział.
Uczeń umie: podać
przykłady
tłuszczów, ich
zastosowanie.
Uczeń wie:, jakie
właściwości
posiadają
tłuszcze,
Uczeń umie: podać
przykłady
tłuszczów,
przeprowadzić
zmydlanie i
hydrolizę
tłuszczów,
zapisać
równania reakcji
otrzymywania
tłuszczów.
Uczeń wie, jakie
60
Edukacja
prozdrowotna
Edukacja
prozdrowotna
Badanie
właściwości
tłuszczów,
odróżnianie
tłuszczów
roślinnych od
zwierzęcych,
reakcja zmydlania
tłuszczów.
Badanie składu
Edukacja
Nr.
lekcji
45.
Temat lekcji
Treści nauczania
ich zastosowanie
pierwiastkowy
białek.
2.Białka – związki
wielkocząsteczkowe
3.Podział białek
Białka –
właściwości i
zastosowanie
1.
2.
46.
47.
48.
Powtórzenie
wiadomości –
rozwiązywanie
zadań
Sprawdzian
wiadomości –
tłuszcze i białka
Węglowodanyogólna
charakterystyka
związków
Cele szczegółowe
pierwiastki
wchodzą w
skład białek, co
to są białka
proste i złożone,
że składają się z
aminokwasów
Uczeń umie:
zbadać skład
pierwiastkowy
białka,
Uczeń
wie, jakie
Wpływ różnych
pierwiastki
czynników
wchodzą w
chemicznych na
skład białek, co
białka –
to są białka
denaturacja,
proste i złożone,
peptyzacja i
że składają się z
koagulacja.
aminokwasów,
Reakcje
co powoduje
charakterystyczne
denaturację i
białek: biuretowa i
jakie są reakcje
ksantoproteinowa
charakterystycz
ne białek.
Uczeń umie:
przeprowadzić
reakcje
charakterystycz
ne, zbadać
wpływ różnych
czynników na
białko,
wymienić
czynniki
powodujące
denaturację
białka.
1. Węglowodany –
skład
pierwiastkowy
2. Podział cukrów
3. Występowanie i
zastosowanie
cukrów.
skład
pierwiastkowy
cukrów, jaki jest
ich podział,
jakie są inne
przykłady
cukrów
Uczeń umie:
zbadać skład
pierwiastkowy
glukozy, podać
wzór
sumaryczny i
strukturalny
cukrów.
61
Doświadczenia i
pokazy
pierwiastkowego
białek,
Reakcje
charakterystyczne
, badanie wpływu
różnych
czynników na
białka.
prozdrowitna
Nr.
lekcji
49.
50.
51.
52.
Temat lekcji
Treści nauczania
Glukoza i
fruktoza jako
przykłady
cukrów
prostych.
1. Glukoza –
właściwości,
reakcje
charakterystyczne
2. Spalanie glukozy
w organiźmie
człowieka.
3. Fruktoza i jej
właściwości
Sacharoza –
przykład
dwucukru.
1.
Sacharoza przykład
dwucukru
2.
Właściwości
fizyczne i
chemiczne
sacharozy.
Wielocukry –
skrobia i jej
właściwości.
1. Skrobia –
przykład
wielocukru
2.
Właściwości
fizyczne i
występowanie
skrobi.
3. Reakcja
charakterystyczna
– wykrywanie
skrobi
Doświadczenia i
pokazy
Uczeń wie:, jakie Badanie składu
ma właściwości pierwiastkowego
fizyczne
cukrów,
glukoza, że to
właściwości
cukier prosty,
fizycznych, próba
jakie są inne
Trommera lub
przykłady
Tollensa, zapis
cukrów
przebiegu
Uczeń umie:
spalania cukrów.
zbadać skład
pierwiastkowy
glukozy, podać
wzór
sumaryczny i
strukturalny
glukozy,
udowodnić że
glukoza ma
właściwości
redukujące
zapisać reakcję
spalania
glukozy.
Uczeń wie: jakie
Badanie
właściwości
właściwości
fizyczne ma
fizycznych i
sacharoza, że
chemicznych
jest dwucukrem sacharozy. Zapis
i zna inne
hydrolizy
przykłady
sacharozy
dwucukrów
Uczeń umie:
wyjaśnić że
sacharoza to
dwucukier,
zbadać
właściwości
fizyczne i
chemiczne,
napisać
hydrolizę
sacharozy,
sprawdzić czy
sacharoza ma
właściwości
redukujące.
Uczeń wie: gdzie Badanie
Edukacja
występują
właściwości
prozdrowotna
skrobia, jakie
fizycznych skrobi,
ma właściwości reakcja
i zastosowanie. charakterystyczna
Uczeń umie: podać skrobi, zapis
wzór skrobi,
reakcji hydrolizy
przeprowadzić
skrobi.
reakcję
charakterystycz
ną skrobi,
zapisać przebieg
hydrolizy
skrobi.
Cele szczegółowe
62
Nr.
lekcji
53.
Temat lekcji
Celuloza i jej
właściwości
54.
Włókna
naturalne i
syntetyczne
55.
Powtórzenie
wiadomości –
„Związki
chemiczne w
żywieniu”
Sprawdzian
wiadomości„Związki
chemiczne w
żywieniu”
Negatywne
skutki
działania
niektórych
substancji na
organizm
człowieka
56.
57.
58. 59 Zasady
udzielania
Treści nauczania
Cele szczegółowe
Doświadczenia i
pokazy
1. Celuloza (błonnik) Uczeń wie: gdzie
– przykład
występują
wielocukru.
celuloza, czym
się różni od
2. Występowanie i
skrobi, jakie ma
znaczenie
właściwości i
celulozy
zastosowanie.
Uczeń umie: podać
wzór celulozy,
wyjaśnić różnicę
w budowie
skrobi i
celulozy,
1. Włókna naturalne Uczeń wie: jakie są Odróżnianie
2. Włókna
rodzaje włókien włókien
wytworzone przez Uczeń umie:
człowieka
dokonać
(syntetyczne i
podziału
sztuczne).
włókien,
3. Właściwości
odróżnić
włókien
doświadczalnie
4. Identyfikacja
włókno bawełny
włókien
od wełnianego
1.
2.
3.
4.
5.
Alkoholizm
Narkomania
Lekomania
Nikotynizm
Inne nałogi np.
nadużywanie
kawy, herbaty
1.
Rozpoznawanie
Uczeń powinien
wiedzieć i
umieć: że
nadużywanie
alkoholu
szkodzi zdrowiu
i że jest to
choroba
społeczna, że
leki należy
stosować ściśle
ze wskazaniami
lekarza bo ich
nadużycie
prowadzi do
zatrucia a nawet
śmierci, że
narkotyki
prowadzą do
wyniszczenia
organizmu i do
śmierci, że
palenie tytoniu
jest szkodliwe
dla zdrowia.
Uczeń wie: na czym
polega
63
Edukacja
prozdrowotna
Obrona Cywilna –
zasady
Nr.
lekcji
Temat lekcji
pierwszej
pomocy w
nagłych
wypadkach
Treści nauczania
Cele szczegółowe
stanów zagrożeń
zdrowia i życia.
omdlenie, jak
ułożyć
poszkodowaneg
2. Postępowanie
o, zatamować
ratownika w
krwotok.
nagłych
Uczeń
umie: podać
wypadkach lub
kolejność
zachorowaniach:
działań
omdlenia,
ratownika
krwotok,
podczas
złamanie.
rozpoznania
3. Zabezpieczenie
stanów zagrożeń
miejsca wypadku.
życia,
4. Organizowanie
udowodnić że
pomocy i
utrata
wezwanie
przytomności
pogotowia
stanowi
5. Udzielanie
zagrożenie
pierwszej pomocy
życia, właściwie
wykorzystać
środki
opatrunkowe.
Scharakteryzow
ać zasady
ewakuacji
poszkodowanyc
h z zagrożonego
terenu.
64
Doświadczenia i
pokazy
udzielania
pierwszej
pomocy w
nagłych
wypadkach.
Wypadek na
drodze.

Program nauczania

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ćwiczenie 8. Negocjacje

ZRÓB TEST - Psp3.ostrowiec.pl

SYLWETKA ABSOLWENTA PUBLICZNEJ SZKOŁY

Twoje dziecko „idzie” do zerówki. Sprawdź czy już jest dojrzałe…

Jakie umiejętności są potrzebne do rozpoczęcia nauki w pierwszej

PLAN PRACY DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEJ MAJ GRUPA

ZESTAW ZAGADNIEŃ NA EGZAMIN PRÓBNY Z CHEMII – CZĘŚĆ

Zakres tematyczny Galileo

UMIEJĘTNOŚCI NA TEST KOMPETENCJI Z MATEMATYKI 09.04

higienista - ZHR Kanada