opnia_980

Warszawa, 13 czerwca 2013r.
Do Zarządu
Krajowego Związku
Banków Spółdzielczych
OPINIA PRAWNA
Dot. poselskiego projektu Prawo spółdzielcze (druk sejmowy nr 980).
Zgodnie z treścią uzasadnienia projektu złożonego przez grupę posłów Polskiego
Stronnictwa Ludowego, ma on na celu dokonanie nowej, kompleksowej regulacji prawa
spółdzielczego, tak aby odpowiadała ona aktualnym warunkom ekonomicznym i
gospodarczym prowadzenia działalności przez spółdzielnię.
Projekt jest zasadniczo zbieżny z projektem złożonym przez grupę posłów Ruchu Palikota
który objęty jest drukiem nr 1005.
Zapisy projektu nie wprowadzają zasadniczych zmian
w stosunku do aktualnie
obowiązujących instytucji Prawa spółdzielczego. Projektodawcy koncentrują się na
uszczegółowieniu dotychczasowych regulacji i ich nowym usystematyzowaniu.
W stosunku do przedstawionego projektu należy zgłosić następujące zasadnicze uwagi,
odnoszące się do głównych zmian w porównaniu z obowiązującym aktualnie stanem
prawnym:
1.
W art. 3 projektu następuje zasadnicze rozbudowanie koniecznej treści statutu. Zgodnie z art.
3 ust. 1 pkt 4 projektu proponuje się wprowadzenie wymogu wskazania w statucie spółdzielni
przedmiotu jej działalności gospodarczej, określonego według Polskiej Klasyfikacji
Działalności (PKD). Aktualne przepisy Prawa spółdzielczego nie nakładają wymogu
statutowego ujęcia przedmiotu działalności spółdzielni według Polskiej Klasyfikacji
Działalności (PKD).
Odpowiednio taka zmiana koniecznej treści statutu, będzie zobowiązywała spółdzielnie do
dostosowania treści swoich statutów, co narazi je na dodatkowe koszty. Zwłaszcza dotyczy to
banków spółdzielczych, w których zmiana statutu musi być zaprotokołowana notarialnie.
2.
W art. 3 ust. 5 projektu przewidziano możliwość szczególnego rozszerzenia kompetencji
zarządu lub rady nadzorczej. Zgodnie z tym przepisem statut może przewidywać aby uchwały
w sprawach:
a) nabycia lub zbycia nieruchomości, nabycia lub zbycia zakładu, nabycia czy zbycia
innej wyodrębnionej jednostki organizacyjnej,
b) przystępowania do innych organizacji gospodarczych oraz występowania z nich,
c) oznaczania najwyższej sumy zobowiązań, jaką spółdzielnia może zaciągnąć
1
- mogły być, oprócz ustawowych kompetencji walnego zgromadzenia w tej dziedzinie,
podejmowane także przez zarząd lub radę nadzorczą. Na podstawie aktualnych przepisów
Prawa spółdzielczego, uchwały w sprawie zbycia nieruchomości lub oznaczenia najwyższej
sumy zobowiązań może podejmować jedynie walne zgromadzenie. Odpowiednio zmiana
pozwoli na bardziej elastyczne określenie kompetencji organów spółdzielni adekwatnie do
treści jej statutu.
3.
W art. 6 projektu przewiduje się zmniejszenie minimalnej liczby członków spółdzielni z
obecnych 10 członków do 5 członków według zapisów projektu. Brak jednak merytorycznego
uzasadnienia dla takiej zmiany która podważa ustabilizowane w tym względzie normy
aktualnie obowiązującego prawa.
4.
W projekcie odstępuje się od dotychczasowego zapisu art. 12a ust. 2 pr. spółdz.,
wyznaczającego termin 30 dni na zgłoszenie do sądu rejestrowego przez zarząd spółdzielni
uchwały o zmianie statutu. Zmiana taka będzie skutkować obowiązkiem zgłoszenia tych
zmian w terminie siedmiodniowym zgodnie art. 22 ustawy z dnia 10 sierpnia 1997 r. o
Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 168, poz. 1186, z późn. zm.).
5.
W art. 11 ust. 1 proponuję się wprowadzenie zapisu zgodnie z którym członek uczestniczy w
pokrywaniu strat spółdzielni do wysokości objętych udziałów. Aktualne przepisy Prawa
spółdzielczego (art. 19 § 2 Prawa spółdzielczego) przewidują odpowiedzialność członka do
wysokości zadeklarowanych udziałów. Zmiana przewidziana w projekcie może skutkować
osłabieniem sytuacji finansowej spółdzielni.
6.
W art. 12 projektu ustawy przewidziano możliwość zbywania udziałów na zasadach
określonych w statucie. Stanowi to fundamentalną zmianę w stosunku do dotychczasowych
zasad Prawa spółdzielczego na gruncie których udziały w spółdzielni są niezbywalne. Zmiana
taka stanowi naruszenie jednej z podstawowych zasad dotychczasowego ruchu spółdzielczego
w Polsce, która opierała się na osobistej i niezbywalnej więzi członka ze spółdzielnią.
7.
Zapis art. 14 projektu powiela dotychczasowe zasady zwrotu wpłat dokonanych na
wypowiedziane udziały. Zapisy takie w odniesieniu do banków spółdzielczych nie są jednak
uzgodnione z treścią Dyrektywy CRD IV i określonymi w jej treści wymogami uznania
funduszu udziałowego za kapitał Tier 1. W celu zaliczenia w bankach spółdzielczych
funduszu udziałowego do kapitału Tier 1 konieczne byłoby określenie ustawowe przypadków
w których bank spółdzielczy uprawniony byłby do odmowy zwrotu wpłat dokonanych przez
członków na wypowiedziane udziały.
8.
2
W art. 16 ust. 2 pkt 6 projektu nadal podtrzymuje się prawo członka wglądu do umów
zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Zapis ten nie jest jednak uzgodniony z
treścią Prawa bankowego i zastrzeżoną w jego ramach instytucją tajemnicy bankowej. W
związku z wiążącą bank instytucją tajemnicy bankowej, konieczne byłoby jednoznaczne
rozstrzygnięcie problematyki dostępu członka do treści umów zawieranych przez bank
spółdzielczy, na rzecz zachowania zasady poufności działań banku spółdzielczego. Podobnie
kształtuje się sprawa związana z prawem wglądu członka do protokołów obrad organów
banku spółdzielczego. Zasada poufności działalności banku spółdzielczego oraz tajemnicy
bankowej, przemawia stanowczo za ograniczeniem prawa wglądu członka do dokumentów
banku spółdzielczego.
9.
W art. 17 projektu przewiduje się ustawowe ograniczenie wysokości wpisowego wnoszonego
przez osobę przystępującą do spółdzielni. Zgodnie z art. 17 ust. 1 projektu „Wysokość i
termin zapłaty wpisowego określa statut, jednakże jego wysokość dla nowoprzyjmowanych
członków nie może przekroczyć najniższego miesięcznego wynagrodzenia określonego na
podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę”. Zgodnie z aktualnym stanem
prawnym wysokość wpisowego określa statut i nie ma narzuconej górne granicy tej wpłaty.
Odpowiednio proponowany zapis stanowi ograniczenie zasady swobody kształtowania zasad
funkcjonowania spółdzielni przez członków.
10.
W art. 26 ust. 8 przewidziano zapis, zgodnie z którym mandaty członków organu wybranych
na określoną kadencję wygasają „… z chwilą rozpoczęcia posiedzenia wyborczego organu
uprawnionego do wyboru członków tego organu.”. Rozwiązanie takie jest niebezpieczne dla
ciągłości funkcjonowania organów spółdzielni. Ze względu na przypadki np. siły wyższej
może dojść do sytuacji, w której po otwarciu walnego zgromadzenia wystąpi konieczność
zarządzenia przerwy lub odroczenia jego obrad. W takiej sytuacji spółdzielnia nie posiadałaby
organów upoważnionych do jej reprezentacji. Takie same zastrzeżenia budzi rozwiązanie
przewidujące wygaśnięcie z mocy prawa mandatu z dniem 31 grudnia, bez uwzględnienia
propozycji regulacji określającej sposób funkcjonowania spółdzielni w sytuacji, w której np.
mandaty członków rady nadzorczej wygasną z mocy prawa.
11.
Zgodnie z art. 37 ust. 1 projektu, „Grupa członkowska składa się z członków spółdzielni,
których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką
spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia”.
Dotychczasowe przepisy Prawa spółdzielczego przewidywały tworzenie grup członkowskich
na zasadach określonych w statucie i odpowiednio zapis projektu oznaczałby ograniczenie
swobody regulacyjnej dla członków spółdzielni.
12.
Zgodnie z art. 39 projektu przewiduje się rezygnację z dotychczasowej zasady powoływania
członków rady nadzorczej tylko spośród członków spółdzielni. Według autorów projektu
3
członkiem rady może być każda osoba niezależnie od tego czy posiada członkostwo w
spółdzielni. Taka zmiana podważa zasadę osobistego zaangażowania członków w działalność
spółdzielni i upodabnia funkcjonowanie organów spółdzielni do korporacyjnej struktury
prawa handlowego.
13.
W art. 49 projektu wyklucza się możliwość pełnienia funkcji przedstawiciela w spółdzielni
przez jej pracownika. Zmiana ta pozbawia pracowników spółdzielni będących jednocześnie
jej członkami możliwości szerszego zaangażowania się w działalność spółdzielni w ramach
struktury zebrania przedstawicieli. Biorąc pod uwagę że istotą spółdzielni jest działalność na
rzecz jej członków a praca w spółdzielni jest najpełniejszym wyrazem zaangażowania się
członka w jej rozwój, odpowiednio projektowana zmian stanowiłaby nieuzasadnioną szykanę
dla tych członków którzy są najbardziej zaangażowani w rozwój spółdzielni.
14.
Art. 59 projektu przewiduje możliwość podwyższenia udziałów członkowskich w ciężar
innych funduszy spółdzielni. Rozwiązanie takie narusza zasadę niepodzielności majątku
spółdzielni. W wyniku takiej zmiany może zostać naruszona stabilność finansowa spółdzielni.
15.
Zgodnie z art. 85 projektu spółdzielnia może zostać uznana za niewypłacalną w przypadku,
gdy zaprzestała spłacania wymagalnych zobowiązań, a jej majątek nie wystarcza na
zaspokojenie wszystkich zobowiązań. Przepis nie przewiduje jednocześnie żadnej minimalnej
granicy wymagalnych zobowiązań ani też minimalnego okresu opóźnienia w ich spłacie.
Odpowiednio na gruncie przedmiotowej definicji spółdzielnia jest niewypłacalna nawet jeśli z
drobnych przyczyn technicznych nie spełnia dwóch zobowiązać choćby na znikomą
kilkuzłotową kwotę i opóźnienie trwa minimalny okres choćby 1 dnia. Tak łatwe uznanie
spółdzielni za niewypłacalną jest groźne zwłaszcza dla banku spółdzielczego który wymaga
stabilnych i bezpiecznych regulacji prawnych. Z tego względu zapisy projektu w zakresie
podstaw uznania spółdzielni za niewypłacalną należy uznać za zbyt liberalne i w związku z
tym niebezpieczne dla ruchu spółdzielczego.
Z poważaniem
Radca Prawny
Piotr Kowalewski
4
5