Osady polodowcowe w Niebylcu

Osady polodowcowe w Niebylcu
Rzeszów
Lokalizacja:
województwo podkarpackie
powiat strzy¿owski
gmina Niebylec
miejscowoϾ Niebylec
Region geograficzny:
Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie
Pogórze Œrodkowobeskidzkie
Pogórze Dynowskie
Jednostka geologiczna:
Zewnêtrzne Karpaty fliszowe
p³aszczowina skolska
pokrywa czwartorzêdowa
1
Obiektem jest ods³oniêcie w starej ¿wirowni zlokalizowanej w odleg³oœci oko³o 150 m na zachód od drogi
krajowej z Rzeszowa do Barwinka i oko³o 100 m od drogi
z Niebylca do GwoŸdzianki. Z tej drogi znajduje siê wjazd
na teren wyrobiska.
Geologicznie ¿wirownia znajduje siê w wewnêtrznej
czêœci p³aszczowiny skolskiej na terenie tzw. depresji
strzy¿owskiej, wype³nionej sfa³dowanymi utworami oligocenu
i miocenu.
W œcianie dawnej ¿wirowni, o d³ugoœci 80 m i wysokoœci
ponad 20 m, ods³ania siê profil utworów rzeczno- i jeziorno-lodowcowych z okresu zlodowacenia Sanu przykry2 tych kilkumetrow¹ pokryw¹ utworów lessopodobnych
z okresu zlodowacenia Wis³y. W sp¹gu wyrobiska miejscami ods³aniaj¹ siê piaskowce kliwskie warstw menilitowych
wieku oligoceñskiego (34-23 mln lat temu). S¹ to be¿owe,
grubo³awicowe piaskowce kwarcowe, spêkane, pociête uskokami i przek³adane cienkimi warstwami brunatnych ³upków.
Na erozyjnej powierzchni piaskowców kliwskich le¿y gruba seria utworów ¿wirowo-piaszczystych, reprezentuj¹cych
osady powsta³e w rzekach wyp³ywaj¹cych z czo³a l¹dolodu.
W materiale okruchowym ¿wirów rozpoznajemy fragmenty
ska³ buduj¹cych pod³o¿e tych osadów (piaskowce, zlepieñce
i ³upki) oraz ska³y krystaliczne przyniesione przez lodowiec
a¿ ze Skandynawii.
Nad tymi osadami le¿y pakiet i³ów warwowych
3 charakteryzuj¹cych siê laminacj¹ poziom¹, polegaj¹c¹
na wielokrotnym powtarzaniu siê grubszych lamin jasnych i cieñszych ciemnych. Para lamin – jasna i ciemna
powstaje w okresie 1 roku: jasna w lecie, a ciemna w
zimie. Ró¿nica wynika ze zmiennej dostawy materia³u
okruchowego, iloœci tlenu i substancji organicznej. Pakiet
ten, o mi¹¿szoœci 2 m, powsta³ w jeziorze usytuowanym
na przedpolu l¹dolodu i zosta³ zaburzony sp³ywami
synsedymentacyjnymi, czyli takimi, które zachodzi³y w
trakcie sedymentacji. W i³ach obserwujemy tak¿e liczne
struktury deformacyjne: uskoki i fa³dy.
146
5526
4564
Krosno
4566
Powy¿ej zalegaj¹ gliny lessopodobne, reprezentuj¹ce
osady eoliczne z³o¿one z py³u kwarcowego, wêglanu wapnia
i minera³ów ilastych.
Oko³o 3 km na zachód przebiega czarny szlak turystyczny: Czudec – Babica – Wy¿ne – Godowa – Brze¿anka.
¯wirownia w Niebylcu jest unikatowym ods³oniêciem w
Karpatach. Mo¿na tutaj zapoznaæ siê z najlepiej ods³oniêtym
profilem utworów rzeczno- i jeziorno-lodowcowych, z
których szczególnie i³y warwowe s¹ ewenementem w
Karpatach. Najbardziej atrakcyjne (poznawczo i wizualnie)
s¹ struktury deformacyjne tych utworów: fa³dy, fleksury i
uskoki. Œwiadcz¹ one o ruchach tektonicznych, prawdopodobnie zwi¹zanych z izostatycznym odprê¿eniem po
ust¹pieniu lodowca.
The post-glacial sediments in Niebylec
The old gravel pit is located about 150 meters west from
the Rzeszów-Barwinek state highway and about 100 meters
aside the Niebylec-GwoŸdzianka local road.
The area belongs to the inner part of the Skole Unit,
which forms so-called Strzy¿ów Depression filled with
folded Oligocene and Miocene sediments.
In the quarry bottom the Kliwa Sandstones (member of
the Menilite Beds) are occassionally visible. The erosional
surface separates the sandstones from the thick series of
sands and gravels which are outwash sediments deposited
by glacial meltwaters. The clastic material consists of sandstones, conglomerates and shales fragments derived from
the bedrock as well as of erratic material transported by ice
sheet from Scandinavia.
The fluvial deposits are covered by varve clays with typical, rhythmic, light and dark, horizontal lamination. These are
overlain by loess-like clays composed of quartz dust, calcium
carbonate and clay minerals. This part of the succession represents aeolian sedimentation of the glacial period.
The gravel pit in Niebylec is a unique exposure in the
whole Carpathians.
Niebylec
1
2
3
Wybrana literatura: 137, 138, 459, 460, 461
Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:
T. Malata (2005)
147