PROBLEMATYKA SAMOBÓJSTW

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI
PROBLEMATYKA
SAMOBÓJSTW
WYBRANE ZAGADNIENIA
Materiały do przeprowadzenia zajęć
z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej
ISBN 83-921521-1-5
WARSZAWA 2005
-1-
-2-
PLAN - KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej
z zakresu profilaktyki samobójstw.
TEMAT:
PROBLEMATYKA SAMOBÓJSTW – WYBRANE ZAGADNIENIA.
CELE:
1. Przedstawienie zasięgu zjawiska samobójstw w środowisku cywilnym
i wojskowym.
2. Zapoznanie uczestników zajęć z podstawowymi pojęciami dotyczącymi
omawianej problematyki.
3. Przedstawienie cech i wskaźników zespołu przedsamobójczego.
4. Zapoznanie uczestników zajęć z formami działań zapobiegających
występowaniu aktów samobójczych wśród żołnierzy.
CZAS:
2 x 45’
METODY:
Wykład, prezentacja foliogramów, dyskusja.
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Foliogramy, rzutnik światła dziennego lub projektor multimedialny.
MIEJSCE:
Świetlica, sala wykładowa.
ZAGADNIENIA:
1. Informacje wstępne oraz dane statystyczne dotyczące samobójstw.
2. Podstawowe pojęcia dotyczące problematyki samobójstw.
3. Symptomy zespołu przedsamobójczego.
4. Czynniki ryzyka zachowań samobójczych – rozpoznawanie skłonności
do autoagresji wśród żołnierzy.
5. Przeciwdziałanie zachowaniom autodestrukcyjnym żołnierzy.
6. Zasady postępowania dowódcy wobec żołnierza wskazującego
objawy zagrożenia samobójstwem.
7. Gdzie można uzyskać pomoc?
-3-
LITERATURA:
1. Araszkiewicz A. Interwencje kryzysowe w warunkach służby wojskowej.
W: A. Florkowski, W. Gruszczyński (red.). Zdrowie psychiczne żołnierzy.
Łódź 2000. ss.244 – 256.
2. Caban Z. Zapobieganie samobójstwom żołnierzy. W: A. Florkowski,
W. Gruszczyński (red.). Zdrowie psychiczne żołnierzy.
Łódź 2000. ss. 233 – 243.
3. Florkowski A., Gruszczyński W. Autoagresja w wojsku. W: A. Florkowski,
W. Gruszczyński (red.). Zdrowie psychiczne żołnierzy.
Łódź 2000. ss. 204 – 216.
4. Florkowski A. Zespół przedsamobójczy u żołnierzy. W: A. Florkowski,
W. Gruszczyński (red.). Zdrowie psychiczne żołnierzy.
Łódź 2000. ss. 229 – 232.
5. Hołyst B. Samobójstwo – przypadek czy konieczność. Warszawa 1983.
6. Jarosz M. Samobójstwa. Ucieczka przegranych. Warszawa 2004.
7. Kanarski L.(red.) Zachowania autoagresywne żołnierzy. Warszawa 1996.
8. Kanarski L. Negatywne zjawiska w służbie wojskowej
i metody ich ograniczania. W: M.J. Dyrda (red) Psychologia w wojsku.
Warszawa 1997. ss. 101 – 124.
9. Kocur J. Ocena czynników ryzyka samobójstwa u żołnierzy
W: A. Florkowski, W. Gruszczyński (red.). Zdrowie psychiczne żołnierzy.
Łódź 2000. ss. 217 – 228.
10. O’Connor R., Sheehy N. Zrozumieć samobójcę. Gdańsk 2002.
11. Ringel E. Gdy życie traci sens. Szczecin 1987.
12. Szlagura W., Madejski M. Interwencja kryzysowa. Podejście profesjonalne.
Niepublikowane materiały szkoleniowe. Bielsko Biała 2000 – 2002.
13. Ułasiuk F.. Samobójstwa w wojsku. Warszawa 1994.
14. Wydział Prasowy Komendy Głównej Policji. Statystyka – Samobójstwa
w 2003 roku.
-4-
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
L.p.
TREŚĆ ZAGADNIENIA
CZAS
WSKAZÓWKI
ORGANIZACYJNO
- METODYCZNE
5 min
Slajd 1
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1.
Zapoznanie uczestników z tematem i celem zajęć
CZĘŚĆ ZASADNICZA
2.
Zagadnienie 1. Informacje wstępne oraz dane statystyczne dotyczące samobójstw.
10 min
Krótki wstęp na temat zjawiska samobójstw
– ze skryptu.
Omawiamy dane statystyczne przedstawione na
wykresach dotyczących samobójstw w populacji
ogólnej i wojsku:
1. Samobójstwa usiłowane i dokonane w ogólnej
populacji w latach 1999 – 2003.
2. Samobójstwa usiłowane i dokonane w wojsku
w latach 1999 - 2003 -ogólnie.
3. Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy
służby zasadniczej w latach 1999 – 2003.
4. Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy
zawodowych w latach 1999 – 2003.
5. Zamachy samobójcze, których przyczyna
związana była ze służbą wojskową
Najczęstsze sposoby popełnienia samobójstw:
w populacji ogólnej:
• powieszenie,
• rzucenie się z wysokości,
• zażycie środków nasennych
w wojsku:
• postrzelenie,
• powieszenie.
Najczęstsze przyczyny zamachów samobójczych:
wśród kadry to:
- nieporozumienia rodzinne,
- trudności w służbie
- zaburzenia zdrowia psychicznego.
wśród żołnierzy służby zasadniczej:
- zawód miłosny,
- nieporozumienia rodzinne,
- lęk przed karą,
- trudna sytuacja materialna,
- trudności adaptacyjne.
-5-
Slajdy: 2 – 6
Folia: 1
(tylko wykresy
1,2)
Slajd: 7
Folia: 2
Okoliczności i miejsce popełniania samobójstw:
• w czasie pełnienia warty (służby),
• na samowolnym oddaleniu,
• na przepustce i urlopie,
• w czasie wolnym na terenie jednostki
wojskowej
• w innych okolicznościach.
3.
Najwięcej zamachów samobójczych popełnianych
jest przez żołnierzy w godzinach: 5.00 – 7.00, 19.00
– 22.00. Najczęściej w poniedziałki, zwłaszcza po
powrocie żołnierza z przepustki lub urlopu.
Zagadnienie 2. Podstawowe pojęcia dotyczące
problematyki samobójstw.
10 min
Slajdy: 8 – 9
Folia: 3
Najczęściej pojęcie samobójstwa definiuje się następująco:
Samobójstwo to proces stanowiący ciąg reakcji
(fizycznych i psychicznych) składających się na tzw.
zachowanie samobójcze, które istnieje od momentu,
gdy w świadomości człowieka odebranie sobie życia
pojawia się jako cel działania.
Na samobójstwo składają się:
• myśli,
• tendencje,
• decyzja samobójcza,
• końcowy akt samobójczy.
4.
W procesie samobójstwa możemy wyróżnić:
- fazę wyobrażeniową, w której dominują myśli o
śmierci, wyobrażanie sobie własnej śmierci i sytuacji
bezpośrednio lub pośrednio z samobójstwem związanych. Osoba akceptuje wewnętrznie śmierć samobójczą jako sposób na rozwiązanie swoich problemów,
- fazę pragnieniową, w której wcześniejsze rozważania dotyczące rozwiązania własnych problemów
na drodze samobójstwa, stają się realnymi dążeniami
i w tym momencie podejmowane są już próby samobójcze.
Zagadnienie 3. Symptomy zespołu przedsamobój- 10 min
czego.
Zespół przedsamobójczy (presuicydalny) to szczególny stan emocjonalny polegający na skierowaniu
myśli i dążeń do spraw związanych ze śmiercią
i samobójstwem oraz towarzyszącym mu przekonaniem o funkcjonowaniu w sytuacji bez wyjścia
i braku możliwości uzyskania pomocy.
-6-
Slajd: 10
Folia: 3
Elementy składowe zespołu przedsamobójczego:
- zawężenie funkcjonowania i dominacja negatywnych doznań emocjonalnych,
- intensywne rozważania o samobójstwie, fantazje
samobójcze,
- hamowanie wybuchów agresji i kierowanie agresji na własną osobę.
5.
Objawy zespołu przedsamobójczego, które można
zaobserwować:
- prezentowanie przekonania, że jest się w sytuacji
bez wyjścia,
- w zachowaniu dominuje lęk, bezradność, widzenie świata przez tzw. „czarne okulary”,
- poczucie mniejszej wartości,
- dominacja sfery emocjonalnej, racjonalne myślenie spychane jest na dalszy plan,
- zawężenie stosunków międzyludzkich,
- wybuchy agresji są hamowane, dominuje tendencja do kierowania agresji przeciwko samemu sobie,
- ucieczka od realnych trudności w świat fantazji
o śmierci i samobójstwie,
- wypowiadanie myśli o swojej śmierci, porządkowanie spraw,
- UWAGA !!! nagły powrót do dobrego funkcjonowania – może być sygnałem ostrzegawczym o podjęciu decyzji o samobójstwie i związanej z tym ulgi.
Zagadnienie 4. Czynniki ryzyka zachowań sa15 min
mobójczych – rozpoznawanie skłonności do autoagresji wśród żołnierzy.
Slajd: 11
Folia: 4
Główne czynniki ryzyka zamachu samobójczego:
• czynniki społeczno-demograficzne: wiek, płeć,
sytuacja rodzinna, sytuacja zawodowa, sytuacja
społeczna,
• usiłowanie samobójstwa w ostatnim okresie,
• stan somatyczny: przewlekłe bóle, przewlekłe
choroby, ciężkie operacje, zaawansowane stadium choroby o złym rokowaniu;
• stan psychiczny:
depresja, uzależnienia, choroby psychiczne, stany silnego napięcia emocjonalnego i rozdrażnienia, zwłaszcza u osób z zaburzeniami osobowości.
Swoistość zagrożenia samobójstwem w służbie
wojskowej:
1. Zmienne społeczne, które mogą negatywnie
wpływać na psychikę żołnierza:
- zmiana rytmu i warunków życia,
- zerwanie lub ograniczenie więzi rodzinnych
i koleżeńskich,
Slajd: 12
Folia: 5
-7-
Slajd: 13
Folia: 5
- ryzyko rozpadu związku z sympatią,
- zmiana pozycji społecznej,
- zmiana zwyczajów i obyczajów – nowe sposoby
zachowania,
- przeciążenia służbą i pracą;
- ryzyko kontaktu z patologicznymi zachowaniami;
w tym tzw. „falą”
2. Zmienne psychologiczne, które mogą negatywnie wpływać na psychikę żołnierza:
- przymus szkolenia i działania z bronią,
- ograniczenie wolności osobistej,
- ograniczone możliwości odpoczynku, regeneracji
sił itp.,
- konieczność podporządkowania się rygorom,
działanie na rozkaz,
- zagrożenie utraty zdrowia lub życia w działaniach wojskowych,
- ograniczone wsparcie osób bliskich,
- odpowiedzialność za wykonanie zadania,
- brak motywacji do służby,
- hierarchizacja, czasami przedmiotowe traktowanie żołnierza.
3. Inne zjawiska
- stopień skomplikowania zadań i obowiązków
wynikających ze specyfiki rodzaju wojsk,
- skłonność do oceny aktów samobójczych, samookaleczeń jako metod na uchylania się od służby
wojskowej lub uniknięcia odpowiedzialności za
przewinienia.
Rozpoznawanie skłonności do autoagresji:
1. Obserwacja
Pojawienie się lub nasilenie zachowań, reakcji zauważalnie innych od dotychczas spotykanych, oznacza
potrzebę bliższego zainteresowania się żołnierzem,
i wyjaśnienia przyczyn tego stanu rzeczy. Sygnały
ostrzegawcze dotyczą głównie zmian w:
- ilości spożywanego jedzenia,
- ilości czasu snu, odpoczynku,
- dbałości o wygląd zewnętrzny,
- intensywności kontaktów koleżeńskich,
- aktywności i usposobieniu.
Obserwacją należy objąć szczególnie tych żołnierzy, którzy:
- podejmowali w przeszłości próby zachowań autoagresywnych,
- bliska im osoba ciężko choruje, zmarła, zwłaszcza śmiercią samobójczą,
- mają kłopoty w domu (finansowe, socjalne, kłótnie rodziców, rozwód rodziców),
- rozstali się z dziewczyną,
-8-
Slajdy: 14 - 15
Folia: 6
6.
- doświadczali przemocy fizycznej lub psychicznej,
- stronią od kolegów,
- przez długi czas nie mieli informacji od najbliższych,
- stopniowo pogarszają się ich wyniki szkolenia
i dyscypliny.
2. Wywiad i rozmowa
a) prowadzenie rozmów przy każdej nadarzającej
się okazji,
b) rozmowy wcześniej przygotowane, których celem jest zebranie interesujących nas informacji,
3. Zbieranie i wymiana informacji o żołnierzu poprzez:
- kontakty z rodziną żołnierza;
- zapoznawanie z wpisami zawartymi w dokumentacji – np.: wtórniki kart ewidencyjnych, opinie służbowe;
- korzystanie z pomocy psychologa, oficera społeczno – wychowawczego, lekarza w jednostce.
Zagadnienie 5. Przeciwdziałanie zachowaniom
10 min
autodestrukcyjnym żołnierzy.
Przeciwdziałanie zachowaniom autoagresywnym
wśród żołnierzy może być realizowane poprzez (szersze omówienie w skrypcie):
1. Przezwyciężanie sytuacji kryzysowych.
- możliwe jest w większości przypadków uchwycenie momentu pojawienia się trudności i problemów,
np.: poprzez śledzenie przebiegu adaptacji,
- należy stworzyć możliwość kontrolowanego upustu agresji i odreagowania emocji dzięki np.: zajęciom sportowym,
- żołnierza zagrożonego autoagresją nie wolno pozostawić samego,
- nie można dopuszczać do naruszania godności
osobistej żołnierza, poniżania go lub instrumentalnego traktowania.
2. Wspomaganie procesu adaptacji.
- racjonalne obciążanie nowymi obowiązkami
i zadaniami,
- dostosowywanie wymagań do indywidualnych
możliwości podwładnych,
- dbałość o możliwości odpoczynku i regeneracji sił,
- zapewnienie kontaktu z bliskimi.
-9-
Slajdy 16 - 18
Folia: 7
3. Doskonalenie stosunków interpersonalnych.
- stanowcze i sprawiedliwe reagowanie na sygnały
i przypadki naruszania zasad wspólnego życia
w pododdziale,
- skuteczne i szybkie przeciwdziałanie próbom łamania tych zasad,
- nagradzanie za dobre efekty pracy czy ponadprzeciętne wywiązywanie się z obowiązków,
- sprawiedliwy system przepustek i urlopów.
4. Organizacja pracy i wypoczynku.
- właściwa i jednocześnie atrakcyjna organizację
przebiegu zajęć szkoleniowych, przeciwdziałanie
monotonii, unikanie bezczynności,
- właściwy wypoczynek, odpowiednia ilość snu,
- tworzenie możliwości efektywnego zaspokajanie
podstawowych potrzeb biologicznych.
7.
5. Właściwa organizacja systemu pełnienia służb.
- sprawiedliwy, dostosowany do indywidualnych
obciążeń system wyznaczania do pełnienia służb,
- zapewnienie czasu na odpoczynek i zapoznanie
się z obowiązkami przed służbą,
- kontrola i nadzorowanie pełnienia służb,
- dbałość o odpowiednie zabezpieczenie warunków socjalno – bytowych w miejscach pełnienia
służb,
- rozpoznawanie stanu psychicznego i fizycznego
żołnierzy wyznaczonych do pełnienia służby
wartowniczej.
Zagadnienie 6. Zasady postępowania wobec żoł- 15 min
nierza wykazującego objawy zagrożenia samobójstwem.
Pomoc dla żołnierza powinna opierać się o ogólne i
podstawowe zasady pracy indywidualnej z podwładnym:
• wysłuchanie,
• okazywanie zainteresowania,
• zrozumienie,
• bycie bliskim i wczuwającym się w sytuację
żołnierza.
Zasady obowiązujące w trakcie przeprowadzania interwencji wobec osoby zagrożonej samobójstwem:
1. Nawiązanie kontaktu, słuchanie i zrozumienie.
Aby nawiązać kontakt: słuchaj, okazuj zrozumienie i
zainteresowanie. Nie oceniaj, bądź spokojny, cierpliwy, życzliwy, bliski i empatyczny.
- 10 -
Slajdy: 19 - 23
Folia: 8
2. Ocena rzeczywistości.
- dokonaj oceny sytuacji, na ile poważne są zamiary samobójcze,
- dowiedz się, jak wysokie jest ryzyko podjęcia
próby samobójczej, zadbaj o bezpieczeństwo tej
osoby - nie wolno pozostawiać go samego.
3. Ocena natężenia emocji.
- oceń jak silne są w tej chwili emocje danej osoby,
zwłaszcza lęk, rozpacz, agresja, rozmawiaj o tych
emocjach, aby umożliwić ich ekspresję,
- nie pocieszaj w stylu: „weź się w garść”, „nie
myśl o tym”, „inni mają gorzej”, „wszystko będzie dobrze”, zazwyczaj takie słowa wywołują
przeciwną reakcję.
4. Traktowanie rozmówcy poważnie.
- nie lekceważ ani nie umniejszaj znaczenia tego
co mówi. Każda skarga i każde odczucie wyrażone przez zagrożoną osobę jest dla niej ważne,
5. Zadawanie właściwych pytań.
Nie należy bać się zadawania pytań wprost osobie
mającej myśli samobójcze. Badania wykazały, że
bezpośrednie pytania o samobójstwo, zadane w odpowiednim czasie, rzadko powodują szkodę.
6. Odnalezienie osobistego systemu wsparcia.
- oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą
być dla niego oparciem w pokonywaniu kryzysu,
co mu dotąd pomagało,
- pomóż mu odkryć alternatywne rozwiązania
kryzysu,
- warto abyś dowiedział się, kto jest ważną osobą
w jego życiu (mającą największy wpływ na jego
życie), oświadczając jednocześnie, że znajomość
tych osób jest jednym z elementów pomocy, (poprzez pytania typu: Kogo chciałbyś mieć teraz
przy sobie?, Czy chcesz, abym cię z kimś skontaktował)
7. Podjęcie działania.
- staraj się skłonić (ale nie wymuszaj) rozmówcę
do podjęcia decyzji, by zrobił coś konstruktywnego w celu zmiany swojej sytuacji,
- jeśli jest to potrzebne, przejmij inicjatywę i bądź
stanowczym,
- miej na uwadze, że kryzys niekoniecznie można
uznać za miniony tylko dlatego, że osoba zagrożona twierdzi, że tak się stało.
- 11 -
8. Organizacja wsparcia i pomocy profesjonalnej
- staraj się zapewnić system wsparcia dla zagro
żonej osoby, w tym celu, w działanie włączyć powinno się jak najwięcej pozytywnie nastawionych i życzliwych osób,
- skontaktuj osobę w kryzysie z lekarzem lub psychologiem,
- jeśli podejrzewasz, że istnieje realne zagrożenie
życia (wypowiadany zamiar pozbawienia się życia) wezwij pomoc lekarską.
Podsumowanie:
Co jest wskazane w kontakcie z osobą zagrożoną samobójstwem a co przeciwwskazane.
1.Wskazania
- prowokować i zachęcać do „wygadania się”,
- tworzyć atmosferę pełnej akceptacji (osoby zagrożonej samobójstwem),
- otwarcie podejmować temat, zadawać pytania,
- ocenić zagrożenie – myśli, plany, fantazje,
- kontrolować sytuację,
- wydobywać „mocne strony” i zasoby wewnętrzne osoby,
- odwoływać się do wcześniej przeżytych trudnych
sytuacji, z którymi osoba sobie poradziła skutecznie,
- zorganizować system wsparcia,
- pokazywać tymczasowość sytuacji, otwierać perspektywy, możliwości,
- kierować do specjalisty – konkretnej osoby
(uprzedzonej o sytuacji),
- wezwać pomoc lekarską,
2. Przeciwwskazania
- zbyt szybkie oceniane – tzw. etykietowanie,
- powoływanie się na własny system wartości,
- lekceważenie problemów osoby zagrożonej
samobójstwem,
- zbyt szybkie kończenie kontaktu – ze względu na
brak czasu,
- ograniczanie czasu spotkania, rozmowy,
- zadawanie pytań w formie „przesłuchania”,
- wymuszanie zobowiązań, podejmowania decyzji,
dokonywania wyborów,
- używanie sloganów w stylu „wszystko będzie
dobrze”, „to nie jest aż taki problem”, „weź się
w garść” itp.,
- dawanie „dobrych rad”,
- 12 -
Slajdy: 24 - 25
Folia: 9
- wzbudzanie poczucia winy,
- ujawnianie własnych negatywnych stanów emocjonalnych – np.: zniecierpliwienia, zniechęcenia, złości itp.,
- zostawianie osoby bez opieki, pomocy,
- obiecywanie nierealnych działań na rzecz osoby
zagrożonej samobójstwem,
CZĘŚĆ KOŃCOWA
8.
Zagadnienie 7. Gdzie może uzyskać pomoc osoba
doświadczająca kryzysu i przeżywająca poważne
problemy?
10 min
Slajd: 26
- Na terenie jednostki: gabinet konsultanta ds. psychoprofilaktyki, gabinet lekarski, kancelaria
oficera społeczno – wychowawczego, itp.,
- Poradnie Zdrowia Psychicznego, Punkty Konsultacyjne działające w regionie stacjonowania
jednostki wojskowej,
- Ogólnopolskie i regionalne telefony zaufania.
Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na pytania
uczestników.
Opracowano w Oddziale Społecznych
Problemów Służby i Psychoprofilaktyki
- 13 -
NOTATKI:
- 14 -
SKRYPT DO KONSPEKTU
SKRYPT DO KONSPEKTU
PROBLEMATYKA
SAMOBÓJSTW – WYBRANE ZAGADNIENIA
PROBLEMATYKA SAMOBÓJSTW – WYBRANE ZAGADNIENIA
dodo
przeprowadzenia
profilaktyki
samobójstw
przeprowadzenia zajęć
zaj�� zz profilaktyki
samobójstw
Wstęp
Wst�p
Każdy zamach Ka�dy
samobójczy
porusza
opinię
publiczną
społeczne zaniezamachżołnierza
samobójczy
�o�nierza
porusza
opini�i budzi
publiczn�
zaniepokojenie.
Dzieje si�
dlatego, �e wydarzenia
i budzi się
spo�eczne
pokojenie. Dzieje
tak dlatego,
że wydarzenia
te tak
są nagłaśniane
przez media, często w
nag�a�niane
przez
media,
cz�sto
w
sensacyjny
sposób,
rzadko wrażenie, że
te
s�
sensacyjny sposób, rzadko odpowiadający rzeczywistości. Może to stwarzać
odpowiadaj�cy rzeczywisto�ci. Mo�e to stwarza� wra�enie, �e
samobójstwasamobójstwa
popełniane przez
żołnierzy
znacznies�
częstsze
niż cz�stsze
w całej populacji.
Jednakprzezsą�o�nierzy
znacznie
ni�
pope�niane
że analiza epidomiologiczno
statystyczna
orazepidomiologiczno
ocena motywów– i statystyczna
okoliczności samobójstw
analiza
w ca�ej populacji. –Jednak�e
samobójstw
�o�nierzy
oraz ocena
motywów
i okoliczno�ci
żołnierzy dowodzi,
że ani
zagrożenie
samobójstwem
ani skala
tego dowodzi,
zjawiska�e
nie są w wojsku
ani zagro�enie samobójstwem ani skala tego zjawiska nie s� w wojsku
większe niż wi�ksze
w innych
a w porównaniu
z ogólnokrajowymi
wskaźnikami sani�środowiskach,
w innych �rodowiskach,
a w porównaniu
z ogólnokrajowymi
mobójstw popełnianych
przez mężczyzn
w odpowiednich
przedziałach
wiekowych, wskaźpope�nianych
przez m��czyzn
w odpowiednich
wska�nikami samobójstw
wiekowych,
wska�niki
przedzia�ach
niki samobójstw
żołnierzy
są wyraźnie
niższe.samobójstw �o�nierzy s� wyra�nie
ni�sze.
Dane
dotyczącesamobójstw
samobójstw
Dane statystyczne
statystyczne dotycz�ce
Komendy G�ównej
Policji
(danewedług
wed�ug Komendy
(dane
Głównej
Policji
oraz
Naczelnej
Prokuratury
Wojskowej)
oraz Naczelnej Prokuratury Wojskowej)
Samobójstwa
dokonanewwpopulacji
populacji
ogólnej
ogólnej
Samobójstwausiłowane
usi�owane ii dokonane
w latach
w
latach1999
1999– –2003.
2003.
7000
6000
5182
5621
5712
5928
5467
5000
4000
dokonane
3000
usi�owane
2000
890
1000
674
741
833
828
0
1999
2000
2001
2002
2003
Samobójstwa usi�owane i dokonane w wojsku
w latach 1999 - 2003 -ogólnie.
Samobójstwa usiłowane i dokonane w wojsku
w latach 1999 - 2003 -ogólnie.
60
dokonane
52
usi�owane
50
40
40
36
34
30
10
20
19
20
13
12
7
4
0
1999
2000
2001
- 15 -
2002
2003
1
Samobójstwa usi�owane i dokonane �o�nierzy s�u�by zasadniczej
w latach 1999 – 2003.
Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy służby zasadniczej
w latach 1999 – 2003.
40
dokonane
33
35
30
usi�owane
27
26
24
25
20
17
15
13
10
11
7
7
5
3
Samobójstwa usi�owane i dokonane �o�nierzy zawodowych
0
w latach 1999 – 2003.
1999
2000
2001
2002
2003
Samobójstwa usi�owane i dokonane �o�nierzy zawodowych
w latach 1999 – 2003.
40
Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzydokonane
zawodowych
35
usi�owane
w latach 1999 – 2003.
30
25
20
15
10
5
0
40
dokonane
35
19
usi�owane
30
14
12
25
9
9
19
20
15
0
10
1999
9
5
0
0
2000
2001
2002
5
0
14
1
12
9
2003
0
0
0
1
1999
2000
2001
2002
5
2003
Zamachy samobójcze,
Zamachyby�a
samobójcze,
ze s�u�b� wojskow�.
których przyczyna zwi�zana
których przyczyna związana była ze służbą wojskową.
Zamachy samobójcze,
52
50
których przyczyna 45zwi�zana by�a ze s�u�b� wojskow�.
40
40
30
20
10
0
52
50
45
40
10
0
40
liczba samobójstw
30
20
27
zwi�zek ze s�u�b�
zwi�zek ze s�u�b�
4
0
27
5
liczba samobójstw
1999
2000
2001
4
5
2000
2001
0
1999
20
- 16 -
3
2
2002
2003
20
3
2
2002
2003
2
sposoby
przyczyny
okoliczności
miejsce
Najczęstsze sposoby, przyczyny i miejsca
popełniania zamachów samobójczych.
Populacja ogólna
Wojsko
– powieszenie,
– postrzelenie,
– rzucenie się z wysokości,
– powieszenie
– zażycie środków nasennych
– choroba psychiczna,
Kadra zawodowa:
– nieporozumienia rodzinne,
- nieporozumienia rodzinne,
– przewlekła choroba,
- trudności w służbie
– warunki ekonomiczne,
- zaburzenia zdrowia
– zawód miłosny,
psychicznego
– nagła utrata źródeł
Żołnierze zsw :
utrzymania,
- zawód miłosny,
– śmierć bliskiej osoby.
- nieporozumienia rodzinne
- lęk przed karą,
- trudna sytuacja materialna,
- trudności adaptacyjne.
− mieszkanie,
− w czasie pełnienia warty
− pomieszczenia gospodarcze,
(służby),
− pod wpływem alkoholu.
− na samowolnym oddaleniu,
− na przepustce i urlopie,
− w czasie wolnym,
na terenie jw,
Najwięcej zamachów samobójczych popełnianych jest przez żołnierzy w godzinach pozaszkoleniowych, z nasileniem w godzinach: 5.00 – 7.00, 19.00 – 22.00. Wśród dni tygodnia
najczęściej do zachowań autoagresywnych dochodzi w poniedziałki, często po powrocie żołnierza z przepustki lub urlopu.
Podstawowe pojęcia dotyczące problematyki samobójstw.
W dostępnej literaturze przedmiotu zjawisko samobójstwa określane jest mianem szczególnego zachowania autoagresywnego.
Samo pojęcie samobójstwa jest określane bardzo różnorodnie:
Według E. Stengela (za: Florkowski, Gruszczyński 2000) samobójstwo to świadomie podjęty akt autoagresji, co do którego dana osoba nie może mieć pewności, że go przeżyje.
R. F. Diekstra (za: O’Connor, Sheehy 2002) zdefiniował samobójstwo jako wybrane dobrowolnie zachowanie, które w możliwie najkrótszym terminie ma spowodować własną śmierć.
B. Hołyst (1983) określa samobójstwo nie w kategoriach zdarzenia, ale procesu stanowiącego ciąg reakcji składających się na tzw. zachowanie samobójcze, które istnieje od
momentu, gdy w świadomości człowieka samobójstwo pojawia się jako cel działania.
- 17 -
Na samobójstwo składają się:
− myśli,
− tendencje,
− decyzja samobójcza,
− końcowy akt samobójczy.
Przelotne myśli o śmierci i samobójstwie są dość powszechne, ale natrętne rozważania tej treści należą już do patologii.
Myśli samobójcze to skierowanie świadomości na sprawy związane ze śmiercią, rozstaniem z bliskimi, obrachunkami z innymi itp. Tego typu myśli występują bardzo często, jednak tylko czasami prowadzą do aktu samobójczego.
Nasilenie sytuacji konfliktowych i uporczywe trwanie przy myśli o śmierci oraz planowanie zamachu samobójczego nazywane jest często tendencją samobójczą.
W procesie samobójstwa możemy wyróżnić:
• fazę wyobrażeniową, w której dominują:
− myśli o śmierci,
− wyobrażanie sobie własnej śmierci
− wyobrażanie sobie sytuacji bezpośrednio lub pośrednio z samobójstwem
związanych.
− Osoba akceptuje wewnętrznie śmierć samobójczą jako sposób na rozwiązanie
swoich problemów.
• fazę pragnieniową, w której:
− rozważania o samobójstwie stają się realne,
− podejmowane są już próby samobójcze.
Szereg objawów charakterystycznych dla fazy pragnieniowej w literaturze określa się jako
zespół przedsamobójczy (presuicydalny) (Ringel 1987).
Symptomy zespołu przedsamobójczego.
Zespół przedsamobójczy (presuicydalny) to szczególny stan emocjonalny polegający na:
− skierowaniu myśli i dążeń do spraw związanych ze śmiercią i samobójstwem,
− przekonaniu o funkcjonowaniu w sytuacji bez wyjścia i braku możliwości
uzyskania pomocy.
Elementy składowe zespołu przedsamobójczego:
− zawężenie funkcjonowania i dominacja negatywnych doznań emocjonalnych, dotyczy ono:
− poczucie ograniczenia własnych możliwości, tzw. zawężenie sytuacyjne. Charakteryzuje
się ono utratą równowagi między warunkami życia a poczuciem osobistych możliwości,
człowiek uznaje, że sytuacja w której się znalazł zagraża mu i jednocześnie nie można jej
zmienić, przezwyciężyć. Własną osobę odbiera jako bezradną, bezsilną, zdaną na łaskę
losu, w sytuacji bez wyjścia. Takie odczucia mogą się pojawić jako skutek nieszczęścia
losowego (nieuleczalna choroba, utrata kogoś bliskiego), w wyniku własnego postępowania lub wskutek własnych wyobrażeń (np.: lęk przed rakiem i odbieranie choroby nowotworowej jako śmiertelnej, nieuleczalnej);
- 18 -
− zawężenia świata uczuć – tzw. zawężenie dynamiczne – jego przejawem jest widzenie
świata przez „czarne okulary” – negatywne emocje silnie ukierunkowują nastrój, myśli,
skojarzenia, wyobrażenia, działania w kierunku autodestrukcji. Takie jednostronne odczuwanie prowadzi do depresji, rozpaczy, paniki lub też do odrętwienia. Myśli o samobójstwie stają się natrętne i osłabiają lub wyłączają instynkt samozachowawczy;
− zawężenie stosunków międzyludzkich – osoby zagrożone samobójstwem czują się osamotnione, odizolowane, opuszczone i niezrozumiane;
− zawężenie świata wartości – człowiek zagrożony samobójstwem swój świat wartości ma
znacznie zaburzony, może się to przejawiać poprzez brak lub stopniową utratę poczucia
wartości własnej osoby i spraw dotąd ważnych, obniżenie wartości lub przyjęcie systemu
wartości znacznie różniącego się od ogólnie przyjętego w danej społeczności;
− intensywne rozważania o samobójstwie, fantazje samobójcze.
Fantazje samobójcze mogą mieć różną jakość i nasilenie:
− wyobrażenia bycia martwym – fantazje nie dotyczą momentu śmierci ale jej skutków, uzyskanych rezultatów,
− wyobrażenia zadania sobie śmierci ale bez konkretnych planów dotyczących zrealizowania samobójstwa,
− fantazjowanie nastawione na ustalenie konkretnej metody samobójstwa, planowanie jego
w najdrobniejszych szczegółach,
− hamowanie wybuchów agresji i ukierunkowanie agresji na własną osobę.
Każde samobójstwo jest wyrazem szczególnego nasilenia agresji, która jest skierowana na
siebie, a tym samych wyrazem agresji wobec otoczenia, chęcią „ukarania go”. Skierowanie agresji przeciwko sobie wiąże się najczęściej z brakiem możliwości odreagowania jej na zewnątrz
- czy to ze względu na osobiste zahamowania czy też w wyniku warunków zewnętrznych.
Wszystkie, trzy składowe zespołu przedsamobójczego wzmacniają się wzajemnie i potęgują poczucie znalezienia się w sytuacji bez wyjścia i braku osobistych możliwości poradzenia sobie z problemem (Ringel 1987, Szlagura, Madejski 2000 - 2002).
Objawy zespołu przedsamobójczego:
− osoba jest przekonana, że sytuacja w której się funkcjonuje jest bez wyjścia, nie można jej
zmienić i przezwyciężyć pojawiających się trudności,
− w zachowaniu dominuje lęk, bezradność, widzenie świata przez tzw. „czarne
okulary” – negatywne emocje ukierunkowują nastrój, myśli, skojarzenia, działania w
kierunku autoagresji,
− osoba jest przekonana o swojej mniejszej wartości, często przyjmuje postawę rezygnacyjną,
− w funkcjonowaniu dominuje sfera emocjonalna, racjonalne myślenie spychane jest na
dalszy plan,
− występuje zawężenie stosunków międzyludzkich, osoby czują się osamotnione, odizolowane, opuszczone i nierozumiane.
− wybuchy agresji są hamowane, dominuje tendencja do kierowania agresji przeciwko samemu sobie,
− osoba „ucieka” od realnych trudności w świat fantazji i rozważań o śmierci i samobójstwie
jako sposobach rozwiązania trudnej sytuacji,
- 19 -
− wypowiadane są myśli o samobójstwie i swojej śmierci, np.:
„chcę umrzeć”,
„już dłużej nie mogę”,
„wolałbym nie żyć”,
„mam ochotę się zabić”,
„wolałbym nigdy się nie urodzić”,
„nie mam już siły”,
„już niedługo nie będziesz musiał się o mnie martwić”,
„niedługo nie będę sprawiał więcej kłopotów”,
„wszystko jest bez sensu”,
− osoba porządkuje swoje sprawy, np.: pisze testament czy szuka pojednania z dawnymi
nieprzyjaciółmi,
− nagły powrót do dobrego funkcjonowania, zauważalna poprawa nastroju – może być
sygnałem ostrzegawczym o podjęciu decyzji o samobójstwie i związanej z tym ulgi
Czynniki ryzyka zachowań samobójczych.
Rozpoznawanie skłonności do autoagresji wśród żołnierzy.
Główne czynniki ryzyka zamachu samobójczego (wg Wciórki):
1) czynniki społeczno-demograficzne:
− wiek: wśród dzieci rzadko, lecz coraz częściej notowane są przypadki samobójstw przed
okresem dorastania i w nim; ryzyko skutecznego zamachu wzrasta z wiekiem, szczególnie
wśród mężczyzn;
− płeć: próby samobójcze 3 razy częściej występują wśród kobiet, samobójstwa dokonane
2-3 razy częściej odnotowuje się wśród mężczyzn;
− sytuacja rodzinna: ryzyko wzrasta u samotnych, owdowiałych, rozwiedzionych, bezdzietnych lub mieszkających bez dzieci, u samotnych, którzy utracili kogoś bliskiego lub doznali ostatnio niepowodzeń w miłości, a także w przypadku prób samobójczych lub samobójstw w rodzinie;
− sytuacja zawodowa: brak pracy, brak zawodu, utrata pracy, zwiększają ryzyko samobójstwa;
− sytuacja społeczna: niepowodzenia w realizowaniu ról społecznych, zawodowych, rodzinnych podwyższają ryzyko – zwłaszcza przy wysokich aspiracjach w tym zakresie,
2) usiłowanie samobójstwa w ostatnim okresie
Stwierdzone w wywiadzie wielokrotnie podwyższa ryzyko podjęcia kolejnej próby w obliczu trudności.
Największe jest w ciągu 3 miesięcy od poprzedniej próby, lecz może zdarzyć się też później; próby oceniane jako manipulacyjne mogą powtórzyć się ze śmiertelnym skutkiem (nie
wolno ich lekceważyć),
3) stan somatyczny:
połowa osób podejmujących zamach cierpiała na jakąś chorobę somatyczną, ryzyko wzrasta w przypadku:
− przewlekłych bólów,
− przewlekłych chorób,
− niedawno przebytych ciężkich operacji,
− zaawansowanego stadium chorób o złym rokowaniu.
- 20 -
4) stan psychiczny:
− choroby i zaburzenia psychiczne mają najwyższy udział w kształtowaniu ryzyka samobójstwa: np.: u 30-50 % osób w depresji przyczyną śmierci jest samobójstwo,
− uzależnienie od alkoholu i innych substancji: do 25 % samobójstw wiąże się z nadużywaniem lub uzależnieniem, (np. przyjmowanie LSD czy amfetaminy ma szczególny wpływ
na wystąpienie tendencji samobójczych).
Wybrane czynniki ryzyka zamachu samobójczego
swoiste dla służby wojskowej.
Zmienne społeczne
− zmiana rytmu i warunków życia,
− zerwanie lub ograniczenie więzi rodzinnych i koleżeńskich,
− ryzyko rozpadu związku z sympatią,
− zmiana pozycji społecznej,
− zmiana zwyczajów i obyczajów – nowe sposoby zachowania,
− przeciążenia służbą i pracą,
− ryzyko kontaktu z patologicznymi zachowaniami; w tym tzw. „falą”
Zmienne psychologiczne
− przymus szkolenia i działania z bronią,
− ograniczenie wolności osobistej,
− ograniczone możliwości odpoczynku, regeneracji sił itp.,
− konieczność podporządkowania się rygorom, działanie na rozkaz,
− zagrożenie utraty zdrowia lub życia w działaniach wojskowych,
− ograniczone wsparcie osób bliskich,
− odpowiedzialność za wykonanie zadania,
− brak motywacji do służby,
− hierarchizacja, czasami przedmiotowe traktowanie żołnierza;
Inne zjawiska
− stopień skomplikowania zadań i obowiązków wynikających ze specyfiki rodzaju
wojsk,
− skłonność do oceny aktów samobójczych, samookaleczeń jako metod na uchylenie się
od służby wojskowej lub uniknięcia odpowiedzialności za przewinienia.
Rozpoznawanie zachowań samobójczych:
1. Obserwacja
Pojawienie się lub nasilenie zachowań, reakcji zauważalnie innych od dotychczas spotykanych, oznacza potrzebę bliższego zainteresowania się żołnierzem, i wyjaśnienia przyczyn
tego stanu rzeczy.
Sygnały ostrzegawcze dotyczą głównie zmian w:
− ilości spożywanego jedzenia,
− ilości czasu snu, odpoczynku,
− dbałości o wygląd zewnętrzny,
− intensywności kontaktów koleżeńskich,
− aktywności i usposobieniu.
- 21 -
Obserwacją należy objąć szczególnie tych żołnierzy, którzy:
− podejmowali w przeszłości próby zachowań autoagresywnych,
− bliska im osoba ciężko choruje, zmarła, zwłaszcza śmiercią samobójczą,
− mają kłopoty w domu (finansowe, socjalne, kłótnie rodziców, rozwód rodziców),
− rozstali się z dziewczyną,
− doświadczali przemocy fizycznej lub psychicznej,
− stronią od kolegów,
− przez długi czas nie mieli informacji od najbliższych,
− stopniowo pogarszają się ich wyniki szkolenia i dyscypliny.
2. Wywiad i rozmowa
− prowadzenie rozmów przy każdej nadarzającej się okazji,
− rozmowy wcześniej przygotowane, których celem jest zebranie interesujących nas
informacji, obejmować one powinny przede wszystkim następujących żołnierzy:
nowo wcielonych lub nowoprzybyłych do pododdziału, mających problemy ze
szkoleniem, dyscypliną, uczestników różnorodnych incydentów, sprawców i ewentualnych poszkodowanych, wykazujących oznaki dużego zmęczenia, przygnębienia,
braku snu oraz wykazujących inne zmiany w swoim dotychczasowym zachowaniu.
3. Zbieranie i wymiana informacji o żołnierzu poprzez:
− kontakty z rodziną żołnierza,
− zapoznawanie z wpisami zawartymi w dokumentacji – np.: wtórniki kart ewidencyjnych, opinie służbowe,
− korzystanie z pomocy psychologa, oficera społeczno – wychowawczego, lekarza
w jednostce.
Przeciwdziałanie zachowaniom autodestrukcyjnym żołnierzy.
A.Przezwyciężanie sytuacji kryzysowych
Umiejętność rozpoznawania sytuacji kryzysowej jest bardzo ważna, ponieważ człowiek
znajdujący się w sytuacji kryzysowej przeżywa trudności w specyficzny sposób:
− traci umiejętność obiektywnej, racjonalnej analizy swojego położenia, dominuje poczucie beznadziejności sytuacji, cechuje go brak wiary w możliwość pokonania trudności, czuje się bezsilny,
− wykazuje tendencję do fałszywej oceny sytuacji, wyolbrzymia problemy, szczególnie
jeśli dotyczą one słabych stron jego osoby. Jest nadwrażliwy na określone czynniki,
sytuacje, np. rozłąkę z rodziną, wierność dziewczyny itp.,
− nie potrafi czekać na rozwój wydarzeń, chciałby natychmiast znać rozwiązania, decyzje od których zależy jego sytuacja,
− agresję powstającą na tle niedostatecznych (w subiektywnej ocenie) możliwości
przezwyciężenia trudności, kumuluje często wewnątrz siebie i kieruje przeciwko samemu sobie,
− izoluje się od otoczenia, przestają go interesować sprawy pododdziału, unika kolegów. Problemy i trudności przeżywa samotnie, nie eksponuje ich na zewnątrz.
- 22 -
Podejmując działania profilaktyczno-wychowawcze w wojsku na rzecz ograniczania skali
i skutków sytuacji kryzysowych należy pamiętać, że:
− możliwe jest w większości przypadków uchwycenie momentu pojawienia się trudności i problemów, np.: poprzez śledzenie przebiegu adaptacji,
− należy stworzyć możliwość kontrolowanego upustu agresji i odreagowania emocji
dzięki np.: zajęciom sportowym,
− żołnierza zagrożonego autoagresją nie wolno pozostawić samego,
− nie można dopuszczać do naruszania godności osobistej żołnierza, poniżania go lub
instrumentalnego traktowania.
B. Wspomaganie procesu adaptacji
−
−
−
−
racjonalne obciążanie nowymi obowiązkami i zadaniami,
dostosowywanie wymagań do możliwości podwładnych,
dbałość o możliwości odpoczynku i regeneracji sił,
zapewnienie kontaktu z bliskimi.
C. Doskonalenie stosunków interpersonalnych
− stanowcze i sprawiedliwe reagowanie na sygnały i przypadki naruszania zasad
wspólnego życia w pododdziale,
− skuteczne i szybkie przeciwdziałanie próbom łamania tych zasad,
− nagradzanie za dobre efekty pracy czy ponadprzeciętne wywiązywanie się z obowiązków,
− sprawiedliwy system przepustek i urlopów.
D. Organizacja pracy i wypoczynku
− właściwa i jednocześnie atrakcyjna organizację przebiegu zajęć szkoleniowych, przeciwdziałanie monotonii, unikanie bezczynności,
− właściwy wypoczynek, odpowiednia ilość snu,
− tworzenie możliwości efektywnego zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych.
E. Pełnienie służb
Statystyki dowodzą, że pewna część przypadków samobójstw wśród żołnierzy ma miejsce
w czasie pełnienia służby wewnętrznej i wartowniczej. Dlatego też powinny być podejmowane działania profilaktyczne np.:
− sprawiedliwy, dostosowany do indywidualnych obciążeń system wyznaczania do
pełnienia służb,
− zapewnienie czasu na odpoczynek i zapoznanie się z obowiązkami przed służbą,
− konieczna kontrola i nadzorowanie pełnienia służb
− dbałość o odpowiednie zabezpieczenie warunków socjalno – bytowych w miejscach
pełnienia służb,
− rozpoznawanie stanu psychicznego i fizycznego żołnierzy wyznaczonych do pełnienia służby wartowniczej.
- 23 -
Zasady postępowania dowódcy wobec żołnierza wykazującego
symptomy zagrożenia samobójstwem.
Z szacunkowych danych przytaczanych przez Araszkiewicza (2000) wynika, że około
80% osób zagrożonych samobójstwem, które uzyskały pomoc, otrzymały ją od tzw. nieprofesjonalistów. Pomoc taka dla żołnierza powinna opierać się o podstawowe zasady pracy
indywidualnej z podwładnym:
− wysłuchanie,
− okazywanie zainteresowania,
− zrozumienie,
− bycie bliskim i wczuwającym się w sytuację żołnierza.
Poniżej zostały zaprezentowane zalecenia dotyczące przeprowadzenia interwencji wobec
osoby zagrożonej samobójstwem (Anthony za: Araszkiewicz 2000).
I.
Nawiązanie kontaktu, słuchanie i zrozumienie
Aby nawiązać kontakt:
− słuchaj,
− okazuj zrozumienie i zainteresowanie,
− nie oceniaj,
− bądź spokojny i cierpliwy,
− bądź życzliwy, bliski i wczuwający się w sytuację żołnierza.
II. Ocena rzeczywistości
− dokonaj oceny sytuacji, na ile poważne są zamiary samobójcze,
− dowiedz się, jak wysokie jest ryzyko podjęcia próby samobójczej, zadbaj o bezpieczeństwo tej osoby - nie wolno pozostawiać go samego.
III. Ocena natężenia emocji
− oceń jak silne są w tej chwili emocje danej osoby? Zwłaszcza lęk, rozpacz, agresja,
rozmawiaj o tych emocjach, aby umożliwić ich ekspresję,
− nie pocieszaj w stylu: „weź się w garść”, „nie myśl o tym”, „inni mają gorzej”,
„wszystko będzie dobrze”, zazwyczaj takie słowa wywołują przeciwną reakcję.
IV. Traktowanie rozmówcy poważnie
− nie lekceważ ani nie umniejszaj znaczenia tego co mówi. Każda skarga i każde
odczucie wyrażone przez zagrożoną osobę jest dla niej ważne,
V. Zadawanie właściwych pytań
Nie należy bać się zadawania pytań wprost osobie mającej myśli samobójcze. Badania wykazały, że bezpośrednie pytania o samobójstwo, zadane w odpowiednim czasie, rzadko powodują szkodę.
VI. Odnalezienie osobistego systemu wsparcia
− oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą być dla niego oparciem w pokonywaniu kryzysu, co mu dotąd pomagało,
− pomóż mu odkryć alternatywne rozwiązania kryzysu,
− warto abyś dowiedział się, kto jest ważną osobą w jego życiu (mającą największy
- 24 -
wpływ na jego życie), oświadczając jednocześnie, że znajomość tych osób jest
jednym z elementów pomocy, (poprzez pytania typu: Kogo chciałbyś mieć teraz
przy sobie? Czy chcesz, abym cię z kimś skontaktował ?)
VII. Podjęcie działania
− staraj się skłonić (ale nie wymuszaj) rozmówcę do podjęcia decyzji, by zrobił coś
konstruktywnego w celu zmiany swojej sytuacji,
− jeśli jest to potrzebne, przejmij inicjatywę i bądź stanowczym,
− miej na uwadze, że kryzys niekoniecznie można uznać za miniony tylko dlatego,
że osoba zagrożona twierdzi, że tak się stało.
VIII. Organizacja wsparcia i pomocy profesjonalnej
− staraj się zapewnić system wsparcia dla zagrożonej osoby, w tym celu, w działanie
włączyć powinno się jak najwięcej pozytywnie nastawionych osób,
− skontaktuj osobę w kryzysie z lekarzem lub psychologiem,
− jeśli podejrzewasz, że istnieje realne zagrożenie życia (stanowczo wypowiadany
zamiar pozbawienia się życia) wezwij pomoc lekarską.
Podsumowanie:
Co jest wskazane w kontakcie z osobą zagrożoną samobójstwem a co przeciwwskazane?
Wskazania
− prowokować i zachęcać do „wygadania się”,
− tworzyć atmosferę pełnej akceptacji (osoby zagrożonej samobójstwem),
− otwarcie podejmować temat, zadawać pytania,
− ocenić zagrożenie – myśli, plany, fantazje,
− kontrolować sytuację,
− wydobywać „mocne strony” i zasoby wewnętrzne osoby,
− odwoływać się do wcześniej przeżytych trudnych sytuacji, z którymi osoba sobie
poradziła skutecznie,
− zorganizować system wsparcia,
− pokazywać tymczasowość sytuacji, otwierać perspektywy, możliwości,
− kierować do specjalisty – konkretnej osoby (uprzedzonej o sytuacji),
− wezwać pomoc lekarską,
Przeciwwskazania
− zbyt szybkie oceniane – tzw. etykietowanie,
− powoływanie się na własny system wartości,
− lekceważenie problemów osoby zagrożonej samobójstwem,
− zbyt szybkie kończenie kontaktu – ze względu na brak czasu,
− ograniczanie czasu spotkania, rozmowy,
− zadawanie pytań w formie „przesłuchania”,
− wymuszanie zobowiązań, podejmowania decyzji, dokonywania wyborów,
− używanie sloganów w stylu „wszystko będzie dobrze”, „to nie jest aż taki problem”,
„weź się w garść” itp.,
- 25 -
− dawanie „dobrych rad”,
− wzbudzanie poczucia winy,
− ujawnianie własnych negatywnych stanów emocjonalnych – np.: zniecierpliwienia,
zniechęcenia, złości itp.,
− zostawianie osoby bez opieki, pomocy,
− obiecywanie nierealnych działań na rzecz osoby zagrożonej samobójstwem,
Gdzie można uzyskać pomoc?
Przekazując informacje na temat miejsc, w których osoby doświadczające kryzysu i przeżywające osobiste problemy chciałyby uzyskać pomoc należy zwrócić uwagę na:
− miejsca dostępne na terenie jednostki – np.: gabinet konsultanta ds. psychoprofilaktyki, gabinet lekarski, kancelaria oficera społeczno – wychowawczego, kapelana itp.,
− adresy palcówek Poradni Zdrowia Psychicznego lub Punktów Konsultacyjnych działających w regionie stacjonowania jednostki wojskowej,
− udostępnienie ogólnopolskich telefonów zaufania.
Dodatkowe informacje z zakresu wiedzy źródłowej
oraz pomoc merytoryczną można uzyskać w:
1. Wojskowym Biurze Badań Socjologicznych
00-910 Warszawa 72
ul. Emilii Gierczak 1
tel. 0-22 681-35-03, fax 0-22 681-34-91
e-mail: [email protected]
2. Centralnej Bibliotece Wojskowej
04-041 Warszawa
ul. Ostrobramska 109
tel. 0-22 681-69-40, fax 0-22 681-69-40
www.cbw.pl / e-mail: [email protected]
- 26 -
MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
00-911 WARSZAWA, Aleje Niepodległości 218
www.wojsko-polskie.pl
www.mon.gov.pl
DYREKTOR DEPARTAMENTU WYCHOWANIA
I PROMOCJI OBRONNOŚCI tel. (6) 840117, fax (6)840137
Dyrektorowi Departamentu Wychowania i Promocji Obronności są podporządkowane następujące
jednostki organizacyjne resortu:
1) Centralna Biblioteka Wojskowa w Warszawie;
2) Dom Wojska Polskiego w Warszawie;
3) Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie;
4) Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego w Warszawie;
5) Wojskowe Biuro Badań Socjologicznych w Warszawie;
6) Wojskowe Biuro Badań Historycznych w Warszawie;
ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA ODDZIAŁÓW DEPARTAMENTU
I. ODDZIAŁ SPOŁECZNYCH PROBLEMÓW SŁUŻBY
I PSYCHOPROFILAKTYKI tel. (6) 840-121
Oddział Społecznych Problemów Służby jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą w sprawach
rozpoznawania społecznych problemów służby, określania kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki wychowawczej oraz działalności psychoprofilaktycznej, koordynowania i nadzorowania ich realizacji.
II. ODDZIAŁ EDUKACJI OBYWATELSKIEJ tel. (6) 840-158
Oddział Edukacji Obywatelskiej jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą w zakresie programowania, koordynowania i realizacji zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia proobronnego młodzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony dóbr kultury na
wypadek konfliktu zbrojnego oraz upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych
RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowywania rodowodów związków i jednostek, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych symboli wojskowych.
III. ODDZIAŁ PROMOCJI OBRONNOŚCI tel. (6) 840-136
Oddział Promocji Obronności jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą do programowania, koordynowania i realizowania zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju i zagranicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania
ustawowe oraz odrębne ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie.
IV. ODDZIAŁ KULTURY I OŚWIATY tel. (6) 840-200
Oddział Kultury i Oświaty jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą do określania głównych celów i zadań działalności kulturalno-oświatowej oraz turystycznej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie.
V. ODDZIAŁ KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ tel. (6) 840-159
Oddział Komunikacji Społecznej jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą do współpracy ze
społeczeństwem w zakresie programowania, koordynowania i realizowania zadań komunikacji społecznej,
współdziałania z instytucjami państwowymi, organami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi
(w tym prowadzącymi działalność charytatywną na prawach wolontariatu) w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza obronności kraju, prowadzenie wniosków w sprawie nieodpłatnego przekazywania przez
jednostki organizacyjne niewykorzystywanego mienia ruchomego resortu na cele muzealne, wystawiennicze lub szkoleniowe (według odrębnych przepisów).
VI. ODDZIAŁ ANALIZ I CEREMONIAŁU WOJSKOWEGO tel. (6) 840-151
Oddział Analiz i Ceremoniału Wojskowego jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą w zakresie
programowania, koordynowania i realizowania zadań organizowania ceremonii wojskowych i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami.
- 27 -
NOTATKI:
- 28 -