wydajność i struktura czasu pracy podczas

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (4) 2009
WYDAJNOŚĆ I STRUKTURA CZASU PRACY
PODCZAS WYKONYWANIA ZABIEGÓW OPRYSKIWANIA
W SZKLARNIACH
MAREK STACHOWIAK
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Katedra Ekonomii i Zarządzania
pl. Grunwaldzki 24A, 50-363 Wrocław
[email protected]
I. WSTĘP
Prawidłowa organizacja pracy umożliwia uzyskanie odpowiedniej skuteczności zabiegu ochrony roślin, właściwej struktury czasu pracy, a w konsekwencji, jak najwyższej wydajności pracy, co podwyższa efektywność ekonomiczną przeprowadzonego
zabiegu ochrony roślin, poprzez obniżenie kosztów jego wykonania.
Celem pracy było określenie wydajności pracy oraz struktury czasu pracy zabiegów
integrowanej ochrony roślin wykonywanych techniką opryskiwania na przykładzie
zabiegów przeprowadzonych w uprawach pomidorów szklarniowych przy ilości cieczy
użytkowej 2 000 dm3/ha wykonanych z użyciem opryskiwacza typu „Ślęza-1000”.
Przyjęto następującą hipotezę badawczą: udział czasu efektywnego (T1) nie przekracza
50% czasu zmiany kontrolnej (T08), co jest charakterystyczne dla prac zmechanizowanych.
II. MATERIAŁ I METODY
W pracy posłużono się następującymi metodami badawczymi: obserwacją własną –
sporządzanie fotografii czasu pracy (Schmidt 1959; Kopeć 1962) oraz analizą fotografii
czasu pracy. Podział czasu pracy przyjęto zgodnie z normą branżową BN-76/9195-01
(Dziennik Norm i Miar 1976). Wydajność pracy określono adekwatnie do właściwych
czasów według wzoru na techniczną wydajność pracy za Schmidtem (1959). Do określenia ilości wykonywanej pracy zastosowano formułę na normę pracy zaproponowaną
przez Kopcia (1962). Obserwacji poddane zostały zabiegi zastosowania chemicznych
i biologicznych środków ochrony roślin, przeprowadzone przy użyciu opryskiwacza
typu „Ślęza-1001/3” i „Ślęza 1002”, zagregowanego z ciągnikami typu U3512 oraz C-3603P i wyposażonego w trzy lance zakończone dwoma dyszami o ø 1,5–2,5 mm przy
Wydajność i struktura czasu pracy...
1665
zastosowaniu ilości cieczy użytkowej 2 000 dm3/ha i ciśnieniu na manometrze w czasie
zabiegu około 0,15–0,30 MPa.
III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Badania przeprowadzono w jednym obiekcie (przedsiębiorstwie ogrodniczym)
znajdującym się w makroregionie południowo-zachodnim, dysponującym w okresie
badań szklarniami o powierzchni 23 ha. W okresie od 18.02.2003 r. do 08.09.2006 r.
(pod względem czasu uprawy pomidorów od 27 do 251 dnia) sporządzono 25 fotografii
czasu pracy. Uzyskane wyniki badań przedstawiono w tabeli 1. W strukturze czasu
pracy dominuje czas pomocniczy (T2), natomiast udział czasu głównego (T1) waha
się o około 14–30%. Wydajność pracy kształtowała się na poziomie średnio około
0,75 ha/h, co można uznać za dobry wynik. W stosunku do wcześniejszych badań (Golinowska i Kilarska 1989) na uwagę zasługuje, w badaniach własnych, zdecydowanie
mniejszy udział czasu głównego i większy czasu pomocniczego, ich relacja jest odwrotna niż w badaniach tych autorek, przy jednocześnie blisko 1,5 do 3-krotnie wyższej
wydajności pracy w badaniach własnych.
Tabela 1. Struktura czasu pracy oraz wydajność pracy w czasie wykonywania zabiegów ochrony
roślin opryskiwania upraw pomidorów szklarniowych przy użyciu opryskiwacza „Ślęza” i dawce cieczy roboczej 2 000 dm3/ha zgodnie z normą branżową BN-76/9195-01
Table 1. Structure of labour time and labour productivity of plant protection treatments in greenhouse – grown tomato crops using sprayer „Ślęza” and the dose of working liquid
2 000 dm3/ha according to the industrial branch standard BN-76/9195-01
Lp.
No.
1
Wyszczególnienie
Specification
2
Udział
Participation
[%]
Wydajność pracy
Productivity of labour
[ha/h]
średnia
average
min.
max.
średnia
average
min.
max.
3
4
5
6
7
8
1.
efektywny czas pracy T1
effective labour time
19,51
13,80
29,65
3,99
2,49
4,43
2.
czas pomocniczy T2
auxiliary time
45,97
37,03
57,15
–
–
–
3.
operacyjny czas pracy T02
operation time
65,48
54,54
75,45
1,18
0,85
1,41
4.
czas obsługi techn. T3
technical service activity time
13,62
7,20
24,56
–
–
–
5.
czas usuwania usterek T4
fault deletion time
0,25
0,00
1,26
–
–
–
roboczy czas pracy – produk6. cyjny T04
labour time – productive
79,35
65,85
91,48
0,93
0,63
1,14
1666
1
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (4) 2009
2
3
4
5
0,00
0,00
0,00
–
–
–
czas przejazdów trans. T6
riding time
14,81
7,37
21,05
–
–
–
czas codziennej obsługi techn.
maszyn tow. T7
9.
daily technical machine
service time
5,34
1,15
13,07
–
–
–
99,50
97,67
100,00
–
–
–
0,50
0,00
2,33
–
–
–
–
–
0,75
0,48
0,92
czas odpoczynku T5
7.
rest time
8.
10.
ogólny czas zmiany T07
general duty time
straty czasu z przyczyn niezal.
od bad. maszyny T8
11.
time losses regardles tested
equipment
12.
czas zmiany kontrol. T08
control duty time
13.
liczba obserwacji
observation number
100,00
6
7
8
25
Źródło: badania własne – Source: author’s research
IV. WNIOSKI
W świetle uzyskanych wyników hipoteza badawcza została potwierdzona. Ze zgromadzonych materiałów i na podstawie przeprowadzonych badań wynika:
1. Specyficznym elementem struktury czasu pracy badanych zabiegów ochrony roślin
w uprawach pomidorów szklarniowych jest bardzo duży udział (około 45%) czasu
pomocniczego T2 (obniżający wydajność pracy) oraz bardzo mały (około 20%)
udział czasu głównego T1.
2. Średnia wydajność pracy w czasie zmiany kontrolnej kształtowała się na poziomie
około 0,75 ha/h i była wyższa od wyników uzyskiwanych przez innych autorów.
3. Pozbawione większego znaczenia były średnie udziały czasów: usuwania usterek
(T4), strat z przyczyn niezależnych od badanej maszyny (T8) i odpoczynku (T5),
co wskazuje na odpowiednią organizację pracy podczas wykonywania badanych zabiegów oraz stosunkowo dobry stan techniczny wykorzystywanych maszyn.
4. Znacząca rozpiętość w uzyskiwanych wydajnościach czasu pracy (i w strukturze
czasu pracy) świadczy o istotnym wpływie czynnika ludzkiego na długość trwania
poszczególnych czynności (w tym szczególnie pomocniczych).
V. LITERATURA
Dziennik Norm i Miar 1976. BN-76/9195-01, Nr 11, poz. 39.
Wydajność i struktura czasu pracy...
1667
Golinowska M., Kilarska M. 1989. Organizacja pracy przy zabiegach ochrony roślin w szklarniach. Zesz. Nauk. AR Wrocław 177, Rolnictwo 49: 167–177.
Kopeć B. 1962. Ekonomika i Organizacja Gospodarstw Rolniczych w Zarysie. PWRiL, Warszawa: 138–143.
Schmidt S. 1959. Metodyka Technicznego Normowania Pracy w Rolnictwie. PWRiL, Warszawa,
124 ss.
MAREK STACHOWIAK
LABOUR PRODUCTIVITY AND STRUCTURE OF LABOUR TIME
DURING SPRAYING TREATMENT IN GREENHOUSE-GROWN CROPS
SUMMARY
The aim of the studies was to determine the labour productivity and structure of labour time
of plant protection treatments with the use of spraying technique in greenhouse – grown tomato
crops using 2 000 dm3/ha of working liquid and the sprayer „Ślęza”. In the period 18.02.2003–
08.09.2006 (with respect to duration of cultivation 27–251 days) 25 observations of labour day
were made. Average labour productivity was 0.75 ha/h. Taking into consideration the labour time
structure was revealed that auxiliary time predominated.
Key words: organization of labour, greenhouses, tomato, plant protection, spraying