A głupość (11). I g - Słownik polszczyzny XVI wieku

Słownik polszczyzny XVI wieku - wersja elektroniczna
hasło: GŁUPOŚĆ (stan na dzień: 12-07-2015)
www.spxvi.edu.pl
strona 1/1
GŁUPOŚĆ (41) sb f
o jasne.
sg N głupość (13). ◊ G głupości (13). ◊ D głupości (2). ◊ A głupość (11). ◊ I głupością (1). ◊
pl L głupości(a)ch (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI — XVII (XVIII)w.
Głupota, brak rozumu, szaleństwo; nieuctwo, prostactwo; amentia, caecitas mentis, fatuitas, imperitia,
ineptia, rusticitas, stultitia, vecordia Mącz (41) : Odpowieday głupiemu podług iego głupoſći/ á by
go nie miano zá mądrego. March1 A4v [idem March3 V5v]; BierEz F2v, M3v, O4v, P3; Mnimáles
ſie bytz lepſſym/ mędrſſym/ naucżenſſym/ nad doktory ij naſſe biſkupy/ mowiątz onich przed
ludzmi/ tutz iuż vkazuie ſie ſmialoſtz ij glupoſtz twoia OpecŻyw 115v; TarDuch A2v, A6; Y ty
chceſzli być od zwierząt rozny A ich też głupoſci prożni Chciey ſie w naucę [!] obierać BielŻyw nlb
6; Ale inſzeć ſą rzecży kthoreć przodki naſze wielkie á zączne [!] vcżyniły. To ieſt doma opatrznoſć,
rozum w radzie zdrowy, ani głupoſci ani ktorey żądzey poddany. BielŻyw 126; Smyſł zaczny pamięć
wyraża, zapomnienie cżyni á głupoſć przynaſza. BielŻyw 169, 92; March3 V5v; To pienie o tym/
[...] iż cżłouiek niema o ſobie wiele trzymać/ ani też ma chodzić w dwornoſciach w prożnoſciach/
y w głupoſciach tego ſwiata. WróbŻołt rrv, M8, nn4v; LibLeg 11/13v; GliczKsiąż 16; LubPs K4v;
RejWiz 23; KwiatKsiąż F3v; Cimmeriae tenebrae, Sylna ciemność głupość Mącz 53d; Rusticitas, [...]
Grubſtwo/ Nieobyczáyność/ Głupość/ Próſtotá/ Nietráfność. Mącz 362b, 29d, 65b, 119d, 166c,
216b (9); Chceli tedy Litwá [...] Polſzce być równą/ niechayże oná [...] [zmieni] głupość w mądrość/
á hrubość ſwą w ćwiczóną náturę Polſką co rychléy/ gdy po temu czás máią/ á gdy ich Polſka Koroná
[...] wzywa OrzQuin Q3; Prot D4v; HistRzym 4.
W charakterystycznych połączeniach: głupość ludzka (2), silna, sprosna, tego świata, uporna, wielka
(5), wrodzona.
Szeregi: »mądrość abo (jako i) głupość« (2): Mądrość ábo głupość białey głowy po cżym poznáć
Leop Prov 14 arg; BielKron 79v. [Ponadto w innym połączeniu strukturalnym 1 r.].
»głupość a nieobaczenie« (1): Ale yáko w inſſych rzecżách cżłowyek głupoſcyą á z nyeobacżenyá
podknął ſie/ ták theż y wtym ſzwánkuyąc obácżyć ſie/ á ku ſobye przysć nyechce. GliczKsiąż F.
»szaleństwo i głupość« (1): ne si ille stulte dixit, tu stultius facies, id est, num ideo, I wieręś zá
rázem to miał czinić co on z ſzaleńſtwá y głupośći rzekł. Mącz 447b.
Wyrażenia przyimkowe: »prze głupość« = per stultitiam Vulg (2): Rozgnoili ſie (záś) y pokáźili
blizny moie: prze głupość moię [a facie insipientiae meae]. Leop Ps 37/6, Eccli 6/2.
»z głupości« (3): A wpadłem tu z ſwey głupoſći/ Gdzie niemáſz żadney lutoſći. BierEz L2; LubPs
K3v; Mącz 447b.
Synonimy: grubijaństwo, grubość, grubstwo, niebaczność, nierozum, nietrafność, nieumiejętność,
niewiadomość, prostość, prostota, szaleństwo, szaloność.
Cf GŁUPSTWO
MM