Nr wniosku: 206631, nr raportu: 13936. Kierownik (z rap.): mgr Anna

Nr wniosku: 206631, nr raportu: 13936. Kierownik (z rap.): mgr Anna Olga Kuźmińska
W ostatnich latach jednym z bardziej popularnych wyników badań psychologicznych był wpływ aktywizacji idei
pieniądza [AIP] na zachowania społeczne badanych, np. ich zmniejszoną pomocność czy zwiększoną samodzielność
(Vohs, Mead i Goode, 2006). AIP wykazano nawet u dzieci nierozumiejących jeszcze ekonomicznej funkcji pieniędzy
(np. Gąsiorowska i in., 2016). W przeprowadzonych dotąd badaniach (Vohs, 2015) sprawdzano jedynie efekty
pojedynczej aktywizacji pieniędzy. Celem programu badawczego było określenie wpływu powtarzanej AIP. Może ona
powodować habituację (odwrażliwienie), zwalniając zasoby poznawcze i umożliwiając przetwarzanie ważniejszych z
punktu widzenia jednostki sygnałów (Thompson, 2009). Badania porównujące zachowania społeczne studentów
ekonomii (notorycznie eksponowanych na ideę pieniądza) i kierunków nieekonomicznych, wykazywały jednak częstszą
orientację na własne wyniki wśród tych pierwszych, co wskazywałoby na istotny wpływ chronicznej aktywizacji idei
pieniądza (np. Frank, Gilovich i Regan, 1993; Carter i Irons, 1991).
Wpływ jednokrotnej vs wielokrotnej AIP sprawdzano w dwóch eksperymentach. W pierwszym porównywano pod
względem poziomu pomocności, kooperacji czy wrażliwości na odrzucenie społeczne trzy grupy, w których
aktywizowano ideę pieniądza w ciągu 10 dni: (1) codziennie; (2) tylko raz; (3) w ogóle. Grupa 1. nie różniła się od 3., zaś
efekt AIP zanotowano tylko w Grupie 2. Wyniki te sugerują, że 10-krotna aktywizacja idei pieniądza doprowadziła do
habituacji. W Eksperymencie 2. porównywano pracowników banków nie mających kontaktu z pieniędzmi w pracy (np.
informatycy, HR) z tymi, którzy mają go codziennie (w formie gotówkowej, np. kasjerzy, lub abstrakcyjnej, np.
księgowi). W czasie badania, połowa z nich zliczała banknoty, podczas gdy druga połowa zliczała numery na kartkach.
Efekt AIP wystąpił tylko w grupie nie mającej w pracy kontaktu z pieniędzmi. W grupie tej liczenie pieniędzy wpłynęło
na preferencję dla większego dystansu społecznego oraz mniejsze zaufanie do nowopoznanej osoby w porównaniu do
liczenia numerów na kartkach. Chroniczny kontakt z pieniędzmi w pracy wydaje się więc uodparniać na wpływ AIP.
W projekcie analizowano również wpływ AIP na zaufanie społeczne. W pięciu eksperymentach wykazaliśmy, że AIP
wpływa na zmniejszenie zarówno uogólnionego zaufania, jak i zaufania do nowopoznanej osoby. Jeśli jednak idea
pieniądza aktywizowana była w kontekście transakcyjnym (okazanie zaufania wiązało się z możliwością uzyskania
osobistej korzyści), AIP wzmagała zaufanie.
Przeprowadzone badania poszerzyły zakres wiedzy o dwie nowe, bo nie opisywane w literaturze światowej zależności:
(1) siła reakcji na AIP zależy od częstości aktywizacji (np. kontaktu z pieniędzmi w pracy); (2) AIP wpływa na zaufanie
społeczne. Pojawiły się też nowe pytania, np. o indywidualne znaczenie pieniędzy użytych w procedurze aktywizacji.
Dalsze badania powinny sprawdzić efektywność i trwałość wielokrotnego torowania innych konstruktów. Warto
przetestować hipotezę mówiącą, że to czy wielokrotna ekspozycja bodźca prowadzi do habituacji czy też chronicznej
dostępności danej kategorii zależy od charakterystyki bodźca, sytuacji i osoby.