centrum badania opinii społecznej - CBOS-u

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
SEKRETARIAT
OŚRODEK INFORMACJI
629 - 35 - 69, 628 - 37 - 04
693 - 46 - 92, 625 - 76 - 23
INTERNET
http://www.cbos.pl
UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24
00 - 503 W A R S Z A W A
TELEFAX 629 - 40 - 89
E-mail: [email protected]
BS/185/2005
WYJAZDY POLAKÓW NA WYPOCZYNEK W LATACH 1992-2005
KOMUNIKAT Z BADAŃ
WARSZAWA, GRUDZIEŃ 2005
PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH
JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA
WYJAZDY POLAKÓW NA WYPOCZYNEK W LATACH 1992-2005
‰ W roku 2005 poza miejscem zamieszkania wypoczywało
33% Polaków, w tym 12% regenerowało siły zarówno w czasie
dłuższego, co najmniej tygodniowego pobytu, jak i krótszego,
10% było wyłącznie na dłuższym wyjeździe, a 11% - tylko
na co najwyżej sześciodniowej eskapadzie.
‰ Większość dorosłych (67%) w ogóle nie wyjeżdżała na
wypoczynek poza miejsce zamieszkania. Najważniejszym
powodem pozostania w domu był brak pieniędzy.
‰ Zdecydowana większość wyjeżdżających (80%) wypoczywała
wyłącznie w kraju, co siódmy (14%) był zarówno w kraju, jak
i za granicą, a pięciu na stu (5%) - tylko za granicą.
‰ W ostatnich trzech latach stopniowo rośnie odsetek osób
wypoczywających wyłącznie w kraju (z 71% w roku 2003
do 76% w roku 2004 i 80% - obecnie), maleje natomiast
odsetek tych, którzy wypoczywają za granicą (odpowiednio:
27%, 23%, 19%).
‰ Osoby wyjeżdżające na wypoczynek w kraju najczęściej
przebywały u rodziny lub znajomych (47%), rzadziej
na wynajętej kwaterze (34%), a jeszcze rzadziej na wczasach,
obozie lub organizowanej wycieczce (16%), na własnej działce
(13%), pod namiotem lub na wędrówce (9%). Za granicę
na indywidualny wyjazd turystyczny udało się w tym roku
11% wyjeżdżających, 6% skorzystało z wypoczynku
zorganizowanego przez biuro podróży, a 5% odwiedziło
rodzinę lub znajomych.
‰ Ze zsumowania deklarowanej przez każdego wyjeżdżającego
liczby wyjazdów (trwających co najmniej tydzień oraz
krótszych) wynika, że w mijającym roku - podobnie jak
w latach 2003-2004 - Polacy wyjeżdżali na wypoczynek
średnio trzy razy (3,2).
‰ Z deklaracji osób wyjeżdżających wynika, że ich wypoczynek
poza miejscem zamieszkania trwał w tym roku średnio 18 dni
(18,3), a więc był o 2 dni dłuższy niż w 2004 roku, ale
o półtora dnia krótszy niż przed dwoma laty.
‰ Osoby wyjeżdżające na wypoczynek podróżowały głównie
samochodem osobowym (69%), rzadziej autokarem (28%),
pociągiem (25%), a najrzadziej samolotem (5%), statkiem lub
promem (2%).
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (186), 11-14 listopada 2005 roku, reprezentatywna próba losowa
dorosłych mieszkańców Polski (N=1026).
Od początku lat dziewięćdziesiątych jesienią przeprowadzamy sondaż na temat
wypoczynku Polaków1. Wiadomo, że dla osiągnięcia pełnej regeneracji sił psychicznych
i fizycznych potrzebna jest zmiana środowiska społecznego i ekologicznego oraz wyjazd
na co najmniej tygodniowy wypoczynek poza miejsce zamieszkania. Ponieważ jednak
stosunkowo niewielu dorosłych wypoczywa tak długo, od dwóch lat pytamy również
o wyjazdy na wypoczynek krótszy niż tygodniowy. Staramy się ponadto ustalić liczbę
wyjazdów, czas spędzony poza domem i miejsce wypoczynku (w kraju czy za granicą) oraz
sposób podróżowania. Interesuje nas także, z jakich powodów większość Polaków w ogóle
nie wyjeżdża w celach rekreacyjnych poza miejsce zamieszkania.
ILE OSÓB WYJEŻDŻA W CIĄGU ROKU NA WYPOCZYNEK?
Wyniki naszych badań prowadzonych systematycznie w ostatnich trzynastu latach
ukazują, że na co najmniej tygodniowy wypoczynek poza miejsce zamieszkania wyjeżdża
stosunkowo niewielka grupa Polaków (od 18% do 27% w zależności od roku). Zdecydowana
większość nie ma szans na tego typu regenerację sił psychicznych i fizycznych.
1
Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (186) przeprowadzono w dniach 11-14 listopada 2005 roku
na liczącej 1026 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych Polaków. Zob. też komunikat CBOS
„Wakacyjny wypoczynek i praca zarobkowa uczniów ”, październik 2005 (oprac. B. Wciórka).
-2Tabela 1
Czy w tym roku
wyjeżdżał(a) Pan(i) na
co najmniej tygodniowy
wypoczynek?**
Wskazania respondentów według terminów badań*
‘92
‘94
‘95
‘96
‘97
‘98
‘99
‘00
‘01
‘02
‘03
‘04
‘05
w procentach
Nie i nie przewiduję w tym
roku wyjazdu
79
78
76
73
71
73
71
72
75
74
77
75
Dotychczas nie, ale planuję
wyjazd jeszcze w tym roku
3
2
2
2
3
3
3
3
3
1
1
2
Tak
18
20
22
25
27
24
26
24
22
25
22
23
* W latach 1992-2001 badania przeprowadzano we wrześniu, w roku 2002 - w październiku, a w latach
2003-2005 w listopadzie
** Dokładną treść pytania zadawanego w ostatnich trzech latach przedstawiono na rys. 1
78
1
21
W tym roku na wypoczynek trwający co najmniej tydzień wyjechała jedna piąta
dorosłych (21%, w tym 18% nie planuje już więcej wyjazdów, a 3% zamierza jeszcze
wyjechać). Zdecydowana większość badanych (79%) dotychczas nie wyjeżdżała (w tym 78%
nie przewiduje w tym roku takiego wyjazdu, a 1% ma jeszcze tego typu plany).
CBOS
RYS. 1.
CZY W TYM ROKU WYJEŻDŻAŁ(A) PAN(I) LUB ZAMIERZA JESZCZE WYJECHAĆ
NA CO NAJMNIEJ TYGODNIOWY WYPOCZYNEK – TRWAJĄCY 7 I WIĘCEJ DNI?
77%
75%
78%
Nie wyjeżdżałe(a)m i nie przewiduję
w tym roku takiego wyjazdu
Dotychczas nie wyjeżdżałe(a)m,
ale planuję taki wyjazd jeszcze
w tym roku
1%
2%
1%
18%
20%
18%
Tak, wyjeżdżałe(a)m, ale nie planuję
już takiego wyjazdu w tym roku
Tak, wyjeżdżałe(a)m i planuję
jeszcze taki wyjazd w tym roku
4%
3%
3%
2003
2004
2005
Okazuje się, że zdecydowana większość ankietowanych (81%) dotychczas nie
wyjeżdżała również na wypoczynek krótszy, trwający mniej niż tydzień (w tym 78% nie
planuje już takiego wyjazdu, a tylko 3% ma zamiar uczynić to jeszcze w tym roku). Zaledwie
co piąty respondent (19%) skorzystał w tym roku z krótkiej eskapady (w tym 13% nie
zamierza już wyjeżdżać, a 6% ma jeszcze tego typu plany).
-3-
CBOS
RYS. 2.
CZY W TYM ROKU WYJEŻDŻAŁ(A) PAN(I) LUB ZAMIERZA JESZCZE WYJECHAĆ
NA KRÓTSZY NIŻ TYGODNIOWY WYPOCZYNEK - TRWAJĄCY MNIEJ NIŻ 7 DNI?
Nie wyjeżdżałe(a)m i nie przewiduję
w tym roku takiego wyjazdu
78%
77%
78%
2%
4%
3%
Dotychczas nie wyjeżdżałe(a)m,
ale planuję taki wyjazd jeszcze
w tym roku
12%
12%
13%
Tak, wyjeżdżałe(a)m, ale nie planuję
już takiego wyjazdu w tym roku
Trudno powiedzieć
2003
2004
2005
7%
7%
6%
Tak, wyjeżdżałe(a)m i planuję
jeszcze taki wyjazd w tym roku
1%
1%
0%
Poniższa tabela, która powstała z korelacji odpowiedzi respondentów na oba
omawiane pytania, przedstawia pełny obraz tegorocznych wyjazdów - dłuższych i krótszych.
Tabela 2
Czy w tym roku wyjeżdżał(a) Pan(i) lub zamierza jeszcze wyjechać
Czy w tym roku wyjeżdżał(a) Pan(i)
na krótszy niż tygodniowy wypoczynek?
lub zamierza jeszcze wyjechać
Nie wyjeżdżał(a) Nie wyjeżdżał(a),
Wyjeżdżał(a)
Wyjeżdżał(a)
na co najmniej tygodniowy
i
nie
planuje
ale
planuje
i
nie
planuje
i planuje
wypoczynek?
w procentach
Nie wyjeżdżał(a) i nie planuje
67,5
2,2
6,2
2,2
Nie wyjeżdżał(a), ale planuje
0,4
0,2
0,2
0,2
Wyjeżdżał(a) i nie planuje
9,4
0,3
5,9
2,5
Wyjeżdżał(a) i planuje
0,6
0,4
0,3
1,7
Podstawę procentowania stanowi ogół badanych (N=1023)
Dla
uproszczenia
analiz
przyjmujemy,
że
wyjazdowe
plany respondentów
na najbliższe tygodnie są na tyle realne, iż możemy dołączyć je do deklaracji dotyczących
wyjazdów, które już miały miejsce. Przy takim założeniu bilans tegorocznego wypoczynku
można opisać następująco: w roku 2005 poza domem wypoczywał co trzeci dorosły Polak
(33%), w tym 12% wyjeżdżało zarówno na dłuższy, jak i na krótszy pobyt, 10% było
-4wyłącznie na dłuższym, co najmniej tygodniowym wyjeździe, a 11% - tylko na krótszym
niż tydzień. Zdecydowana większość Polaków (67%) w ogóle nie wyjeżdżała na
wypoczynek poza miejsce zamieszkania. Podobnie kształtowały się wyjazdy wypoczynkowe
w latach 2003-2004.
CBOS
RYS. 3. WYJAZDY WYPOCZYNKOWE POLAKÓW W LATACH 2003-2005
68%
65%
67%
W ogóle nie wyjeżdżali i nie planują
już żadnego wyjazdu
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd)
wyłącznie na krócej niż tydzień
8%
10%
11%
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd)
wyłącznie na co najmniej tydzień
9%
11%
10%
14%
13%
12%
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd)
zarówno na co najmniej tydzień,
jak i na krócej
Brak jednoznacznych
odpowiedzi
2003
2004
2005
1%
1%
0%
Wypoczynek poza miejscem zamieszkania to dobro, do którego dostęp jest w Polsce
bardzo silnie zróżnicowany społecznie. Szanse na taki wypoczynek zależą od wieku
badanych, ich położenia społecznego i materialnego oraz sytuacji życiowej (wyznaczonej
przez bycie rencistą, emerytem czy bezrobotnym), a także od wielkości miejsca zamieszkania.
Im starsi są badani oraz im gorsze jest ich położenie społeczne (niższy poziom wykształcenia,
gorsza pozycja zawodowa, niższe dochody na osobę w rodzinie, gorsza sytuacja materialna
gospodarstwa domowego), a także im mniejsza, mniej zurbanizowana miejscowość, w której
mieszkają, tym rzadziej wyjeżdżają w celach wypoczynkowych poza miejsce zamieszkania.
Dla ukazania skali nierówności społecznych w tej dziedzinie warto nadmienić, że w tym roku
poza domem na dłuższym lub krótszym wyjeździe wypoczywał zaledwie co ósmy badany
o najniższych miesięcznych dochodach - poniżej 300 zł na osobę w rodzinie (13%),
co siódmy rencista (14%), co siódmy respondent źle oceniający własne warunki materialne
(15%) i co szósty rolnik (16%). Do grona najbardziej upośledzonych pod tym względem
-5należy zaliczyć także bezrobotnych, mieszkańców wsi, badanych z wykształceniem
podstawowym lub zasadniczym zawodowym, emerytów, spośród których zaledwie co piąty
(po około 20%) wyjechał na wypoczynek. Jednocześnie z dobrodziejstw zmiany otoczenia
korzystała ponad połowa ankietowanych z grup znajdujących się w najlepszym położeniu
społecznym: przedstawicieli kadry kierowniczej i inteligencji (58%) oraz pracowników
umysłowych niższego szczebla (59%), ludzi żyjących w dobrych warunkach materialnych
(58%), najlepiej sytuowanych - osiągających dochody powyżej 1200 zł na osobę w rodzinie,
mających wyższe wykształcenie (po 57%), a także mieszkańców największych miast (49%).
Najbardziej uprzywilejowani są jednak uczniowie i studenci, spośród których zdecydowana
większość (66%) wypoczywała poza domem2.
Rysunek 4 ilustruje nierówności w dostępie do wypoczynku poza miejscem
zamieszkania świadczące o kumulowaniu się z jednej strony upośledzeń, z drugiej zaś uprzywilejowań społecznych.
2
Z naszych badań wynika, że szanse uczniów na wypoczynek poza miejscem zamieszkania są bardzo silnie
zróżnicowane społecznie. Zob. komunikat CBOS „Wakacyjny wypoczynek i praca zarobkowa uczniów”, wyd.
cyt.
-6-
CBOS
RYS. 4.
ODSETKI BADANYCH WYJEŻDŻAJĄCYCH (LUB JESZCZE ZAMIERZAJĄCYCH
WYJECHAĆ) W ROKU 2005 NA JAKIKOLWIEK WYPOCZYNEK ORAZ TYCH, KTÓRZY
NIE WYJECHALI I NIE ZAMIERZAJĄ WYJEŻDŻAĆ (WEDŁUG CECH SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNYCH)
Wyjechali lub zamierzają
OGÓŁEM
Wiek
18-24 lata
25-34
35-44
45-54
55-64
65 lat i więcej
Dochody na jedną osobę w rodzinie
Do 300 zł
301-500
501-900
901-1200
Powyżej 1200 zł
50
60
61
76
80
81
50
40
39
24
20
19
79
74
62
57
51
21
26
38
43
49
Wykształcenie
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Wyższe
Bierni zawodowo
Renciści
Emeryci
Uczniowie i studenci
Bezrobotni
Gospodynie domowe
67
33
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto do 20 tys.
20-100 tys.
101-500 tys.
501 tys. i więcej ludności
Grupa społeczno-zawodowa (pracujący)
Kadra kierownicza i inteligencja
Pracownicy umysłowi niższego szczebla
Pracownicy fizyczno-umysłowi
Robotnicy wykwalifikowani
Robotnicy niewykwalifikowani
Rolnicy
Pracujący na własny rachunek
poza rolnictwem
Nie wyjechali i nie zamierzają
80
78
57
43
20
22
43
57
42
41
63
74
73
84
55
58
59
37
26
27
16
45
14
20
66
22
25
86
80
34
78
75
57
87
75
69
58
43
56
85
69
44
13
25
31
42
Ocena warunków materialnych
gospodarstwa domowego
Złe
Średnie
Dobre
15
31
-7DLACZEGO POLACY NIE WYJEŻDŻAJĄ NA WYPOCZYNEK?
Z deklaracji badanych, którzy nie wypoczywają poza domem, wynika, że przyczyny
niewyjeżdżania zarówno na dłużej, jak i na krótko są takie same. Głównym powodem
pozostawania w domu jest brak pieniędzy. Potwierdzają to cechy społeczno-demograficzne
osób, które w tym roku nie wyjechały na żaden wypoczynek. Druga co do wielkości grupa
ankietowanych, którzy nie wyjeżdżali, twierdzi, że pozostaje w domu, bo wypoczywa
w miejscu zamieszkania, a prawie jedna piąta przyznaje, że nie odczuwa potrzeby wyjazdu.
Z analiz wynika, że deklaracje takie silnie związane są z wiekiem i stanem zdrowia badanych.
Mogą także świadczyć o istnieniu barier kulturowych, o tym, że znaczna część Polaków
po prostu nie ma zwyczaju wyjeżdżania na wypoczynek.
CBOS
RYS. 5.
DLACZEGO NIE WYJECHAŁ(A) PAN(I) I NIE WYJEDZIE JUŻ W TYM ROKU
NA WYPOCZYNEK? CZY DLATEGO, ŻE:
nie ma Pan(i) pieniędzy
na taki wyjazd
77
76
48
wypoczywa Pan(i) w miejscu
zamieszkania
43
33
33
nie ma Pan(i) czasu
32
31
ma Pan(i) obowiązki domowe
28
25
musi Pan(i) zarobić pieniądze
nie odczuwa Pan(i) potrzeby,
chęci wyjazdu
19
19
ma Pan(i) obowiązki służbowe,
zawodowe
18
18
nie ma Pan(i) możliwości
ze względu na wiek lub stan
zdrowia
nie ma Pan(i) w tym roku urlopu,
wakacji
musi Pan(i) wykonać dodatkową
pracę zarobkową
17
15
11
12
10
9
Odsetki twierdzących odpowiedzi
respondentów, którzy nie wyjechali
i nie planują w tym roku wyjazdu
na wypoczynek:
co najmniej tygodniowy
(N=740)
krótszy niż tygodniowy
(N=757)
-8Poza barierami finansowymi i kulturowymi wymieniano także takie przeszkody, jak:
brak czasu, obowiązki domowe, konieczność zarobienia pieniędzy oraz - rzadziej - obowiązki
służbowe, trudności związane z wiekiem lub stanem zdrowia, brak urlopu czy wakacji,
konieczność podjęcia dodatkowej pracy zawodowej.
Niemal wszystkie wymienione uzasadnienia, poza finansowymi, okazują się jednak
nieistotne w świetle pytania o najważniejszy powód pozostania w domu. Zdecydowana
większość odpowiadających na to pytanie za najważniejszą barierę uznaje bowiem brak
pieniędzy. Dla bardzo niewielu osób decydujące znaczenie mają inne względy, takie jak:
brak czasu, wiek, stan zdrowia czy obowiązki domowe i zawodowe. Zupełnie sporadycznie
jako najważniejszy powód niewyjeżdżania ankietowani podają, że wypoczywają w domu lub
nie odczuwają potrzeby wyjazdu. Może to oznaczać, że osoby te nieświadomie stosują
mechanizm obronny zwany racjonalizacją, który często pojawia się wtedy, gdy ze względów
finansowych nie można sobie pozwolić na zaspokojenie ważnych potrzeb.
Tabela 3
Która z wymienionych przez Pana(ią) przyczyn
jest, według Pana(i), najważniejsza?
Nie ma Pan(i) pieniędzy na taki wyjazd
Nie ma Pan(i) czasu
Nie ma Pan(i) możliwości ze względu na wiek
lub stan zdrowia
Ma Pan(i) obowiązki domowe
Nie odczuwa Pan(i) potrzeby, chęci wyjazdu
Wypoczywa Pan(i) w miejscu zamieszkania
Musi Pan(i) zarobić pieniądze
Ma Pan(i) obowiązki służbowe, zawodowe
Nie ma Pan(i) w tym roku urlopu, wakacji
Musi Pan(i) wykonać dodatkową pracę zarobkową
Odsetki twierdzących odpowiedzi respondentów, którzy
nie wyjechali i nie planują w tym roku wyjazdu
na wypoczynek:
co najmniej tygodniowy
krótszy niż tygodniowy
(N=801)
(N= 796)
64
63
9
8
6
5
4
4
3
3
1
1
5
6
5
4
3
4
1
1
Zestawienie wyjaśnień deklarowanych od roku 2000 ukazuje, że w ostatnich trzech
latach badani częściej powołują się na obowiązki służbowe, zawodowe, częściej też
podkreślają, iż nie odczuwają potrzeby wyjazdu. Ponadto w tym roku nieco mniej osób niż
dotychczas podawało względy finansowe (nadal jednak wskazuje na nie zdecydowana
większość badanych).
-9Tabela 4
Dlaczego nie wyjechał(a) / nie wyjedzie Pan(i) w tym
roku na wypoczynek? Czy przyczyną był(ły, ło, ła) / jest
(są):
2000
(N=777)
Odpowiedzi twierdzące osób, które
nie wyjeżdżały na wypoczynek
(według terminów badań)
2001
2002
2003
2004
2005-
(N=922)
(N=801)
(N=912)
(N=838)
(N=740)
w procentach
- brak pieniędzy
81
83
82
83
82
- brak czasu na wyjazd
31
33
28
27
31
- obowiązki domowe
33
35
31
29
36
- brak potrzeby wyjazdu
12
11
7
17
20
- obowiązki służbowe
10
11
10
17
16
- brak możliwości ze względu na wiek lub stan zdrowia
21
19
17
21
23
- brak urlopu (nie przysługiwał)
5
7
9
11
10
- konieczność wykonania dodatkowej pracy zarobkowej
9
11
8
13
10
Przytoczone uzasadnienia dotyczą niewyjeżdżania na pobyt dłuższy, co najmniej tygodniowy. W tabeli
pominięto wyjaśnienia nowe, wprowadzone w 2003 roku oraz zmodyfikowane
77
33
32
19
18
17
11
10
WYPOCZYNEK W KRAJU CZY ZA GRANICĄ?
W tym roku, podobnie jak wcześniej, zdecydowana większość badanych, którym udało
się wyjechać i zmienić otoczenie, wypoczywała tylko w kraju (80%), co siódmy (14%) był
zarówno w kraju, jak i za granicą, a pięciu na stu (5%) - tylko za granicą.
CBOS
RYS. 6. KRAJOWE I ZAGRANICZNE WYJAZDY W LATACH 2003-2005
71%
76%
80%
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd)
wyłącznie w kraju
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd)
zarówno w kraju, jak i za granicą
Wyjeżdżali (lub planują
wyjazd) wyłącznie za granicą
Brak jednoznacznych
odpowiedzi
20%
15%
14%
7%
8%
5%
2%
1%
1%
2003 (N=344)
2004 (N=341)
2005 (N=333)
- 10 Zwraca uwagę fakt, że w ostatnich trzech latach stopniowo zwiększa się liczba osób,
które wypoczywają wyłącznie w kraju (z 71% w roku 2003 do 76% w roku 2004 i 80% obecnie), maleje natomiast grupa wyjeżdżających za granicę (odpowiednio: 27%, 23%, 19%).
Krajowy wypoczynek, a taki deklarują niemal wszyscy wyjeżdżający, najczęściej
przybiera formę pobytu u rodziny lub znajomych. W ten sposób regenerował swoje siły w tym
roku prawie co drugi wyjeżdżający. Co trzeci wypoczywał na kwaterze prywatnej, co szósty
na wczasach, obozie lub zorganizowanej wycieczce, co ósmy na własnej działce, w domku
letniskowym, a co jedenasty był na wędrówce, pod namiotem lub na kempingu.
Zagraniczne wojaże, deklarowane przez jedną piątą wyjeżdżających, to głównie
indywidualne wyjazdy turystyczne - w ten sposób wypoczywał co dziewiąty badany. Mniejsza
liczebnie grupa korzystała z usług biur podróży lub wypoczywała u rodziny, znajomych.
W porównaniu z rokiem 2003 zmalał odsetek osób wypoczywających w kraju na polu
namiotowym, kempingu lub na wędrówce. Również mniej badanych zdecydowało się
na indywidualne wyjazdy turystyczne za granicę oraz pobyt za granicą u rodziny, znajomych.
Tabela 5
Dokąd Pan(i) w tym roku wyjeżdżał(a) lub zamierza
wyjechać na wypoczynek? Czy był to lub będzie
wypoczynek:
Odsetki twierdzących odpowiedzi respondentów,
którzy wyjeżdżali na jakikolwiek wypoczynek
2003
2004
2005
(N=344)
(N=341)
(N=333)
w kraju*
- u rodziny, znajomych
48
47
47
- na prywatnie wynajętej kwaterze, na letnisku
32
28
34
- na wczasach, obozie, zorganizowanej wycieczce
18
22
16
- na własnej działce, w domku letniskowym
15
14
13
- na polu namiotowym, kempingu lub wędrując
16
10
9
za granicą*
- na indywidualnym wyjeździe turystycznym
15
12
11
- na wyjeździe turystycznym zorganizowanym przez
biuro podróży
8
7
6
- u rodziny, znajomych, przyjaciół
9
6
5
* Część ankietowanych wskazała inne (nieokreślone) miejsca wypoczynku w kraju (11%) oraz za granicą (2%).
Odsetki nie sumują się do 100, ponieważ respondenci często deklarowali więcej niż jedną formę wyjazdu
wypoczynkowego
Uwzględnienie w ostatnich trzech latach zarówno dłuższych wyjazdów, co najmniej
tygodniowych, jak i krótszych zmienia w pewnym stopniu obraz wypoczynku Polaków.
Potwierdza się wprawdzie, że zdecydowana większość wyjeżdżających wypoczywa wyłącznie
w kraju, jednak drugą co do wielkości grupę stanowią wypoczywający zarówno w kraju, jak
- 11 i za granicą, a najmniej jest osób, które wypoczywają wyłącznie za granicą (przy
uwzględnieniu tylko dłuższych wyjazdów proporcje obu tych grup były odwrotne).
Tabela 6
Wyjazdy wypoczynkowe
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd) tylko w kraju
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd) zarówno
w kraju, jak i za granicą
Wyjeżdżali (lub planują wyjazd) tylko za granicę
Brak jednoznacznych odpowiedzi
Odsetki wskazań osób, które wyjeżdżały lub planują wyjazd
(według terminów badań)
IX 2001
X 2002
XI 2003
XI 2004
XI 2005
(N=299)
(N=316) (N=344) (N =341) (N=333)
76
74
71
76
80
8
15
1
9
16
1
20
7
2
15
8
1
14
5
1
W porównaniu z sytuacją z początku lat dziewięćdziesiątych wyjeżdżający
na wypoczynek w kraju znacznie częściej korzystają obecnie z kwater prywatnych oraz
spędzają czas na własnych działkach.
Tabela 7
Gdzie Pan(i)
w tym roku
wypoczywał(a)
lub zamierza
wypoczywać?
W kraju:
- u rodziny,
znajomych
Odsetki twierdzących odpowiedzi respondentów wyjeżdżających na wypoczynek w kraju
1992
1994
1995
1996
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
(N=187)
(N=220)
(N=218)
(N=413)
(N=264)
(N=326)
(N=256)
(N=253)
(N=264)
(N=310)
(N=312)
(N=311)
52
44
51
49
39
39
40
48
36
53
51
50
10
13
18
24
27
21
27
34
13
35
30
36
20
16
25
20
24
20
23
18
28
20
25
17
3
4
12
13
10
13
11
10
35
16
16
14
11
4
19
4
18
3
13
5
14
4
11
6
8
3
16
6
14
8
18
10
11
8
10
12
- na prywatnie
wynajętej kwaterze,
na letnisku
- na wczasach,
obozie, zorganizowanej wycieczce
- na własnej
działce, w domku
letniskowym
- na polu namiotowym, kempingu
lub wędrując
- jeszcze inaczej
Bardzo ostrożne powinny być konkluzje na temat przemian dotyczących wyjazdów
zagranicznych, są one bowiem formułowane na podstawie odpowiedzi stosunkowo małych
grup respondentów.
- 12 W ostatnich
indywidualnych
trzech
wypraw
latach
wyjazdy
turystycznych,
zagraniczne
zmalała
miały
natomiast
głównie
popularność
charakter
wyjazdów
organizowanych przez biura podróży. Z kolei wypoczynkowe pobyty u rodziny, znajomych
lub przyjaciół za granicą najczęstsze były w 1996 roku, następne lata przyniosły spadek
popularności takich wyjazdów, jednak od roku 2002 ponownie wzrasta odsetek osób
wybierających tę formę wypoczynku za granicą (może to być związane z rosnącą liczbą
Polaków pracujących za granicą).
Tabela 8
Gdzie Pan(i) w tym roku
wypoczywał(a) lub zamierza
wypoczywać?
Za granicą:
- na indywidualnym wyjeździe
turystycznym
- na wyjeździe turystycznym
zorganizowanym przez biuro
podróży
- u rodziny, znajomych,
przyjaciół
- jeszcze inaczej
Odsetki twierdzących odpowiedzi respondentów wyjeżdżających
na wypoczynek za granicę
1996
2000
2001
2002
2003
2004
2005
1998
1999
N=96 N=71 N=70 N=72 N=70 N=80 N=94 N=80 N=64
34
32
29
42
48
33
53
51
56
34
39
44
36
43
53
28
31
33
46
3
32
3
33
3
17
11
15
4
20
5
31
10
24
13
24
13
SPOSÓB PODRÓŻOWANIA
Zdecydowana większość wyjeżdżających na wypoczynek (69%) podróżowała w tym
roku samochodem osobowym. Ponad jedna czwarta (28%) wybrała autokar i niemal tyle samo
(25%) - pociąg. Samolotem leciał zaledwie co dwudziesty badany z tej grupy, jeszcze mniej
osób płynęło statkiem lub promem.
- 13 -
CBOS
RYS. 7.
JAKIMI ŚRODKAMI KOMUNIKACJI PODRÓŻOWAŁ(A) PAN(I) LUB BĘDZIE
PODRÓŻOWAĆ JADĄC NA WYPOCZYNEK I W JEGO TRAKCIE?
Odsetki odpowiedzi twierdzących (N=333)
69
Samochodem osobowym
28
Autobusem, autokarem
25
Pociągiem
5
Samolotem
Promem, statkiem
Inaczej
2
2
Okazuje się, że zdecydowana większość wyjeżdżających na wypoczynek (76%)
wybrała jeden środek lokomocji, którym podróżowała nie korzystając z żadnych innych
możliwości. Najczęściej był to samochód osobowy - ponad połowa wyjeżdżających (51%)
w drodze na wypoczynek i w czasie jego trwania korzystała wyłącznie z samochodu, co
siódmy (14%) podróżował tylko autokarem, co dziewiąty (11%) - wyłącznie pociągiem.
Pozostali, czyli jedna czwarta tych, którzy wyjeżdżali na wypoczynek, korzystała
w tym roku z różnych środków lokomocji. Ponad jedna siódma (15%) podróżowała dwoma
z uwzględnionych w badaniu (w tym: 5% - samochodem i autokarem, 4% - samochodem
i pociągiem, 4% - autokarem i pociągiem, 2% - samochodem i samolotem). Znacznie
mniejsza grupa wyjeżdżających (6%) podróżowała trzema środkami lokomocji (w tym: 4% samochodem, autokarem i pociągiem, 1% - samochodem, pociągiem i samolotem, 1% samochodem, samolotem i statkiem lub promem). Najmniejszą liczebnie grupę stanowili ci,
którzy w tym roku korzystali z czterech lub pięciu wymienionych środków komunikacji.
LICZBA WYJAZDÓW NA WYPOCZYNEK
W tym roku, podobnie jak w dwóch ostatnich latach, na dłuższy wypoczynek trwający
co najmniej tydzień badani udawali się średnio 1,5 raza (maksimum 9 razy), natomiast
na krótszy wyjeżdżali średnio 3,2 razy (maksimum 40 razy). Częstotliwość wyjazdów
krótkich była więc dwukrotnie większa niż dłuższych.
- 14 Tabela 9
Ile razy (w sumie) wyjeżdżał(a) Pan(i) lub jeszcze zamierza wyjechać
na wypoczynek?
1
2
3 4 5 6 7 8 9 10 Więcej niż
Trudno
raz razy
10 razy
powiedzieć
w procentach
70 17 8 1 1 1 0 0 1 0
0
1
40 21 11 3 6 4 1 1 0 5
3
5
Ankietowani
wyjeżdżający:
- na co najmniej tydzień
- na krócej niż tydzień
Średnia
liczba
1,5
3,2
Ze zsumowania podanej przez wyjeżdżających liczby wyjazdów dłuższych i krótszych
wynika, że w tym roku, podobnie jak w latach 2003-2004, największa grupa wyjeżdżających
(40%) wyjechała tylko raz, a prawie jedna czwarta (23%) wyjeżdżała dwukrotnie. Mniejsze
liczebnie grupy udawały się na wypoczynek trzykrotnie (11%) lub jeszcze częściej od czterech do pięciu razy (9%) i od sześciu do dziesięciu razy (10%). Co dwudziesty badany
z tej grupy wyjeżdżał średnio ponad dziesięć razy.
CBOS
RYS. 8. ILE RAZY (W SUMIE) WYJEŻDŻAŁ(A) PAN(I) LUB ZAMIERZA JESZCZE WYJECHAĆ
NA WYPOCZYNEK?
(%)
39 40
2003 (N=344)
2004 (N=341)
2005 (N=333)
33
25
22
23
12 11 11
13 12
12
10
9
7
5
5
5
3
1
1 raz
2 razy
3 razy
4 do 5
6 do 10
ponad
10 razy
2
Trudno
powiedzieć
Średnia liczba tegorocznych wyjazdów dłuższych i krótszych wynosi 3,2 i jest taka
sama jak w ubiegłym roku, a niewiele niższa niż przed dwoma laty (3,5). Należy przy tym
podkreślić, że w tym roku - podobnie jak w poprzednich latach - badani, którzy wypoczywali
- 15 na wyjeździe zarówno co najmniej tygodniowym, jak i krótszym, wyjeżdżali w ciągu roku
średnio pięć razy (5,2), wypoczywający wyłącznie na krótkich wyjazdach - trzy razy (2,7),
a wypoczywający tylko na dłuższym, co najmniej tygodniowym wyjeździe - raz (1,4).
CZAS SPĘDZONY NA WYPOCZYNKU POZA DOMEM
Z deklaracji respondentów wyjeżdżających wynika, że wypoczywali oni poza
miejscem zamieszkania średnio osiemnaście dni (18,3), a więc prawie o dwa dni dłużej
niż w ubiegłym roku, ale o półtora dnia krócej niż dwa lata temu.
Tabela 10
Ile dni w sumie trwał lub będzie trwał
Pana(i) tegoroczny wypoczynek?
1 dzień
2 dni
3 dni
4 dni
5 dni
6 dni
7 dni
Od 8 do 14 dni
Od 15 do 21 dni
Od 22 do 30 dni
Powyżej 30 dni
Trudno powiedzieć
Średnia liczba dni spędzonych
na wypoczynku poza miejscem
zamieszkania
Odsetki wskazań respondentów, którzy w tym roku wyjeżdżali lub
planują wyjazd na co najmniej tygodniowy lub krótszy wypoczynek
2003
2004
2005
(N=344)
(N=341)
(N= 333)
0
0
0
3
3
2
3
5
9
3
6
7
4
5
4
3
2
3
7
7
10
27
26
26
16
18
16
16
13
10
11
7
10
6
8
3
19, 8
16,6
18,3
W tym roku jedna czwarta wyjeżdżających (25%) wypoczywała poza domem od 2 do
6 dni. Zdecydowana większość jednak regenerowała swoje siły dłużej: ponad jedna trzecia
(36%) - od tygodnia do dwóch, co szósty (16%) - od 15 do 21 dni, co piąty (20%) - więcej niż
trzy tygodnie. Zwraca uwagę fakt, że w ostatnich trzech latach stopniowo rośnie odsetek osób
wypoczywających poza miejscem zamieszkania średnio 3 dni w roku, maleje natomiast grupa
osób, które regenerują swoje siły dłużej - od 22 do 30 dni.
Z dłuższej perspektywy czasowej widać natomiast, że w latach 2003-2005, czyli
po zmianie podejścia badawczego i uwzględnieniu również krótkich wyjazdów, nieco inaczej
kształtuje się czas trwania wypoczynku poza miejscem zamieszkania. Mniej liczna niż
- 16 wcześniej jest grupa wyjeżdżających na 8 do 14 dni, natomiast częstsze niż przed rokiem
2003 są wyjazdy na co najmniej dwa tygodnie.
Tabela 11
Odpowiedzi respondentów, którzy w danym roku wyjeżdżali (lub planują wyjazd)
na co najmniej tygodniowy wypoczynek i podali liczbę dni
IX 1998 IX 1999 IX 2000 IX 2001 X 2002 XI 2003 XI 2004 XI 2005
w procentach
Od 1 do 7 dni
20
25
22
29
18
25
30
16
Od 8 do 14 dni
54
47
50
41
52
28
29
34
Od 15 do 21 dni
12
14
13
12
16
16
19
21
Od 22 do 30 dni
9
7
8
10
8
18
14
14
Powyżej 30 dni
5
7
7
7
6
13
8
15
W obliczeniach pominięto respondentów, którzy wyjeżdżali, ale nie zadeklarowali liczby dni. Pytanie zadawane
od roku 2003 przytoczono wcześniej
Ile dni w sumie trwał
(lub będzie trwał) ten
wypoczynek?
Na zakończenie trzeba jeszcze raz wyraźnie podkreślić, że opisując czas spędzony
na wypoczynku poza miejscem zamieszkania skoncentrowaliśmy się jedynie na osobach
wyjeżdżających, które regenerowały swoje siły całkowicie zmieniając otoczenie. Znacznie
mniej korzystnie kształtuje się obraz wypoczynku Polaków, gdy w analizach uwzględniamy
wszystkich badanych, a więc również tych, którzy nigdzie nie wyjechali w tym roku. Okazuje
się bowiem, że w skali całego społeczeństwa średnia liczba dni spędzonych na wyjazdowym
wypoczynku wynosi jedynie nieco ponad sześć dni (6,4)3. Oznacza to, że - podobnie jak
w ostatnich dwóch latach - statystyczny dorosły Polak wypoczywał poza domem w sumie
krócej niż tydzień, przy tym czas ten był bardzo silnie zróżnicowany społecznie i w dużym
stopniu zależał od cech położenia społecznego. Im wyższa pozycja społeczno-zawodowa oraz
finansowa i materialna badanego, tym dłuższy wypoczynek, a więc i większe szanse na
regenerację sił fizycznych i psychicznych. Dla przykładu, statystyczny przedstawiciel kadry
kierowniczej i inteligencji, badany o dochodach powyżej 900 zł na osobę w rodzinie, żyjący
w dobrych warunkach materialnych wypoczywał w tym roku poza domem około jedenastu
dni, natomiast statystyczny rolnik, rencista, osiągający dochody poniżej 300 zł per capita około półtora dnia. Znacznie dłużej wypoczywali też mieszkańcy miast niż wsi. Rekord
należy jednak do uczniów i studentów, których wyjazdy wypoczynkowe trwały średnio
16 dni.
3
Warto też dodać, że w skali całego społeczeństwa niemal co trzeci dorosły Polak wypoczywał poza domem
w kraju (30%) i zaledwie sześciu na stu (6%) było w celach rekreacyjnych za granicą.
- 17 -



Wyniki badań z ostatnich trzynastu lat ukazują, że co najmniej tygodniowy wyjazd
na wypoczynek poza miejsce zamieszkania - uznawany za minimum odpoczynku niezbędne
do regeneracji sił psychicznych i fizycznych - nie jest dostępny dla zdecydowanej większości
Polaków. Wyraźna większość dorosłych nie wyjeżdża również na wypoczynek krótszy niż
tygodniowy. Osoby nigdzie niewyjeżdżające niezmiennie za najważniejszy powód tego stanu
rzeczy podają brak pieniędzy. Okazuje się ponadto, że w ostatnich trzech latach stopniowo
rośnie odsetek respondentów wypoczywających wyłącznie na wyjazdach krajowych, maleje
natomiast grupa wyjeżdżających za granicę w celach rekreacyjnych.
Utrzymują się znaczne nierówności w dostępie dorosłych do wypoczynku poza
miejscem zamieszkania oraz w długości jego trwania. Mogą one świadczyć o kumulowaniu
się z jednej strony upośledzeń, z drugiej zaś uprzywilejowań społecznych. Warto podkreślić,
że zjawisko to odnotowujemy także wśród młodzieży szkolnej4.
Opracowała
Bogna WCIÓRKA
4
Zob. komunikat CBOS „Wakacyjny wypoczynek...” wyd. cyt.