Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania
Transkrypt
Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania
Problemy ZarzÈdzania, vol. 10, nr 3 (38): 219 – 228 ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172.1644-9584.38.13 Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy dla systemów edukacyjnych Jerzy Kisielnicki W artykule przedstawiono projekt SYNAT jako nowe przedsiÚwziÚcie majÈce na celu utworzenie w kraju, powiÈzanej z odpowiednimi rozwiÈzaniami na Ăwiecie, uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego spoïeczeñstwa wiedzy. Projekt ten analizowano pod kÈtem jego relacji z systemami edukacji, a zwïaszcza e-edukacjÈ. Jego realizacja powinna przyczyniÊ siÚ do wzrostu jakoĂci systemów edukacji i tym samym przyczyniÊ siÚ do znaczÈcej poprawy pozycji Polski zarówno w Unii Europejskiej, jak i na Ăwiecie. 1. WstÚp E-edukacja jako element rozwoju gospodarki jest zarówno istotny, jak i specyficzny. Wpïyw e-edukacji na gospodarkÚ jest róĝnorodny. Zaleĝy on od wielu czynników. Jednym z najbardziej istotnych zadañ, jakie stojÈ przed e-edukacjÈ, jest zapewnienie staïego zasilania we wspóïczesnÈ wiedzÚ. Dlatego, aby system edukacji byï nowoczesny, musi stale mieÊ aktualne zasoby informacji i wiedzy. Zasilanie takie wymaga dostÚpu do odpowiednich repozytoriów. Repozytoria zdefiniowane sÈ, miÚdzy innymi przez R. Crow (2002), jako kolekcje cyfrowe, gromadzÈce, przechowujÈce i udostÚpniajÈce dorobek intelektualny spoïecznoĂci naukowej jednego lub wielu uniwersytetów lub innych placówek naukowych. Repozytoria coraz powszechniej wkraczajÈ w struktury wyĝszych uczelni i instytucji naukowych, zmieniajÈc jednoczeĂnie paradygmat komunikowania siÚ w nauce. Zasób repozytoriów jest okreĂlony przez instytucje bÚdÈce jej wïaĂcicielem, a treĂÊ ma charakter: naukowy, kumulacyjny i ciÈgïy. Zasoby dostÚpne sÈ w trybie Open Access (OA) oraz cechuje je interoperacyjnoĂÊ. Obecnie obserwuje siÚ ogromny wzrost liczby funkcjonujÈcych repozytoriów na Ăwiecie, jak równieĝ publikacji podejmujÈcych ten temat. E-edukacja jest szansÈ dla wielu ludzi pragnÈcych zdobyÊ wiedzÚ i nowÈ pozycjÚ w firmie. Jest teĝ pewnym zagroĝeniem, poniewaĝ nie jest dostÚpna dla kaĝdego, a jej poziom nie zawsze jest zadowalajÈcy. vol. 10, nr 3 (38), 2012 219 Jerzy Kisielnicki Obecnie sÈ prowadzone prace nad realizacjÈ strategicznego programu o nazwie SYNAT, którego jednym z celów jest dostarczenie odbiorcom informacji i wiedzy, która dotyczy osiÈgniÚÊ naukowych. Jednym z odbiorców zawartych w niej najnowszych zasobów wiedzy majÈ byÊ platformy edukacyjne. Program SYNAT jest skrótem sformuïowania SYstem Informacji Naukowo-Technicznej (w jÚzyku angielskim: Information System for Science and Technique) (por. Niezgódka 2009; Górecka-Hajkiewicz 2012; J. Kisielnicki 2011a, 2011b). Realizacja tego programu ma na celu utworzenie wbkraju, powiÈzanej z odpowiednimi rozwiÈzaniami na Ăwiecie, uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego spoïeczeñstwa wiedzy. Ja odpowiadam za jedno z 17 zadañ wchodzÈcych w skïad realizowanego projektu. Zadanie to opracowanie modelu dïugoterminowego finansowania, zapewniajÈcego trwaïoĂÊ systemu informacji naukowo-technicznej. E-edukcja to zbiór róĝnych form i procedur dziaïania. Moĝna postawiÊ równieĝ hipotezÚ, ĝe obecny model e-edukacji to model multimedialny. Natomiast model, który moĝe byÊ konkurencyjny na rynku usïug edukacji, to model elastyczny, a najlepiej model inteligentnego, elastycznego nauczania. To równieĝ model zasilany wiedzÈ z róĝnego typu repozytoriów, w tym ze wspomnianej wczeĂniej platformy systemu SYNAT. Podstawowa hipoteza robocza, która bÚdzie uzasadniana w artykule, jest nastÚpujÈca. W warunkach wspóïczesnego rozwoju ICT (informacyjno-komunikacyjnej technologii) w Polsce edukacja, a zwïaszcza e-edukacja jest strategiÈ, która powinna wspieraÊ tradycyjnÈ edukacjÚ wyĝszÈ, chociaĝ nie jest jeszcze strategiÈ konkurencyjnÈ na rynku usïug edukacji. Jednak organizacje, które nie bÚdÈ stosowaÊ strategii mieszanej, zostanÈ wyeliminowane z rynku usïug informacyjnych. Jednym z promowanych rozwiÈzañ jest Ăcisïe powiÈzanie systemu edukacji z repozytoriami wchodzÈcymi wb zakres dziaïañ krajowego systemu informacji naukowo-technicznej, którego elementem jest SYNAT. W artykule przedstawiono wybrane problemy dotyczÈce analizy tego zagadnienia. 2. E-edukacja – mapa problemu i miejsce w nim projektu SYNAT We wspóïczesnym Ăwiecie coraz wiÚkszÈ wagÚ przywiÈzuje siÚ do edukacji i to nie tylko w szkoïach, uczelniach, placówkach naukowych, ale równieĝ do szkolenia pracowników w przedsiÚbiorstwach i innych podmiotach gospodarki. Wyszkolony pracownik jest bowiem ěródïem przewagi konkurencyjnej nad innymi funkcjonujÈcymi w sektorze firmami. SzkolÈc go, tworzymy ib powodujemy tym samym wzrost kapitaïu intelektualnego w organizacji. 220 Problemy ZarzÈdzania Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy... Szkolenie to jedna z podstawowych metod kreowania kapitaïu intelektualnego przedsiÚbiorstwa, które moĝe byÊ realizowane za pomocÈ wielu strategii. JednÈ z nich jest szkolenie przez specjalizujÈce siÚ w tym firmy, które w tym celu stosujÈ róĝnego rodzaju formy, w tym e-edukacji. Stosunkowo niewiele firm decyduje siÚ na szkolenie swoich pracowników tylko w technologii e-edukacji. W praktyce najczÚĂciej spotykanÈ strategiÈ jest szkolenie pracowników poprzez strategiÚ mieszanÈ (blended-learning), czyli takÈ, która uzupeïniona jest o zajÚcia z trenerem. Na podstawie przeprowadzonych wïasnych analiz, prac moich wspóïpracowników i literatury przedmiotu prowadzÚ badania majÈce za zadanie ustalenie podstawowych efektów i zagroĝeñ zwiÈzanych z zastosowaniem e-edukacji jako strategii konkurencyjnej na rynku usïug edukacji wyĝszej. Opinie na temat e-edukacji zbieraïem w róĝnych oĂrodkach akademickich wb trakcie stypendiów zagranicznych oraz jako ekspert i przewodniczÈcy komisji akredytacyjnych PKA (byïem przez dwie kadencje czïonkiem zespoïu ds. studiów ekonomicznych). Przeprowadzone rozwaĝania dotyczÈ w szczególnoĂci takich kierunków nauczania jak: ekonomia, zarzÈdzanie i marketing, finanse i bankowoĂÊ, ekonometria i informatyka. ZdajÚ sobie sprawÚ, ĝe na innego typu studiach, np. medycznych, moĝemy spotkaÊ zupeïnie innÈ sytuacjÚ. W wielu oĂrodkach akademickich istniejÈ doĂÊ duĝe problemy, które moĝna nazwaÊ skrótowo „brakiem minimum kadrowego”. I tu e-edukacja moĝe w doĂÊ zasadniczy sposób rozwiÈzaÊ istniejÈce trudnoĂci. Czy to nie jest tylko teoretyczny punkt widzenia? W artykule bÚdÚ teĝ próbowaï odpowiedzieÊ na to pytanie. Moje dyskusje z rektorami, wïadzami uczelni (wbtym zaïoĝycielami i kanclerzami), a takĝe z kadrÈ wykïadowców pozwoliïy mi na prezentacjÚ pewnych uogólnieñ zwiÈzanych z próbÈ odpowiedzi na pytanie: W jakich warunkach e-edukacja jest strategiÈ konkurencyjnÈ na rynku usïug edukacji wyĝszej i w jakich warunkach zastÈpi w znaczÈcym stopniu edukacje tradycyjnÈ? W literaturze przedmiotu wymienione sÈ róĝne strategie edukacji, jak ibkryteria podziaïu. E-edukacja stanowi bowiem jeden z elementów przyjÚtej strategii edukacyjnej. Jej rola w systemie edukacji wciÈĝ roĂnie. W pracach analizujÈcych moĝliwe strategie na specjalnÈ uwagÚ zasïugujÈ monografie M.bRosenberga (2001 i 2005). Przedstawia on w nich drogÚ rozwoju e-learningu od e-treningu oraz analizÚ róĝnych strategii. J. Bersih (2004), który jest zwolennikiem strategii mieszanych, wyróĝnia 16 róĝnych moĝliwych mediów stosowanych w nauczaniu i, stosujÈc tzw. „road map”, selekcjonuje, jakie rozwiÈzania powinny byÊ stosowane w zaleĝnoĂci od rozwiÈzywanego problemu. NajczÚĂciej wymienianym kryterium podziaïu jest poziom nauczania. Wbrozwaĝaniach zajmÚ siÚ edukacjÈ na poziomie studiów wyĝszych zarówno pierwszego i drugiego stopnia, jak i studiów podyplomowych. Realizacja tego wïaĂnie typu studiów wymaga staïego zasilania tzw. kontentu. AnalizujÈc strategiÚ, moĝemy zastosowaÊ równieĝ jej podziaï wedïug formy kontaktu ze vol. 10, nr 3 (38), 2012 221 Jerzy Kisielnicki sïuchaczami. Ten to wïaĂnie podziaï przyjÚto jako podstawowy. Podstawowe strategie e-edukacji przedstawiono w tabeli 1. Wspóïpraca ze sïuchaczem Cel Horyzont czasu System zarzÈdzania procesem nauczania Platforma nauczania Samoksztaïcenie Asynchroniczna Synchroniczna Konwergencyjna – mieszana (blended learning) Tab. 1. Podstawowe rodzaje strategii e-edukacji – „mapa strategii”. ½ródïo: opracowanie wïasne. Jak przedstawiono w tabeli 1, moĝna wydzieliÊ nastÚpujÈce cztery podstawowe strategie wspóïpracy ze sïuchaczem: samoksztaïcenie, asynchroniczna, synchroniczna, konwergencyjna. Strategie te mogÈ byÊ realizowane w róĝny sposób. I tak, realizujÈc strategiÚ synchronicznÈ (w której celem jest bezpoĂrednia nauka, a wiÚc nauka i jej odbiór w tym samym czasie), moĝemy siÚ przygotowywaÊ do realizacji w przyszïoĂci strategii bardzie zaawansowanej – asynchronicznej, gdzie uczÈcy korzystajÈ z systemu edukacyjnego, gdzie chcÈ i kiedy chcÈ. W tym systemie moĝna przyjÈÊ, iĝ stosowana jest zasada „tam, gdzie jest mój laptop, tam jest moja sala wykïadowa”. Kaĝda z wymienionych uprzednio strategii moĝe byÊ wspomagana przez dwa systemy zarzÈdzania procesem nauczania: LMS (Learning Management System) oraz LCMS (Learning Content Management System). System LMS umoĝliwia administrowanie kursami i prezentowanie przedstawianych treĂci. System taki umoĝliwia monitorowanie postÚpów w nauce studenta oraz okreĂlanie praw dostÚpu do poszczególnych moduïów i kursów dla poszczególnych uĝytkowników. Zaawansowane LMS-y pozwalajÈ na realizowanie studiów we wszystkich rodzajach strategii ksztaïcenia. Systemy LCMS sÈ bardziej zaawansowane technologicznie. Oprócz funkcji systemu LMS, posiadajÈ dodatkowe moduïy sïuĝÈce do tworzenia treĂci dydaktycznych – tzw. kursów WBT (Web Based Training). Systemy LMS mogÈ jedynie prezentowaÊ takie multimedialne treĂci dydaktyczne. Kaĝda z wymienionych wczeĂniej strategii moĝe byÊ realizowana przy pomocy róĝnych Ărodków sprzÚtowo-programowych, czyli tzw. platform. NajpopularniejszÈ platformÈ open source jest Moodle. Na Moodle zbudowany jest miÚdzy innymi Wirtualny Campus UMCS (http://ekonomia.kampus. umcs.lublin.pl), jak teĝ funkcjonuje COME, czyli placówka Uniwersytetu Warszawskiego powoïana do zdalnego nauczania. Termin Moodle jest skró222 Problemy ZarzÈdzania Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy... tem od Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment – Ărodowisko nauczania zdalnego za pomocÈ sieci teleinformatycznych, dostÚpne przez przeglÈdarkÚ internetowÈ. Platforma e-learningowa Moodle zostaïa oparta na oprogramowaniu Apache, PHP i MySQL lub PostgreSQL. Moĝna jÈ uruchomiÊ w systemach operacyjnych zarówno Linux, jak i MS Windows lub Mac OS X, NetWare 6. Moodle jest udostÚpniany za darmo jako oprogramowanie open source. Podobne platformy dla e-edukacji to miedzy innymi: FirstClass, Blackboard, Scholar360, WebCT, Desire2Learn, LON-CAPA. Do przedstawionej w tabeli 1 „mapy strategii e-edukacji” powinno siÚ jeszcze dodaÊ takie elementy jak zasilanie platformy w wiedzÚ. WymieniÊ w tym zakresie moĝna zastosowanie Internetu – Based Learning (por R.bSaade 2003 i 2006) – lub platform dostarczajÈcych wiedzÚ, na przykïad SYNAT (Kisielnicki 2011a, 2011b). WïaĂnie zastosowanie projektowanego programu SYNAT pozwoli na bezpoĂrednie zasilane systemu edukacyjnego najnowszÈ wiedzÈ, co bÚdzie skutkowaïo dostarczaniem sïuchaczom najnowszej literatury przedmiotu. Wzorem do naĂladowania rozwiÈzañ w zakresie e-edukacji mogÈ byÊ serwisy edukacyjne dziaïajÈce przy renomowanych uczelniach: HBS Working Knowledge (Harvard Business School), Insead Knowledge (dziaïajÈcy przy elitarnej szkole biznesu INSEAD) oraz Knowledge@Wharton (The Wharton School, University of Pennsylvania). Wszystkie te trzy serwisy oferujÈ dostÚp (po darmowej rejestracji) do obszernej biblioteki artykuïów poruszajÈcych tematykÚ szeroko pojÚtego zarzÈdzania w ramach wyraěnie wyodrÚbnionych sekcji, takich jak: biznes, marketing, finanse, zarzÈdzanie strategiczne itp. PiszÈc o e-edukacji, naleĝy równieĝ wspomnieÊ o prekursorze stosowanej na szerokÈ skalÚ e-edukacji, jakim jest grupa Phoenix, stworzona na University of Phoenix (majÈ kilkadziesiÈt punktów e-edukacji na Ăwiecie ib wb ich systemie studiuje okoïo 200 tysiÚcy ludzi na caïym Ăwiecie). 3. SYNAT jako dostarczyciel kapitaïu intelektualnego dla e-edukacji AnalizujÈc literaturÚ przedmiotu, a zwïaszcza prace K.E. Sveiby’ego (2001, 2006), moĝna zauwaĝyÊ trzy etapy w rozwoju koncepcji kapitaïu intelektualnego. Etap pierwszy to lata osiemdziesiÈte, kiedy to pojÚcie kapitaïu intelektualnego ograniczano tylko do zarzÈdzania zasobami ludzkimi. Drugi etap w rozwoju badañ nad zagadnieniem kapitaïu intelektualnego to lata 1991–1997. Jest to czas rozwoju Internetu, który staje siÚ, w peïnym tego sïowa znaczeniu, sieciÈ globalnÈ, sieciÈ powszechnie dostÚpnÈ na caïym (prawie!) Ăwiecie. Obecnie znajdujemy siÚ na trzecim etapie rozwoju nauk o kapitale intelektualnym. Postulaty takie znajdujemy w licznych opracowaniach, nie tylko wspominanego juĝ K.E. Sveiby’ego (2006), ale takĝe ub P.b Lambego (2007) czy B. Levitta i J. Marcha (1988). W dniu dzisiejszym zarzÈdzanie wiedzÈ zostaje wïÈczone jako integralny element strategii vol. 10, nr 3 (38), 2012 223 Jerzy Kisielnicki zarzÈdzania. Gospodarka oparta na zarzÈdzaniu wiedzÈ jest moĝliwa tylko ibwyïÈcznie wtedy, gdy organizacja dysponuje kapitaïem intelektualnym i jednoczeĂnie potrafi go zdobywaÊ, kreowaÊ i wykorzystywaÊ w sposób efektywny. ZarzÈdzanie jest procesem skïadajÈcym siÚ z wielu czynników. Autorzy, tacy jak wspomniany wczeĂniej K.E. Sveiby (2006), C. Lee i J. Yang (2000) czy B. Levitt i J. March (1988), coraz czÚĂciej patrzÈ na organizacjÚ jak na ïañcuch wartoĂci (Value Network), który rozumiany jest jako „interakcja pomiÚdzy osobami odgrywajÈcymi róĝne role i powiÈzanymi róĝnymi relacjami, tworzÈcymi zarówno niematerialne wartoĂci (wiedza, idee), jak i wartoĂÊ materialnÈ (pieniÈdze)”. WewnÈtrz organizacji wiedza zdobywana w róĝny sposób wpïywa na system aktywów przedsiÚbiorstwa, które z kolei wzajemnie na siebie oddziaïywajÈ (rysunek 1). Poprzez proces zarzÈdzania wiedzÈ tworzy siÚ cykl, w którym nastÚpuje nieustanne oddziaïywanie zasobów miÚdzy sobÈ (rysunek 2). Tworzy siÚ w ten sposób zamkniÚte koïo relacji, w którym moĝna wyróĝniÊ nastÚpujÈce po sobie procesy: 1. Aktywa materialne (w tym aktywa finansowe) organizacji, które sÈ zaangaĝowane w proces edukacji. 2. Poprzez edukacje zwiÚkszane sÈ zasoby niematerialne. 3. Zasoby niematerialne, czyli tzw. kapitaï intelektualny zawarty w platformie SYNAT, wykorzystywany w celu powiÚkszania zasobów materialnych organizacji. Aktywa finansowe Aktywa materialne E-edukacja Aktywa niematerialne Rys. 1. System finansowych, materialnych i niematerialnych aktywów i ich wpïyw na edukacjÚ. ½ródïo: opracowanie wïasne. Istotny jest wpïyw czynników znajdujÈcych siÚ poza strukturÈ wewnÚtrznÈ organizacji, którÈ moĝe zapewniÊ SYNAT. Wspóïczesne organizacje sÈ zmuszone do nieustannej komunikacji z otoczeniem, gdyĝ niejednokrotnie to boděce wpïywajÈce spoza organizacji stanowiÈ o jej dalszym sukcesie bÈdě poraĝce rynkowej. StÈd teĝ coraz bardziej powszechna staje siÚ opinia, iĝ 224 Problemy ZarzÈdzania Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy... jednym z najwaĝniejszych, a moĝe nawet i kluczowym aspektem jest dbaïoĂÊ o budowÚ efektywnego systemu transferu i konwersji wiedzy do oraz zborganizacji. Transfer ten (por. rysunek 2) musi byÊ dwukierunkowy, gdyĝ wbdzisiejszych warunkach coraz czÚĂciej mamy do czynienia z rozmyciem granic ibkoniecznoĂciÈ kooperowania z coraz to szerszym otoczeniem. Takie wïaĂnie zadania sÈ postawione w realizowanym programie SYNAT. DziÚki SYNAT-owi moĝliwy bÚdzie transfer i konwersja wiedzy z róĝnych repozytoriów. Struktura zewnętrzna Kompetencje indywidualne $ Transfery wiedzy, konwersja wiedzy Struktura wewnętrzna Rys. 2. Obraz zasilania wiedzÈ organizacji edukacyjnej. ½ródïo: K.E. Sveiby 2005. DziesiÚÊ sposobów oddziaïywania wiedzy na tworzenie wartoĂci, E-mentor, nr 2 (9). 4. E-edukacja w strategii projektu SYNAT PrzedstawiajÈc modele biznesowe strategii projektu SYNAT, trzeba okreĂliÊ jej cel, za który przyjmujemy: dostÚp do zawartoĂci repozytoriów funkcjonujÈcych w ramach KSINT nie jest pod ĝadnym wzglÚdem ograniczony (np. tylko do Ărodowiska akademickiego i naukowego), ale otwarty dla wszystkich, w tym dla edukacji (nie tylko dla e-edukacji). Przeprowadzona analiza Ăwiatowych rozwiÈzañ podobnego typu systemów (zob. raporty programu SYNAT) wykazaïa, ĝe przestrzeñ rozwiÈzañ dopuszczalnych w zakresie strategii jego budowy jest róĝnorodna. W tabeli 2 przedstawiono zaleĝnoĂci strategii tylko od dwóch zmiennych, a mianowicie od systemu koordynacji, czyli systemu zarzÈdzania, ib rozwiÈzania finansowego. Moĝna wskazaÊ teĝ inne warianty strategii budowy SYNAT jako elementu Krajowego Systemu Informacji Naukowo-Technicznej. W okresie wysokiego popytu na opracowania naukowe i równoczesnej postkryzysowej sytuacji pañstwa mamy do czynienia z wieloma dylematami. W praktyce trudno vol. 10, nr 3 (38), 2012 225 Jerzy Kisielnicki jest stosowaÊ jednÈ strategiÚ, najczÚĂciej mamy do czynienia ze strategiami hybrydowymi. WiÚkszoĂÊ stosuje w róĝnych wariantach strategiÚ I (centralizacja i finansowanie z budĝetu pañstwa w róĝnych formach). Ale jakÈ rekomendowaÊ w istniejÈcych warunkach strategiÚ dla Polski? System zarzÈdzania Budĝet pañstwa finansuje funkcjonowanie platformy SYNAT Opïaty za korzystanie z SYNAT pobierane odb wszystkich uĝytkowników Scentralizowany system koordynacji Strategia I Strategia III Zdecentralizowany system koordynacji Strategia II Strategia IV Tab. 3. Strategie realizacji projektu SYNAT. ½ródïo: J. Kisielnicki 2011a. Docelowy model biznesowy dla instytucji eksploatujÈcych platformÚ SYNAT jako podstawy Krajowego Systemu Informacji Naukowo Technicznej KNSIT, materiaïy konferencji SYNAT, Warszawa: Uczelnia azarskiego. Strategia I. Scentralizowana równoczeĂnie ze wzglÚdu na system koordynacji i finansowanie wyïÈcznie z budĝetu pañstwa, a uĝytkownicy majÈ nieodpïatny dostÚp do zasobów zgromadzonych w cyfrowych repozytoriach. Bardzo atrakcyjny, ale maïo realny pomysï z uwagi na permanentny kryzys finansów publicznych. Wydaje siÚ teĝ bardzo kosztowny i trudny do urzeczywistnienia. CzÚsto w instytucjach powstajÈcych w wyniku tej strategii nastÚpuje rozrost biurokracji i w konsekwencji zmniejsza siÚ skutecznoĂÊ takich instytucji. W kontekĂcie e-edukacji problemem sÈ dwa systemy odpïatnoĂci uczestników. Strategia II. Hybrydowa – zarzÈdzanie w zasadzie zdecentralizowane, natomiast koszty eksploatacji pïatne z budĝetu centralnego i czÚĂciowo teĝ pïatne przez uĝytkowników. Ze wzglÚdu na sposób finansowania strategia podobna do poprzedniej, róĝnica dotyczy systemu koordynacji. Wydaje siÚ, ĝe w Polsce dominuje strategia II – nie istnieje scentralizowany system koordynacji, ale budĝet pañstwa finansuje wiÚkszoĂÊ projektów naukowych i powstajÈcych w ich wyniku publikacji. Bardzo silnym wzmocnieniem realizacji strategii II mogÈ byÊ przykïady funkcjonowania rozwiÈzañ Open Access. Komisja Europejska w swoich regulacjach wprowadziïa specjalnÈ klauzulÚ, tzw. Clause 39. ZobowiÈzuje ona do udostÚpniania publikacji powstajÈcych w wyniku takich projektów jak PR7 wbrepozytoriach Open Access. PrzyjÚcie takiego rozwiÈzania mogïoby byÊ podstawÈ strategii zasilania platformy SYNAT w najnowsze i wartoĂciowe publikacje naukowe, które byïyby uwzglÚdniane w podrÚcznikach szkolnych i akademickich. Strategia III. Zdecentralizowany system zarzÈdzania oraz peïna odpïatnoĂÊ za dostÚp do zasobów ulokowanych na platformie SYNAT uiszczana przez wszystkich uĝytkowników. Trudno jÈ rekomendowaÊ ze wzglÚdu na fundamentalne zaïoĝenie o peïnej otwartoĂci dostÚpu do zasobów repozy226 Problemy ZarzÈdzania Repozytoria projektu SYNAT jako nowe moĝliwoĂci pozyskiwania wiedzy... toriów w KSINT, chociaĝ jej elementy obecnie funkcjonujÈ w Polsce. Dotyczy to np. udostÚpniania danych, które zbiera Gïówny UrzÈd Statystyczny, ab które w wiÚkszoĂci sÈ udostÚpnianych za opïatÈ. Strategia IV. Rynkowa – wszystko jest pïatne, platforma jest wïasnoĂciÈ prywatnÈ, bez udziaïu Skarbu Pañstwa. Ta strategia ma wielu zwolenników. Zakïada siÚ w niej, ĝe pañstwo nie partycypuje w pokrywaniu kosztów zwiÈzanych z funkcjonowaniem systemu informacji naukowo-technicznej, sponsorami publikowania i archiwizowania utworów w otwartych repozytoriach sÈ podmioty prywatne, opïaty pobierane sÈ teĝ od uĝytkowników. Autorzy podrÚczników szkolnych i akademickich pïaciliby za korzystanie zbmateriaïów zawartych w repozytorium systemu SYNAT. WĂród zwolenników takiego rozwiÈzania jest, jak siÚ wydaje, na pierwszym miejscu Ministerstwo Finansów. 5. Uwagi koñcowe – rekomendacje w zakresie projektu SYNAT i jego roli w e-edukacji Platforma SYNAT ma na celu przyczynienie siÚ do wzrostu kapitaïu intelektualnego Polski, doprowadzajÈc do wzrostu konkurencyjnoĂci naszej gospodarki. Jak pisze Z. Gackowski (2012), jest to element spirali tworzenia kapitaïu intelektualnego. Jednym z istotnych elementów tej spirali jest edukacja a zwïaszcza e-edukacja. Realizacja tego postulatu moĝe byÊ przeprowadzona na wiele sposobów. Wszystkie jednak muszÈ uwzglÚdniaÊ istotny dla procesu edukacji ïañcuch Data-Information-Knowledge-Wisdom (DIKW). Jak juĝ podkreĂlaïem, jestem zwolennikiem dostÚpu bezpïatnego i rozwoju rozwiÈzañ Open Access, co w bardzo istotny sposób wpïywa na wzrost jakoĂci publikacji nie tylko naukowych, ale teĝ edukacyjnych. Jak wczeĂniej wskazywano, instytucje okreĂlone jako repozytoria to serwery sieciowe, które umoĝliwiajÈ najczÚĂciej równolegïÈ (oprócz papierowej) publikacjÚ w Internecie oraz dïugotrwaïÈ archiwizacjÚ i udostÚpnianie treĂci krÚgom osób uprawnionych (np. pracownikom naukowym, nauczycielom, studentom, czïonkom stowarzyszeñ zawodowym) lub szerokiej publicznoĂci, bez dyskryminacji i zbÚdnych ograniczeñ. Dlatego teĝ realizacja projektu SYNAT powinna siÚ przyczyniÊ do wzrostu jakoĂci systemów edukacji i tym samym przyczyniÊ siÚ do znaczÈcej poprawy pozycji Polski zarówno w Unii Europejskiej, jak i na Ăwiecie. Aktualna pozycja w rankingach Ăwiatowych (65.–70. miejsce) nie jest dla nas satysfakcjonujÈca. Moĝna mieÊ nadziejÚ, ĝe takie wïaĂnie projekty jak SYNAT poprawiÈ sytuacjÚ i spowodujÈ nie tylko wzrost samego kapitaïu intelektualnego, ale takĝe przyczyniÈ siÚ do wzrostu naszej konkurencyjnoĂci. Informacje o autorze Prof. zw. dr hab. Jerzy Kisielnicki – Kierownik Zakïadu Projektowania Systemów Informatycznych, Wydziaï ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego. E-mail: [email protected]. vol. 10, nr 3 (38), 2012 227 Jerzy Kisielnicki Bibliografia Bersih, J. 2004. The Blended Learning Book, John Wiley & Sons. Crow, R. 2002. The Case for Institutional Repositories: a SPARC Position Paper, Washington, http:www.arl.org/sparc/IR/ir.html, dostÚp: 26.04.2011. Gackowski, Z. 2012. The Helix of Human Cognition: Knowledge Management According to DIKW, E2E, and the Proposed View. Informing Science: the International Journal of an Emerging Transdiscipline, nr 15. Górecka-Hajkiewicz, M. (red) 2012. Proponowany model biznesowy dla instytucji eksploatujÈcej platformÚ SYNAT, raport z badañ, Warszawa: Uczelnia azarskiego. Kisielnicki, J. 2011a. Docelowy model biznesowy dla instytucji eksploatujÈcych platformÚ SYNAT jako podstawy Krajowego Systemu Informacji Naukowo Technicznej KNSIT, materiaïy konferencji SYNAT, Warszawa: Uczelnia azarskiego. Kisielnicki J. 2011b. Krajowy System Informacji Naukowo-Technicznej KNSIT jako znaczÈcy element budowy systemu spoïeczeñstwa informacyjnego, w: Informatyka 4 przyszïoĂci. Miejsce i rola serwisów internetowych w rozwoju spoïeczeñstwa informacyjnego, W. Chmielarz, J. Kisielnicki, O. Szumski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego. Köhler, M., Arndt, H.W. i T. Fetzer 2008. Information Society as Seen by EU Citizens, The Gallup Organization. Lambe, P. 2007. Organising Knowledge: Taxonomies, Knowledge and Organisational Effectiveness, Chandos Publishing. Lee, C.C. i J. Yang 2000. Knowledge Value Chain. Journal Management of Development, nr 4 (21). Levitt, B. i J. March 1988. Organizational Learning. Annual Review of Sociology, nr 14. Niezgódka, M. 2009. Modele otwartego komunikowania w nauce i edukacji – perspektywy dla Polski, w: OtwartoĂÊ w nauce – Open Access i inne modele, Warszawa: materiaïy konferencji PAN PAN 2009. Public Trust in Science and Industry-supported Research and Education, materiaïy konferencji PAN, Warszawa. Rosenberg, M.J. 2001. E- Learning, Strategies for Delivering Knowledge in the Digital Age, Mc Graw Hill Rosenberg, M.J. 2006. Beyond E-Learning: Approaches and Technologies to Enhance Knowledge, Learning and Performance, Pfeiffer. Saadé, R. 2006. Motivation in Internet-Based Learning Mediums. Information & Management. Saadé, R. i B. Bahli 2005. The Impact of Cognitive Absorption on Perceived Usefulness and Perceived Ease of Use in On-line Learning: An Extension of the Technology Acceptance Model. Information & Management, nr 2 (42), s. 317–327. Saadé, R. i I. Galloway 2005. Understanding the acceptance of multimedia applications for learning. Issues in Informing Sciences and Information Technology, nr 2, s. 287–296. Sveiby, K.E. 2001. Intellectual Capital and Knowledge Management, http://www.sveiby. com. Sveiby, K.E. 2005. DziesiÚÊ sposobów oddziaïywania wiedzy na tworzenie wartoĂci. E-mentor nr 2 (9). 228 Problemy ZarzÈdzania