docw numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W NUMERZE: WIEŚCI Z WOJEWÓDZTWA 4 5 Bezpieczne Żuławy „Przyjazne Wsie” za pieniądze z Unii Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 6 9 12 13 13 O nas: Działalność doradcza w powiecie kartuskim O nas: Warunki rozwoju rolnictwa i doradztwo w powiecie kwidzyńskim Szkolenia dla rolników Doradztwo rolnicze o grupach Konferencja „Farmera” POMORSKA IZBA ROLNICZA 14 14 15 15 16 16 17 17 18 18 19 20 21 Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej Posiedzenie Rady Powiatowej PIR w powiecie Nowy Dwór Gdański Spotkanie opłatkowe rolników gminy Trąbki Wielkie O szkodach łowieckich i rolnictwie ekologicznym w Dziemianach Krajowa Rada Izb Rolniczych w sprawie zaliczek kar dla rolników... Szachowe mistrzostwa ABC przedsiębiorczości... Podniesienie konkurencyjności gospodarstw... Warsztaty aktywizacyjne w siedzibie Pomorskiej Izby Rolniczej Kurs kucharza w Lęborku Miastowy, wiejski... czy polski Nowe miejsca pracy na wsi Relacja z otwarcia wystawy strojów żuławskich Wspólna Polityka Rolna po roku 2013 str. 22 W dniu 12 października ubiegłego roku Komisja Europejska przedstawiła propozycje ustawodawcze dotyczące WPR na lata 2014 - 2020. W tym numerze przedstawiamy podstawowe elementy składające się na propozycję reformy WPR w zakresie dopłat bezpośrednich. DLA WSI I REGIONU 22 24 26 Wspólna Polityka Rolna po roku 2013 Integracja pozioma w województwie pomorskim (cz. II) Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 28 31 Dochodowość gospodarstw ekologicznych w roku 2009... Warto przeczytać NA POLACH I ŁĄKACH 32 37 40 41 Właściwy dobór odmiany to wyższe plony (cz. III) Ochrona plantacji rzepaku - podsumowanie sezonu 2010/2011 (cz. II) Uprawa ziemniaków wczesnych Przypominamy – luty W CHLEWNI I OBORZE 42 44 45 46 Obsada stada brojlerów kurzych po nowemu Uwagi do projektu MRiRW dotyczącego ubojów gospodarczych Czy nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt poprawi ich los? Przypominamy – luty W TROSCE O ŚRODOWISKO 47 50 Rolnicze inwestycje na obszarach Natura 2000 Alternatywne źródła energii i ich zastosowanie Z WIZYTĄ U ROLNIKA 51 Produkcja mleka - stałe źródło dochodu DONIESIENIA 52 53 54 55 56 Z wizytą u najlepszych grup producenckich w Polsce KRUS przypomina Aktualna sytuacja w hodowli bydła mięsnego w regionie słupskim Stan obecny i perspektywy rolnictwa ekologicznego „Wesoła Gromadka” w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów W DOMU I ZAGRODZIE 59 60 Aronia - warto ją mieć w swoim ogrodzie przydomowym Przysmaki z ciasta francuskiego OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU Obsada stada brojlerów kurzych po nowemu str. 42 Zgodnie z Rozporządzeniem MRiRW z 15 lutego 2010 r. (Dz.U. nr 56, poz. 344) oraz Rozporządzeniem MRiRW z 7 września 2010 r. (Dz.U. nr 171, poz. 1157) obsada brojlerów w kurniku podawana jest w kg wagi na m2. Podstawowa norma to 33 kg/m2. Rolnicze inwestycje na obszarach Natura 2000 str. 47 Na obszarach Natura 2000 działalność gospodarcza nie podlega ograniczeniu, jeżeli nie zagraża zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt... Wieści z województwa Bezpieczne Żuławy Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku rozpoczyna modernizację systemu zabezpieczeń przeciwpowodziowych na Żuławach. 10 listopada br. w Warszawie podpisano umowę o dofinansowaniu projektu wartego niemal 190 mln zł. zacja projektu zakończy się w marcu 2015 roku. Do tego czasu na terenie powiatów gdańskiego, nowodworskiego i malborskiego zmodernizowanych zostanie sześć odcinków wałów przeciwpowodziowych o łącznej długości 44,53 km, 13 stacji pomp i powstanie jedna nowa pompownia. Nie sposób przecenić znaczenia tych działań dla Żuław. Modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej nie tylko znacznie poprawi bezpieczeństwo życia i dobytku mieszkańców, ale także pozytywne wpłynie na rozwój gospodarki. Realizatorzy projektu liczą na to, że na terenach nim objętych, które obecnie mają charakter głównie rolniczy i rolniczo-przemysłowy, rozwiną się także inne działy gospodarki, zwłaszcza turystyka. Szczegółowe informacje dot. projektu znajdują się na stronie internetowej www. zmiuw.gda.pl. Finał – 2030 W Warszawie, w siedzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej spotkali się Mariusz Nierebiński – Dyrektor Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego oraz Władysław Jan Majka – Zastępca Prezesa Zarządu Funduszu. W obecności Bernarda Błaszczyka – Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Środowiska, i Kazimierza Sumisławskiego – Dyrektora Departamentu Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkow- skiego Województwa Pomorskiego, podpisali umowę o dofinansowaniu projektu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – Etap I – Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku”. Etap pierwszy – 2015 Całkowita wartość projektu wynosi prawie 190 mln zł. Z unijnego Funduszu Spójności otrzymamy niemal 159 mln zł, z budżetu państwa – nieco ponad 28 mln zł. Reali- Projekt „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław – Etap I – Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku” wchodzi w skład programu „Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław do roku 2030” (z uwzględnieniem etapu 2015). Program ten jest realizowany przez sześciu partnerów: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku, Żuławski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Elblągu, Miasto Gdańsk, Miasto Elbląg, Powiat Gdański z siedzibą w Pruszczu Gdańskim. Więcej informacji o programie oraz mapa inwestycji przewidzianych do realizacji w ramach Programu Żuławskiego 2030 znajduje się na stronie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku www.rzgw.gdansk.gov.pl. Marcin Żywna, Ludmiła Jezierska Uczestnicy spotkania (od lewej): Kazimierz Sumisławski, Bernard Błaszczyk, Mariusz Nierebiński, Jan Majka 4 Przedruk z Magazynu Samorządu Województwa Pomorskiego „Pomorskie” nr 6 (90) listopad - grudzień 2011 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa „Kompleksowy system selektywnej zbiórki odpadów z terenu gminy Brusy”, który przyczynił się do zmiany systemu zbiórki odpadów w gminie. Zwycięskie projekty będą reprezentowały województwo pomorskie na szczeblu ogólnopolskim konkursu „Przyjazna Wieś”. Wyniki konkursu „Przyjazna Wieś” w Pomorskiem „Przyjazne Wsie” za pieniądze z Unii Zagroda Albrechta w Swołowie (na zdjęciu), świetlica w Żelisławkach i system selekcji odpadów w Brusach – te trzy projekty, sfinansowane z funduszy unijnych, będą reprezentować województwo pomorskie w finale ogólnopolskim konkursu „Przyjazna Wieś”. T e trzy inicjatywy to laureaci pierwszych miejsc etapu regionalnego konkursu w województwie pomorskim. Konkurs „Przyjazna Wieś”, organizowany z inicjatywy Sekretariatu Centralnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, odbywa się w tym roku po raz trzeci. Promuje najlepsze projekty infrastrukturalne zrealizowane na obszarach wiejskich ze środków unijnych. Konkurs odbywa się w trzech kategoriach: infrastruktura techniczna, społeczna i ekologiczna. Projekty są oceniane m.in. pod kątem pomysłowości i innowacyjności, partnerstwa w trakcie realizacji, wpływu na wzrost aktywności społecznej oraz na rozwój gospodarczy regionu. Kraina w Kratę W województwie pomorskim pierwsze miejsce w kategorii „Infrastruktura techniczna” zdobyło Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku za projekt „Wzmocnienie potencjału turystycznego Pomorskiej Krainy w Kratę – rekonstrukcja Zagrody Albrechta w Swołowie”. Przedsięwzięcie pozwoliło na uratowanie zabytkowej zagrody, będącej przykładem budownictwa szkieletowego typowego dla bogatych pomorskich rodów chłopskich. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 W ramach prac rekonstrukcyjnych odnowiono wnętrze domu mieszkalnego, odtworzono dawną stodołę, stajnię, oborę i chlew wraz z całą infrastrukturą techniczną. W obiektach przez cały rok odbywają się wystawy, warsztaty, zajęcia edukacyjne i imprezy folklorystyczne, nawiązujące do pomorskich tradycji i zwyczajów pielęgnowanych na wsi przez długie lata. Świetlica przeciw wykluczeniu Za najlepszy projekt w kategorii „Infrastruktura społeczna” komisja konkursowa uznała przedsięwzięcie zrealizowane przez gminę Pszczółki „Dokończenie budowy i wyposażenie świetlicy w Żelisławkach”. Celem tego projektu, oprócz stworzenia miejsca spotkań dla mieszkańców wsi, było rozwiązanie problemu wykluczenia w popegeerowskim społeczeństwie. W świetlicy odbywają się liczne zajęcia aktywizujące członków społeczności Żelisławek – warsztaty autoprezentacji, rękodzieła, konsultacje z psychologiem, a także zajęcia integracyjne. Proekologicznie W kategorii „Infrastruktura ekologiczna” zwyciężył projekt Zakładu Gospodarki Komunalnej w Brusach Infrastruktura techniczna: I miejsce – Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, „Wzmocnienie potencjału turystycznego Pomorskiej Krainy w Kratę – rekonstrukcja Zagrody Albrechta w Swołowie”, II miejsce – Stowarzyszenie Turystyczne Kaszuby, „Marsz po zdrowie z nordic walking – propagowanie aktywnego stylu życia na Kaszubach”, III miejsce – gmina Chmielno, „Turystyczne zagospodarowanie jezior Kłodno i Wielkie w gminie Chmielno”. Infrastruktura społeczna: I miejsce – gmina Pszczółki, „Dokończenie budowy i wyposażenie świetlicy w Żelisławkach”, II miejsce – gmina Cedry Wielkie, „Wzrost aktywności społecznej i kulturalnej mieszkańców poprzez adaptację byłych zlewni mleka na świetlice wiejskie w miejscowościach Leszkowy i Stanisławowo”, III miejsce – gmina Osiek, „Remont świetlic wiejskich w gminie Osiek w miejscowościach Karszanek, Kasparus, Lisówko i Wycinki”. Infrastruktura ekologiczna: I miejsce – Zakład Gospodarki Komunalnej w Brusach, „Kompleksowy system selektywnej zbiórki odpadów z terenu gminy Brusy”. Karolina Litka, Monika Kopiecka Przedruk z Magazynu Samorządu Województwa Pomorskiego „Pomorskie” nr 6 (90) listopad - grudzień 2011 PS W grudniu ub.r. ogłoszono wyniki szczebla ogólnopolskiego konkursu. Projekt Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku (Wzmocnienie potencjału turystycznego Pomorskiej Krainy w Kratę – rekonstrukcja Zagrody Albrechta w Swołowie) zajął II miejsce w kraju w kategorii „Infrastruktura techniczna”. 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kartuzach oraz Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kwidzynie. Działalność doradcza w powiecie kartuskim B iuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kartuzach mieści się w Urzędzie Gminy w Kartuzach, ul. Hallera 1, pokój 302 i 303. W BP ODR pracuje 11 osób, które obsługują osiem gmin powiatu kartuskiego. Według ewidencji gruntów, średnia wielkość gospodarstwa w powiecie wynosi 7,20 ha. Na terenie działania BP ODR Kartuzy jest 8387 gospodarstw rolnych. O dopłaty bezpośrednie ubiega się połowa gospodarstw figurujących w ewidencji gruntów. W powiecie kartuskim uprawia się głównie zboża 66,3%, ziemniaki - 10,3%, strączkowe i motylkowe drobnonasienne - 4,7%, kukurydzę - 0,9%, rzepak - 0,2%, truskawki - 1,6%, trawy polowe - 6,8 %, warzywa gruntowe - 0,6%, okopowe 2,2%, pozostałe – 6,4%. Zła jakość gleb, warunki klimatyczne oraz duże rozdrobnienie gospodarstw wyznaczają kierunki produkcji w powiecie, tj. w produkcji roślinnej – uprawę zbóż, ziemniaków, truskawek i traw; w produkcji zwierzęcej – hodowlę trzody, bydła i drobiu. Słabe gleby, mała powierzchnia gospodarstw, bliskość Trójmiasta oraz szczególna aktywność rolników sprzyja natomiast rozwojowi pozarolniczej działalności gospodarczej. Jedną z jej form jest agroturystyka. W powiecie zarejestrowanych jest 198 gospodarstw agroturystycznych, głównie w gminie Chmielno, Stężyca, Somonino. Poza tym rolnicy zajmują się również inną działalnością pozarolniczą. Prowadzą, między innymi, muzea i skanseny, stoki narciarskie, izby regionalne, małe przetwórnie i świadczą różnego rodzaju usługi. Mimo dość intensywnej działalności pozarolniczej, wciąż niewykorzystany jest potencjał zarówno pod względem zasobów w gospodarstwach rolnych, jak i walorów turystycznych powiatu kartuskiego. Około 70% gospodarstw rolnych to gospodarstwa małe, niskotowarowe, które muszą szukać dodatkowych źródeł dochodów. Specyfika naszego powiatu zmusza BP ODR w Kartuzach do uwzględniania w swojej pracy zadań zarówno dla tych „maluczkich”, jak i tych „dużych”. Ponadto nasze działania muszą być zgodne ze strategią rozwoju województwa pomorskiego. Organizujemy szkolenia z produkcji roślinnej i zwierzęcej dla gospodarstw intensywnych, jak i tych, które chcą prowadzić działalność ekstensywną w systemie ekologicznym. 6 Rolnicy na szkoleniu cross compliance w gospodarstwie rolnym Pana Jana Flisikowskiego Organizowane przez nas szkolenia cieszą się dużym zainteresowaniem Poprzez doradztwo, szkolenia, pokazy, wyjazdy szkoleniowe dostosowujemy gospodarstwa do wymogów UE, a także zmieniających się wymogów rynku. Wskazujemy naszym rolnikom kierunki rozwoju gospodarstw rolnych oraz działalności pozarolniczej z uwzględnieniem zasobów w gospodarstwie, w powiecie oraz możliwości sfinansowania przedsięwzięć. Powiat kartuski ma bogate tradycje kulturalne i historyczne. Poprzez organizację turniejów, targów, pokazów, szkoleń, podtrzymujemy dziedzictwo regionu. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Nasze wystawy ekologiczne Na dożykach powiatowych nasze stoisko jest licznie odwiedzane przez rolników i innych mieszkańców powiatu BP ODR w Kartuzach niejednokrotnie sięgało po środki zewnętrzne na swoją działalność, np. w ramach PROW 2007-2013 - Osi 4. Leader, ze Starostwa Powiatowego, a także od sponsorów, którym serdecznie dziękujemy za wspieranie naszych działań. Nagrody fundowane przez sponsorów są ważnym elementem współzawodnictwa w konkursach, takich jak: „Trafiony Plon”, Powiatowy Turniej KGW, najładniejsze stoisko na Targach „Kaszubskie Smaki”. W stosunku do innych powiatów województwa pomorskiego, mamy najwięcej kół gospodyń wiejskich - ponad 30, z którymi ściśle współpracują specjalistki WGD. Zajmują się one popularyzacją dziedzictwa kulturowego regionu, integracją środowiska, promują produkt tradycyjny i regionalny, a także kształtują pozytywny wizerunek regionu. Dni Pola zorganizowane w gospodarstwach Państwa W. T. C. Hasse oraz Pana Mariana Stenzla (konkurs „Trafiony Plon”) Szkolenia z zakresu produktu tradycyjnego, dofinansowane w ramach osi 4. Leader, spotkały się z dużym zainteresowaniem Wywiad przeprowadzony z Panem Marianem Stenzlem podczas Dni Pola Targi Ekologiczne w Kartuzach Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Laureaci konkursu „Trafiony Plon” 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Duże znaczenie dla naszej działalności ma bardzo dobra współpraca ze starostwem, gminami, a także z Powiatowym Lekarzem Weterynarii, Powiatowym Inspektorem Sanitarnym, KRUS, urzędem skarbowym, Kaszubskim Parkiem Krajobrazowym oraz BP Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Wspólne działania, jakie niejednokrotnie podejmujemy, dają wymierne efekty naszej pracy. mgr inż. Paweł Leszczyński starszy doradca gmina Chmielno tel. kom. 797 010 675 mgr inż. Ignacy Majkowski doradca rolnośrodowiskowy gminy: Somonino, Stężyca tel. kom. 797 010 676 inż. Gabriela Miłosz-Żmijewska starszy doradca, specjalistka WGD gminy: Kartuzy, Sierakowice, Żukowo tel. kom. 797 010 617 Nasz zgrany zespół wraz z przedstawicielami Krajobrazowego Parku Kaszubskiego na obszarze NATURA 2000 podczas szkolenia w ramach samokształcenia kadry Pracownicy BP ODR w Kartuzach: inż. Regina Kleina kierownik BP ODR w Kartuzach doradca rolnośrodowiskowy tel. kom. 607 143 711 e-mail: [email protected] mgr inż. Tadeusz Eksterowicz doradca rolnośrodowiskowy gmina Przodkowo mgr inż. Jan Paluszek doradca rolnośrodowiskowy gmina Sierakowice tel. kom. 797 010 618 Małgorzata Pelcer technik doradca gmina Kartuzy tel. (58) 681 42 67 tel. kom. 693 390 099 e-mail: [email protected] mgr inż. Borys Siemieniuk starszy doradca gmina Sulęczyno mgr inż. Agnieszka Karczewska doradca rolnośrodowiskowy gmina Żukowo tel. kom. 797 010 696 tel. kom. 797 010 673 e-mail: [email protected] inż. Barbara Szydlarska starszy doradca gmina Kartuzy Genowefa Lehman starszy doradca, specjalistka WGD gminy: Chmielno, Przodkowo, Somonino, Stężyca, Sulęczyno tel. kom. 797 010 619 e-mail: [email protected] tel. kom. 797 010 978 Opracowali pracownicy BP ODR w Kartuzach 8 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Warunki rozwoju rolnictwa i doradztwo w powiecie kwidzyńskim B iuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kwidzynie prowadzi działność doradczą na terenie powiatu Kwidzyn, w skład którego wchodzi sześć jednostek administracyjnych: - gmina wiejska Kwidzyn, - gmina wiejska Gardeja, - gmina wiejska Sadlinki, - gmina wiejska Ryjewo, - gmina wiejsko-miejska Prabuty, - gmina miejska Kwidzyn. Powiat Kwidzyn obejmuje część Doliny Kwidzyńskiej, wchodzącej w skład Doliny Dolnej Wisły, oraz część Pojezierza Iławskiego (wysoczyzna). Obszar wysoczyzny, będący zróżnicowanymi morenami o wysokości od 95 do 115 m n.p.m., wyróżnia się wysokimi walorami przyrodniczymi. Liczne jeziora polodowcowe i lasy stwarzają wyjątkowo korzystne warunki do rozwoju różnych form wypoczynku (turystyki, agroturystyki, rekreacji). Gleby pochodzenia lodowcowego typu brunatnego oraz gleby bielicowe o różnym stopniu zbielicowania, występujące głównie na terenie gminy Prabuty i Gardeja, są mało urodzajne, przydatne do uprawy żyta, ziemniaków i owsa. Dolina Wisły to równina o średniej wysokości od 12 do 15 m n.p.m. W dolinie Wisły występują gleby akumulacyjne (mady), dobre i bardzo dobre, nadające się do uprawy wszystkich roślin. Dają one gwarancję uzyskiwania wysokich plonów. Na tym terenie wyspowo występują gleby piaszczyste, mułowobłotne oraz torfy. Ogólna powierzchnia powiatu to około 83,5 tys. ha. Użytki rolne zajmują 63,2% powierzchni, lasy 22,2%, tereny zurbanizowane 7,88%. Grunty orne stanowią 51,5% powierzchni powiatu. Rolnictwo powiatu kwidzyńskiego ukierunkowane jest w zależności od położenia gospodarstw. W dolinie Wisły dominują uprawy wysko intensywne – buraki cukrowe, pszenica konsumpcyjna, rzepak, warzywa. Uzyskiwane tu plony osiągają rekordowe wyniki przekraczające 8 t/ha pszenicy, 4 t/ha rzepaku, 60 t/ha buraków cukrowych. Na terenie wysoczyzny uprawia się zboża paszowe, konsumpcyjne, lokalnie rzepak i buraki cukrowe. Na terenie gminy Prabuty i Gardeja nie Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 uprawia się prawie wcale buraków cukrowych i tylko w nielicznych gospodarstwach produkuje się warzywa. W strukturze zasiewów zboża zajmują około 64% (od 51 do 77%), buraki cukrowe 3,5% (od 0% - gmina Prabuty do 7,5% - gmina Kwidzyn). Uprawa warzyw to 8% powierzchni (od 1,7% - gmina Ryjewo do 13,5% gmina Sadlinki). Warzywa uprawiane są na potrzeby Zakładu Przetwórstwa Warzywnego w Kwidzynie (groszek zielony, fasolka szparagowa, cebula, kukurydza cukrowa) oraz do zaopatrzenia Hurtowych Rynków Giełdowych Grudziądz, Gdańsk, Elbląg. Uprawa warzyw stanowi poważne źródło dochodu dla znacznej grupy gospodarstw wielkopowierzchniowych (kontraktacja do zakładów przetwórczych) oraz drobnych (rynki giełdowe, lokalne bazary, sklepy ). Produkcja zwierzęca usytuowana jest równomiernie na terenie powiatu, ale brak dużych ferm produkcji zwierzęcej oraz brak towarowej produkcji drobiu. Dominuje produkcja trzody. Zadania doradcze realizowane są przez 6-osobowy zespół pracowników BP ODR w Kwidzynie. W roku 2010, dzięki zaangażowaniu starosty, Biuro otrzymało nową lokalizację. Obecnie jego siedziba mieści się przy ulicy Grudziądzkiej 8. Wysoko intensywne rolnictwo, zróżnicowana produkcja stwarza określone warunki do funkcjonowania doradztwa. Stawia jednocześnie wysokie wymagania dla pracowników. Dobre przygotowanie merytoryczne i fachowe pracowników, osobiste zaangażowanie oraz przyjazny stosunek do rolników daje gwarancję poprawnej realizacji zadań doradczych. Zadania wynikają ze zdefiniowania potrzeb rolników, przyjętych priorytetów dla rolnictwa i obszarów wiejskich, uwzględniających strategię rozwoju województwa i powiatu, a zapisanych w opracowywanych corocznie planach działania. Główne kierunki działania służby doradczej skoncentrowane są na doradztwie technologicznym uwzględniającym specyfikę lokalnego rolnictwa, polegającym na rozwiązywaniu problemów w produkcji roślinnej i zwierzęcej, promujących najnowsze techniki i technologie. Znaczna część czasu pracy poświęcana jest na dostosowanie gospodarstw do wymogów wza- 9 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego jemnej zgodności (cross compliance), realizacji programów rolnośrodowiskowych, promocji odnawialnych źródeł energii. Obecność dużych zakładów celulozowo-papierniczych, zainteresowanych odnawialnymi źródłami energii, daje możliwość różnicowania produkcji na gruntach rolnych, umożliwia uzyskiwanie dodatkowych dochodów poprzez zakładanie plantacji topoli i wierzby z przeznaczeniem do produkcji celulozy i energii cieplnej. Na terenie powiatu uprawa topoli zajmuje powierzchnie około 200 ha. Poszukiwane są dalsze grunty do zakładania plantacji - docelowo około 3000 ha. Doradztwo ekonomiczne polega na poszukiwaniu najefektywniejszych metod produkcji, minimalizacji kosztów, dywersyfikacji źródeł dochodu. W pracy coraz większe znaczenie ma pomoc w podejmowaniu działalności pozarolniczej, zakładanie własnych drobnych przedsięwzięć usługowo-produkcyjnych. Posiadane walory przyrodnicze umożliwiają rozwijanie usług agroturystycznych. Rolnicy z powiatu kwidzyńskiego w sposób efektywny wykorzystali możliwości dofinansowania inwestycji, rozpoczynając od programu SAPARD poprzez PROW 2004 - 2006, SPO, do PROW 2007 - 2013. BP ODR Kwidzyn udziela wszechstronnej pomocy w zakresie przygotowania wniosków o płatności bezpośrednie, rolośrodowiskowe, wniosków dotyczących modernizacji gospodarstw, wspierania gospodarstw młodych rolników, powstawania małych przedsiębiorstw w działalności pozarolniczej. Opracowywane są wnioski o dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego zakupionego oraz wyprodukowanego we własnym gospodarstwie, rozliczenia kwot mlecznych sprzedaży bezpośredniej, zalesień gruntów. Przygotowywane są biznesplany na potrzeby kredytowania, z dopłatami ARiMR do oprocentowania, w zakresie inwestycji dotyczących zakupu gruntów rolnych, zakupu sprzętu rolniczego, budowy lub modernizacji budynków inwentarskich. Dużym powodzeniem cieszą się programy rolnośrodowiskowe, w których uczestniczy ponad 100 rolników. Na naszym terenie funkcjonują 3 grupy producenckie. W 46 gospodarstwach realizowana jest rachunkowość FADN. Intensywnie rozwija się agroturystyka. Rolnicy uczestniczą w szkoleniach organizowanych przez BP ODR dotyczących technologii upraw, produkcji zwierzęcej, wdrażania zasad wzajemnej zgodności, energii odnawialnej. Gospodarstwo agroturystyczne R. Stoltmann w Sypanicy Przemiany społeczne, przedakcesyjne programy, programy finansowane ze środków UE oraz kredyty preferencyjne wpłynęły bardzo korzystnie na rozwój i modernizację rolnictwa w powiecie. Powstały obiekty służące przechowalnictwu płodów rolnych, zakupiono nowoczesny sprzęt (agregaty uprawowe, kombajny, ciągniki, opryskiwacze), wybudowano nowe budynki inwentarskie, zmodernizowano już istniejące. Zmienił się obraz wsi. Inwestycje finansowane ze środków unijnych w gospodarstwie rolnym Lipianki 10 Szkolenie rolników w gminie Prabuty Szkolenie praktyczne cross compliance w gminie Sadlinki 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Szkolenie rolników nt. „Odnawialne źródła energii” w gminie Sadlinki działalność samorządów, instytucji pozarządowych, a także efekty aktywnej postawy mieszkańców wsi w zakresie rozwoju. Współpraca dotyczy Ukrainy, Republiki Mołdowy, Gruzji i Białorusi. Istnieje szansa rozszerzenia tej współpracy o kolejne kraje, takie jak Uzbekistan i Kazachstan. Pracownicy BP ODR w Kwidzynie: Stanisław Kopiński kierownik BP ODR w Kwidzynie tel. kom. 607 930 644 e-mail: [email protected] Uzyskane wiadomości wykorzystywane są w gospodarstwach do poprawy technologii i efektów ekonomicznych. W rozwoju wsi i obszarów wiejskich aktywnie uczestniczą mieszkańcy. BP ODR w Kwidzynie współpracuje z kołami gospodyń wiejskich, lokalnymi stowarzyszeniami mieszkańców, lokalną grupą działania, samorządami powiatowym i gminnymi w zakresie kultywowania lokalnych tradycji oraz dziedzictwa kulturowego. Organizowane są imprezy okolicznościowe: Powiślański Stół Wielkanocny i Bożonarodzeniowy. W imprezach uczestniczy 18 - 20 kół gospodyń wiejskich. KGW z terenu powiatu uczestniczą również w Przeglądzie Piosenki Biesiadnej w Starym Polu, Turnieju KGW oraz innych imprezach regionalnych, krajowych i zagranicznych. Grażyna Błędzka doradca gmina Gardeja tel. kom. 797 010 606 e-mail: [email protected] Grażyna Laskowska doradca gmina Prabuty tel. kom. 797 010 608 e-mail: [email protected] Kazimierz Perchuć doradca gmina Kwidzyn tel. kom. 797 010 609 e-mail: [email protected] Teresa Wilkowska doradca gmina Sadlinki tel. kom. 797 010 610 e-mail: [email protected] Adam Żądłowski doradca gmina Ryjewo Pokaz „Powiślański Stół Bożonarodzeniowy” w Rakowcu Od kilku lat BP ODR w Kwidzynie realizuje program wspierania rozwoju państw wschodnich. W szkoleniach wyjazdowych, organizowanych na teren powiatu, demonstrowane są wiodące gospodarstwa rolne, Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 tel. kom. 606 684 509 e-mail: [email protected] Opracowanie: pracownicy BP ODR Kwidzyn 11 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie” Szkolenia dla rolników P omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, w konsorcjum z Pomorską Izbą Rolniczą, w terminie: od sierpnia 2010 roku do stycznia 2012 roku, realizował projekt „Zasady otrzymywania dopłat bezpośrednich a obowiązek spełnienia przez gospodarstwo zasad wzajemnej zgodności ze szczególnym uwzględnieniem programów zwalczania chorób zakaźnych”, w ramach działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. Była to już druga edycja szkoleń informujących o wymogach wzajemnej zgodności. W poprzedniej, składającej się z dwóch etapów, przeszkolono 5236 uczestników. Szkolenia były realizowane na terenie 14 Biur Powiatowych Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Między marcem a listopadem 2011 roku zostało przeprowadzonych 91 dwudniowych szkoleń, w których uczestniczyło 1793 osób. Celem projektu było przygotowanie rolników i posiadaczy lasów do spełnienia przepisów i norm, których przestrzeganie jest koniecznym warunkiem do uzyskania dopłat. W ramach przeprowadzonych szkoleń uczestnicy otrzymali materiały szkoleniowe oraz zostali zapoznani z następującymi zagadnieniami: • produkcja roślinna i zwierzęca a ochrona środowiska naturalnego, • Dobra Kultura Rolna zgodna z zachowaniem ochrony środowiska, 12 • zasady rejestracji i identyfikacji zwierząt, • zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin, • program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt gospodarskich, • dobrostan zwierząt, • system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia wymogów wzajemnej zgodności. W drugim dniu szkolenia, w ramach wyjazdu studyjnego do wybranych gospodarstw, uczestnicy w sposób praktyczny mogli dokonać oceny dostosowania do zasad wzajemnej zgodności. Omówiono listy sprawdzające oraz wykonano pomiary specjalistyczną aparaturą. Zasady wzajemnej zgodności, czyli powiązanie otrzymywania płatności bezpośrednich z obowiązkiem spełniania przez gospodarstwo określonych przepisami wymogów, są wprowadzane etapowo. Ich spełnienie stanowi również warunek otrzymania płatności w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, w przypadku działań rolnośrodowiskowych, gospodarowania na obszarach górskich i o niekorzystnych warunkach gospodarowania, obszarów „Natura 2000”, obszarów związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz zalesiania gruntów rolnych. Mamy nadzieję, iż uczestnictwo w szkoleniu pomoże w spełnieniu nawet najtrudniejszych zasad. Maria Miłoszewicz-Cichocka Wykłady w BP ODR w Człuchowie Zajęcia praktyczne w gospodarstwie Zastosowanie miernika wielofunkcyjnego Zastosowanie sprzętu pomiarowego w gospodarstwie w Klukowej Hucie 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Doradztwo rolnicze o grupach... W dniach od 30 listopada do 2 grudnia 2011 r., w siedzibie i Oddziałach Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, odbył się cykl konferencji poświęconych funkcjonowaniu grup producentów rolnych oraz grup producentów warzyw i owoców. Konferencje zorganizowane zostały przez PODR w Gdańsku. Przy realizacji tego działania skorzystano ze środków finansowych pochodzących z Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. W konferencjach uczestniczyło łącznie ponad 150 osób. W spotkaniach udział wzięli producenci rolni: liderzy wiejscy, członkowie grup producenckich, przedstawiciele izb rolniczych; przedstawiciele związków branżowych oraz nasi doradcy. Tematyka konferencji dotyczyła głównie zasad i aspektów prawnych funkcjonowania grup producentów rolnych oraz grup producentów warzyw i owoców, a także stanu ich zorganizowania i perspektyw funkcjonowania grup Uczestnicy konferencji w PODR, Oddział w Starym Polu w województwie pomor- Konferencja „Farmera”... W dniu 17 stycznia br., w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu odbyła się konferencja pod tytułem „Przez innowacyjność do sukcesu”. Konferencja zorganizowana została przy udziale Polskiego Towarzystwa Wspierania Przedsiębiorczości SA oraz PTWP ONLINE Sp. z o.o. z Katowic, reprezentujących odpowiednio miesięcznik „Farmer” i portal rolniczy farmer.pl. Spotkanie poświęcone było przede wszystkim zagadnieniom z zakresu ochrony roślin oraz nawożenia upraw polowych. W konferencji uczestniczyło ponad 250 osób. Byli to producenci rolni z regionu Żuław, Powiśla i Kociewia, a także z powiatów sąsiednich, jak również przedstawiciele grup producenckich, izb rolniczych, pracownicy jednostek i firm zajmujących się agrochemiczną obsługą rolnictwa oraz nasi doradcy. Wiedza przekazana przez wykładowców była ważnym elementem doskonalenia zawodowego kadry PODR, która miała okazję zapoznać się z wynikami doświadczeń pracowników naukowych Uniwersytetu Przyrodnicze- Konferencję otworzył Dyrektor PODR w Gdańsku Józef Sarnowski Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 skim. Wiedza przekazana przez wykładowców była również ważnym elementem doskonalenia zawodowego kadry PODR, która miała również okazję poszerzyć swoją wiedzę o doświadczenia funkcjonujących grup. O potrzebie szkoleń z zakresu integracji poziomej producentów może świadczyć wyjątkowa frekwencja oraz gorące dyskusje w trakcie i po zakończeniu spotkań. Jako organizatorzy szkolenia, mamy nadzieję, że omawiane zagadnienia wskazały producentom korzyści, dla których powinni organizować się w grupy, a także przybliżyły aspekty prawne dotyczące ich powstawania i funkcjonowania. Wierzymy, że efektem konferencji bedzie wzrost liczby grup producenckich w naszym województwie. Sebastian Zwierz go oraz Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego jako partner współpracujący przy organizacji konferencji, ma nadzieję, że wystąpienia prelegentów przybliżyły producentom: metody optymalizacji stosowania środków ochrony roślin, rosnącą rolę nawożenia mineralnego w intensywnej produkcji polowej, a także sposoby walki ze stresem u roślin, wywoływanym przez szereg czynników biotycznych i abiotycznych oraz pomogą rolnikom w podejmowaniu właściwych decyzji produkcyjnych. Sebastian Zwierz Uczestnicy konferencji 13 Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej W dniu 10 stycznia br. Zarząd Pomorskiej Izby Rolniczej omówił bieżące sprawy dotyczące funkcjonowania Izby. Wiodącymi tematami były: współpraca ze Stacją Doświadczalną Oceny Odmian, ustalenia programu III Walnego Zgromadzenia (IV kadencji), które ma odbyć się 20 lutego 2012 roku w Pomorskiem Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, oraz omówienie spotkań, w których brali udział członkowie Zarządu PIR. Podczas posiedzenia Zarządu, opiniowano, przysłane Pomorskiej Izbie Rolniczej, projekty rozporządzeń m.in.: w sprawie podziału środków PROW na lata 2007 - 2013 oraz projekt ustawy w sprawie składki na ubezpieczenie zdrowotne rolników. Szczególnie ta ostatnia wzbudziła wiele kontrowersji. W wyniku dyskusji postanowiono wystosować pismo w tej sprawie do KRIR. W dalszej części, Prezes PIR poinformował o organizowanych feriach zimowych, dofinansowanych ze środków Funduszu Składkowego Ubezpieczeń Rolników, dla dzieci i młodzieży szkolnej do 16. roku życia, które organizuje także Pomorska Izba Rolnicza. Renata Wiczling Posiedzenie Rady Powiatowej PIR w powiecie Nowy Dwór Gdański W dniu 25 stycznia odbyło się pierwsze, w nowym roku, spotkanie Rady Powiatowej PIR w Nowym Dworze Gdańskim. Celem spotkania było omówienie bieżących problemów 14 oraz ustalenie planu pracy rady na obecny rok. Rada postanowiła poprosić o spotkanie z nowo wybranym Starostą Powiatu Nowodworskiego w celu przedstawienia głównych problemów rolników, mieszkających na terenie powiatu, oraz z nadzieją nawiązania owocnej współpracy z nowym Zarządem Powiatu. Rada ustaliła, iż pierwsze posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Nowodworskiego odbędzie się w połowie marca br. W związku z szere- giem nowych ustaw i rozporządzeń, na spotkanie zostaną zaproszone ANR, ARiMR, KRUS, PIORiN. Instytucje przedstawią rolnikom nowe przepisy prawne. Zaproszenie na posiedzenie Rady Powiatowej PIR każdorazowo przesyłane jest do wszystkich gmin i sołtysów na terenie powiatu nowodworskiego. Jednocześnie Rada zaprasza do Biura Powiatowego codziennie od poniedziałku do piątku, w godzinach od 7.00 do 15.00. Adres: ul. Warszawska 31, 82-100 Nowy Dwór Gdański tel./fax (55) 247 21 28 Biuro świadczy usługi doradcze w zakresie rolnictwa, obsługę prawną oraz dysponuje literaturą i prasą rolniczą. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Spotkanie opłatkowe rolników gminy Trąbki Wielkie W dniu 8 stycznia br. w Szkole Podstawowej w Trąbkach Wielkich odbyło się spotkanie opłatkowe rolników gminy Trąbki Wielkie. W spotkaniu wzięło udział ponad pięćdziesiąt osób, wśród nich sołtysi oraz przedstawiciele Pomorskiej Izby Rolniczej: Pan Zenon Bistram - Prezes PIR, Pan Jan Wiczling - Przewodniczący RP Powiatu Gdańskiego oraz Pan Andrzej Dończyk Delegat RP Powiatu Gdańskiego. Gospodarzami spotkania byli Wójt Gminy Trąbki Wielkie Błażej Konkol oraz Przewodniczący Rady Gminy Józef Sroka. W trakcie spotkania głos zabrał Prezes Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej Pan Zenon Bistram, który podsumował dotychczasowe działania Izby i serdecznie podziękował za udaną współpracę z Wójtem Gminy Trąbki Wielkie. Podczas całej uroczystości można było wysłuchać przepięknych kolęd i obejrzeć jasełka w wykonaniu dzieci ze Szkoły Podstawowej z Trąbek Wielkich. Renata Wiczling O szkodach łowieckich i rolnictwie ekologicznym w Dziemianach D nia 24 stycznia, w Dziemianach, Przewodniczący Rady Powiatowej PIR Powiatu Kościerskiego wygłosił prelekcję podczas szkolenia zorganizowanego przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Ryszard Kleinszmidt przedstawił procedurę szacowania szkód łowieckich w uprawach rolnych i omówił pakiet „Rolnictwo ekologiczne” z Programu rolnośrodowiskowego. Anna Zelewska Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 15 Pomorska Izba Rolnicza Krajowa Rada Izb Rolniczych w sprawie zaliczek kar dla rolników... W związku z faktem, iż w nowym roku kwotowym produkcji mleka, który rozpoczyna się pierwszego kwietnia br. - po dwuletniej przerwie - na nowo zaczną obowiązywać zaliczki kar dla rolników, którzy przekroczyli swoje limity produkcji mleka, 13 stycznia br. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o ponowne zawieszenie pobierania od producentów należnych wkładów na rzecz opłaty z tytułu nadwyżek. U stawa z 12 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych, na lata kwotowe 2008/2009 oraz 2009/2010 wyłączyła obowiązek potrącania od producentów mleka zaliczek na poczet opłaty. Miało to ścisły związek z de- cyzją Komisji Europejskiej o corocznym wzroście limitów krajowych o 1% (do roku 2014). Polscy rolnicy w ostatnich kilku latach kwot produkcyjnych nie przekraczali. Prawdopodobnie będzie tak i w obecnym sezonie. W poprzednim okresie kwotowym swoje indywidualne limity produkcyjne przekroczyło ponad 50 tysięcy rolników. Problem dotyczył głównie intensywnie rozwijających się gospodarstw. Mechanizm kar przewiduje płacenie przez każdego rolnika zaliczki na poczet przyszłych kar, gdy przekroczy on swój limit indywidualny. Zaliczka w wysokości 20 groszy za każdy ponadnormatywny litr mleka to dla rolnika zamrożony kapitał, gdyż zwrot zaliczki otrzymuje dopiero z końcem kolejnego dwunastomiesięcznego okresu. Prognozy skupu mleka w kolejnych latach nie wskazują na niebezpieczeństwo przekroczenia, a tym samym na ryzyko uiszczenia opłaty za przekroczenie. W związku z tym, czy potrącanie 20 groszy od ceny litra mleka ma swoje uzasadnienie w sytuacji, gdy wstępne wykorzystanie krajowego limitu za rok 2010/11 ukształtowało się na poziomie ok. 95%, a za 2011/2012 wyniosło 96%? Dlatego Zarząd KRIR, wnioskował do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o poparcie propozycji samorządu rolniczego, poprzez nowelizację przepisów i zawieszenie na kolejny rok pobierania zaliczek kar, tak aby zmiany w prawie weszły w życie przed 1 kwietnia, gdy w mleczarstwie zaczyna się nowy rok kwotowy. Szachowe mistrzostwa K omitet Organizacyjny I Szachowych Ogólnopolskich Mistrzostw Rolników, wspólnie z Kujawsko-Pomorską Izbą Rolniczą zamierza zorganizować w połowie marca 2012 roku, w Przysieku koło Torunia, I Szachowe Ogólnopolskie Mistrzostwa Rolników. Jednodniowe zawody odbędą się z udziałem sędziego klasy państwowej. Każdy uczestnik otrzyma ciepły posiłek oraz pamiątkowy dyplom. Dla najlepszych zawodników przewidziane są atrakcyjne nagrody rzeczowe. Dokładna informacja o dacie i sposobie przeprowadzenia turnieju szachowego zostanie podana w późniejszym terminie. 16 Zapisy zawodników przyjmowane są w biurze Kujawsko-Pomorskiej Izby Rolniczej w Przysieku, u Pani Joanny Błaszkiewicz, tel. (56) 678 92 40 oraz w biurze Izby Rolniczej we Włocławku u Pana Andrzeja Marciniaka, tel. (54)231 29 54. W zgłoszeniu należy podać imię i nazwisko, adres, wiek uczestnika oraz kontakt telefoniczny. KPIR 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza ABC przedsiębiorczości... W dniu 16 stycznia br., w Chojnicach, w ramach projektu „Nie tylko zboże zapełnia trzos”, odbyły się warsztaty aktywizacyjne – ABC przedsiębiorczości dla beneficjentów z kursu: kucharz w gospodarstwie agroturystycznym, operator koparko-ładowarki i kierowca. Warsztaty prowadziła pani Grażyna Zalewska- Pawlisz. Uczestnicy warsztatów mogli dowiedzieć się, jak założyć działalność gospodarczą, czym jest przedsiębiorczość, poznali cechy dobrego przedsiębiorcy. Dowiedzieli się również, skąd czerpać pomysły na własną firmę, jakie i gdzie mogę uzyskać dofinansowanie, zaczynając własną działalność gospodarczą oraz jakie dokumenty należy złożyć i gdzie. Spośród uczestników, dzięki naszym wcześniejszym działaniom, takim jak: badanie preferencji zawodowej, a następnie przeprowadzenie spotkań i utworzenie Indywidualnego Planu Działania oraz przeprowadzenie dodatkowo warsztatów aktywizacyjnych dla grupy, która uświadomiła sobie własną wartość i wzięła sprawy w swoje ręce, wyłoniła się grupa „małych przedsiębiorców”, którzy sami dla siebie chcą być pracodawcami. Gabriela Łozowicka Podniesienie konkurencyjności gospodarstw... W dniach 11 - 12 stycznia br. w Silnie (powiat chojnicki) obyło się szkolenie zorganizowane przez Krajową Radę Spółdzielczości i Pomorską Izbę Rolniczą na temat „Podniesienie konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez zrzeszanie się rolników, ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej”. W pierwszy dniu szkolenia zajęcia prowadził pan Ireneusz Drozdowski. Omówił zagadnienia dotyczące rynku rolnego, spółdzielczości rolniczej w krajach UE i w Polsce, stan zorganizowania polskich rolników, a także podstawy prawne oraz zasady tworzenia i funk- Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 cjonowania grup producentów, formy wsparcia, dobre praktyki działania w grupie. W drugim dniu zajęcia prowadził pan Marcin Martynowski. Przedstawił rolnikom tematykę związaną z zakładaniem spółdzielni jako grupy producenckiej od inicjatywy do uzyskania wsparcia finansowego oraz zasady prowadzenia działalności finansowej w grupie i procedury wykorzystania pomocy finansowej. Wszyscy uczestnicy szkolenia mieli zapewnione materiały szkoleniowe, wyżywienie oraz ryczałt na dojazdy. Gabriela Łozowicka 17 Pomorska Izba Rolnicza Warsztaty aktywizacyjne w siedzibie Pomorskiej Izby Rolniczej D la uczestników projektu „Nie tylko zboże zapełnia trzos” prowadzimy również warsztaty aktywizacyjne, które odbywają się po etapie tworzenia Indywidualnego Planu Działania. Doradca zawodowy, prowadzący zajęcia dla uczestników projektu, omawia m.in. gotowość do zmiany zawodowej, postawy życiowej, cele zawodowe i drogi ich osiągania oraz specjalny moduł poświęcony równości szans kobiet i mężczyzn. Zajęcia prowadzone są metodą interaktywną i zawierają wiele ćwiczeń oraz grę symulacyjną. Anna Król Koordynatorka Projektu Grupa uczestników z obszaru działania biura w Starym Polu z doradczynią – Magdaleną Stępka Kurs kucharza w Lęborku W dniu 19 stycznia zakończył się w Lęborku kurs kucharza. Uczestniczyło w nim 10 osób - 9 pań i jeden pan. W ocenie prowadzącego zajęcia, pana Jacka Czechowicza, grupa była dobrze dobrana i zdyscyplinowana. Jak to często bywa, zdolnościami kulinarnymi wyróżniał się mężczyzna - Pan Dariusz Stankiewicz. Miałam też okazję jeść ciasto upieczone przez pana Darka. Było rewelacyjne! Grupa była bardzo zadowolona z kursu. Pojawiają się już pytania o następny kurs organizowany przez Pomorską Izbę Rolniczą. Rolnicy z powiatu lęborskiego doceniają szkoleniową inicjatywę PIR. Amata Chrostowska 18 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza FELIETON Miastowy, wiejski… czy polski? Czy w XXI wieku uwolniliśmy się już od pejoratywnego rozumienia „wiejskości” i tego polskiego antyruralizmu? Czy wiejskość musi nam się kojarzyć z balastem systemowym? P ytanie to wraca zawsze, kiedy dość demagogicznie mówi się o znaczeniu środków budżetowych przekazywanych na KRUS, a ostatnio w czasie dyskusji o rolniczych składkach zdrowotnych. W tym tygodniu uchwalona zostanie w Sejmie ustawa regulującą w 2012 roku system opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne rolników i ich domowników. Od lutego składka wynosić będzie 1 zł miesięcznie za każdy hektar przeliczeniowy użytków rolnych w gospodarstwie rolnym. Docelowo od 2013 roku w exposé szefa rządu zapowiedziane zostało objęcie rolników podatkiem dochodowym, a wraz z nim wprowadzenie nowej ewidencji uzyskiwanych przez nich dochodów. Opozycja krytykuje rząd za pilny tryb pracy nad ustawą. PiS wskazuje na niekonstytucyjność projektu rządowego. Jest pewne, że funkcjonuje wiele stereotypów i utartych opinii o wsi i jej mieszkańcach. Te uprzedzenia Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 utrudniają zrozumienie proponowanych przez rząd reform i zmian na wsi. Rzadko spogląda się na wieś i tereny wiejskie jako na „zasób” potrzebny do rozwoju gospodarczego kraju. Już Arystoteles, w czwartym wieku przed naszą erą pisał: „rolnictwo przyczynia się wielce do wy- robienia sprawności, bo nie wyniszcza ciał, jak zajęcia rzemieślnicze, przeciwnie krzepi je tak, że rolnicy są zdolni znieść zmiany powietrza i wszelkie trudy, prócz tego wyrabia odwagę wobec niebezpieczeństw ze strony nieprzyjaciół z zewnątrz…”. Daleki jestem od gloryfikowania rolnictwa. Faktem jest jednak, że jeszcze długo obszary wiejskie będą stanowiły potencjał demograficzny kraju. Przecież blisko 40% ogółu mieszkańców naszego kraju zamieszkuje tereny wiejskie. Nie widzę potrzeby rysowania linii podziału interesów grup społecznych. Nie uważam również za zasadne podgrzewanie krytyki środowiska wiejskiego za funkcjonujący odrębny rolniczy system zabezpieczenia społecznego. Oprócz polskiego KRUS w krajach typowo rolniczych Unii Europejskiej również funkcjonują autonomiczne systemy ubezpieczenia społecznego dedykowane społeczności wiejskiej. Francuska Mutualité Sociale Agricole (MSA) czy niemiecka Die Landwirtschaftlichen Sozialversicherung (LSV) oferują cały wachlarz usług socjalnych, jak: ubezpieczenie zdrowotne, emerytalno-rentowe, wypadkowe, chorobowe, zasiłki i inne usługi dla rolników. Warto również pamiętać, że konsekwencją obrony przed lobby rolniczym, do której często się zachęca w czasie dyskusji o reformie i zmianach na wsi, może być także wzrost niepożądanego „miejskiego szowinizmu”. Michał Marciniak 19 Pomorska Izba Rolnicza Nowe miejsca pracy na wsi Przedszkola, salony fryzjerskie, restauracje, warsztaty samochodowe, agencje reklamowe, zakłady produkujące meble czy świadczące usługi budowlane - m.in. takie firmy powstają coraz częściej na wsiach i w małych miasteczkach, dając zatrudnienie ich mieszkańcom. Ten rozwój przedsiębiorczości jest możliwy dzięki wsparciu, którego udziela Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w ramach działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” należącego do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. D otychczas pracę w małych firmach znalazło ponad 12,5 tys. osób, a wkrótce liczba ta będzie znacznie większa, gdyż w trakcie oceny znajduje się ok. 15 tys. wniosków z ostatniego naboru. Wieś, obok swojej tradycyjnej roli wytwarzania produktów żywnościowych, zyskuje bowiem także znaczenie jako przestrzeń działalności gospodarczej niezwiązanej z rolnictwem. Impulsem do takich przemian są unijne programy realizowane przez ARiMR, wśród nich „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”, oferujący dofinansowanie inwestycji, dzięki której powstaną nowe miejsca pracy na obszarach wiejskich. Wysokość wsparcia uzależniona jest od liczby nowo utworzonych stanowisk pracy. W przypadku jednego miejsca pracy można otrzymać do 100 tys. zł dofinansowania, co najmniej dwu miejsc - do 200 tys. zł. Natomiast stworzenie co najmniej trzech eta- 20 tów pozwala ubiegać się o wsparcie sięgające 300 tys. zł. Wszyscy, którzy otrzymali pomoc z tego działania podkreślają, że bez niej założenie własnej firmy byłoby dużo trudniejsze, a często wręcz niemożliwe. Ze wsparcia, oferowanego przez ARiMR na tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem, korzystali m.in. przedsiębiorcy z województwa warmińsko-mazurskiego. Kilkoro z nich opowiedziało o tym reporterom TVP Olsztyn. Zdaniem Piotra Janikowskiego, który dzięki dotacji z ARiMR kupił koparko-ładowarkę i świadczy usługi budowlane: „Droga do otrzymania pieniędzy jest prosta. Tym bardziej że, pracownicy Agencji naprawdę starają się, żeby przyznać te pieniądze” - dodaje Krzysztof Kowalewski, właściciel stacji kontroli pojazdów. Problemów z ich otrzymaniem nie miała również Anna Szymańska, która w małej miejscowości prowadzi zakład fryzjerski. Dzięki dofinansowaniu kupiła samochód, zwiększyła zatrudnienie, co umożliwiło poszerzenie zakresu usług świadczonych przez jej salon: „Teraz dojeżdżamy do tych klientek, które nie mogą same do nas przyjechać”. W innych regionach kraju przedsiębiorcy też nie zasypiali gruszek w popiele, skorzystali z dofinansowania na stworzenie nowych miejsc pracy na terenach wiejskich i są z tego bardzo zadowoleni. Inwestycje, które są realizowane ze środków na „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” zmieniają polskie wsie i miasteczka. Zgodnie z celami Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, której jednym z dwóch filarów jest PROW 2007 2013, stają się one bardziej przyjaznymi i wygodnymi miejscami do życia, gdzie coraz częściej skorzystać można z takich samych usług, jakie oferują miasta. Zaczynają to doceniać mieszkańcy dużych aglomeracji, którzy coraz chętniej zamieszkują na terenach wiejskich, by cieszyć się ich walorami. Źródło: ARiMR 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Relacja z otwarcia wystawy strojów żuławskich W ernisaż odbył się w wytwornie urządzonej Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego w Gdańsku. Przyznam, że udział w otwarciu wystawy był moją pierwszą wizytą w tym miejscu. Już sam wystrój wnętrz zaimponował mi rozmachem sufitowych malowideł i misternie zdobionych mebli. Sadzę, że nie można było znaleźć lepszego miejsca na urządzenie prezentacji ubiorów żuławskich z XVII wieku. W obszernej sali rozwieszono kilkanaście kompletnych strojów. Ich wygląd oraz jakość wykonania pobudzały wyobraźnię. Przyglądając się szerokiej gamie odcieni, ślizgających się po gładkich, mieniących się tkaninach, zazdrościłem dawnym Żuławianom odwagi w noszeniu tych sukien i kubraków. Przypomniały mi się słowa angielskiego pisarza, Toma Hodgkinsona, który wytykał współczesnym dumę ze strojów, które noszą, podczas gdy stroje z minionych wieków były nieporównanie bardziej kolorowe i szczegółowe (czasem aż do przesady!). Dzisiaj za elegancki uznaje się czarny garnitur, a na ślub zakłada całkowicie białą suknię. Złote, błękitne i czerwone kreacje, które zobaczyłem na wystawie, były o wiele weselsze, zatem o wiele bardziej nadawałyby się na wesele. Wydaje się jakby dzisiejszy człowiek z niezrozumiałych powodów rozdzielał elegancję od piękna. Gdy zebrani goście przyjrzeli się już eksponatom, oficjalnie otwarto wystawę. Za grającym na skrzypcach muzykiem do sali wkroczyła młoda para w weselnych strojach. Moją uwagę przykuła kobieca suknia. Była wykonana ze złotego jak ogień materiału. Na głowie panny młodej spoczywało nietypowe nakrycie głowy przypominające koronę, tym bardziej, że wykonano je z tego samego złotego materiału co suknię. Gdy państwo młodzi weszli na scenę, głos zabrała pani Emilia Grzyb, Prezes Zarządu Lokalnej Grupy Działania „Trzy Krajobrazy”, która zorganizowała wystawę. W jej głosie pobrzmiewało wzruszenie, do którego otwarcie się przyznała. Wzruszenie udzieliło się także profesorowi Andrzejowi Januszajtisowi, którego prelekcja była jednym z głównych punktów programu. Mówił spokojnie i z zamiłowaniem, głosem nawykłym do snucia gawęd. Z trzymanej pod pachą teczki wyjmował historyczne szkice, a kiedy o nich opowiadał, człowiek nagle uświadamiał sobie jak szerokim tematem są dzieje mody. Nigdy nie przyszłoby mi do głowy, że nad stylistyką dawnych strojów prowadzi się dogłębne badania i, że tak wielu ludzi poświęca się temu z pasją. Zrozumiałem, że wokół mnie rozwija się wiele dziedzin, o których nie mam pojęcia. Po prelekcji gości, zaproszono do suto zastawionych stołów, których ozdobą był ogromny, wypieczony tradycyjną metodą bochen chleba. Był on dziełem Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Koła Gospodyń Wiejskich z Leszkowa. Przestrzeń wernisażu wypełniła się gwarem podnieconych rozmów. Moją uwagę zwróciła grupa dzieci, które biegały wśród strojów oraz dekoracji. Jedna z dziewczynek obracała w dłoniach elementy strojów, badała tkaniny. Ucieszyło mnie, że nikt z organizatorów nie zwrócił jej uwagi, by nie dotykała eksponatów. Zawsze kiedy zabierano mnie do muzeów, gdy byłem dzieckiem, miałem ochotę wszystko badać. Wystawę z czystym sercem polecam. Jej obejrzenie nie zajmuje wiele czasu, za to dostarcza satysfakcji osobom wrażliwym na piękno. W czerwcu tego roku odbędzie się spektakl Wesele Żuławskie, na którym również będzie można obejrzeć stroje z wystawy. Na zakończenie, głos zabrała pani Olga Leszko, która wraz ze swoją ekipą uszyła stroje. Opowiadała o panujących w Europie trendach, które ukształtowały ostateczny wygląd żuławskich strojów w epoce baroku. Choć nie używała mikrofonu, jej wesoły głos wypełnił całą salę, zasłuchaną w historyczne anegdoty. Jeśli wybierzecie się Państwo na wystawę, koniecznie zwróćcie uwagę na szerokie, białe kryzy zapinane pod szyją, które przywędrowały do Polski aż z Hiszpanii. Krzysiek Źródło: LGD Trzy Krajobrazy 21 Dla wsi i regionu Wspólna Polityka Rolna po roku 2013 W dniu 12 października ubiegłego roku Komisja Europejska przedstawiła propozycje ustawodawcze dotyczące Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014- 2020. Przedstawiony pakiet legislacyjny zawiera projekty rozporządzeń, które obecnie są przedmiotem dyskusji środowiskowych i stanowić będą podstawę stanowisk negocjacyjnych poszczególnych państw Unii Europejskiej. Wejście w życie uregulowań zawartych w tym pakiecie w znaczący sposób zmieni prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej. W celu przybliżenia rolnikom głównych elementów wspomnianego pakietu, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zorganizował pod koniec grudnia 2011 roku konferencję pn. „Perspektywy rozwoju rolnictwa w kontekście zmian Wspólnej Polityki Rolnej w latach 2014 - 2020, z uwzględnieniem kondycji finansowej gospodarstw rolnych na bazie danych FADN”. Z uwagi na obszerność materiału, w artykule przedstawiono podstawowe elementy składające się na propozycję reformy WPR po roku 2013 w zakresie dopłat bezpośrednich. Pozostała część zaprezentowana zostanie w kolejnych numerach PWR. 22 Propozycje zakładają m.in.: • utrzymanie obecnego poziomu budżetu WPR w wymiarze nominalnym, zatem przy uwzględnieniu inflacji będziemy mieli do czynienia z realnym zmniejszeniem budżetu, • utrzymanie obecnych proporcji finansowania między filarami na poziomie UE, • możliwość przesunięć do 10% kwot z filaru I do II, • możliwość przesunięć do 5% kwot z filaru II na podniesienie stawek płatności bezpośrednich – dotyczy państw o stawce płatności bezpośrednich poniżej 90% średniej UE, w tym Polski, • stopniowe zmniejszanie dysproporcji w wysokości płatności bezpośrednich pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi - dla państw o najniższych stawkach nastąpiłaby redukcja 1/3 różnicy między obecnym poziomem a 90% średniej UE (do 2017 r.), w przypadku Polski wzrost stawki wyniósłby 2,71%. Największe zainteresowanie i dyskusje wywołuje proponowany sposób realizacji dopłat bezpośrednich. Zakłada on wycofanie się z dotychczasowego systemu SAPS w nowych państwach członkowskich i wprowadzenie systemu opartego na uprawnieniach. W systemie tym obowiązywać mają następujące zasady: • liczba przydzielonych uprawnień zależałaby od liczby kwalifikujących się (i zadeklarowanych w 2014 roku) hektarów, • w celu uzyskania uprawnień, rolnik powinien złożyć wniosek do 15 maja 2014 r., • uprawnienia do płatności będą mogły zostać przyznane rolnikom, którzy otrzymywali płatności bezpośrednie w 2011 r., w ramach SPS lub SAPS, • rolnicy, rozpoczynający działalność po 2011 r., mogą nabyć uprawnienia wraz z zakupem gospodarstwa albo z rezerwy krajowej, jeżeli spełniają warunki przewidziane dla młodych rolników (wiek - nie więcej niż 40 lat). 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Propozycje KE zakładają przyznawanie płatności tylko aktywnym rolnikom. Aktywny rolnik, w myśl przedstawionej definicji, to rolnik, w którego przypadku: • wysokość płatności bezpośrednich rocznie jest większa lub równa 5% łącznej sumy przychodów z działalności pozarolniczej lub • na gruntach rolnych składających się na gospodarstwo prowadzona jest minimalna działalność określona przez państwo członkowskie. Powyższe uregulowanie nie dotyczy rolników otrzymujących dopłaty w kwocie poniżej 5 tys. euro (w Polsce rolnicy tacy stanowią 94% beneficjentów). KE zaproponowała także tzw. capping, czyli mechanizm redukcji płatności dla gospodarstw otrzymujących dopłaty powyżej 150 tys. euro rocznie. Stawki tej redukcji mają wynosić: – 20%, w przypadku kwot z przedziału 150 - 200 tysięcy euro, – 40%, w przypadku kwot z przedziału 200 - 250 tysięcy euro, – 70%, w przypadku kwot z przedziału 250 - 300 tysięcy euro. Założono niewypłacanie dotacji w kwotach powyżej 300 tys. euro. Jednak redukowana kwota płatności obliczana będzie po uwzględnieniu ponoszonych przez rolnika kosztów zatrudnienia (wynagrodzenia, podatki, świadczenia socjalne) oraz z wyłączeniem płatności za działania prośrodowiskowe. W Polsce przedstawiony mechanizm dotyczyć może 802 beneficjentów, którzy uzyskują dopłaty w kwocie powyżej 150 tys. euro. Uzyskane w wyniku tej redukcji środki przeznaczone będą na realizację działań PROW. Płatności bezpośrednie składać się mają z komponentów obowiązkowych i dobrowolnych. Do obowiązkowych należeć będą: I. Płatność podstawowa – min 43% wartości koperty krajowej. Realizowana ona będzie na podstawie posiadanych przez rolnika uprawnień. Przewidziano funkcjonowanie rezerwy krajowej (do 3% puli środków przeznaczonych na płatność podstawową), z której uprawnienia rozdzielane będą młodym rolnikom rozpoczynającym działalność oraz rolnikom na obszarach podlegających restrukturyzacji lub objętych programami rozwoju. Do płatności kwalifikować się mają: a) UR wykorzystywane rolniczo, b) UR uprawnione do płatności (SAPS i SPS) w 2008 roku, które po tym okresie zostały zalesione. Warunkiem otrzymywania płatności będzie konieczność utrzymania przez rolnika warunków kwalifikowalności gruntu przez cały rok kalendarzowy (do tej pory jedynie wymogi cross compliance obowiązywały przez cały rok kalendarzowy). II. Płatność prośrodowiskowa – do 30% koperty krajowej. Płatność tą będą mogły otrzymywać gospodarstwa realizujące działania mające korzystny wpływ na klimat i środowisko. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Do warunków kwalifikujących zaliczono: a) dywersyfikację upraw, b) utrzymanie trwałych użytków zielonych, c) obszary prośrodowiskowe (ecological focus area). Do płatności prośrodowiskowej automatycznie byłyby włączone gospodarstwa ekologiczne oraz gospodarstwa w całości lub w części położone na obszarach Natura 2000 uprawnione do tej płatności pod warunkiem, że będą przestrzegane wymogi z dyrektyw ptasiej i siedliskowej. Dywersyfikacja upraw – dotyczy gospodarstw, których powierzchnia gruntów ornych przekracza 3 ha. Zostaną one zobowiązane do uprawy co najmniej trzech upraw (crops), z których każda zajmowałaby nie mniej niż 5% gruntu ornego, a plon główny nie więcej niż 70%. Z obowiązku tego wyłączone byłyby gospodarstwa, które w całości są wykorzystywane jako łąki czy pastwiska, w całości są pozostawione jako grunty ugorowane lub, w których uprawiane gatunki przez większą część roku znajdują się pod wodą. Utrzymanie trwałych użytków zielonych - na ustalonym poziomie, w oparciu o rok referencyjny 2014. Dopuszcza się zmniejszenie powierzchni trwałych użytków zielonych, ale nie więcej niż o 5%. Obszary prośrodowiskowe - w ramach gospodarstwa rolnicy byliby zobowiązani do przeznaczenia na nie co najmniej 7% gruntów kwalifikowalnych z wyłączeniem TUZ, na obszary ukierunkowane na działania prośrodowiskowe, takie jak: - grunty ugorowane, - elementy krajobrazu, - tarasy, - strefy buforowe oraz obszary zalesione. III. Płatności dla młodych rolników – do 2% koperty krajowej. Młody rolnik – to rolnik rozpoczynający lub taki, który rozpoczął działalność w przeciągu 5 lat poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie płatności podstawowej, mający poniżej 40 lat oraz posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia działalności rolniczej. Wsparcie przyznawane będzie na okres nie dłuższy niż 5 lat. Wysokość płatności wyniesie 25% średniej wartości uprawnienia rolnika pomnożonej przez liczbę uprawnień. Do komponentów dobrowolnych należeć będą: I. Płatność dla obszarów o ograniczeniach naturalnych (ONW) – do 5% koperty krajowej. To wsparcie może być przeznaczone dla rolników, których gospodarstwa są częściowo lub w całości położone na obszarach o naturalnych utrudnieniach wyznaczonych przez państwa członkowskie, zgodnie z projektowanymi przepisami o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich. Zmienią się jednak kryteria wyznaczania tych obszarów. Nowe będą kryteriami biofizycznymi. Spodziewać się zatem można zmniejszenia, w stosunku do obecnych, obszarów uprawnionych do wsparcia. 23 Dla wsi i regionu II. Wsparcie związane z produkcją – w państwach stosujących SAPS (np. Polska) do 10% koperty krajowej. Wsparciem mogą zostać objęte sektory: zbóż, roślin białkowych i oleistych, ryżu, orzechów, skrobi ziemniaczanej, mleka i produktów mlecznych, nasion, roślin uprawnych, owiec, kóz, wołowiny, roślin strączkowych, oliwy z oliwek, jedwabników, lnu i konopi, suszu paszowego, chmielu, buraków cukrowych, trzciny cukrowej i cykorii, owoców i warzyw oraz zagajników o krótkiej rotacji. Wśród objętych sektorów brak uprawy tytoniu. W poprzednim numerze Pomorskich Wieści Rolniczych scharakteryzowany został stan gospodarczego zorganizowania producentów rolnych w województwie pomorskim. W tym wydaniu przypominamy, z jakich zwolnień podatkowych mogą korzystać grupy producentów rolnych i jakie czynniki decydują o powstawaniu grup w naszym regionie. Z dniem 29 stycznia 2007 roku weszły w życie zmiany w ustawie o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw, które zostały wprowadzone ustawą z dnia 15 grudnia 2006 roku (Dz.U. nr 251, poz. 1847). Zmiany te dotyczą między innymi zwolnień podatkowych. Zwolnienia podatkowe dla grup producentów rolnych Oprócz wymienionych komponentów, obowiązkowym elementem systemu dopłat bezpośrednich będzie uproszczona płatność dla małych gospodarstw – mogąca stanowić do 10% wartości koperty krajowej. Będzie to system alternatywny wobec pozostałych komponentów płatności. Udział rolnika w tym systemie będzie zależny od jego decyzji. Rolnicy, którzy zdecydują się na otrzymywanie płatności uproszczonej, zostaną wyłączeni z obowiązku spełniania wymogów wzajemnej zgodności oraz obowiązku kontroli. Wyłączenie nie dotyczy jednak obowiązku przestrzegania obowiązujących przepisów i podlegania kontrolom urzędowym oraz związanych z nimi sankcjami. W systemie tym przewidziano płatność w przedziale 500 - 1000 euro. Możliwe będą dwa sposoby określania wysokości wsparcia: • wielkość nieprzekraczająca 15% średniego wsparcia na gospodarstwo w danym państwie członkowskim (w Polsce byłoby to od 335 euro do 500 euro) albo • średnia wartość uprawnienia w danym państwie członkowskim pomnożona przez max 3 hektary (w Polsce - 670 euro). Daniel Roszak Reklama J&J ENERGY POLSKA Sp. z o.o. Skup rzepaku z całej Polski, również kontraktacje. Kontakt: tel. 692 481 007 lub 795 530 898 e-mail: [email protected] 24 Znowelizowana ustawa o grupach producentów rolnych i ich związkach przewiduje od dnia 1 stycznia 2007 roku zwolnienie podatkowe dla grup w zakresie podatku od nieruchomości i podatku dochodowego od osób prawnych. Zwolnienie to nie jest określone w czasie, tak więc grupa tak długo będzie mogła z niego korzystać, jak długo będzie pozostawać w rejestrze grup marszałka województwa. Zwolnieniem z podatku od nieruchomości objęte są budynki i budowle zajęte przez grupę producentów rolnych wpisaną do rejestru tych grup, wykorzystywane wyłącznie na prowadzenie działalności w zakresie sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy, zgodnie z jej aktem założycielskim. Natomiast zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych dotyczy dochodów grupy producentów rolnych, wpisanej do rejestru grup, pochodzących ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dla których grupa została utworzona, wyprodukowanych w gospodarstwach jej członków - w części wydatkowanej na rzecz członków tej grupy w roku podatkowym lub w roku po nim następującym. Za wydatki uznaje się wydatki przede wszystkim na zakup środków do produkcji przekazanych członkom grupy producentów rolnych oraz szkolenie członków grupy producentów rolnych. Zmiany dotyczą także możliwości uznania spółdzielni już funkcjonujących – jako grupę, w skład której wchodzi co najmniej 5 producentów jednego produktu lub grupy produktów, po spełnieniu odpowiednich warunków przepisów ustawy. Przepis ten umożliwia producentom rolnym – członkom spółdzielni rolniczych, prowadzących wielokierunkową działalność, uzyskanie statusu grupy producentów rolnych, bez konieczności tworzenia nowego podmiotu. Ma to umożliwić wykorzystanie istniejącego potencjału spółdzielczego zarówno ludzkiego, jak i majątkowego. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Integracja pozioma w województwie pomorskim (cz. II) W zmianie do ustawy o grupach producentów... wprowadzono dodatkowo zapis umożliwiający członkom grupy, którzy przechodzą na rentę strukturalną, na wystąpienie z grupy, w terminie dla nich dogodnym. Podsumowanie Reasumując, należy stwierdzić, iż wprowadzone, wyżej wymienione, zmiany w ustawie przyczyniły się do znacznego wzrostu liczby grup producentów rolnych w kraju, w latach 2007 - 2011. Porównując jednak liczbę grup wpisanych do rejestru w roku 2008 i 2009 z rokiem 2007, na przykładzie naszego województwa, należy stwierdzić, iż nastąpił spadek liczby nowo rejestrowanych grup w tych latach. Zaledwie 8 grup uzyskało wpis do rejestru w ciągu dwóch lat, podczas gdy w roku 2007 zarejestrowano ich 18. Dopiero w 2010 i 2011 roku zarejestrowała się znacząca liczba grup. Analizując rok 2007, należy stwierdzić, iż bodźcem dynamicznego wzrostu liczby zarejestrowanych grup w województwie pomorskim była niewątpliwie nowelizacja ustawy „O grupach”, która wprowadziła, między innymi, zwolnienia podatkowe. Wzrost liczby grup wpisanych w 2011 oraz 2010 roku może z kolei wskazywać na możliwości finansowania inwestycji przez grupy w takich działaniach, jak: „Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” oraz „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”, przy jednoczesnym wyczerpaniu się środków dla pojedynczych gospodarstw w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Dokładniejsza analiza dotychczasowego stanu zorganizowania grup producentów rolnych w województwie pomorskim wskazuje, że w wielu branżach zorganizowanie to jest jeszcze bardzo słabe lub nie występuje wcale. Na 35 możliwych kategorii produktów lub grup produktów, ujętych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa, w naszym województwie zarejestrowano grupy tylko w oparciu o 13 kategorii. Warto również zauważyć, że w naszym województwie brak jest grup z branży hodowli koni, jajczarskiej, pszczelarskiej czy chociażby grup zajmujących się sprzedażą produktów ekologicznych, kwiatów świeżych, a nawet ozdobnych roślin ogrodniczych. Jeśli chodzi o rodzaj produkcji, prowadzonej przez pomorskie grupy, przeważają te, które zajmują się sprzedażą produktów roślinnych (ponad 71%), mimo że hodowcy w naszym województwie reprezentowani są przez liczne związki i organizacje branżowe. Z przeprowadzonej analizy wynika również, że najchętniej wybieraną przez grupy formą prawną jest spółdzielnia, która umożliwia i sprzyja organizowaniu się większej liczby producentów, co jest zjawiskiem korzystnym. Forma prawna spółdzielni najczęściej wybie- Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 rana jest przez hodowców zwierząt. Głównym celem takich grup jest tanio produkować – dobrze sprzedać. Wśród zarejestrowanych grup, ponad 58% zrzesza (tylko!) minimalną (5 osób), wymaganą liczbę członków, jaka jest niezbędna do zarejestrowania grupy w rejestrze marszałka województwa. Dotyczy to głównie grup zajmujących się sprzedażą ziarna zbóż i nasion roślin oleistych. Należy pamiętać, że mała liczba producentów w grupie ma swoje zalety, ale stwarza również niebezpieczeństwo utraty statusu grupy producentów rolnych w sytuacji rezygnacji lub nagłej śmierci członka grupy. Co jest powodem słabego zorganizowania pomorskich producentów? Na to pytanie nie udzielę odpowiedzi. Jednakże mogę podać kilka przyczyn, które mają decydujący wpływ na taki stan rzeczy. Należą do nich między innymi: brak lub zły „lider”, zróżnicowany potencjał gospodarstw (w wielu płaszczyznach) oraz niechęć do wspólnego działania (nieufność sąsiedzka). Informacje w sprawie wniosku o wpis do Rejestru Grup Producentów Rolnych Województwa Pomorskiego oraz aktualny rejestr grup można znaleźć na stronie: http://www.pomorskie.eu/pl/bip/umwp/urzad/sprawy/sprawy_do_zalatwienia/grupy_producentow_rolnych. Sebastian Zwierz Dodatkowych informacji, dotyczących zagadnień związanych z organizowaniem i funkcjonowaniem grup producentów rolnych, udzielają: Andrzej Dolny, PODR Gdańsk-Lipce tel. 607-400-856, Bogdan Nowaczewski, PODR, Oddział Strzelino tel. 601-395-830, Sebastian Zwierz, PODR, Oddział Stare Pole tel. 797-010-684. 25 Dla wsi i regionu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 listopada 2011 r. Dz.U. nr 265/2011, poz. 1574 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 listopada 2011 r. Dz.U. nr 268/2011, poz. 1587 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 listopada 2011 r. Dz.U. nr 268/2011, poz. 1588 Dotyczy Istotne informacje Data ogłoszenia: Stawek płatności związanej za ilość skrobi 8 grudnia 2011 r. zawartej w ziemniakach skrobiowych, za rok Data wejścia w życie: gospodarczy 2011/2012 z dniem ogłoszenia. Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Data ogłoszenia: 14 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: 28 grudnia 2011 r. Data ogłoszenia: 14 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: 28 grudnia 2011 r. Data ogłoszenia; 14 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: 28 grudnia 2011 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 grudnia 2011 r. Dz.U. nr 268/2011, poz. 1589 26 Maksymalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2012 r. W 2012 r. maksymalne sumy ubezpieczenia: 1) 1 ha upraw rolnych wynoszą: a) 8.000 zł - dla zbóż, b) 10.000 zł - dla kukurydzy, c) 10.000 zł - dla rzepaku i rzepiku, d) 26.000 zł - dla chmielu, e) 21.000 zł - dla tytoniu, f ) 129.000 zł - dla warzyw gruntowych, g) 61.000 zł - dla drzew i krzewów owocowych, h) 50.000 zł - dla truskawek, i) 30.000 zł - dla ziemniaków, j) 9.000 zł - dla buraków cukrowych, k) 15.000 zł - dla roślin strączkowych; 2) 1 sztuki zwierzęcia wynoszą: a) 14.000 zł - dla bydła, b) 13.000 zł - dla koni, c) 800 zł - dla owiec, d) 800 zł - dla kóz, e) 1.900 zł - dla świń, f ) 53 zł - dla kur, perlic i przepiórek, g) 65 zł - dla kaczek, h) 250 zł - dla gęsi, i) 130 zł - dla indyków, j) 750 zł - dla strusi. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Akt prawny Dotyczy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 2011 r. Dz.U. nr 271/2011, poz. 1601 Wysokości środków finansowych przeznaczonych na płatności niezwiązane dla producentów ziemniaków skrobiowych za rok gospodarczy 2011/2012 Data ogłoszenia: 16 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: 30 grudnia Wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2012 r. Data ogłoszenia: 16 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: 30 grudnia 2011 r. W 2012 r. dopłata do składki z tytułu ubezpieczenia: 1) upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych - wynosi 50% składki do 1 ha uprawy; 2) bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń - wynosi 50% składki do 1 sztuki. Współczynnika ilościowego na rok gospodarczy 2011/2012 Data ogłoszenia: 28 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Ustala się współczynnik ilościowy na rok gospodarczy 2011/2012 dla: 1) długiego włókna lnianego w wysokości 4,4166 t/ha; 2) krótkiego włókna lnianego w wysokości 0,9079 t/ha; 3) włókna konopnego w wysokości 0,9079 t/ha. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 2011 r. Dz.U. nr 271/2011, poz. 1602 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2011 r. Dz.U. nr 282/2011, poz. 1651 Istotne informacje Zmiany rozporządzenia w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej Data ogłoszenia: 28 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Sposobu i warunków wykorzystania ogólnej kwoty połowowej Data ogłoszenia: 28 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia, z wyjątkiem §15, który wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 2014 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 grudnia 2011 r. Dz.U. nr 292/2011, poz. 1722 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania wsparcia finansowego z funduszy promocji produktów rolno-spożywczych Data ogłoszenia: 30 grudnia 2011 r. Data wejścia w życie: 13 stycznia 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 stycznia 2012 r. Dz.U. 2012, poz. 67 Zmiany rozporządzenia w sprawie środków dopuszczonych do skażania alkoholu etylowego Data ogłoszenia: 19 stycznia 2012 r. Data wejścia w życie: 2 luty 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2011 r. Dz.U. nr 282/2011, poz. 1652 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2011 r. Dz.U. nr 282/2011, poz. 1653 Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 27 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Dochodowość gospodarstw ekologicznych w roku 2009 na podstawie badań PL FADN G ospodarstwa ekologiczne są obecnie trwałym elementem krajobrazu rolniczego w Polsce. Stają się one także coraz bardziej widoczne w próbie gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną w ramach PL FADN. Na około 11 tys. badanych gospodarstw, gospodarstwa ekologiczne w roku 2009 reprezentowane były przez 241 gospodarstw. Ich liczba, po ok. 20-procentowym wzroście w roku 2008, w stosunku do roku 2007, utrzymała się na stałym poziomie. Obserwacje z roku 2007 wskazywały, że tę formę produkcji wybierały raczej gospodarstwa bardzo małe oraz średniomałe. W pozostałych grupach wielkości ekonomicznej gospodarstwa ekologiczne występowały w liczbie zbyt małej, aby można było zaprezentować osiągnięte przez nie wyniki (zgodnie z zasadami FADN można prezentować wyniki z grupy obejmującej co najmniej 15 gospodarstw). Badania z lat 2008 - 2009 wskazują, iż w badanej próbie systematycznie wzrasta liczba gospodarstw większych – 16=<40 ESU. wielkości ekonomicznej gospodarstw ekologicznych utrzymuje się więcej krów, natomiast w miarę wzrostu wielkości gospodarstw sytuacja ulega zmianie. Stany trzody chlewnej we wszystkich grupach wielkości ekonomicznej są w gospodarstwach ekologicznych niższe, znacząco niższe są także wydajności mleczne krów. W badanych gospodarstwach dominującym kierunkiem jest produkcja roślinna. Jednak w stosunku do ubiegłego roku procentowy udział wartości produkcji zwierzęcej w produkcji ogółem zdecydowanie wzrósł z 39 - 43% w roku 2008, do 43 - 50,4% w roku 2009, przewyższając nawet w grupie gospodarstw najmniejszych udział produkcji roślinnej (50,4%). Potencjał produkcyjny Analizowane gospodarstwa ekologiczne posiadają porównywalną z gospodarstwami konwencjonalnymi wielkość majątku, jak również jego strukturę. W porównaniu z rokiem poprzednim, pogorszyła się jednak struktura aktywów. Udział aktywów obrotowych (6 - 10%) w 2009 r. był znacznie poniżej poziomu z roku 2008 (11 - 17%). Natomiast podobnie, jak w roku poprzednim, kształtował się udział kapitału własnego w strukturze pasywów. W miarę wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstw, zmniejszał się udział kapitału własnego – w gospodarstwach najmniejszych 97 - 98% wartości majątku sfinansowane było kapitałem własnym, natomiast w grupie gospodarstw średniodużych tylko 91 - 92%. Porównanie potencjału produkcyjnego, w poszczególnych grupach wielkości ekonomicznej gospodarstw ekologicznych, z całością gospodarstw w danej grupie, wskazuje na utrzymywanie się, w kolejnych latach badań, dużego podobieństwa porównywanych grup. Wszystkie zatem wykazane różnice produkcyjno-finansowe są efektem wyboru ekologicznej technologii produkcji oraz poziomu wsparcia pozarynkowego (dotacje). Charakterystyka produkcji W każdej z analizowanych grup wielkości ekonomicznej, powierzchnia gospodarstw ekologicznych była większa od średniej powierzchni UR dla całości badanej próby. Szczególnie istotna różnica występuje w grupie gospodarstw średniodużych. W gospodarstwach ekologicznych mniejszy jest udział uprawy zbóż w strukturze zasiewów. Znacząco niższe są także plony zbóż. W najmniejszych grupach 28 W badanych gospodarstwach ekologicznych dominowała produkcja roślinna Wartość produkcji Wartość produkcji w gospodarstwach ekologicznych jest wyraźnie niższa od wartości dla całości badanej próby. Obserwacja ta dotyczy wszystkich grup wielkości ekonomicznej. W porównaniu do roku 2008, w roku 2009 nastąpiło obniżenie wartości produkcji w gospodarstwach ekologicznych. Obniżka ta wynika ze znacznie niższej wartości produkcji roślinnej w badanych gospodarstwach w 2009 r. Zestawienie wartości produkcji w roku 2009, z odnośnymi danymi z 2008 r., wskazuje, że: - obniżenie wartości produkcji widoczne jest we wszystkich grupach gospodarstw ekologicznych, - we wszystkich badanych grupach gospodarstw ekologicznych widoczny jest wyraźny spadek wartości produkcji roślinnej, zanotowano natomiast wzrost wartości produkcji zwierzęcej. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Zestawienie wartości produkcji ekologicznej w roku 2009 z danymi z roku 2008 Gospodarstwa: Wyszczególnienie bardzo małe (< 4 ESU) małe (4=<8 ESU) średniomałe (8=<16 ESU) ogółem ekologiczne ogółem ekologiczne ogółem ekologiczne Wartość produkcji ogółem 2008 r. = 100% 73,49% 85,05% 103,36% 85,47% 98,07% 89,47% Wartość produkcji roślinnej 2008 r. = 100% 106,79% 61,10% 113,02% 73,49% 98,51% 80,39% Wartość produkcji zwierzęcej 2008 r. = 100% 92,39% 104,48% 93,02% 103,84% 96,85% 103,11% Produkcja ogółem w zł/ha Różnice w wartości produkcji pomiędzy gospodarstwami ekologicznymi a całością badanej grupy są bardziej wyraziste, gdy przedstawimy je w przeliczeniu na 1 ha UR. W porównaniu z rokiem poprzednim, produkcja ogółem z ha UR uległa jednak zmniejszeniu zarówno w całej badanej grupie gospodarstw, jak i w grupie gospodarstw ekologicznych. Koszty produkcji Koszty ogółem w gospodarstwach ekologicznych są znacząco niższe niż w próbie ogólnej badanych gospodarstw. Różnica pomiędzy kosztami utrzymuje się we wszystkich latach badań. Na taki obraz wpływają zarówno znacząco niższe koszty bezpośrednie Koszty ogółem w zł/ha produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Koszty bezpośrednie produkcji roślinnej były w 2009 roku w gospodarstwach ekologicznych na poziomie niższym niż w roku poprzednim, w przeciwieństwie do gospodarstw ogółem. W przypadku kosztów bezpośrednich produkcji zwierzęcej w gospodarstwach ekologicznych, w porównaniu z rokiem 2008, wzrosły one w grupie gospodarstw najmniejszych. W pozostałych grupach były również niższe. Z kolei, koszty ogólnogospodarcze były w gospodarstwach ekologicznych nieznacznie wyższe. W przeliczeniu na 1 ha UR koszty ogółem w gospodarstwach ekologicznych kształtowały się na poziomie znacząco niższym od kosztów wyliczonych dla całości badanej grupy. Ich wielkość była porównywalna z zanotowaną w roku 2008. W porównaniu z rokiem 2008 wyraźnie zaznaczona była natomiast obniżka kosztów ogółem na ha UR dla całej próby badanych gospodarstw. Różnica w kosztach na ha UR uległa zatem w roku 2009 spłaszczeniu w stosunku do roku poprzedniego. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 29 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Dotacje do działalności operacyjnej Dopłaty do działalności operacyjnej w zł/1 ha UR We wszystkich badanych grupach dotacje do działalności operacyjnej w gospodarstwach ekologicznych były znacząco wyższe niż dla ogółu badanych. Szczególnie wysoki poziom dotacji, na 1 ha UR, występuje w przypadku gospodarstw bardzo małych, małych i średniomałych. Dochód rolniczy Gospodarstwa ekologiczne w analizowanych grupach wielkości ekonomicznej, przewyższały pozostałe gospodarstwa pod względem osiągniętego dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego. Dochód ten jednak, poza grupą największych, był niższy niż w 2008 roku. Dochód rolniczy, w przeliczeniu na 1 ha UR, był wyraźny wyższy w gospodarstwach ekologicznych, poza grupą gospodarstw największych. We wszystkich grupach wielkości gospodarstw, w porównaniu z rokiem poprzednim, uległy jednak spłaszczeniu różnice w dochodzie pomiędzy gospodarstwami ekologicznymi a całością badanej próby. Średnie wynagrodzenie netto w gospodarce narodowej wynosiło w 2009 r. – 24880 zł. Zatem parytet dochodowy w przypadku gospodarstw ekologicznych był osiągnięty już w grupie gospodarstw średniodużych (8=<16 ESU), natomiast dla całości gospodarstw badanych Dochód w zł/z 1 ha UR – dopiero w grupie gospodarstw dużych (16=<40 ESU). W porównaniu jednak z rokiem 2008 dochód rolniczy w gospodarstwach ekologicznych (za wyjątkiem największych), w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną, spadł w roku 2009 bardziej, aniżeli dla całości gospodarstw badanej próby. Gospodarstwa: Wyszczególnienie bardzo małe < 4 ESU małe 4=<8 ESU średniomałe 8=<16 ESU średnioduże 16=<40 ESU Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w zł/osobę pełnozatrudnioną - ogółem 2008 r. = 100% 99,29% 98,63% 97,46% 94,02% Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w zł/osobę pełnozatrudnioną – ekologiczne 2008 r. = 100% 81,09% 89,97% 88,02% 128,07% 30 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Prezentowane wyniki wskazują, że generalnie gospodarstwa ekologicznie lepiej radziły sobie w trudnych, kryzysowych latach 2008 - 2009. W 2009 r., mimo iż dochód rolniczy w gospodarstwach ekologicznych był w dalszym ciągu wyższy niż w konwencjonalnych, to w porównaniu do roku poprzedniego nastąpiło pogorszenie sytuacji dochodowej, zarówno w przeliczeniu na ha UR, jak i pełnozatrudnionego. We wszystkich badanych grupach dotacje do działalności operacyjnej w gospodarstwach ekologicznych były znacząco wyższe niż dla ogółu badanych. Szczególnie wysoki poziom dotacji na 1 ha UR występuje w przypadku gospodarstw bardzo małych, małych i średniomałych. Przy braku dotacji dwie ostatnie grupy wielkości ekonomicznej w gospodarstwach ekologicznych osiągnęłyby dochód ujemny. Daniel Roszak Sprostowanie W nr 1/2012 r. naszego miesięcznika, w artykule „Zasady funkcjonowania podatku od towarów i usług w rolnictwie”, w części dotyczącej warunków, jakie powinien spełnić rolnik, chcący rozliczać podatek VAT na zasadach ogólnych, nie uwzględniono zapisów Ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo o miarach Dz.U. nr 64, poz. 332. Uregulowania zawarte w tej nowelizacji uprościły procedurę przejścia przez rolnika ryczałtowego na rozliczanie podatku według zasad ogólnych. Od 1 kwietnia 2011 r., po wykreśleniu postanowień art. 43, ust. 3, pkt 1 i 3 oraz ust. 4 ustawy, rolnik ryczałtowy, w celu przejścia na ogólne zasady rozliczeń, będzie musiał dokonać wyłącznie zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 96, ust. 1 i 2. Przepraszam za błędnie podaną wcześniej informację. Małgorzata Stanisławczuk Warto przeczytać MIĘSA NIE ZA DUŻO Czy spożywanie mięsa służy zdrowiu? Zdania są podzielone. Faktem jest jednak, że powinniśmy je spożywać regularnie, ale z umiarem. Mięso dostarcza naszemu organizmowi pełnowartościowe białko zawierające aminokwasy egzogenne, które m.in. odgrywa zasadniczą rolę w budowie i odbudowie zużytych komórek naszego ciała. Zawiera również żelazo, cynk, potas, sód, miedź, fosfor, siarkę, czyli minerały niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jest również dobrym źródłem witamin z grupy B. W mięsie występuje tłuszcz zbudowany głównie z nasyconych kwasów tłuszczowych, który niekorzystnie wpływa na nasz organizm oraz cholesterol. Każdy gatunek mięsa posiada inną zawartość wymienionych wyżej składników, np. najwięcej białka znajduje się w mięsie króliczym, dziczyźnie i chudym drobiu, najwięcej witaminy B1 zawiera mięso wieprzowe, a żelaza - wołowe. Według przyjętych zaleceń żywieniowych w naszym kraju, dzienne spożycie mięsa powinno wynosić: kobiety – 100 – 150 g, mężczyźni 105 – 165 g, młodzież 125 – 155 g. Dietetycy podają, że zapotrzebowanie zdrowego człowieka dorosłego na białko wynosi 0,8 – 1 g na 1 kg masy ciała w ciągu doby, przy czym około 50% powinno stanowić wysokiej jakości białko zwierzęce. Dorośli winni jeść w przybliżeniu tyle gramów białka, ile kilogramów wynosi ich masa ciała, natomiast dzieci, młodzież i seniorzy dwa razy więcej. Niemowlęta potrzebują dziennie 3 g białka na 1 kg masy ciała, w tym 75% białka zwierzęcego. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 W żywieniu osób chorych zaleca się wybierać gatunki mięs, które spowalniają rozwój choroby, łagodzą objawy lub jej przeciwdziałają. Na przykład przy chorobach nowotworowych powinno unikać się spożywania czerwonych mięs, produktów wędzonych i peklowanych, zaleca się natomiast jedzenie mięsa chudego drobiu, cielęcinę, jagnięcinę oraz mięso królicze. Przy chorobie miażdżycowej, nadciśnieniu tętniczym i chorobach serca zaleca się mięso chude – indyka, kurczaka, cielęcinę i królika. Nie należy spożywać podrobów, a wieprzowinę i wołowinę znacznie ograniczyć. Romana Chojnacka, Mięsa nie za dużo, top agrar Polska nr 1/2012, str. 142 CUKROWNIE W RĘCE ROLNIKÓW 20 września ub. r. rozpoczęła się prywatyzacja Krajowej Spółki Cukrowej. W tym dniu minister Skarbu Państwa opublikował prospekt emisyjny, w którym określił m.in. liczbę i cenę akcji. Do nabycia jest 777781217 akcji, co stanowi około 79% kapitału firmy, po 1,60 zł za jedną akcję. Wyżej wymienione akcje mogą nabyć pracownicy Krajowej Spółki Cukrowej oraz plantatorzy buraków cukrowych. Nie każdy plantator posiada fundusze na zakup przysługujących mu akcji, dlatego Spółka umożliwiła rolnikom – plantatorom zaciągnięcie pożyczki w kwocie pokrywającej pierwszą ratę. Zainteresowanie akcjami wśród rolników jest bardzo duże. Jeżeli zdobędą pakiet większościowy to będą mogli decydować o losie firmy i wypracowanych zyskach. Tomasz Czubiński, Cukrownie w ręce rolników, top agrar Polska nr 1/2012, str. 86 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 31 Na polach i łąkach Właściwy dobór odmiany to wyższe plony (cz. III) Kontynuujemy prezentację wyników Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego (PDOiR). W tym wydaniu publikujemy wyniki doświadczeń odmianowych ze zbożami jarymi, a także podajemy odmiany zalecane do uprawy na terenie województwa pomorskiego. W 2011 roku, w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego, w rejonie woj. pomorskiego założono 12 doświadczeń odmianowych ze zbożami jarymi: pszenicą, pszenżytem, jęczmieniem i owsem. W przypadku pszenicy, pszenżyta i jęczmienia były to doświadczenia ścisłe dwuczynnikowe, w dwóch powtórzeniach. Przeprowadzono je w różnych warunkach klimatycznoglebowych naszego województwa. Celem tych badań było określenie reakcji odmian pszenicy, pszenżyta i jęczmienia na zróżnicowaną agrotechnikę, czyli zbadanie wpływu zwiększonego nawożenia azotowego i pełnej ochrony przeciwko chorobom grzybowym na zdrowotność roślin i wysokość plonu badanych odmian. Doświadczenie z owsem było doświadczeniem jednoczynnikowym, w czterech powtórzeniach, gdzie sprawdzono wartości gospodarcze i wysokość plonu ziarna w różnych warunkach siedliskowych. Założono trzy doświadczenia z pszenicą jarą. Dwa doświadczenia przeprowadzono na glebach mocniejszych, zaliczanych do II klasy bonitacyjnej (w SDOO Radostowo i Lisewo) oraz trzecie na glebie klasy III a (w Karżniczce). Badano 13 odmian. Były to: Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe, Bombona, Katoda, Waluta, Łagwa, Ostka Smolicka, Kandela, Radocha, Arabeska i SMH87. Pomimo niesprzyjających warunków pogodowych w okresie wegetacji, tj. niskich temperatur nocą w kwietniu i w pierwszej dekadzie maja, bardzo małych opadów deszczu w kwietniu i maju, plony ziar- na pszenicy jarej kształtowały się na wysokim poziomie od 71,7 dt/ ha - w Radostowie do 84,6 dt/ha w Lisewie. Wśród odmian pszenicy jarej najwyższym plonem, w 2011 roku, charakteryzowały się odmiany: Trappe, Tybalt i Ostka Smolicka. Należy zaznaczyć, że Trappe, Tybalt i Katoda należą do odmian najwyżej plonujących w ostatnich 3 latach, na terenie naszego województwa. Wyższe nawożenie i pełna ochrona przeciwko chorobom grzybowym różnicowały plon ziarna we wszystkich doświadczeniach. Najwyższą efektywność wyższego poziomu agrotechniki stwierdzono w Lisewie, gdzie przyrost plonu ziarna wyniósł 15,6 dt. Na podstawie wieloletnich wyników z doświadczeń PDO, na liście odmian rekomendowanych dla woj. pomorskiego znalazły się odmiany, takie jak: Bombona, Tybalt, Hewilla, Katoda, Trappe i Kandela. W 2011 wpisano do krajowego rejestru trzy odmiany - Arabeska (jakościowa), Radocha (paszowa) i SMH87 (twarda). Tabela 1. Pszenica jara. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2011 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha Poziom a1 Poziom a2 Radostowo* Lisewo Karżniczka* Radostowo* Lisewo Karżniczka* 60,1 69,0 70,4 71,7 84,6 74,4 1. Tybalt 114 114 98 113 102 98 2. Hewilla 91 87 101 91 97 100 3. Parabola 88 93 91 91 96 93 4. Trappe 107 106 110 105 106 108 5. Bombona 94 92 96 90 95 97 6. Katoda 97 98 101 98 100 103 7. Waluta 86 86 93 87 93 92 8. Łagwa 100 103 98 98 96 97 9. Ostka Smolicka 102 84 104 98 104 103 10. Kandela 103 98 102 105 95 100 11. Radocha 111 90 86 107 96 84 12. Arabeska 93 95 107 92 102 107 13. SMH87 61 76 61 63 72 60 Wzorzec: Tybalt, Hewilla, Parabola, Trappe. 32 * doświadczenia finansowane ze środków KSOW. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Tabela 2. Pszenica jara. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru 2009 - 2011 Lp. Odmiana Wartość technologiczna Wzorzec, dt z ha Poziom a1 Poziom a2 2009 2010 2011 2010 - 2011 2009 - 2011 2009 2010 2011 2010 - 2011 2009 - 2011 71,4 62,2 66,5 64,4 66,7 81,3 70,0 76,9 73,5 76,1 1. Tybalt A 106 106 108 107 107 102 105 104 105 104 2. Hewilla A 104 99 93 96 99 103 97 96 97 99 3. Parabola A 97 95 91 93 95 95 98 94 96 95 4. Trappe B 104 103 108 105 105 109 104 106 105 106 5. Bombona A 99 98 94 96 97 99 98 94 96 97 6. Katoda A 103 103 99 101 102 100 100 100 100 100 7. Waluta A 101 92 89 90 94 101 96 91 93 96 8. Łagwa A 99 98 100 99 99 96 101 97 99 98 9. Ostka Smolicka A 101 96 98 99 99 102 100 100 10. Kandela A 107 101 104 104 105 100 102 102 11. Radocha C 95 95 95 96 95 96 12. Arabeska A 99 99 99 100 100 100 13. SMH87 66 65 66 65 64 65 3 6 9 3 6 9 durum Liczba doświadczeń 3 Z jęczmieniem jarym założono pięć doświadczeń. Dwa przeprowadzono na glebach zaliczanych do II klasy bonitacyjnej - w Radostowie i Lisewie. Dwa następne na glebach klasy III a – w Karżniczce i Wyczechach oraz jedno na glebach klasy IV b w Lubaniu. Badano 16 odmian. Były to: Blask, Conchita, KWS Alicjana, Suweren, Frontier, Nagradowicki, Nuevo Ser, Marthe, Signora, Victoriana, Afrodite, KWS Olof, Goodluck, Basic, Iron i Natasia. Metoda przeprowadzenia doświadczenia była taka sama jak z pszenicą. 3 3 Najwyższe plony ziarna osiągnięto w Lisewie, gdzie połowa odmian plonowała powyżej 101 dt/ha. Najniższe plony osiągnięto na glebach najsłabszych w Lubaniu, gdzie średni plon dla wszystkich odmian wyniósł 43,3 dt/ha. W 2011 roku, niezależnie od rodzaju gleby, powyżej wzorca plonowały odmiany KWS - Olof i Iron. Na glebach słabych w Lubaniu szczególnie wyróżniły się takie odmiany, jak: Natasia, Iron, KWS Olof, Suweren i Conchita, które plonowały powyżej 46,3 dt/ha. 3 Do najwierniejszych w plonowaniu, w latach 2009/2011, należy zaliczyć odmiany Frontier i Marthe. W ostatnich dwóch latach dobrze plonowały też KWS Olof, KWS Alicjana i Signora. Odmiany Frontier, Nuevo Ser, Conchita, Victoriana, Marthe i Signora znajdują się na liście odmian polecanych do uprawy w naszym województwie. W 2011 roku do rejestru krajowego wpisano cztery nowe odmiany, trzy typu paszowego – Basic, Iron i Natasia, oraz jedną browarną – Goodluck. Tabela 3. Jęczmień jary. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2011 Wyczechy* Lubań* Radostowo Lisewo* Karżniczka* Wyczechy* Lubań* Wzorzec, dt z ha Karżniczka* Odmiana Lisewo* Lp. Poziom a2 Radostowo Poziom a1 66,4 82,7 62,1 43,5 37,4 75,6 101,0 65,9 45,9 43,3 1. Blask 105 97 96 106 93 101 98 99 104 90 2. Conchita 97 100 104 95 96 103 99 104 95 107 3. KWS Alicjana 97 99 101 92 101 96 100 98 100 94 4. Suweren 101 104 99 107 110 100 102 99 101 109 5. Frontier 102 109 99 102 100 105 103 101 94 89 6. Nagradowicki 100 95 96 102 96 97 92 98 91 99 7. Nuevo Ser 92 109 98 89 91 95 100 105 97 98 Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 33 Na polach i łąkach Lisewo* Karżniczka* Wyczechy* Lubań* Radostowo Lisewo* Karżniczka* Wyczechy* Lubań* Poziom a2 Radostowo Poziom a1 8. Marthe 91 106 94 84 97 90 96 99 97 97 9. Signora 87 97 94 100 107 89 96 99 96 105 10. Victoriana 96 100 91 83 89 86 97 100 78 97 11. Afrodite 95 103 107 85 103 98 101 111 79 100 12. KWS Olof 103 104 106 110 120 102 106 113 102 110 13. Goodluck 93 102 93 83 95 89 95 95 95 95 14. Basic 95 98 93 92 96 95 95 102 101 101 15. Iron 106 107 110 124 104 106 101 111 120 111 16. Natasia 98 109 106 82 118 103 100 108 74 114 Lp. Odmiana Wzorzec: 2011- Blask, Conchita, KWS Alicjana, Suweren. * doświadczenia finansowane ze środków KSOW. Tabela 4. Jęczmień jary. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru 2009 - 2011 Poziom a1 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha Poziom a2 2009 2010 2011 2010 - 2011 2009 - 2011 2009 2010 2011 2010 - 2011 2009 - 2011 75,2 70,2 58,4 64,3 67,9 83,2 78,3 66,3 72,3 75,9 100 96 95 100 1. Blask 94 94 99 97 96 95 96 2. Conchita 101 104 99 102 102 102 100 99 99 3. KWS Alicjana 100 98 99 98 101 100 4. Suweren 101 104 102 101 98 99 5. Frontier 106 102 103 102 104 103 107 102 105 104 6. Nagradowicki 101 96 98 97 98 100 99 100 99 100 7. Nuevo Ser 103 105 98 101 102 102 103 95 99 100 8. Marthe 104 104 96 100 102 104 103 99 102 103 9. Signora 102 104 96 101 101 100 103 96 100 100 10. Victoriana 100 105 93 100 100 102 102 92 98 99 11. Afrodite 104 99 102 99 99 99 12. KWS Olof 104 107 105 105 106 106 13. Goodluck 94 94 14. Basic 95 98 15. Iron 110 108 16. Natasia 103 101 Liczba doświadczeń 5 4 5 10 14 5 4 5 10 14 Wzorzec: 2011- Blask, Conchita, KWS Alicjana, Suweren. 2009, 2010 - średnia ze wszystkich odmian. Doświadczenia z pszenżytem jarym przeprowadzono w Wyczechach na czwartym kompleksie glebowym i w Lubaniu na piątym. Badano siedem odmian. Były to: Dublet, Milkaro, Nagano, Milewo, Mieszko, Matejko i Andrus. W obu 34 doświadczeniach najwyżej plonowały Dublet, Milkaro i Milewo. Na glebach słabszych, w Lubaniu, średni plon ziarna był niższy aż o 21,5 dt/ha. W Wyczechach najwyżej plonowała odmiana Milewo - na poziomie 65,6 dt/ha, a w Luba- niu odmiany Nagano i Dublet - powyżej 40 dt/ha. Do uprawy w woj. pomorskim zaleca się odmiany Milkaro i Dublet. W krajowym rejestrze znajduje się tylko 9 odmian, gdyż w ostatnim roku skreślono trzy odmiany. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Tabela 5. Pszenżyto jare. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2011 Lp. Poziom a1 Odmiana Wzorzec dt/ha Poziom a2 Wyczechy Lubań* Wyczechy Lubań* 55,8 38,6 61,9 40,4 1. Dublet 97 100 99 101 2. Milkaro 107 101 102 99 3. Nagano 92 104 93 102 4. Milewo 105 95 106 98 5. Mieszko 98 95 95 99 6. Matejko 100 96 100 99 7. Andrus 100 83 103 94 Wzorzec – Dublet, Milkaro, Nagano, Milewo. * doświadczenie sfinansowane ze środków KSOW. Tabela 6. Pszenżyto jare. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2009, 2010, 2011 Poziom a1 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha Poziom a2 2009 2010 2011 2010-2011 2009-2011 2009 2010 2011 2010-2011 2009-2011 68,8 59,4 47,2 53,3 58,5 76,7 61,4 51,1 56,3 63,1 1. Dublet 105 105 98 102 103 105 103 100 102 103 2. Milkaro 103 106 105 106 105 99 105 101 103 101 3. Nagano 104 99 97 98 100 104 98 96 97 100 4. Milewo 94 98 101 99 97 96 99 103 101 99 5. Mieszko 98 99 97 98 98 96 98 96 97 97 6. Matejko 92 99 98 99 96 95 99 99 99 98 7. Andrus 104 93 93 93 97 105 98 99 98 101 2 2 2 4 6 2 2 2 4 6 Liczba doświadczeń Wzorzec : 2011 - Dublet, Milkaro, Nagano, Milewo; 2009 i 2010 - średnia ze wszystkich badanych odmian. W tych samych miejscowościach założono też doświadczenia odmianowe z owsem. Były to doświadczenia jednoczynnikowe, w czterech powtórzeniach. Badano tylko przydatność poszczególnych odmian do uprawy w zróżnicowanych warunkach klimatyczno-glebowych naszego województwa. Na wszystkich obiektach doświadczalnych zastosowano te same zabiegi agrotechniczne. W doświadczeniach badano 12 odmian - dziewięć oplewionych: Krezus, Zuch, Bingo, Furman, Breton, Pogon, Scorpion, Arden i Haker, oraz trzy formy nagoziarniste: Siwek, Maczo i Nagus. Układ warunków klimatycznych w początkowym okresie wegetacji był niezbyt sprzyjający dla prawidłowego rozwoju owsa. Mała ilość opadów w kwietniu Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 i maju spowodowała duże zakłócenia w wegetacji owsa. Szczególnie widać to było na glebach lżejszych. W 2011 roku najwyżej plonowały odmiany Bingo i Arden. W Lubaniu najwyższym plonem charakteryzowały się odmiany Bingo, Breton i Krezus. W Wyczechach najwyżej plonowały odmiany Arden, Bingo i Zuch. Plonowały odpowiednio 66,9; 64,3 i 63,7 dt z ha. Analizując plony z trzech ostatnich lat, należy stwierdzić, że do najwierniej plonujących odmian owsa należy zaliczyć odmiany Bingo, Zuch, Arden i Furman. Odmiany Furman, Zuch, Bingo, Skorpion i Pogon polecane są do uprawy na obszarze woj. pomorskiego. W roku 2011 do krajowego rejestru wpisano jedną odmianę owsa nagoziarnistą Nagus. 35 Na polach i łąkach Tabela 7. Owies. Plon ziarna w % wzorca. Rok zbioru 2011 Lp. Odmiana Wyczechy Lubań 63,1 43,8* 100 Wzorzec dt/ha 1 Krezus 97 2 Zuch 101 95 3 Bingo 102 105 4 Furman 92 90 5 Breton 91 101 6 Pogon 95 99 7 Scorpion 91 88 8 Arden 106 98 9 Haker 93 94 10 Siwek 75 68 11 Maczo 59 65 12 Nagus 73 71 Wzorzec – Krezus, Zuch, Bingo. * doświadczenie finansowane ze środków KSOW. Tabela 8. Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2009 - 2011 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 2009 2010 2011 2010 - 2011 2009 - 2011 76,6 52,8 53,5 53,2 61,0 1. Krezus 101 101 98 100 100 2. Zuch 104 109 99 104 104 3. Bingo 111 113 103 108 109 4. Furman 107 113 92 102 104 5. Breton 102 106 95 101 101 6. Pogon 102 103 97 100 101 7. Scorpion 106 110 90 100 102 8. Arden 106 103 104 9. Haker 96 93 95 10. Siwek 78 72 75 11. Maczo 72 61 67 12. Nagus Liczba doświadczeń 72 2 2 2 4 6 Wzorzec: 2011 – Krezus, Zuch, Bingo, 2009 - 2010 - średnia ze wszystkich badanych odmian. Józef Chrzanowski 36 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Ochrona plantacji rzepaku - podsumowanie sezonu 2010/2011 (cz. II) Trudne warunki do zimowania Po niełatwych warunkach pogodowych panujących na jesieni, zima także okazała się niełatwa. Temperatura na Warmii i Mazurach spadała nawet poniżej -30o C. Początkowo okrywa śnieżna była dosyć obfita, ale w połowie zimy, na znacznym obszarze, pod wpływem wzrostu temperatury śnieg stopniał, a temperatura znowu się obniżyła. Wiały również silne wiatry wysmalające rośliny. Wiosną okazało się, że wiele plantacji kwalifikuje się do likwidacji. Pozostawione uprawy w wielu miejscach również znacząco odbiegały od ideału, często miały niską obsadę, nawet kilkunastu roślin na metrze kwadratowym. Z podobną sytuacją mieliśmy do czynienia w pozostałych regionach naszego kraju. Na południu i zachodzie rzepak wchodził w stan zimowania w słabej kondycji, rośliny miały przeważnie od 2 do 8 liści. Grubość szyjki korzeniowej nie przekraczała 0,8 - 1 cm. Zaledwie 1/3 areału rzepaku została zasiana w optymalnym terminie. Jesienią ubiegłego roku przebieg pogody był skrajnie niekorzystny. Wystąpiły obfite opady, przesunięcie terminów siewu o około 2 tygodnie. Ulewne deszcze, które trwały do 15 września i mocne wychłodzenie gleby sprawiły, że rośliny rzepaku utraciły właściwy im wigor. Opady deszczu spowodowały zahamowanie rozwoju rzepaku i „uduszenia się” systemu korzeniowego na wskutek nadmiaru wody i braku tlenu oraz spłycenia systemu korzeniowego. Również na wielu plantacjach, gdzie tworzyły się zastoiska wodne, doszło do wymoknięcia roślin rzepaku. Pod koniec zimy śnieg stopniał i nadeszły silne mrozy, które spowodowały przemarznięcie liści, uszkodzenie stożków wzrostu, a nawet wymarznięcie całych Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 roślin. Odpowiednie zalecenia, zwłaszcza co do nawożenia azotem w zwiększonej dawce regeneracyjnej, spowodowały pozytywną reakcję ze strony rzepaku. Również nawożenie mikroelementami i zastosowanie fungicydów „nieskracających” oraz stymulatorów wzrostu w rzepaku przynosiło pozytywne efekty regeneracyjne. Dużą część upraw udało się uratować. Komfortowe warunki na polach trwały aż do maja. Nagłe załamanie pogody, spadek temperatury poniżej zera i obfite opady mokrego śniegu w południowo-zachodniej części kraju spowodowały znaczne straty na kwitnących już plantacjach. Odpowiednie zalecenia, co do leczenia uszkodzonych rzepaków preparatami o silnym działaniu leczniczym przyniosło bardzo pozytywne efekty. Monitoring nalotów szkodników należy rozpocząć wczesną wiosną Wiosną w północnej i wschodniej części kraju zagrożenie ze strony chowaczy łodygowych pojawiło się w dość trudnym momencie. Po dłuższym okresie niskiej temperatury, nastąpił jej nagły wzrost i nalot szkodników, który skorelowany był z lawinowym przyrostem masy rzepaku. Rośliny w ciągu 2 - 3 dni dwukrotnie, a nawet trzykrotnie zwiększyły swoją masę. Dlatego wcześniej zastosowane produkty wgłębne nie do końca spełniły swoje zadanie, gdyż substancja nie dotarła do intensywnie nowo tworzonych tkanek. W zwalczaniu szkodników łodygowych najistotniejszą i bezwzględną kwestią jest monitoring nalotów, który należy rozpocząć od wczesnej wiosny. Takie działanie pozwoli na precyzyjne określenie wystąpienia chowaczy i skuteczną oraz bardziej ekonomiczną walkę z nimi, również produktami o działaniu kontaktowym. 37 Na polach i łąkach Rozwiązaniem może być na przykład Trebon, który jest produktem z grupy eterów arylopropylowych. Pomimo iż jest to produkt kontaktowy, wykazuje na roślinie działanie dłuższe niż produkty należące do grupy pyretroidów oraz silne działanie repelentne. Wystąpienie słodyszka rzepakowego zbiegło się natomiast w niektórych rejonach z wystąpieniem chowaczy łodygowych. Były też rejony, w których stanowił on spore zagrożenie. Aby zapewnić bardziej długotrwałą ochronę, gospodarstwa stosowały acetamipryd. Okazał się on nieodzownym narzędziem tam, gdzie wystąpiło pierwsze kwitnienie na pędzie głównym i oblot pszczół oraz innych zapylaczy. Przebieg pogody spowodował, że presja ze strony chowaczy łodygowych w południowo-zachodniej Polsce była umiarkowana i nie sprawiała trudności. Jeżeli chodzi o słodyczka, to presja była znacznie większa. Pierwsze słodyszki są zwalczane podczas nalotu chowacza czterozębnego, natomiast późniejsze naloty mogą występować solo lub z chowaczem podobnikiem. Ponieważ rzepak po niekorzystnych warunkach pogodowych bardzo mocno regenerował się, wydłużył tym samym długość kwitnienia i naloty szkodników. Tutaj także najskuteczniejszym narzędziem walki okazał się acetamipryd. Zagrożenie ze strony szkodników łuszczynowych W znacznej części regionu warmińsko-mazurskiego, pod względem występowania szkodników łuszczynowych, miniony sezon był szczególny. Masowe naloty chowacza podobnika wystąpiły bowiem w takim nasileniu po raz pierwszy. Obserwowano również większe nasilenie występowania pryszczarka kapustnika. Bardzo ważne jest prowadzenie monitoringu nalotów, gdyż po intensywnym żerowaniu chowacza podobnika nalatuje jeszcze pryszczarek występujący nawet w 5 - 6 pokoleniach. Dlatego obecnie mówi się o całym systemie zwalczania szkodników łuszczynowych, ściśle powiązanym z monitoringiem na polu. spaść nawet do 30%. Dlatego bardzo ważne jest stosowanie insektycydów w pełni bezpiecznych dla pszczół i owadów zapylających. Od kilku lat niekwestionowanym liderem na rynku produktów insektycydowych rzepaku jest Mospilan 20 SP. Swoją pozycję zawdzięcza przede wszystkim szczególnym cechom, które odróżniają go od reszty dostępnych produktów. Zawiera acetamipryd - substancję z najnowszej, jak dotąd, na rynku grupy chemicznej neonikotynoidów, na którą to jako jedyną nie stwierdzono odporności szkodników. Wykazuje działanie kontaktowe, wgłębne i systemiczne, a dzięki przenikaniu translaminarnemu jest odporny na zmywanie przez deszcz. Preparat odróżnia również działanie w niższych oraz wysokich temperaturach, co bardzo ceni sobie wielu plantatorów. Na Śląsku wyjątkowo długi okres kwitnienia rzepaku, który trwał ponad miesiąc, spowodował, że nalotów szkodników było znacznie więcej niż zazwyczaj. Duży problem na plantacjach mieli rolnicy z chowaczem podobnikiem i pryszczarkiem kapustnikiem. Warunki pogodowe spowodowały, że zwiększyła się liczba pokoleń pryszczarka kapustnika z 2 do 4 - 5. Najefektywniejszą bronią na te szkodniki był monitoring plantacji i wykonanie zabiegu insektycydem, który jest bezpieczny dla pszczół. W razie powtórnych nalotów należało powtórzyć zabieg na całej plantacji lub wykonać go na obrzeżach pól. Zabieg w terminie opadania płatka Rzepaki po majowych opadach śniegu powtórnie zakwitały i nierównomiernie dojrzewały. Bardzo dobry wpływ na utrzymanie zdrowotności łanów rzepaku, zwłaszcza tych polegniętych przez majowy śnieg, miał zabieg na opadanie płatka tuż przed położeniem rzepaku, jak również jak najszybciej po położeniu (chodziło przede wszystkim o zabezpieczenie powstałych ran na skutek połamanych liści na łodygach, które stanowiły bezpośrednią bramę wejścia chorób). Bardzo dobrym rozwiązaniem było zastosowanie fungicydu Yamato 303 SE z dodatkiem preparatu Slippa - nowoczesnego zwilżacza, który umożliwił dotarcie fungicydu w trudno dostępne i uszkodzone miejsca roślin rzepaku, a tym samym zwiększył jeszcze bardziej efektywność i skuteczność zabiegu. Warto stosować sklejacze łuszczyn W ubiegłym sezonie wegetacyjnym zobserwowano masowe naloty szkodników łuszczynowych na plantacje rzepaku. Na zdjęciu: żerujące larwy pryszczarka kapustnika Zwalczając szkodniki łuszczynowe, należy jednocześnie pamiętać o ochronie występujących na plantacji pożytecznych zapylaczy, bez których plon mógłby nam 38 Rzepaki w minionym sezonie bardzo nierównomiernie dojrzewały, więc użycie wszelakich sklejaczy łuszczyn z dodatkiem glifosatu było jak najbardziej uzasadnione, zwłaszcza w rzepakach, które ucierpiały wskutek majowych śniegów. Głównie chodziło o polepszenie jakości omłotu, a tym samym zmniejszenie strat na skutek nierównomiernego dojrzewania. Na przykład w północnej i wschodniej części kraju pod koniec okresu wegetacyjnego zapanowała susza, która również miała niebagatelny wpływ na kształtowanie się plonu rzepaku. Susza, a następnie powrót deszczu spowodowały nowe odrosty na roślinach rzepaku. Dodatkowo, niska obsada i wolna przestrzeń w łanie powodowały wtórne 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach zachwaszczenie wielu plantacji. Dlatego w minionym sezonie nieodzownym był zabieg desykacji roślin, połączony ze sklejaniem łuszczyn. Choć te dwa zabiegi solo wykonywane są w różnych terminach, to badania przeprowadzone z produktem Flexi wykazały, że ich połączenie również wykazuje bardzo wysoką ochronę przed osypywaniem, dającą kilkaset kilogramów z hektara uratowanego plonu. Preparat Flexi to kopolimer butadienowo-sterynowy, który tworzy na powierzchni łuszczyny cienką powłokę zapobiegającą wnikaniu wody, jednocześnie pozwalając roślinie oddychać. Badania wykazały, że zastosowanie preparatu w odpowiednim momencie, to znaczy kiedy większość łuszczyn daje się zgiąć w literę V, pozwala na uratowanie przed osypaniem nawet 500 kg ziarna z ha. Ponieważ cena rzepaku jest obecnie atrakcyjna, przekłada się to na bardzo wymierne efekty. Plonowanie Opisane powyżej czynniki miały niestety niekorzystny wpływ na plonowanie rzepaku. W północnej i wschodniej części Polski, z pewnymi wyjątkami, plon kształtował się na poziomie 1,5 - 2,5 t/ha. Przy takim poziomie plonowania pocieszająca była tylko korzystna cena skupu rzepaku. Potwierdziło się tutaj powiedzenie, że rolnictwo to warsztat pod gołym niebem i niestety na przebieg pogody nie mamy wpływu. Średni plon w połudnowo-zachodniej Polsce także uzależniony był od przebiegu pogody, zwłaszcza od opadów i uszkodzeń rzepaków przez majowe śniegi. W tym regionie kształtował się na poziomie 2 - 3 t/ha. Na obszarach, na których wystąpiły zdecydowanie łagodniejsze warunki dla uprawy rzepaku, plon osiągnął 3,5 t i więcej. Niestety, były też takie, gdzie gospodarstwa osiągnęły plon poniżej 2 t/ha. Przyczyniły się do tego: słaba kondycja rzepaku po zimnie, mrozy w maju oraz susza na przełomie maja i czerwca. Sukcesem w uprawie rzepaku, mimo skrajnych warunków atmosferycznych, okazały się zabiegi agrotechniczne: nawożenie startowe azotem, ochrona fungicydowa wczesną wiosną, nawożenie mikroelementami i biostymulatorami wzrostu, ochrona fungicydowa i insektycydowa na opadanie płatka. Warto przypomnieć, że rzepak jest uprawą bardzo intensywną i wymaga wysokich nakładów, począwszy od siewu i nawożenia. Dlatego w tej uprawie nie należy pomijać żadnych ważnych zabiegów agrotechnicznych, które w sumie składają się na powodzenie uprawy. W szczególności należy podkreślić potrzebę prowadzenia monitoringu - szczególnie szkodników, wczesne diagnozowanie zagrożeń oraz stosowanie produktów sprawdzonych i skutecznych, a zarazem bezpiecznych dla owadów pożytecznych, które pomagają nam budować plon. ku. W innych regionach rolnikom nie udało się z kolei w ogóle założyć plantacji. Wiele z założonych upraw jest nadmiernie wybujałych, nawet mimo stosowania fungicydów skracających. Nadmierna wybujałość sprzyja rozwojowi chorób, a przede wszystkim osłabia przezimowanie i zawiązki boczne. Wiele plantacji na jesieni przybrało czerwono-fioletowe odcienie liści, głównie z powodu długiej wegetacji i zużycia składników pokarmowych, zwłaszcza azotu. Dobrze rozwinięty rzepak jesienią pobiera 70 - 100 kg N z hektara. Utrata masy liściowej spowoduje, że rzepak będzie się regenerował na wiosnę, a do tego będzie potrzebne odpowiednie nawożenie azotem i mikroelementami, zwłaszcza siarką, manganem i molibdenem. Również warto pamiętać o uzupełniającym nawożeniu potasem wczesną wiosną, który odpowiada za gospodarkę wodną rośliny. Na wielu plantacjach na jesieni rolnicy zauważyli kiłę kapuścianą, z którą będzie się trzeba zmierzyć wiosną. Plantatorzy będą też mieli problem ze zwalczaniem suchej zgnilizny i czerni krzyżowej, która już teraz zainfekowała rośliny. Sezon 2010/11 w uprawie rzepaku można z pewnością zaliczyć do wyjątkowo trudnych. Jednak uprawa tej rośliny, mimo wielu problemów, z jakimi spotykają się plantatorzy, wciąż jest bardzo atrakcyjna, głównie ze względu na jej opłacalność. Jacek Preuss, Mariusz Staniek Agencja Prasowa „Jatrejon” Reklama Prognozy na nadchodzący sezon Jesień 2011 roku pokazała, że producenci rzepaku będą musieli zmierzyć się z zupełnie innymi problemami niż rok temu. Na przykład na południu kraju mieliśmy do czynienia z przyspieszonymi zasiewami rzepa- Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 39 Na polach i łąkach Uprawa ziemniaków wczesnych Uprawa ziemniaków na wczesny zbiór zależy od warunków wzrostu i rozwoju roślin a przede wszystkim od temperatury gleby na wiosnę i znajomości technologii produkcji. Przygotowanie sadzeniaków W uprawie ziemniaków wczesnych podstawowym zabiegiem jest podkiełkowywanie, którego celem jest przyspieszenie rozwoju roślin. Powoduje ono przejście bulwy ze stanu spoczynku w stan, gdzie zaczynają rozwijać się kiełki i system korzeniowy. Dzięki temu wschody są wcześniejsze nawet o 3 tygodnie. Przed przystąpieniem do zabiegu, ziemniaki należy przebrać, materiał sadzeniakowy musi być zdrowy, usunąć chore bulwy oraz wyrównać pod względem wielkości. Dzięki temu zapobiegamy nierównomiernym wschodom oraz przepustom w czasie sadzenia. Podkiełkowywanie powinno trwać co najmniej 4 - 5 tygodni. Pomieszczenie przeznaczone do tego celu powinno być odpowiednio oświetlone (naturalnie lub sztucznie) przez 10 - 12 godzin na dobę, temperatura powietrza w granicach 12 - 15º C oraz wilgotność względna powietrza 85 - 90%. Podkiełkowywanie najlepiej przeprowadzać w skrzynkach ażurowych wypełnionych 2 - 3 warstwami sadzeniaków, dzięki czemu światło dociera do każdej bulwy. Prawidłowo podkiełkowywane sadzeniaki powinny mieć grube, odpowiednio zabarwione dla danej odmiany i mocno osadzone na bulwie kiełki, długości ok. 1,5 – 2,5 cm oraz zawiązki korzeni. Podkiełkowane bulwy Uprawa Pola pod ziemniaki wczesne powinny szybko nagrzewać się i osuszać. Nie powinny znajdować się w obniżeniach terenu, gdzie zalega zimne powietrze. Wiosną, możliwie najwcześniej po obeschnięciu gleby, trzeba zastosować włókowanie lub bronowanie, co zapewni ogrzewanie się gleby i ograniczy straty wody. Ziemniaki wczesne uprawia się w pierwszym lub drugim roku po oborniku zastosowanym w dawce 30 - 40 t/ha. Nawozy fosforowe i potasowe, o ile nie zastosowano ich jesienią, dajemy w dawce 60 - 80 kg/ha P2O5 i 90 - 120 kg/ha K2O. Dokładna ilość nawozów fosforo- 40 wych i potasowych powinna być uzależniona od aktualnej zawartości w glebie przyswajalnych form tych składników. Ilość podawanego azotu zależy od planowanego terminu zbioru oraz od odmiany. Przy bardzo wczesnym zbiorze, czyli po 60 dniach od sadzenia, dawki azotu wahają się od 40 - 60 kg/ha. Gdy zbiór jest późny (po 75 dniach od posadzenia), dawki powinny być większe 60 - 120 kg/ha. Najlepszą formą nawozu azotowego dla ziemniaków jest saletra amonowa. Sadzenie należy rozpocząć, gdy temperatura gleby na głębokości 10 cm wynosi 5 - 6º C. Ziemniaki niepodkiełkowywane sadzimy później, gdyż potrzebują gleby o temperaturze 8 - 10º C. Sadzeniaki umieszcza się w redlinach w rozstawie 62,5 - 67,5 x 20 - 30 cm, w zależności od ich wielkości. Okres wegetacji ziemniaków uprawianych na najwcześniejszy zbiór wynosi 60 - 75 dni od posadzenia. Ziemniaki jadalne przeznaczone na wczesny zbiór, mimo dużej ich wrażliwości na zarazę, wymagają minimalnej ochrony przed patogenem. Większość bulw wykształca się na ogół przed masowym wystąpieniem zarazy na polu i nie obserwuje się niszczącego wpływu choroby na część asymilacyjną roślin. Wystarczą więc 1 lub 2 zabiegi profilaktyczne przeciw zarazie. Pierwszy należy wykonać w momencie zwierania się roślin w rzędach, najlepiej fungicydem kontaktowym, drugi 7 - 10 dni później, również fungicydami działającymi powierzchniowo lub wgłębnie. Wybór odmiany O powodzeniu uprawy ziemniaków wczesnych decyduje również odpowiedni dobór odmian. W Polskim Rejestrze Odmian znajduje się 21 odmian bardzo wczesnych (Arielle, Bard, Berber, Courlan, Denar, Flaming, Fresco, Gloria, Impala, Ingrid, Irys, Justa, Karatom, 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Krasa, Lord, Miłek, Molli, Orlik, Ruta, Velox, Viviana) i 27 wczesnych (Altessa, Annabelle, Amora, Aruba, Augusta, Bellarosa, Bila, Carrera, Cyprian, Etola, Eugenia, Ewelina, Gracja, Innowator, Karlena, Korona, Lady Claire, Lady Florina, Latona, Michalina, Nora, Oman, Owacja, Rosalind, Veronie, Vineta, Vitara). Wśród odmian bardzo wczesnych, zalecanych do uprawy w rejonie województwa pomorskiego, są: Arielle, Denar, Lord i odmian wczesnych Owacja i Vineta. Informacje na temat odmian można znaleźć na stronie www.coboru.pl, w licznych opracowaniach regionalnych dotyczących PDO oraz w corocznie aktualizowanej i publikowanej Liście Opisowej Odmian. Źródło: materiały konferencyjne, Farmer 03/2005, Top Agrar 3/2011, Internet Katarzyna Łyskawa Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Luty Produkcja roślinna: Przypominamy, że od 15 stycznia do 25 czerwca 2012 r. można składać wnioski do OT ARR o przyznanie dopłaty do materiału siewnego. W terminie tym producenci rolni mogą składać wnioski o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie (zakupionego i wysianego/wysadzonego w okresie od 15 lipca 2011 r. do 15 czerwca 2012 r.), zbóż ozimych, zbóż jarych, roślin strączkowych, ziemniaka, mieszanek zbożowych i pastewnych (sporządzonych z gatunków albo odmian gatunków objętych systemem dopłat, z wyłączeniem ziemniaka). Szczegółowych informacji na ten temat udzielają pracownicy ARR oraz doradcy PODR. Na polach obsianych oziminami, w miejscach obniżenia terenu, w połowie stycznia można było zaobserwować stagnującą wodę po roztopach śniegu. Należy ją odprowadzić poprzez wykonanie szpadlem tzw. „przegonów” (rowków odprowadzających wodę) w kierunku rowów. Wykonanie przegonów wiosną może uchronić przed miejscowym wymakaniem roślin oraz umożliwia szybsze obsychanie pola w miejscach nadmiernie uwilgotnionych. Takie zabiegi pielęgnacyjne z reguły poprawiają warunki powietrzno-wodne w glebie i stwarzają lepsze warunki przyszłego wzrostu i rozwoju ozimin. Przed wyborem odmian zbóż do siewu, warto zapoznać się z listą odmian zbóż zalecanych do uprawy na obszarze naszego województwa, dostępną, między innymi, na stronach www.sdookarzniczka.pl oraz www.podr.pl. Przypominamy rolnikom o konieczności systematycznego przeglądu przechowywanego ziarna zbóż w silosach oraz magazynach zbożowych. Przypominamy o obowiązującym zakazie stosowania nawozów naturalnych i organicznych w postaci stałej oraz płynnej w okresie od dnia 1 grudnia do końca lutego, za wyjątkiem nawozów stosowanych w uprawach pod osłonami. Przypominamy rolnikom realizującym Program Rolnośrodowiskowy, Pakiet 8. Ochrona gleb i wód, o obowiązującym zakazie wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed dniem 1 marca na działkach objętych realizacją pakietu. Zakaz ten dotyczy wszystkich wariantów. Dodatkowo należy pamiętać o zakazie uprawy w wariantach: 8.2. Międzyplon ozimy - w plonie głównym rośliny, która była uprawiana w międzyplonie ozimym lub formy jarej takiej rośliny; 8.3. Międzyplon ścierniskowy - w plonie głównym rośliny, która była uprawiana w międzyplonie ścierniskowym. W przypadku opóźnionych siewów, podczas spoczynku wegetacyjnego (zimą), nie należy przeprowadzać chemicznych zabiegów odchwaszczania zbóż, ponieważ stres zimowy może wystąpić równocześnie ze stresem herbicydowym. Pogorszy się wówczas kondycja roślin, co może sprzyjać ich wymarzaniu w okresie wczesnowiosennym. Poza tym w późno sianych zbożach chwasty dwuliścienne wschodzą dopiero na przedwiośniu i dlatego mogą być zwalczane po wznowieniu wiosennej wegetacji. W miesiącach lutym i marcu zapraszamy producentów rolnych do udziału w konferencjach i szkoleniach technologicznych z zakresu produkcji roślinnej, a także zwierzęcej, jakie tradycyjnie będziemy organizować w siedzibie PODR w Gdańsku, Oddziałach PODR w Starym Polu i Strzelinie oraz w terenie. Przypominamy także o możliwości korzystania z usług laboratorium PODR w Starym Polu, w którym można, poprzez doradców, zlecić wykonanie określonych badań: - badanie zawartości azotu mineralnego w glebie; - analizę parametrów jakościowych ziarna zbóż konsumpcyjnych; - określenie jakości ziarna zbóż, jako materiału siewnego; - gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego w zakresie zakwaszenia (pH) i zawartości makroelementów tj. fosforu, potasu i magnezu; - wartości energetycznej i mineralnej pasz gospodarskich umożliwiającej układanie efektywnych dawek pokarmowych dla wszystkich grup zwierząt. Więcej informacji pod numerem telefonu (55) 270 11 45. Sebastian Zwierz Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 41 W chlewni i oborze Obsada stada brojlerów kurzych po nowemu Rozporządzenie MRiRW z 15 lutego 2010 r. (Dz.U. nr 56, poz. 344) w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy zostały określone w przepisach UE oraz Rozporządzenie MRiRW z 7 września 2010 r. (Dz.U. nr 171, poz. 1157) zmieniające powyższe rozporządzenie, w rozdziale 5, § 34 – 38 określają minimalne warunki utrzymania kurcząt brojlerów. W wyżej wymienionych rozporządzeniach obsada brojlerów w kurniku podawana jest w kg wagi na m2. Podstawowa norma to 33 kg/m2. Kurnik musi być wyposażony w urządzenia do karmienia, do pojenia i w ściółkę. W pomieszczeniu, w którym przebywają brojlery minimalizuje się poziom hałasu. Kurnik, jego wyposażenie i sprzęt czyści się i odkaża, a ściółkę wymienia przed każdym umieszczeniem w nim nowego stada kurcząt. Kurczęta brojlery mogą być utrzymywane w kurniku, w którym maksymalne zagęszczenie obsady wynosi 39 kg/m2, jeżeli spełnione są dodatkowe, niżej podane wymogi. Posiadacz lub opiekun takiego kurnika prowadzi, przechowuje, aktualizuje i udostępnia dokumentację zawierającą szczegółowe opisy systemu produkcji, a w szczególności: - plan kurnika z wymiarami powierzchni użytkowej, - opis systemu wentylacji z jego lokalizacją, zawierający docelowe parametry jakości powietrza, takie jak prędkość przepływu powietrza i temperatura, - plan schładzania i ogrzewania wraz z jego lokalizacją, jeśli jest to konieczne, - informacje dotyczące systemów karmienia i pojenia oraz ich lokalizację, 42 - informacje dotyczące systemów alarmowych i awaryjnych systemów zasilania, - informacje o typie podłogi i stosowanej ściółki. Posiadacz kurnika lub opiekun niezwłocznie przekazuje powiatowemu lekarzowi weterynarii informacje o wszelkich zmianach dotyczących tego kurnika, wyposażenia lub procedur mogących wywrzeć wpływ na dobrostan kurcząt brojlerów. Ponadto kurnik jest wyposażony w system wentylacji oraz, gdy jest to konieczne, system ogrzewania i schładzania, tak aby stężenie gazów na wysokości głowy kurcząt nie przekraczało 20 ppm amoniaku i 3000 ppm dwutlenku węgla, temperatura wewnątrz budynku nie była wyższa o więcej niż 3o C, gdy na zewnątrz temperatura mierzona w cieniu przekracza 30o C, a średnia wilgotność powietrza w budynku, mierzona przez okres 48 godzin, nie przekraczała 70%, gdy temperatura na zewnątrz jest nie niższa niż 10o C. Kurczęta brojlery mogą być utrzymywane w kurniku, w którym maksymalne zagęszczenie obsady wynosi 42 kg/m2, jeżeli skumulowany wskaźnik śmiertelności dziennej, co najmniej w siedmiu kolejno sprawdzanych stadach z tego kurnika, wynosi poniżej wartości 1% + 0,06% pomnożonej przez wiek stada w dniu uboju podany w dniach. W przypadku, gdy wartość skumulowanego wskaźnika śmiertelności dziennej wynosi powyżej podanej wartości, obsada może zostać zwiększona, jeżeli z wyjaśnień posiadacza kurnika lub opiekuna wynika, że wyższa wartość skumulowanego wskaźnika śmiertelności dziennej powstała niezależnie od woli posiadacza kurnika lub opiekuna. Wskaźnik śmiertelności dziennej oblicza się, dzieląc liczbę kurcząt brojlerów padłych i uśmierconych z powodu choroby lub z innych przyczyn przez liczbę kurcząt brojlerów będących tego dnia w kurniku i mnożąc otrzymaną wartość przez 100. Na przykład: jeśli w kurniku, gdzie jest 18 000 kurcząt, a padło dziś 15 sztuk, wskaźnik ten wynosi 15: 18000 = 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze 0,00083 x 100 = 0,083%. Skumulowany wskaźnik śmiertelności dziennej jest sumą wskaźników śmiertelności dziennej. Gospodarstwo, które chce utrzymywać kurczęta brojlery w maksymalnym zagęszczeniu wynoszącym 42 kg/m2, musi spełnić jeszcze jeden wymóg. Kontrole gospodarstwa, przeprowadzone przez powiatowego lekarza weterynarii w przeciągu ostatnich dwóch lat nie mogą wykazywać żadnych nieprawidłowości w zakresie przepisów dotyczących ochrony zwierząt. Gdy takie kontrole w przeciągu 2 lat się nie odbyły, lekarz przeprowadza je bezzwłocznie. Oczywiście wszystkie warunki z wyżej wymienionych punktów muszą być również spełnione. Przykład obliczenia obsady kurcząt brojlerów dla kurnika o powierzchni użytkowej 1000 m2 Jak z powyższych danych wynika, w obsadzie kurcząt brojlerów mogą być znaczne różnice. Przyjmując jednak, iż obliczenia wykonujemy dla kurnika nowoczesnego, wyposażonego prawidłowo i spełniającego wszelkie normy pod względem mikroklimatu, możemy przyjąć max obsadę 39 kg/m2. Jeżeli ubój kurcząt dokonywany jest w wadze 2,20 kg, mamy maksymalnie 17,7 sztuki (39 kg : 2,20 kg) na 1 m2 powierzchni użytkowej kurnika. Zatem dla kurnika o powierzchni użytkowej 1000 m2 jest to 17 700 szt. Zakładając upadki kurcząt rzędu 1,5%, musimy zakupić 17 965 sztuk piskląt. Założenia technologiczne: - tucz 45 dni, - 14-dniowa przerwa technologiczna, - 6 rzutów w roku, - waga sprzedaży 2,20 kg. - zakup 107 790 piskląt, - upadki około 1,5% - 1590 sztuk. Daje nam to roczną produkcję 106 200 sztuk brojlerów o łącznej masie 2336,4 dt. 1 sztuka fizyczna = 0,004 DJP Przelotowość: sprzedaż + 1/2 upadków = 106 995 szt. Stan średnioroczny: 106 995 x 45 : 365 = 13 191 szt. 13 191 x 0,004 = 52,76 DJP Skracając tucz i skracając odpowiednio przerwę technologiczną, możemy zwiększyć intensywność chowu poprzez zwiększenie ilości rzutów. Otrzymamy wówczas inną obsadę w sztukach, jak również inną produkcję. Na przykład, gdyby tucz trwał 42 dni, a przerwa technologiczna 10 dni, otrzymalibyśmy 7 rzutów. Ponadto, gdybyśmy wykazali i udokumentowali kolejnych siedem rzutów odpowiednim skumulowanym wskaźnikiem śmiertelności dziennej, w tym obiekcie można by zwiększyć obsadę do 42 kg/m2, czyli w praktyce do 19 sztuk brojlerów na 1 m2 (42 kg : 2,20 kg = 19). Przy takich założeniach, w tym samym kurniku można rocznie wyprodukować 19 000 x 7 = 133 000 brojlerów o łącznej masie 2926 dt. Maria Gwizdała Blattin Polska Sp. z o.o. ul. Ciepłownicza 7, Schodnia 46-040 Ozimek tel./fax + 48 77 465 44 24 ; + 48 402 63 55 do 57 www.blattin.pl e-mail: [email protected] SZKOLENIE DLA HODOWCÓW BYDŁA 14 lutego 2012 r. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole Program wykładów: godz. 10.00 - 10.15 Zbigniew Pustuła, Andrzej Mirek, Blattin Polska – przywitanie gości godz. 10.15 - 11.30 prof. dr hab. Zygmunt Maciej Kowalski, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie: Żywienie krów mlecznych i ich dobrostan godz. 11.30 - 12.45 dr Alex Bach, IRTA, Hiszpania: Produkcja mlecznych jałowic remontowych dla ich przyszłych, optymalnych wyników produkcyjnych godz. 12.45 - 13.00 Przerwa kawowa godz. 13.00 - 14.15 dr Jeff Mikus, Diamond V, Texas USA: Zarządzanie stadem. Od cielaka do krowy zasuszonej godz. 14.15 - 14.45 Anna Mikulska-Pospiszel, Zbigniew Pietryszyn, Top Gen Sp. z o.o: Jak poprawić stado dzięki genetyce? godz. 14.45 Losowanie nagród i obiad Współorganizatorzy: Patronat medialny: Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 43 W chlewni i oborze Uwagi do projektu MRiRW dotyczącego ubojów gospodarczych Poniższe uwagi dotyczą projektu Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt. Jest ono wykonaniem upoważnienia o ochronie zwierząt. U bój świń, owiec i kóz w gospodarstwie może być wykonywany wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje uzyskane wg rozporządzenia. Osoby dokonujące uboju w gospodarstwie na własne potrzeby, muszą mieć te same kwalifikacje jak osoby uprawnione do zawodowego uboju - przepis zbyt restrykcyjny, co do osób sporadycznie dokonujących uboju w gospodarstwie na własne potrzeby. Minister Rolnictwa zobowiązany jest do określenia w rozporządzeniu kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju zwierząt. Wymagania dotyczące kwalifikacji winny być stosowane w ubojniach oraz do osób wykonujących usługowo ubój zwierząt poza rzeźnią. Wprowadzenie zmian w rozporządzeniu MRiRW z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uśmiercania zwierząt (Dz. U. nr 205, poz. 2102 oraz z 2006 r. poz. 1096) pozwoli na zastosowanie przepisów do uboju świń, owiec, kóz w gospodarstwie na użytek własny zgodnie z wdrożoną tym rozporządzeniem dyrektywą Rady 93/119/WE z dnia 22 grudnia 1993 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas uboju lub zabijania. Dyrektywa mówi, że państwo członkowskie Unii Europejskiej może zezwolić na odstępstwo dotyczące przemieszczania, krępowania, ogłuszania i wykrwawiania drobiu, królików, świń, owiec, kóz ubijanych przez właściciela na własny użytek, pod warunkiem że podczas uboju lub zabijania oszczędzono zwierzętom zbędnego bólu, cierpienia, natomiast świnie, owce, kozy zostały uprzednio ogłuszone. Reasumując, ubój w gospodarstwie na własne potrzeby będzie mógł być wykonany przez właściciela zwierzęcia lub inną osobę działającą na jego odpowiedzialność i pod jego nadzorem, przy spełnieniu wymagań podczas uboju, oszczędzania niepotrzebnego bólu, cierpienia, a zwierzęta ubijane wyłącznie po uprzednim ogłuszeniu, zgodnie z metodami i szczegółowymi wymogami określonymi w załączniku do rozporządzenia, do chwili śmierci, będą pozostawać w stanie nieprzytomności i niewrażliwości na ból. Przy zastosowaniu metod ogłuszania, nieprowadzących bezpośrednio do śmierci, konieczne będzie zastosowanie procedur pewnej śmierci zwierzęcia, tj. wykrwawianie, zniszczenie centralnego układu nerwowego, porażenie prądem (spowodowanie zatrzymanie krążenia i oddechu) lub długotrwała ekspozycja w środowisku beztlenowym. Ubój wykonywany tylko przez osoby z kwalifikacjami, co zapewni zminimalizowanie niepokoju i cierpienia. W ramach konsultacji społecznych projekt rozporządzenia zostanie przesłany między innymi - organizacjom społecznym, które statutowo zajmują się ochroną zwierząt. Lek. wet. Andrzej Zemło POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU ODDZIAŁ W STARYM POLU zaprasza na konferencję na temat: Aktualne zagadnienia związane z efektywną produkcją trzody chlewnej która odbędzie się w dniu 29 lutego (środa) 2012 r. o godz. 10.00 w PODR Gdańsk, Oddział Stare Pole, w Sali Unijnej. W spotkaniu wezmą udział przedstawiciele firm z branży paszowej, wyposażenia budynków inwentarskich oraz weterynarii. Wykłady przeprowadzą: dr Piotr Kołodziejczyk - POLSUS Warszawa, dr Aleksander Skoracki - BASKO Poznań. 44 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Czy nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt poprawi ich los? Nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach W dniu 16 września 2011 r. Sejm (382 posłów za, 7 przeciw, 14 wstrzymało się) znowelizował ustawę o ochronie zwierząt. Projekt został przygotowany przez Parlamentarny Zespół Przyjaciół Zwierząt, przy współpracy z organizacjami zajmującymi się ochroną ich praw. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 roku. Co roku organy ścigania prowadzą ponad 1,5 tys. postępowań karnych w sprawach znęcania się nad zwierzętami (w 2010 r. wszczęto ich 1754). Niemal każdego tygodnia policja i organy ścigania informowane są o przypadkach niehumanitarnego traktowania zwierząt. Około 68% gmin skontrolowanych przez NIK w 2010 r. nie skorzystało z prawa do uchwalenia programów zapobiegających bezdomności zwierząt. Znowelizowana ustawa nakłada nowe obowiązki na hodowców, gminy, a nawet na osoby, które przypadkowo spotkały się ze skrzywdzonym zwierzęciem. Surowe kary za znęcanie się Ustawa przewiduje zwiększenie kar za znęcanie się nad zwierzętami do dwóch lat ograniczenia lub pozbawienia wolności (wcześniej groził za to maksymalnie rok więzienia). Sprawca działający ze szczególnym okrucieństwem może zostać skazany nawet na 3 lata więzienia (wcześniej były to 2 lata). Ustawodawca wprowadził również dodatkowe środki karne, które będzie mógł zastosować sąd w stosunku do sprawców krzywdzących zwierzęta. Pierwszym jest całkowity zakaz posiadania zwierząt na okres od 1 roku do 10 lat. Maltretowane zwierzęta będą częściej odbierane właścicielom. Wtedy zwierzę trafi np. do schroniska lub innego gospodarstwa. Podwyższone zastały także górne granice nawiązek, do których mogą zostać zobowiązani przestępcy znęcający się nad zwierzętami. Dotychczas wynosiły one od 25 zł do 2,5 tys. zł. Teraz sąd będzie mógł zobowiązać do zapłaty nawiązki w wysokości od 500 zł do 100 tys. zł. Nie wolno ,,kopiować’’ ( przycinać w celu uzyskania określonego wyglądu) uszu i ogonów u psów. Gminny program opieki Najważniejsza zmiana to nałożenie na gminy obowiązku finansowania opieki nad bezdomnymi zwierzętami. Radni muszą teraz, najpóźniej do 31 marca uchwalić program opieki nad bezdomnymi zwierzętami. Program ten obejmuje uregulowania dotyczące m.in. zapewnienia bezdomnym zwierzętom miejsca Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Gminy mają obowiązek finansowania opieki nad bezdomnymi zwierzętami. Radni muszą teraz, najpóźniej do 31 marca uchwalić program opieki nad bezdomnymi zwierzętami w schronisku, opieki nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmiania, odławiania bezdomnych zwierząt, a także obligatoryjnej sterylizacji zwierząt przebywających w schronisku. Gminny program będzie musiał zawierać wskazanie wysokości środków finansowych przeznaczonych na ich realizację oraz sposób ich wydatkowania. Koszty realizacji programu poniesie gmina. Poza tym 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Od 1 stycznia prawo zabrania m.in.: sprzedaży i nabywania zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach, rozmnażania psów i kotów w celach handlowych (oprócz hodowli zarejestrowanych), puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna (oprócz ogrodzonego terenu), trzymania zwierząt na uwięzi krótszej niż 3 metry i dłużej niż przez 12 godzin na dobę, transportu żywych ryb lub ich przetrzymywanie w celu sprzedaży bez dostatecznej ilości wody uniemożliwiającej oddychanie, utrzymywanie zwierząt bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku, myśliwi nie mogą strzelać do psów i kotów przebywających na „terenach łowieckich” (jeśli zauważą tam błąkającego się psa czy kota, powinni powiadomić o tym najbliższe schronisko, straż gminną lub policję). Na podstawie ustawy opublikowanej w Dzienniku Ustaw nr 230 z 2011 r., poz. 1373 opracowała Barbara Urbaniak 45 W chlewni i oborze Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Luty Bydło: Nowo narodzone cielę możliwie jak najszybciej powinno być napojone siarą. Ta z pierwszego udoju, w stosunku do mleka, zawiera pięciokrotnie więcej białka ogólnego, a w tym aż 15-krotnie więcej albumin i globulin oraz aż kilkadziesiąt razy więcej życiodajnych ciał odpornościowych – immunoglobulin. Z każdym następnym dojem ich poziom w siarze obniża się, ale równocześnie obniża się zdolność wchłaniania immunoglobulin w jelicie cienkim cielaka. Dlatego tak ważne jest możliwie szybkie napojenie cielęcia tą życiodajną „szczepionką”, jaką jest siara. Krowy wieloródki mają przeważnie siarę o wyższej jakości niż pierwiastki. Dlatego wskazane jest zamrażanie nadmiaru siary, np. w woreczkach foliowych i przechowywanie jej dla cieląt od pierwiastek lub krów osłabionych czy chorych. Amerykanie uważają, że najlepsza jest siara od krów po trzecim wycieleniu. Luty to ustawowo ostatni termin do zawierania transakcji kupna/sprzedaży czy też darowizny kwoty mlecznej. Wniosek („Wniosek o zatwierdzenie umowy zbycia prawa do kwoty indywidualnej” - formularz ARR - Kml_P5_f1) z oryginałem lub kopią zawartej umowy należy złożyć do OT ARR najpóźniej 29 lutego. Zbliża się koniec roku kwotowego - pamiętajmy o wykorzystaniu posiadanego limitu kwoty mlecznej (tj. 70% ze stanu na dzień 1 kwietnia 2011 roku). Trzoda chlewna: Okres zimy to szczególna pora na porodówce. Chcąc otrzymać zdrowy i liczny miot musimy szczególnie zadbać, aby poród odbywał się w odpowiednich warunkach. Na czas porodu musimy zadbać, aby w budynku porodówki, a szczególnie w miejscu porodu, nie było przeciągów. Praktycznie ruch powietrza powinien być na poziomie zera. W przypadku, gdy kojec nie ma ogrzewania podłogowego, miejsce za maciorą powinno być wyścielone sieczką lub trocinami, jednak najlepiej należałoby na czas porodu zainstalować tam lampę podczerwieni, w celu ogrzania posadzki. W żadnym przypadku nie możemy dopuścić do wychłodzenia ciała prosięcia, ponieważ prowadzi to do śmierci oseska lub jest przyczyną przewlekłych schorzeń. O potrzebie utrzymania właściwej temperatury w porodówce świadczy również fakt, iż w niskich temperaturach pobieranie siary jest 2 - 3-krotnie niższe niż w temperaturze optymalnej. Na koniec chciałbym przypomnieć, że szczególnie w okresie zimy, ze względu na powyższe uwagi, niezbędna jest taka organizacja pracy w gospodarstwie, aby wszystkie porody w tym okresie były w pełni dozorowane, czyli odbywały się pod kontrolą hodowcy. Wanda Barańska, Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Warto przeczytać PASZA: TYLKO DOBRZE ZMIELONA I WYMIESZANA Dobra pasza, dobrze wykorzystana przez świnie wymaga odpowiedniego przygotowania. Głównym składnikiem typowych mieszanek pełnoporcjowych dla tuczników przygotowywanych w gospodarstwie jest zboże (70 - 90%). Jeżeli jest magazynowane w gospodarstwie, to należy zadbać o jego prawidłowe przechowywanie. Powinno być również dobrze oczyszczone (z plew, resztek słomy, nasion chwastów) i przesuszone (wilgotność nie powinna przekraczać 13%) lub zakonserwowane za pomocą preparatów chemicznych. Oczyszczone zboże zanim znajdzie się w mieszance paszowej należy odpowiednio rozdrobnić, bowiem wielkość cząstek paszy jest bardzo istotna z punktu żywieniowego i musi być dostosowana do wieku świń. Należy pamiętać, że zaleca się unikać frakcji pylistych i cząstek o wielkości większych niż 0,7 mm. Mogą one przyczynić się do powstawania niektórych chorób. Przy żywieniu warchlaków i tuczników zaleca się rozdrob- 46 nienie ziarna zbóż do wielkości 0,5 do 0,7 mm, a dla loch 0,6 – 0,8 mm. Jeżeli wielkość cząstek innych komponentów przekracza 2 mm, to również należy je rozdrobnić. Kolejność wsypywania komponentów paszy do mieszalnika jest z góry określona. Natomiast czas mieszania powinien być zgodny z zaleceniami producenta mieszalnika. Po sporządzeniu mieszanki należy przeprowadzić ocenę stopnia wymieszania paszy. Daniel Korniewicz, Pasza: tylko dobrze zmielona i wymieszania, top agrar Polska nr 1/2012, dodatek top świnie, str. 28 MASZYNA ROLNICZA ROKU 2012 W grudniu ub.r. zakończyła się kolejna edycja konkursu „Maszyna Rolnicza Roku 2012”. Tytuł Maszyny Rolniczej Roku 2012 w kategorii maszyna krajowa otrzymał ładowacz czołowy Ł-106A produkowany przez Zakład Metalowy AGROMASZ Gruszczewski Janusz z Mrągowa, natomiast w kategorii maszyna z importu, tytuł ten przypadł holenderskiemu robotowi udojowemu Lely Astronaut A4. Jan Przyrowski, Maszyna Rolnicza Roku 2012, Agrotechnika nr 1/2012, str. 36 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Rolnicze inwestycje na obszarach Natura 2000 Z godnie z ustawą o ochronie przyrody, na obszarach Natura 2000 ograniczeniu nie podlega działalność: gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka oraz amatorski połów ryb, jeżeli nie zagraża zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt, ani nie wpływa w sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. Jeżeli jednak obszar Natura 2000 wchodzi w skład parku narodowego lub rezerwatów przyrody, wymienione powyżej formy działalności dozwolone są wyłącznie w zakresie, w jakim nie naruszają zakazów określonych w planach ochrony ustanowionych dla tych obszarów. Ponieważ stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których ochrony zostały wyznaczone obszary Natura 2000 nie można pogorszyć, opracowuje się dla nich plany zadań ochronnych, natomiast przedsięwzięcia planowane na obszarach lub w ich sąsiedztwie, są poddawane specjalnym procedurom administracyjnym. Plany zadań ochronnych muszą zostać opracowane w ciągu 6 lat od wyznaczenia lub zatwierdzenia obszarów Natura 2000. Aktualnie w woj. pomorskim trwają prace nad projektami 48 planów. W prace nad projektami może włączyć się każdy zainteresowany. Bieżące informacje można odnaleźć na stronie internetowej: www.gdansk.rdos.gov.pl w zakładce projekty. Konsultacje publiczne projektów planów odbywać się będą niedługo również na platformie internetowej http://pzo.gdos.gov.pl/. Już od momentu wyznaczenia granic obszaru Natura 2000 obowiązują specjalne procedury administracyjne, których celem jest zabezpieczenie wartości, dla których obszar został wyznaczony, przed negatywnym wpływem przedsięwzięć. Zgodnie z prawem, jako przedsięwzięcie rozumie się zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w środowisko, polegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin. Wykaz przedsięwzięć, które mogą zawsze znacząco (grupa I) lub potencjalnie znacząco (grupa II) oddziaływać na środowisko został określony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. (Dz.U. 2010 nr 213, poz. 1397). Inwestor, który chce zrealizować przedsięwzięcie należące do I lub II grupy musi przedstawić właściwemu organowi (np. wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta) wyczerpujące informacje o możliwym oddziały- waniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Informacje te należy przedstawić w formie raportu o oddziaływaniu na środowisko lub karty informacyjnej przedsięwzięcia. Na ich podstawie, w toku postępowania administracyjnego, organ wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia (tzw. decyzję środowiskową), określającą warunki realizacji przedsięwzięcia lub odmawia jej wydania. Przedsięwzięcie, dla którego wykonana ocena oddziaływania na środowisko wykaże znaczące negatywne oddziaływanie na cele ochrony obszaru Natura 2000, może zostać dopuszczone do realizacji tylko i wyłącznie, jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego i nie istnieją rozwiązania alternatywne. W takim przypadku konieczne będzie wykonanie kompensacji, czyli w uproszczeniu ujmując: wyznaczenie nowego obszaru Natura 2000 w miejsce utraconego. Przedsięwzięciem rolniczym mogącym zawsze znacząco (grupa I) oddziaływać na środowisko jest budowa, rozbudowa, przebudowa lub montaż przedsięwzięcia polegającego na chowie lub hodowli zwierząt w liczbie nie mniejszej niż 210 DJP. Przy takim przedsięwzięciu inwestor musi przedłożyć raport o oddzia- Przedsięwzięciem rolniczym mogącym zawsze znacząco oddziaływać na środowisko jest chów lub hodowla zwierząt w liczbie większej niż 210 DJP Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 47 W trosce o środowisko ływaniu na środowisko, w oparciu o który zostanie przeprowadzona ocena i wydana (lub nie) decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. W postępowaniu poprzedzającym wydanie decyzji zapewnia się udział społeczeństwa. Bez decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, inwestor nie uzyska żadnej innej wymaganej decyzji administracyjnej, np. pozwolenia na budowę. Lista przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco (grupa II) oddziaływać na środowisko jest o wiele dłuższa i obejmuje liczne przedsięwzięcia o charakterze rolniczym, takie jak: chów lub hodowla zwierząt powyżej 40 DJP, zalesienia, wylesienia, melioracje, instalacje do produkcji paliw z produktów roślinnych, budowę stawów karpiowych i pstrągowych, tartaków, itd. (szczegółowy wykaz poniżej), a także rozbudowę, przebudowę lub montaż wymienionych przedsięwzięć. Dla uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestor zobowiązany jest do przedłożenia karty informacyjnej przedsięwzięcia. Karta jest dokumentem znacznie mniej szczegółowym od raportu, jej zakres musi być zgodny z art. 3, ust. 1, pkt. 5 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Do sporządzenia karty nie są wymagane specjalistyczne uprawnienia. Jeżeli jednak okaże się, że zawarte w niej informacje będą niewystarczające lub aspekty środowiskowe oraz przyrodnicze będą musiały zostać poddane specjalistycznej analizie, organ prowadzący postępowanie zażąda od inwestora raportu i zostanie przeprowadzona procedura pełnej oceny oddziaływania na środowisko, m.in. z udziałem społeczeństwa, co przedłuży znacznie okres oczekiwania na decyzję środowiskową. Jeżeli przedsięwzięcie nie zostało wymienione w ww. rozporządzeniu, ale będzie realizowane na obszarze Natura 2000 lub w jego sąsiedztwie, każdy organ wydający jakąkolwiek decyzję administracyj- 48 Budowa stawu o powierzchni powyżej 0,5 ha jest zaliczana do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko obszarów Natura 2000 ną powinien rozważyć czy przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Sam fakt lokalizacji przedsięwzięcia w obrębie obszaru Natura 2000 nie przesądza o jego oddziaływaniu. W celu weryfikacji możliwości oddziaływania na dany obszar, organ powinien posłużyć się przynajmniej standardowym formularzem danych (SDF) danego obszaru Natura 2000, który to dokument podaje jego charakterystykę, przedmiot ochrony i występujące na danym terenie zagrożenia (SDF-y dla wszystkich wyznaczonych w Polsce obszarów dostępne są na stronie www.gdos.gov. pl w zakładce Natura 2000). Organ powinien ocenić możliwość wystąpienia oddziaływania na obszary Natura 2000 i skierować sprawę do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska jedynie w przypadku, gdy faktycznie zaistnieje możliwość negatywnego oddziaływania na przedmiot ochrony danego obszaru. Wówczas inwestor będzie musiał przedłożyć kartę informacyjną przedsięwzięcia oraz fakultatywnie raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. Rozważmy to na przykładzie dwóch przedsięwzięć: wycinki drzew i budowy stawu na obszarze Natura 2000. W standardowym formularzu danych (SDF) dla tego obszaru znajdujemy informację, że obszar ten został ustalony dla ochrony dwóch siedlisk (3160 - Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne oraz 7140 - Torfowiska przejściowe i trzęsawiska), stanowiących cenne stanowisko strzebli błotnej (ryba) – gatunku priorytetowego wymienionego w Dyrektywie Siedliskowej. Rolnik składa do urzędu gminy wniosek o wycinkę 3 topól rosnących w obrębie jego siedliska. Urzędnik sprawdza na mapie, że działka siedliskowa, z której rolnik chce usunąć drzewa, jest oddalona o 300 m od najbliższych zbiorników wodnych. Nie zachodzi zatem żadne podejrzenie, że wycinka drzew w jakikolwiek sposób wpłynie negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000 i rolnik otrzymuje zgodę na wycinkę drzew. Rolnik zamierza również zbudować staw rybny na własne potrzeby, czyli nieprzekraczający progów kwalifikujących budowę stawu do II grupy (§ 3, poz. 105). Staw ma mieć powierzchnię 50 m2, a zatem potrzebne będą aż dwa pozwolenia wydane przez starostę: pozwolenie na budowę i pozwolenie wodno-prawne. Rolnik chce zlokalizować staw na działce ewidencyjnej, która wedłg map ewidencyjnych jest podmokłym nieużytkiem. SDF dla obszaru Natura 2000 nie wskazuje niestety położenia siedlisk przyrodniczych, zatem urzędnik starostwa nie może wykluczyć, że nieużytek nie jest cennym siedliskiem naturowym. Starosta nałoży zatem na rolnika obowiązek przedłożenia dokumentacji, w tym karty informacyjnej przedsięwzięcia, do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, która zajmie się rozważeniem możliwość realizacji tego przedsięwzięcia. Postępowania administracyjne dla przedsięwzięć, które mogą wpływać na środowisko lub obszary Natura 2000 są dość skomplikowane. W niniejszym artykule przedstawiono tylko główne założenia, w dużym uproszczeniu. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w zakładce „OOŚ”. Katarzyna Radtke 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Wybrane przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (II grupa) z § 3 Rozporządzenia Rady Ministrów (Dz.U. 2010 nr 213, poz. 1397): 45) instalacje do produkcji paliw z produktów roślinnych, z wyłączeniem instalacji do wytwarzania biogazu rolniczego w rozumieniu ustawy z dnia10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. nr 89, poz. 625, z poźn. zm.) o zainstalowanej mocy elektrycznej nie większej niż 0,5 MW lub wytwarzających ekwiwalentną ilość biogazu rolniczego wykorzystywanego do innych celów niż produkcja energii elektrycznej; 48) tartaki i stolarnie posiadające instalacje do impregnacji drewna lub o zdolności produkcyjnej nie mniejszej niż 10000 m3 drewna na rok; 70) urządzenia lub zespoły urządzeń umożliwiające pobór wód podziemnych lub sztuczne systemy zasilania wód podziemnych, inne niż wymienione w § 2, ust. 1, pkt. 37, o zdolności poboru wody nie mniejszej niż 10 m3 na godzinę; 71) urządzenia lub zespoły urządzeń umożliwiające pobór wód podziemnych z tej samej warstwy wodonośnej, o zdolności poboru wody nie mniejszej niż 1 m3 na godzinę, inne niż wymienione w pkt. 70, jeżeli w odległości mniejszej niż 500 m znajduje się inne urządzenie lub zespół urządzeń umożliwiające pobór wód podziemnych o zdolności poboru wody nie mniejszej niż 1 m3 na godzinę, z wyłączeniem zwykłego korzystania z wód; 85) scalanie gruntów, w których obszar użytków rolnych jest większy niż: a) 10 ha na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 3 tej ustawy; b) 100 ha na obszarach innych niż wymienione w lit. a; 86) zmiana lasu lub nieużytku na użytek rolny lub wylesienia mające na celu zmianę sposobu użytkowania terenu: a) jeżeli dotyczy lasów łęgowych, olsów lub lasów na siedliskach bagiennych, b) jeżeli dotyczy lasu będącego enklawą pośród użytków rolnych lub nieużytków, c) na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w otu- Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 linach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt 1 - 3 tej ustawy; d) w granicach administracyjnych miast; 87) zmiana lasu lub nieużytku na użytek rolny lub wylesienia mające na celu zmianę sposobu użytkowania terenu, o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha, inne niż wymienione w pkt 86; 88) gospodarowanie wodą w rolnictwie polegające na: a) melioracji łąk, pastwisk lub nieużytków, b) melioracji terenów znajdujących się na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 3 tej ustawy, innej niż wymieniona w lit. a, c) melioracji na obszarze nie mniejszym niż 2 ha, innej niż wymieniona w lit. a oraz b, jeżeli: - w odległości nie większej niż 1 km od granicy projektowanego obszaru meliorowanego w ciągu ostatnich 5 lat zmeliorowano obszar o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha oraz - łączna powierzchnia projektowanego obszaru meliorowanego oraz obszaru zmeliorowanego w ciągu ostatnich 5 lat wyniesie nie mniej niż 5 ha, d) melioracji na obszarze nie mniejszym niż 5 ha, innej niż wymieniona w lit. a - c, e) budowie zbiorników wodnych lub stawów, o powierzchni nie mniejszej niż 0,5 ha na terenach gruntów innych niż orne znajdujących się na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1- 3 tej ustawy, f ) budowie stawów o głębokości nie mniejszej niż 3 m, innej niż wymieniona w lit. e; 86) zmiana lasu lub nieużytku na użytek rolny lub wylesienia mające na celu zmianę sposobu użytkowania terenu: a) jeżeli dotyczy lasów łęgowych, olsów lub lasów na siedliskach bagiennych, b) jeżeli dotyczy lasu będącego en- klawą pośród użytków rolnych lub nieużytków, c) na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt 1 - 3 tej ustawy, d) w granicach administracyjnych miast; 87) zmiana lasu lub nieużytku na użytek rolny lub wylesienia mające na celu zmianę sposobu użytkowania terenu, o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha, inne niż wymienione w pkt 86; 88) gospodarowanie wodą w rolnictwie polegające na: a) melioracji łąk, pastwisk lub nieużytków, b) melioracji terenów znajdujących się na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 3 tej ustawy, innej niż wymieniona w lit. a, c) melioracji na obszarze nie mniejszym niż 2 ha, innej niż wymieniona w lit. a oraz b, jeżeli: - w odległości nie większej niż 1 km od granicy projektowanego obszaru meliorowanego w ciągu ostatnich 5 lat zmeliorowano obszar o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha oraz - łączna powierzchnia projektowanego obszaru meliorowanego oraz obszaru zmeliorowanego w ciągu ostatnich 5 lat wyniesie nie mniej niż 5 ha, d) melioracji na obszarze nie mniejszym niż 5 ha, innej niż wymieniona w lit. a - c, e) budowie zbiorników wodnych lub stawów, o powierzchni nie mniejszej niż 0,5 ha na terenach gruntów innych niż orne znajdujących się na obszarach objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 5, 8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6, ust. 1, pkt. 1 - 3 tej ustawy, f ) budowie stawów o głębokości nie mniejszej niż 3 m, innej niż wymieniona w lit. e; 49 W trosce o środowisko 104) chów lub hodowla obcych rodzimej faunie zwierząt, innych niż gospodarskie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz.U. nr 133, poz. 921, z 2008 r.; nr 171, poz. 1056, z 2009 r.; nr 223, poz. 1775 oraz z 2010 r. nr 127, poz. 857), w liczbie nie mniejszej niż 4 matki lub 20 sztuk, z wyjątkiem ryb oraz skorupiaków; 105) chów lub hodowla ryb w stawach typu: a) karpiowego, jeżeli produkcja ryb bę- dzie większa niż 4 t z 1 ha powierzchni użytkowej stawu, b) pstrągowego, jeżeli produkcja ryb będzie większa niż 1 t przy poborze 1 l wody na sekundę w miejscu ujęcia wody. Alternatywne źródła energii i ich zastosowanie Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza na - dwudniowe szkolenia pt.: ,,Alternatywne źródła energii i ich zastosowanie” dla osób zatrudnionych w rolnictwie lub leśnictwie. Szkolenia odbędą się w dniach: 1 - 2 lutego 2012 r. - PODR, Oddział Stare Pole, 7 - 8 lutego 2012 r. - PODR w Gdańsku, 9 - 10 lutego 2012 r. - PODR, Oddział Stare Pole, 14 - 15 lutego 2012 r. - PODR w Gdańsku. Celem szkolenia jest podniesienie świadomości rolników z zakresu odnawialnych źródeł energii jako sposobu na ochronę środowiska, ograniczenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych oraz źródeł dodatkowych dochodów, zachęcanie do zastępowania konwencjonalnych źródeł energii innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi, pokazywanie korzyści lokalnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla rolnictwa i obszarów wiejskich. W pierwszym dniu szkolenia odbędą się 6-godzinne wykłady, a w drugim 6-godzinny wyjazd studyjny. Uczestnicy otrzymają na szkoleniu materiały informacyjne oraz bezpłatne wyżywienie i nocleg. Wykładowcami będą pracownicy merytoryczni PODR. Uczestnicy w drugim dniu szkolenia otrzymają zaświadczenia o jego ukończeniu. Więcej szczegółów na stronie www.podr.pl lub u doradców PODR. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”; Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013; Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 50 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika Państwo Aleksandra i Andrzej Stanka gospodarują w Cieplewie (gm. Pruszcz Gdański) na 52,19 ha własnych użytków rolnych, w tym 23,61 ha łąk i pastwisk oraz 28,58 ha gruntów ornych. Od okolicznych rolników dzierżawią dodatkowo kilkanaście hektarów. Gospodarstwo przejęli po rodzicach w 1992 roku. Dochowali się trojga dzieci - syna i dwóch córek. Produkcja mleka – stałe źródło dochodu G łównym kierunkiem produkcji w gospodarstwie jest chów bydła mlecznego i produkcja mleka. Produkcja roślinna jest podporządkowana produkcji zwierzęcej, dlatego też uprawiane są tu głównie zboża na paszę (pszenica, jęczmień oraz pszenżyto), a także rzepak ozimy na sprzedaż i kukurydza na paszę. Niewielki areał przeznacza się również pod uprawę ziemniaków na własne potrzeby. - Produkcja zwierzęca wymaga stałego zaangażowania w pracy i „końskiego zdrowia”. Czy macie Państwo czas na inne zajęcia? Trudno czasami jest zorganizować pracę, zwłaszcza, jeśli ktoś z nas jest chory, ale jakoś dajemy sobie radę. Pomagają nam dzieci - przede wszystkim dorastający syn, który zamierza po nas przejąć gospodarstwo - mówi Pan Andrzej. - Znając realia aktualnej polityki rolnej, proszę opowiedzieć o sukcesach i kłopotach gospodarowania. W rolnictwie było ciężko i jest ciężko, chociaż przy realizacji wcześniejszych programów unijnych nabraliśmy doświadczenia w przygotowywaniu dokumentów składanych w ARiMR. Nabraliśmy również odwagi przy korzystaniu z różnych form wsparcia. Dużą pomoc wykazali w tym zakresie pracownicy Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego – mówi Pani Aleksandra. - Mamy 34 sztuki krów mlecznych oraz 45 sztuk jałowizny. Produkujemy rocznie około 250 000 litrów mleka, przy średniej wydajności 7350 litrów od krowy - kontynuuje Pan Andrzej. Karmienie zwierząt prowadzone jest systemem pastwiskowym latem (od 1 maja do końca września) oraz systemem stacjonarnym w okresie zimowym (od października do końca kwietnia). Latem w żywieniu stosujemy zielonki i mieszanki mineralne, a zimą kiszonki, siano, zboża oraz mieszanki mineralne. Dobrostan zwierząt jest spełniony dzięki inwestycjom, jakie poczyniliśmy w trakcie rozwijania produkcji mleka. Dzięki funduszom unijnym oraz środkom własnym, wybudowaliśmy zbiorniki na gnojowicę Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 o pojemności 112 m3 oraz płytę gnojową o powierzchni 290 m2. W gospodarstwie znajduje się nowa, płytka obora z 1988 roku, o powierzchni 325 m2, na 34 stanowiska oraz płytka obora z 1972 roku o powierzchni 212 m2. Ponadto gospodarstwo dysponuje trzema garażami, które wybudowane zostały w 1986 roku i wielofunkcyjnym budynkiem gospodarczym. Dzięki funduszom unijnym (ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego - SPO) w latach 2005 - 2006 zakupiliśmy: ciągnik rolniczy Zetor, prasę rolującą, agregat uprawowo-siewny, kultywator podorywkowy. W latach 2008 - 2009, z funduszu PROW (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich), sfinansowalismy zakup ciągnika rolniczego VALTRA, pługa 4-skibowego, ładowacza czołowego, siewnika zbożowego, wału uprawowego i zgrabiarki. Obecnie złożony jest wniosek na realizację w dwóch etapach zakupu agregatu uprawowego, kosiarki dyskowej i prasy rolującej stałokomorowej - w pierwszym etapie 2011 roku oraz przyczepy rolniczej, przetrząsaczo-zgrabiarki i ładowarki - w drugim etapie 2012 roku. - Dziękuję za rozmowę. Życzę Państwu dużo zdrowia, wytrwałości oraz spełnienia życiowych planów. Lech Czarnecki 51 Doniesienia Z wizytą u najlepszych grup producenckich w Polsce W dniach 7 i 8 grudnia 2011 r. grupa pomorskich rolników uczestniczyła w wyjeździe studyjnym do Wielkopolski, gdzie miała okazję zapoznać się z działalnością grup producentów rolnych, uważanych za jedne z najlepszych w kraju. P obyt w Wielkopolsce rozpoczął się od wizyty w Golinie k. Jarocina i spotkania z Panem Andrzejem Tułazą - Prezesem 8 grup producenckich, mających siedzibę w tym miejscu. Najstarszą z nich i jednocześnie największą jest Grupa Producentów Trzody Chlewnej JAR-PEK. Pan Tułaza zaprezentował historię powstania oraz obecną działalność grup, które zrzeszają łącznie 330 producentów rolnych. Zachęcał też pomorskich rolników do tworzenia grup producenckich i do inwestowania we wspólną bazę produkcyjną i przechowalniczą. Uczestnicy spotkania zostali także oprowadzeni po obiektach gospodarczych, należących do grup, tj. zapleczu magazynowym, punktach sprzedaży środków do produkcji rolnej oraz atestacji opryskiwaczy. Według szacunków Pana Tułazy, członkowie grup dzięki wspólnej organizacji, tylko w przypadku rzepaku zarabiają dodatkowo 40 - 50 zł/t. Zaplecze gospodarcze grup w Golinie Następna wizyta miała miejsce w siedzibie Grupy Producentów Zbóż „Krot-Plon” w Krotoszynie, gdzie odbyło się spotkanie z Prezesem Zarządu Grupy Panem Robertem Czajką oraz jego zastępcą Panem Mateuszem Motławskim. Grupa założona została jako spółdzielnia, a następnie przyjęła formę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zrzesza 40 udziałowców. Obecnie posiada elewator zbożowy o poj. 20 tys. ton wraz z suszarnią i wagą elektroniczną oraz własne zaplecze laboratoryjne. Rolnicy chwalą rzetelność i szybkość prowadzonej na miejscu oceny dostarczanego ziarna. Grupa przejęła także młyn, którego uruchomienie planuje się w najbliższej przyszłości. Poza tym prowadzi sprzedaż środków ochrony roślin, materiału siewnego i nawozów. Siedziba grup producenckich w Golinie Spotkanie z Panem Robertem Czajką - Prezesem Grupy Krot-Plon Spotkanie z Panem Andrzejem Tułazą 52 Następnego dnia uczestnicy wyjazdu udali się do Zakładów Mięsnych „SALUS” w Golince k. Leszna, gdzie 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia odbyło się ponowne spotkanie z Panem Andrzejem Tułazą, który pełni także funkcję Prezesa Zarządu Spółki „SALUS”. Zakłady te zostały przejęte przez 750 rolników, zrzeszonych w 27 grupach producenckich. Rolnicy ci wykupili 75% udziałów w upadającej firmie. Koszt udziałów wyniósł 16 mln zł. Na ten cel został zaciągnięty kredyt. Część środków pochodziło z pomocy de minimis. Pomógł też Fundusz Poręczeń przy Wielkopolskim Urzędzie Marszałkowskim. Zakłady Mięsne „Salus” w Golince k. Leszna W spotkaniu brał także udział dyrektor Zakładów Mięsnych „SALUS”, który przedstawił aktualną działalność firmy oraz plany na przyszłość, w tym dotyczące wprowadzenia systemu jakości mięsa QAFP. Aktualnie zakład produkuje tylko półtusze wieprzowe. Dzienne moce ubojowe wynoszą 1500 szt. tuczników i 500 szt. macior. Obecnie ubija się około 500 tuczników i 150 - 200 macior. Połowa ubijanych zwierząt pochodzi od udziałowców. Zdaniem Dyrektora, pogłowie świń w Polsce w najbliższych 4 latach będzie spadało, do poziomu 8 mln sztuk. Z uczestnikami wyjazdu spotkał się też Pan Krzysztof Mielnik, Prezes Zarządu Spółdzielni Grupy Wielkopolskie. Spółdzielnia powstała w 2009 r., zrzesza 33 grupy producenckie, z różnych branż, których członkowie dysponują areałem ok. 30 tys. ha. Większość tych grup stała się udziałowcami „SALUSA”. Pan Mielnik pełni także funkcję dyrektora finansowego Zakładów. Jest też Wiceprezesem Zarządu Krajowego Związku Grup Producentów Rolnych, stąd też zachęcał pomorskie grupy producenckie do łączenia swych sił i przystępowania do tej organizacji. W czasie wszystkich spotkań uczestnicy wyjazdu mieli możliwość zadawania pytań, na które gospodarze udzielali wyczerpujących odpowiedzi. Zarówno pomorscy, jak i wielkopolscy rolnicy wymieniali się swoimi doświadczeniami oraz nawiązali kontakty do współpracy w przyszłości. Wyjazd został zorganizowany przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu, we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Pomorskiego. Dofinansowanie pochodziło z Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Województwie Pomorskim. Ewa Szymańska KRUS przypomina Zgodnie z Art. 11.1., za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło: 1. na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub, w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub 2. w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt. 1, albo w drodze powrotnej, lub 3. podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt. 1, zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej, albo w związku z wykonywaniem tych czynności, lub 4. w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt. 3, albo w drodze powrotnej. Wypadki przy pracy w rolnictwie zgłaszamy bez zbędnej zwłoki do najbliższej placówki Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Zgłaszać je może sam poszkodowany lub inna osoba, bezpośrednio lub za pośrednictwem poczty, telefonicznie albo za pomocą poczty elektronicznej. Na terenie działania OR KRUS w Gdańsku, od początku roku do końca września 2011 r., zarejestrowano 636 zgłoszeń wypadków przy pracy w rolnictwie, tj. o 40 wypadków więcej niż w pierwszych 3 kwartałach 2010 roku. Zwiększenie liczby wypadków, przede wszystkim w pierwszym kwartale 2011 r., spowodowane było śliską i śnieżną zimą, kiedy to dochodziło do poślizgnięć i upadków. Przyczyniał się do tego brak dbałości rolników o właściwy stan nawierzchni podwórzy i ciągów komunikacyjnych. Nieutwardzone podwórza i ścieżki po opadach deszczu lub śniegu i roztopach stawały się śliskie i grząskie. Przed nami jeszcze dwa miesiące zimy. Pamiętajmy o posypywaniu podwórzy i ciągów komunikacyjnych! Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 53 Doniesienia Aktualna sytuacja w hodowli bydła mięsnego w regionie słupskim W dniu 22 listopada ub.r., w siedzibie Oddziału PODR w Strzelinie odbyła się kolejna konferencja poświęcona hodowli bydła mięsnego, w której uczestniczyło 33 rolników i doradców. O twierając spotkanie, Dyrektor Oddziału Zdzisław Kołodziejski przedstawił kilka istotnych kwestii dotyczących hodowli bydła mięsnego w naszym regionie. Stwierdził, iż mamy bardzo dużo niewykorzystanych użytków zielonych, na których można z powodzeniem prowadzić tą działalność hodowlaną. Podkreślił znaczenie działalności hodowców w grupach producentów, jaką mogą tworzyć obecnie rolnicy. Następnie głos zabrał lider grupy producentów żywca wołowego Dolina Słupi, z siedzibą w Miszewie, Pan Remigiusz Wojtera. W swoim wystąpieniu wskazał jeden z czynników, który decyduje o mniejszych zyskach rolników z hodowli. Są nim pośrednicy handlujący żywcem. Pojedynczy rolnik nie jest w stanie wyprodukować takiej ilości żywca, aby stać się partnerem dla dużego zakładu mięsnego. Przeszkodą w tworzeniu grupy producentów, zdaniem Pana Wojtery mogą być niektórzy rolnicy i ich indywidualizm. Korzyści, jakie uzyskują rolnicy - członkowie grupy, są duże. Wynegocjowaliśmy, dzięki hurtowym zakupom, niższe ceny oleju napędowego, nawozów i nasion kwalifikowanych - stwierdził na zakończenie Pan Wojtera. Helena Artyszuk, główny specjalista Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku omówiła najważniejsze elementy hodowli bydła mięsnego. Przy wyborze rasy do produkcji bydła mięsnego należy przede wszystkim wziąć pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze, do których należy dobrać odpowiednią technologię chowu oraz warunki żywienia i utrzymania. W dalszym wystąpieniu wykładowca stwierdził, że to hodowca decyduje o wyborze rasy najbardziej odpo- 54 wiedniej do systemu chowu, posiadanej bazy paszowej i wymagań rynku Przedstawiciel P.H. Konrad Pan Jacek Kasprowicz przestawił ofertę firmy, skupiając się głównie na inseminacji bydła mięsnego. Omówił również najnowszy numer katalogu buhajów, który następnie trafił do uczestników spotkania. Firma, oprócz konwencjonalnego nasienia buhajów z czołówek rankingów światowych, posiada nasienie deskowane oraz dużą ofertę zarodków. Przedstawiciel firmy Osadkowski Raiffeisen Pan Paweł Wekwert przedstawił dobór traw odpowiednich na użytki zielone oraz odmiany kukurydzy najbardziej przydatne w naszych warunkach przyrodniczo-glebowych. Na zakończenie konferencji główny specjalista Oddziału PODR w Strzelinie - Lubomir Szramowiak omówił aktualną sytuację w hodowli bydła mięsnego w regionie słupskim. Cieszy fakt powstania pierwszej grupy producentów bydła oraz zwiększającej się grupy gospodarstw, które decydują się na hodowlę bydła mięsnego. Lubomir Szramowiak Sprzedam Kojce porodowe (16 szt.), wygrodzenia dla loch luźnych, solidnie wykonane, autokarmniki dla prosiąt (15 szt.) i autokarmniki dla tuczników (2 szt.) z mocnego tworzywa sztucznego, smoczki dla loch i prosiąt, ruszta z tworzywa dla macior, koryta kamionkowe dla loch, klatkę do przewozu loch zawieszaną na tuz. Wiadomość: tel. kom. 697580947. 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia RELACJA Z KONFERENCJI Stan obecny i perspektywy rolnictwa ekologicznego W dniach 7 - 8 grudnia ubiegłego roku, w Centrum Konferencyjnym w Falentach k. Warszawy odbyła się konferencja pt. „Dobre praktyki w rolnictwie ekologicznym – stan obecny i perspektywy”. Jak co roku na spotkanie licznie przybyli ekologiczni producenci rolni, doradcy rolniczy, przedstawiciele jednostek certyfikujących oraz instytutów naukowych zajmujących się produkcją ekologiczną. Organizatorem spotkania było Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Radomiu. Podczas konferencji poruszono zagadnienia bardzo istotne dla osób zajmujących się branżą ekologiczną. Plan Działań dla Żywności Ekologicznej i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2011-2014 Konferencję rozpoczął Pan Michał Rzytki, Naczelnik Wydziału Rolnictwa Ekologicznego w MRiRW. Przedstawił obecny stan rolnictwa ekologicznego w Polsce i omówił zagadnienia dotyczące zmian w Rozporządzeniu Rady nr 834/2007, w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów oraz nowy Planu Działań dla Żywności Ekologicznej i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2011-2014. Plan ten przedstawia działania, jakie powinny być podejmowane i realizowane przez MRiRW oraz jednostki podległe. Działania zostały podzielone na sześć głównych zadań: rozwój rynku, promocja i informacja; zasady produkcji; kontrola i certyfikacja; badania; ochrona środowiska; współpraca. Realizacja działań ma przyczynić się do rozwoju rynku produktów rolnictwa ekologicznego, wzrostu świadomości konsumentów Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 na temat produktów pochodzących z tego sektora, rozwoju i udoskonalenia dostępnych technologii produkcji oraz dostępu do informacji w tym zakresie. Obecnie MRiRW największy nacisk położyło na zadanie pierwsze: rozwój rynku, promocja i informacja. W tym też celu wsparło tegoroczny Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. W dniach od 21 grudnia 2011 roku do 5 stycznia 2012 roku na terenie placówki oraz w instytucjach podległych zorganizowano zbiórkę pieniędzy na rzecz XX Finału WOŚP. Ponadto w dniach 7 8 stycznia 2012 r. na Placu Konstytucji odbył się Jarmark Ekologiczny, na którym można było zapoznać się z ofertą producentów żywności ekologicznej oraz spróbować produktów ekologicznych. z inicjatywy Zarządu Banku Ochrony Środowiska. Organizacja jest pierwszą fundacją banku działającą na rzecz ochrony środowiska, promowania ekologii oraz zrównoważonego rozwoju. Fundacja zorganizowała konkurs dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych „Nakręć się na zdrowie”. W ramach projektu zespoły szkolne przygotowały spoty filmowe promujące żywność ekologiczną i zdrowe odżywianie. W ramach zadań informacyjnych będzie również utworzona sieć demonstracyjnych gospodarstw ekologicznych, z gospodarstw będących w bazie CDR. Sieć ma służyć praktycznym szkoleniom z zakresu produkcji ekologicznej, skierowanym do rolników i doradców. Do tego celu ma również służyć modelowa przetwórnia ekologiczna utworzona w CDR, Oddział w Radomiu. Środki ochrony dla rolnictwa ekologicznego Rolnictwo i żywność ekologiczna będzie również silnie promowana wśród wszystkich grup społecznych, tj. osób dorosłych, dzieci i młodzieży. Obecnie projekty edukujące społeczeństwo organizuje m.in. Fundacja „Aktywnie po Zdrowie”. Fundacja powstała w grudniu 2009 roku, Podczas konferencji poruszono także inne istotne problemy dotyczące rolnictwa ekologicznego. Przedstawiciel Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu omówił, jakie środki można stosować w ochronie roślin i poinformował, że zostanie zwiększona liczba środków dopuszczanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz środki te będą bardziej dostępne. W szczególnych 55 Doniesienia przypadkach dozwolone będzie również stosowanie mniejszych dawek ŚOR. Tą korzystną dla rolników zmianę w tym zakresie mogą zapewnić nowe unijne przepisy dotyczące ochrony roślin, wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009. Wsparcia finansowe rolnictwa ekologicznego po 2013 roku Następnie omówiono możliwości wsparcia finansowego rolnictwa ekologicznego po 2013 roku. Temat ten przedstawiła Pani Anna Klisowska, Naczelnik Wydziału Działań Rolnośrodowiskowych i Bioróżnorodności Departamentu Płatności Bezpośrednich przy MRiRW. We Wspólnej Polityce Rolnej po 2013 roku rolnictwo ekologiczne nabierze jeszcze większego znaczenia i będzie ono oddzielnym działaniem w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich. Wsparcie będzie przysługiwało rolnikom prowadzącym i przestawiającym gospodarstwo na ekologiczną metodę produkcji. Jednak ostateczny kształt działania i wysokość wsparcia finansowego będzie decyzją krajową. Odstępstwa w rolnictwie ekologicznym Kolejne zagadnienie dotyczyło odstępstw w rolnictwie ekologicznym (GIJHARS). Najczęściej zgłaszane odstępstwa dotyczą m.in. trzymania bydła na uwięzi. O odstępstwo to można wnioskować, spełniając następujące warunki: budynek, w którym trzymane są zwierzęta, wybudowano przed 24 sierpnia 2000 roku, zwierzęta mają zapewnioną swobodę ruchu i co najmniej dwa razy w roku gospodarstwo poddane będzie kontroli przez upoważnioną jednostkę certyfikującą. Termin zakończenia tego odstępstwa upływa 31 grudnia 2013 roku. Kolejnym częstym odstępstwem jest wprowadzanie do ekologicznej produkcji drobiarskiej nieekologicznego drobiu. Odstępstwo obecnie zezwala na wprowadzenie do gospodarstwa młodych kur w wieku do 18 tygodnia, z przeznaczeniem 56 na produkcję jaj. Termin obowiązywania tego odstępstwa miał upłynąć 31 grudnia 2011 roku. Komisja Europejska prawdopodobnie przedłuży ten termin do 31 grudnia 2015 roku. Aktualne pozostają jeszcze m.in. takie odstępstwa, jak: zastosowanie dodatku azotynu sodu i azotanu potasu w przetwórstwie mięsa oraz użycie nieekologicznych pasz w związku z zaistniałymi okolicznościami katastroficznymi. W drugim dniu konferencji Wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego przedstawiły gospodarstwa ekologiczne, które wytwarzają produkty ekologiczne i wyróżniają się w poszczególnych województwach. Uczestnicy konferencji Konferencja umożliwiła uczestnikom poruszenie problemów dotyczących produkcji ekologicznej, zakupu pasz ekologicznych, uczestnictwa rolników w systemach jakości żywności. Dodatkowo rolnicy apelują również o zaprzestanie wspierania dużych gospodarstw ekologicznych z produkcją wyłącznie roślinną, ponieważ nie ma produkcji ekologicznej, bez obecności zwierząt w gospodarstwie. System płatności powinien wspierać gospodarstwa rzeczywiście wytwarzające żywność wysokiej jakości. Od 1 stycznia 2012 roku wszyscy zainteresowani produkcją ekologiczną mogą, poprzez Wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego, składać propozycje zmian do projektu reformy Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku. Opracowała Małgorzata Habas W dniu 9 września ub.r., na Przeglądzie Piosenki Biesiadnej – „Śpiewaj Razem z Nami” w Starym Polu, który towarzyszył XVII Jesiennym Targom Ogrodniczo-Nasiennym, Ludowy Zespół Śpiewaczy „Wesoła Gromadka” z Tychnów (powiat kwidzyński) otrzymał Nagrodę Specjalną od Pana Tomasza Arabskiego – Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Był to puchar i zaproszenia na spotkanie opłatkowe do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Słowo się rzekło - 21 grudnia zespół „Wesoła Gromadka” wraz z Wójtem Gminy Kwidzyn, Dyrektorem GOK w Kwidzynie, przedstawicielkami Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział Stare Pole, Duszpasterzem Rolników Diecezji Elbląskiej – proboszczem Parafii Krzyżanowo gościł na spotkaniu opłatkowym w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Spotkanie opłatkowe odbyło się w Sali Kolumnowej. Przybyłych pracowników Kancelarii oraz zaproszonych gości powitał Dyrektor Generalny Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Pan Lech Marcinkowski, natomiast Zastępca Szefa KPRM, Pan Wojciech Nowicki, skierował do zebranych życzenia świąteczne i noworoczne oraz zaprezentował zespół „Wesoła Gromadka”, który uświetnił spotkanie śpiewem pastorałek i utworów ludowych. Po części oficjalnej, zespół wraz z osobami towarzyszącymi został zaproszony na uroczysty obiad, który miał miejsce w Sali Bankietowej Kancelarii. Następnie cała grupa, w towarzystwie Pani Margarity Skórskiej – Naczelnik Wydziału RecepcyjnoProtokolarnego, zwiedziła sale posiedzeń i sale reprezentacyjne Kancelarii. Przy pożegnaniu grupa otrzymała pamiątkowe upominki. Spotkanie w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów było niezapomnianym przeżyciem dla wszystkich jego uczestników i na pewno długo pozostanie w ich pamięci. Alina Ciesielska Agnieszka Rojewska 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia „Wesoła Gromadka” w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Monika Kulecka i Lech Marcinkowski - Dyrektor Generalny Kancelarii Prezesa Rady Ministrów „Wesoła Gromadka” z Tychnów Ludowy Zespół Śpiewaczy „Wesoła Gromadka” powstał w maju 1988 roku. Stworzyły go członkinie Koła Gospodyń Wiejskich, działającego w Tychnowach od 1958 roku. Zespół prezentuje swój dorobek na prestiżowych przeglądach, konkursach i festiwalach. Z wielu z nich wraca z nagrodami i wyróżnieniami. „Wesoła Gromadka” ubarwia swym śpiewem wiele uroczystości, obchodów rocznic, świąt kościelnych i państwowych. Zespół wielokrotnie gościł na dożynkach gminnych, powiatowych i państwowych, prezentując nie tylko swoje piosenki, ale także umiejętności wicia wieńców. Wieńce dożynkowe, wykonane przez członkinie, zdobywały główne nagrody. Zespół słynie w regionie z kunsztu kulinarnego, z przepysznych ciast oraz wyrobów domowego chleba i smalcu. Nie wszystkim wiadomo, że członkinie „Wesołej Gromadki” to znakomita drużyna strażacka OSP, biorąca udział i zwyciężająca w zawodach strażackich na szczeblach od gminnego do wojewódzkiego. Kierownikiem zespołu i jego dobrym duchem jest Pani Monika Kulecka. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 57 Doniesienia 58 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Aronia – warto ją mieć w ogrodzie przydomowym W szyscy zapewne wiedzą, że surowe owoce aronii nie są zbyt smaczne, są lekko cierpkie z gorzkim posmakiem. Jednak warto polubić tę roślinę, bowiem posiada ona niezwykłe walory użytkowe. Ma zastosowanie w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych, zawiera dużo składników biologicznie czynnych posiadających właściwości utleniające, hamujących procesy starzenia oraz zapobiegających chorobom nowotworowym. Owoce aronii pomagają leczyć choroby krążenia, obniżają ciśnienie tętnicze krwi, przeciwdziałają krwawieniu, wpływają na zmniejszenie napięcia nerwowego i stresu. Zalecane są także przy schorzeniach trzustki i wątroby. Długo by można wyliczać zalety spożywania owoców czy też przetworów z aronii. Aronia czarnoowocowa ma także walory ozdobne. W trakcie wegetacji efektownie prezentują się ciemnozielone liście, które jesienią nabierają oryginalnej, czerwonej barwy. W końcu maja rośliny biało kwitną, a jesienią zdobią je liczne grona czarnych, lśniących owoców. Kwiaty aronii W dobrych warunkach aronia osiąga do 3 m wysokości. Jej uprawa nie jest trudna, jednak aby otrzymać zadowalające plony, należy poznać kilka istotnych zasad. Aronia pochodzi z Ameryki Północnej. Jest rośliną samopylną. Najlepiej rośnie na glebach żyznych o dużej pojemności wodnej i powietrznej. Można ją także uprawiać na glebach słabszych, ale nie kamienistych i żwirowych oraz zabagnionych i podmokłych, ponieważ roślina musi mieć możliwość łatwego pobierania pokarmu z podłoża. Aronia czarnoowocowa jest bardzo odporna na mróz i niską temperaturę, pąki kwiatowe i kwiaty w zasadzie nie przemarzają podczas wiosennych przymrozków. Przy wyborze stanowiska oraz miejsca w sadzie przydomowym należy pamiętać, że jest to roślina wybitnie światłolubna i do regularnego owocowania potrzebuje dobrego naświetlenia. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Duże znaczenie w uprawie aronii ma przygotowanie gleby. Podstawowym zabiegiem jest jej odchwaszczenie z chwastów wieloletnich. W pierwszych latach roślina jest bardzo wrażliwa na zachwaszczenie, ale już w 4. - 5. roku sama silnie zagłusza chwasty. Przed sadzeniem, jesienią wykonujemy głęboką orkę (lub przekopujemy zagon), przed którą stosujemy nawozy fosforowo-potasowe. Na glebach słabszych wskazane jest zastosowanie obornika. Nawozy azotowe stosujemy wiosną w 2 - 3 dawkach, od kwietnia do czerwca. Orientacyjna dawka nawozów w czystym składniku, w przeliczeniu na 1 ha, wynosi P 80 – 100 kg , K - 100 – 150 kg, N - 100 – 150 kg. W przypadku sadzenia pojedynczych krzaków w praktyce oznacza to ok. 2 garści nawozów fosforowo-potasowych pod krzak. Krzewy sadzimy jesienią. Rozstawa w rzędzie powinna wynosić ok. 0,8 m, a odległość między rzędami od 1,5 – 2 m, aby roślina miała możliwość swobodnego wzrostu i dostępu do światła, a my możliwość pielęgnacji gleby i łatwość zbioru. Pielęgnacja aronii nie jest zbyt trudna. Na razie nie atakują ją choroby i szkodniki w takim nasileniu, aby mogły zagrozić plantacji. Podstawowym zabiegiem pozostaje cięcie. Ma ono na celu prześwietlenie krzewu, gdyż zwarta roślina ma słaby dostęp do światła i słabo owocuje. Podczas cięcia w pierwszej kolejności usuwamy pędy chore i uszkodzone, w drugiej wycinamy pędy przeszkadzające pielęgnacji - płożące się lub zastawiające rzędy. Następnie wycinamy część pędów starych oraz te z dużą ilością odbić. Zostawiamy tylko kilka najsilniejszych, które w przyszłości zastąpią stare. Owoce zbieramy w pierwszej połowie września. Termin ten, w zależności od warunków pogodowych, może się zmienić. Owoce są trwałe i nawet przytrzymane na krzewach nie opadną. Trzeba jednak wziąć po uwagę to, że są atrakcyjne dla ptaków i aby one nie zjadały owoców, warto przykrywać krzaki np. firanką. Dobrze utrzymane i pielęgnowane krzewy aronii mogą owocować do 20 lat, a plony z jednego krzewu mogą wynosić od kilku do kilkunastu kilogramów. Jan Rozenek 59 W domu i zagrodzie Przysmaki z ciasta francuskiego Ciasto francuskie to rodzaj ciasta o specyficznej, warstwowej strukturze w postaci cieniutkich listków. Owa właściwość występuje dzięki dużej zawartości tłuszczu, umiejętnemu wałkowaniu i pieczeniu w wysokiej temperaturze. W sklepach można kupić gotowe, rozwałkowane ciasto do wypieków – chłodzone lub mrożone. Dzięki temu bez trudu możemy przygotować smaczne wypieki. ŚLIMACZKI Z CIASTA FRANCUSKIEGO Opakowanie ciasta francuskiego (25 x 42 cm) • 250 g mięsa mielonego • 1 papryka czerwona • ser żółty • keczup • oregano • bazylia • tymianek. Blat ciasta francuskiego posmarować keczupem, posypać równomiernie ziołami, rozłożyć mięso mielone na całej powierzchni ciasta, tak samo postąpić z papryką, całość posypać na koniec serem. Zwinąć w roladę, kroić na plastry grubości ok. 2 - 3 cm i układać na papierze pergaminowym. Piec w nagrzanym piekarniku w temperaturze ok. 200° C przez około 15 - 25 min. Ślimaczki są gotowe, gdy mają kolor lekko brązowy. Lekko ostudzić i podawać. Ciasto pokroić na 32 kwadraty i po nałożeniu nadzienia, poskładać je na pół, zlepić brzegi pierożków. Pierożki układać na blaszce wyścielonej dwiema warstwami pergaminu, posmarować rozmąconym jajkiem z dodatkiem odrobiny wody i piec 20 - 25 minut w piekarniku nagrzanym do 200° C. ORYGINALNA PRZEKĄSKA PIEROŻKI Z CIASTA FRANCUSKIEGO Z TUŃCZYKIEM 400 g mrożonego ciasta francuskiego • 2 puszki tuńczyka w oleju • 4 jajka ugotowane na twardo • 2 surowe jaja • czerwona cebulka • 1 łyżka oliwy • 1 łyżka kaparów • 2 łyżki śmietany • pieprz • sól • natka pietruszki • 2 łyżki posiekanego szczypiorku. Ciasto francuskie rozmrozić i osuszyć papierowym ręcznikiem. Jajka pokroić w drobną kostkę. Cebulę zeszklić na oliwie. Kapary odsączyć, drobno pokroić i wymieszać z odsączonym z zalewy tuńczykiem, ugotowanymi jajkami, surowym jajkiem oraz cebulką. Dodać śmietanę, doprawić solą i pieprzem. 60 Opakowanie ciasta francuskiego (270 g) • 3 plastry gotowanej szynki • 6 plastrów ananasa z puszki • żółtko • 3 łyżki mleka • 50 g tartego sera Gouda • rzeżucha do dekoracji. Ciasto rozmrozić, rozwałkować, pociąć na 6 kwadratów. Na każdym ułożyć pół plasterka szynki i plaster ananasa. Rogi kwadratów zaginać do środka. Ciasto posmarować żółtkiem zmieszanym z mlekiem, całość posypać startym serem. Ułożyć na wyłożonej papierem do pieczenia blasze i piec w temp. 200° C przez 20 - 25 min. Udekorować rzeżuchą. JAJKA PIECZONE W CIEŚCIE FRANCUSKIM Opakowanie ciasta francuskiego • jajka (ilość zależna od apetytu i liczby osób) • trzy plasterki szynki • szczypiorek • sól • pieprz. Piekarnik nagrzać do 200° C. Foremki do muffinek wysmarować delikatnie masłem. Ścianki oblepić ciastem 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie francuskim tak, żeby nie została żadna dziura. Pokrojoną w kostkę szynkę wsypać do tak przygotowanej formy. Jajka wbijać do szklanki i wlewać do formy muffinkowej wyłożonej ciastem. Posypać szczypiorkiem, posolić, posypać pieprzem. Przykryć ciastem francuskim albo nie. Wstawić do rozgrzanego piekarnika i piec do ścięcia białka, 5 - 15 minut. Wyjąć z foremek i podawać na gorąco. z farszem. Posolić do smaku. Ciasto francuskie rozłożyć na przykrytej pergaminem blasze. Na połowie rozłożyć farsz, przykryć drugą połową i zlepić brzegi. Kulebiak posmarować jajkiem. Piec 40 minut w 200° C. ŚLIMACZKI ZE SZPINAKIEM MIĘSO MIELONE W CIEŚCIE FRANCUSKIM Opakowanie chłodzonego ciasta francuskiego • mięso mielone • oliwa • pieprz • sól • suszony czosnek • cukier • oregano • pieczarki • pesto pomidorowe. Mięso mielone (ok. 0,3 kg) podsmażyć na oliwie, posolić, popieprzyć. Gdy już jest podpieczone, dodać posiekane pieczarki i pesto pomidorowe, ewentualnie trochę przecieru, keczupu lub pomidorów z puszki. Doprawić suszonym czosnkiem i łyżeczką cukru. Ciasto rozwinąć, zostawić na pergaminie. Pokroić w paski nożem (ale nie rozdzielać) bo to ułatwia później porcjowanie. Rozłożyć równomiernie mięso, (ważne, aby farsz był w miarę suchy, a nie wodnisty) skleić poszczególne paseczki, posypać oregano i włożyć na 15 minut do piekarnika. WYKWINTNY KULEBIAK Opakowanie gotowego ciasta francuskiego • 25 dag mrożonego szpinaku • po 2 łyżki mąki i śmietany (22%) • 20 dag szynki dojrzewającej w plastrach • po 10 obgotowanych plastrów cukinii i marchewki • 2 jajka • czosnek, •sól • pieprz. Szpinak rozmrozić, chwilę poddusić, wlać śmietanę wymieszaną z mąką. Posolić, dodać roztarty ząbek czosnku oraz dużą szczyptę pieprzu. Wystudzić. Ciasto rozwinąć (mrożone rozmrozić wcześniej w lodówce), delikatnie rozwałkować, posmarować rozkłóconymi jajkami. Wzdłuż dłuższego boku ciasta układać plasterki szynki, na nich warstwę szpinaku, plastry marchewki i cukinii. Każdą warstwę smarować jajkami. Zwinąć ściśle roladę, ponakłuwać patyczkiem. Przełożyć do formy. Piec w temperaturze 200° C przez 40 minut. Po 10 minutach nakryć folią aluminiową. Zrumienioną roladę wyjąć, pokroić ostrym nożem na dość szerokie kawałki. Powstałe ślimaczki podawać na gorąco lub na zimno. KURCZAK W CIEŚCIE FRANCUSKIM Opakowanie gotowego ciasta francuskiego • 50 dag kiszonej kapusty • 20 dag pieczarek • 10 dag orzechów włoskich • 2 cebule • 3 jajka • 5 dag suszonych grzybów • 3 – 4 ziarna ziela angielskiego • po 5 – 6 ziaren pieprzu i jałowca • 2 – 3 liście laurowe • olej • sól. Grzyby suszone zalać 2 szklankami wody, namoczyć, ugotować do miękkości, pokroić. Kiszoną kapustę poszatkować. Dodać suszone grzyby z wywarem oraz przyprawy. Gotować na wolnym ogniu 45 minut. Cebule posiekać razem z umytymi i oczyszczonymi pieczarkami, podsmażyć na oleju. Dodać do kapusty i gotować razem jeszcze 10 – 15 minut, odparowując większość płynu. Wymieszać z posiekanymi orzechami, ostudzić. Dwa jajka ugotować na twardo, obrać, posiekać, wymieszać Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 1 średnia pierś z kurczaka • gotowe ciasto francuskie • kilka pieczarek • 1 cebula • kilka plastrów szynki lub chudego boczku • 1 jajko • ulubione przyprawy. Pierś z kurczaka przekroić na pół, następnie każdą połówkę wzdłuż. Posypać ją solą, pieprzem i ulubionymi przyprawami. Cebulę i pieczarki pokroić w plasterki i podsmażyć na patelni. Z ciasta francuskiego uformować 2 płaty o wymiarach 15 x 25 cm, położyć na posypaną mąką blaszkę i wstawić na 10 minut do lodówki. Po tym czasie, wyjąć i naciąć w następujący sposób: z każdej strony wzdłuż dłuższego boku zrobić ok. 8 nacięć, w odstępach, co 1,5 - 2 cm, po środku ciasta mają zostać jakieś 4 - 5 cm niepocięte. 61 W domu i zagrodzie Na tak przygotowanym cieście, położyć pierś kurczaka, na to pieczarki z cebulą, nakryć to pozostałą połówką piersi i na wierzchu ułożyć plasterki chudego boczku lub szynki (na szynkę możemy położyć plaster sera żółtego). Tak samo postąpić z drugą piersią. Ciasto zapleść - paseczki przekładać na zmianę: prawy, lewy, prawy, lewy, trochę jak sznurówki w bucie. Pomiędzy paseczkami powinny zostać maleńkie przerwy, aby kurczak mógł odparować podczas pieczenia. Gotowe zawiniątka włożyć na 15 minut do lodówki, a po wyjęciu posmarować z wierzchu roztrzepanym jajkiem. Piec w nagrzanym piekarniku do 200° C, przez ok. 30 – 45 min. Ciasto powinno zrobić się złociste i chrupiące. KREMÓWKA CIASTO Z RABARBAREM NA CIEŚCIE FRANCUSKIM 450 g ciasta francuskiego • 180 g mąki pszennej • 100 g masła • 130 g cukru • 1 jajko • 1/4 łyżeczki cynamonu • szczypta soli • 350 g soku pomarańczowego • 750 g rabarbaru • 2 opakowania budyniu śmietankowego lub waniliowego • 400 g śmietany kremówki (30 lub 36%) • 2 opakowania śmietan-fixu • 1 duży cukier waniliowy. Ciasto francuskie podzielić na dwie równe porcje. Jedną połowę ciasta posmarować lekko roztrzepanym białkiem i piec 12 - 15 minut w temperaturze 200° C. Mąkę wymieszać z roztopionym masłem, 80 g cukru, cynamonem i szczyptą soli. Składniki te zagnieść na kruszonkę. Rabarbar umyć, obrać i pokroić na małe kawałki. Budyń wymieszać z 50 ml soku pomarańczowego. Resztę soku i cukru zagotować z rabarbarem i gotować około 7 minut. Pod koniec gotowania dodać rozmącony budyń. Mieszając, masę zagotować i ostudzić. Lekko przestudzoną masę rabarbarową rozsmarować na upieczonym blacie ciasta francuskiego i schłodzić w lodówce. Drugą surową część ciasta francuskiego posmarować rozmąconym żółtkiem i posypać kruszonką. Piec 20 minut w temperaturze 200° C. Upieczone ciasto wystudzić i pokroić na 12 kwadratów. Ciasto lepiej jest pokroić przed pieczeniem. Śmietanę (dobrze schłodzoną) ubić ze śmietan-fixem i cukrem waniliowym na sztywną pianę. Wyłożyć na rabarbar i przykryć upieczonymi kwadratami z kruszonką (jeden obok drugiego). Całość można posypać cukrem pudrem. 62 2 opakowania ciasta francuskiego. Krem: 1,5 l mleka • 150 g skrobi kukurydzianej • 3 cukry waniliowe • 8 żółtek • 200 g cukru kryształu • 250 ml śmietany 30% • 1 śmietan-fix. Ciasto lekko rozmrozić, delikatnie rozwinąć i ułożyć w formie do pieczenia (na tym samym papierze, z którym było zwinięte). Rozwinięte ciasto gęsto ponakłuwać widelcem, posmarować rozmąconym jajkiem i piec według przepisu na opakowaniu. Upieczone placki wystudzić, jeden z nich po wystudzeniu pokroić ostrym nożem na 16 kwadratów. Przygotować krem. Żółtka utrzeć z cukrem kryształem i cukrami waniliowymi na kogel-mogel. Do utartych żółtek dodać 1 szklankę mleka oraz skrobię kukurydzianą i dobrze wszystkie składniki wymieszać. Pozostałe mleko zagotować. Do gotującego mleka wlać masę żółtkową i wszystko razem zagotować. Gotować 1 do 2 minut, cały czas mieszając, żeby budyń się nie przypalił. Ugotowany budyń dobrze wystudzić. Kiedy stygnie, trzeba od czasu do czasu mieszać łyżką, by na wierzchu nie robił się „kożuch”. Dobrze schłodzoną śmietanę ubić na sztywno razem ze śmietan-fixem, ubitą dodać do dobrze wystudzonego budyniu i delikatnie wymieszać. Gotowy krem wyłożyć na upieczony placek ciasta francuskiego, wyrównać i na wierzch ułożyć przygotowane kwadraty z ciasta francuskiego. Gotowe ciasto posypać cukrem pudrem i odstawić na noc do lodówki, by się dobrze schłodziło. FRANCUSKIE MUFFINKI Z JABŁKIEM Ciasto francuskie • 2 jabłka • cynamon • cukier • cukier puder. Przygotować formę do muffinek. Każdą foremkę oblepić ciastem francuskim i podziurkować widelcem. Do środka włożyć pokrojone w kostkę jabłka, posypać całość pół łyżeczką cukru i odrobiną cynamonu. Na koniec wyciąć z ciasta koła o średnicy muffinek i przykryć zlepiając lekko brzegi ciastka. Górę muffinki również podziurkować widelcem. Rozgrzać piekarnik do 180° C. Muffinki piec w tej temperaturze przez 30 minut. Upieczone muffinki posypać cukrem pudrem. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Wydzierżawię Budynek, przy drodze powiatowej, o powierzchni 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). Kupię Nasiona pomidorów wielkoowocowych – czarnych, białych, żółtych, malinowych i innych. Nowość - pomidory do faszerowania. Wiadomość: tel. (91) 564 55 76, www.janogrodnik.pl.tl. Ciągnik Ursus 1224, r. prod. 1986; ciągnik Ursus 1434, r. prod. 1994, kombajn Bizon ZO56, r. prod. 1987, szerokie opony, szarpacz słomy; bronę talerzową ciąganą o szer. rob. 3,2 m hydraulicznie podnoszoną; przyczepę wywrotkę o ładowności 4 t; przyczepę sztywną o ład. 4,5 t; ładowacz Cyklop; pług 4-skibowy obrotowy firmy Unia. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 791240903. Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze na obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 m2, przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 ha z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym lub samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Kupię - wydzierżawię działkę nad jeziorem z linią brzegową w powiecie słupskim, bytowskim lub kartuskim. Wiadomość: tel. kom. 601072560. Ziemię rolną na Żuławach. Wiadomość: tel. kom. 695908555. Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Kwotę mleczną i jałówki cielne. Wiadomość: tel. kom. 600673280 lub tel. (55) 277 01 06. Ciągnik Ursus lub Zetor 4- lub 6-cylindrowy oraz kombajn ziemniaczany Anna. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Sprzedam Okna PCV, różne wymiary (z demontażu). Wiadomość: tel. kom. 601220617. Dwie jałówki cielne HF. Wiadomość: tel. (55) 221 11 89. Rozdrabniacz zboża (śrutownik) z częściami, tj. sitami i talerzem z nożem tnącym, silnik napędzający 7,5 KW, stan b. dobry, cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 660913378. Ciagnik rolniczy Ursus 1201 MP, r. prod. 1979, stan b. dobry, cena - 15 000 zł. Wiadomość: tel. kom. 503022851. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 t na niskich kołach; opryskiwacz zawieszany o szer. rob. 12 m; przenośnik ślimakowy (żmijka) o dł. 8,5 m; ciągnik Ursus C-385 A z przednim napędem Turbo, 105 KM; ciągnik Ursus C-4011; glebogryzarkę o szer. rob. 1,5 m; siewnik zbożowy Poznaniak; zestaw bron ciężkich 5-polowych, zawieszanych; zestaw bron średnich 5-polowych, zawieszanych; rozsiewacz nawozowy lejowy o szer. rob. 12 m, ład. 800 kg; rozsiewacz nawozów lejowy, pielnik - wielorak; 2 wentylatory do siana ø 1 m. Wiadomość: tel. kom. 668056776. Jałówki 100% limousine (8 szt.) bardzo spokojne, bezrożne, po doskonałych rodzicach (wnuki słynnego buhaja francuskiego Napoleona nr FR 8797013359) stado pod oceną PZHiPBM oraz 4 byczki w cenie od 4000 zł. Wiadomość: tel. kom. 609850331, pow. lęborski. Szuflę do materiałów sypkich na tył ciągnika C-360 (lub podobnego). Wiadomość: tel. kom. 661623122. Dmuchawę do zboża z silnikiem 7,5 KW oraz komplet kolan i rur ø 180. Wiadomość: tel. kom. 692378830. Opryskiwacz Pilmet Krukowiak Goliat, przyczepę o ład. 10 t oraz ciągnik Deutz-Fahr 80. Marek Iwaniuk, Królewo 48, tel. kom. 600027344. Ciagnik Ursus 1224, r. prod. 1995, stan b. dobry; rozrzutnik obornika tandem, ład. 6 t oraz beczkowóz na tandemie o poj. 8300 l. Wiadomość: tel. kom. 601941243. Ciągnik Zetor 16245, r. prod. 1992, cena - 44000 zł; pług Atlas; opryskiwacz Pilmet, poj. 2000 l, szer. rob. 18 m. Wiadomość: tel. kom. 602539584, Różnowo. 63 Oferty Opryskiwacz Pilmet, szer. rob. 18 m, poj. 2000 l; ciągnik rolniczy McCormick XTX – 185, rok prod. 2006, stan b. dobry; rozsiewacz nawozów Amazone dwutarczowy, szer. rob. 18 m, regulacja wysiewu hydrauliczna; rozsiewacz nawozów Amazone pneumatyczny, szer. rob. 18 m, poj. skrzyni 1000 kg, regulacja wysiewu elektroniczna. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 605118253. Dom w mieście, stan surowy, zamknięty (300 m2); działkę rekreacyjną nad jeziorem w Jaromierzu; agregat prądotwórczy dużej mocy; hale o wym. 12 x 30 x 6,5 m i 40 x 10 x 4 m (stalowe oraz blacha); maszyny rolnicze: ciągnik 914, opryskiwacz, rozrzutnik nawozów, siewnik talerzowy, brony, wały, pług; przyczepy (3 szt.); garaż samochodowy; taśmy do obrywarki fasoli; przyczepy do balotów słomy, zbiornik o poj. 4000 l. Wiadomość: tel. kom. 783043724, Kwidzyn. Gospodarstwo Ekologiczne Piotr Ostatek Rosochy 26/44, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, tel. 507580964 lub 698695291 wysyła pocztą nasiona wspaniałych roślin: dynia Gigant, owoce ogromne, 110 szt. – 15 zł; dynia Hokkaido, 110 szt. – 20 zł; dynia bezłuskowa Gleisdorf, 200 szt. – 20 zł; pomidory Taliński, 120 szt. – 7 zł; pomidory Victoria, 120 szt. – 7 zł; pomidory Mikado, 120 szt. – 7 zł; pomidory francuski Gigant, 120 szt. – 7 zł; pomidory Faworyt, 120 szt. – 7 zł; pomidory Super Marmande, 120 szt. – 7 zł; rzodkiewka Noba, 100 szt. – 5 zł. Opłata przy odbiorze przesyłki. Nasiona o sprawdzonej sile kiełkowania. Do przesyłki dołączona instrukcja uprawy. 12 t łubinu słodkiego. Cena do uzgodnienie. Wiadomość: tel. kom. 698619985. Materiał siewny kwalifikowany C1 pszenicy jarej odmiany Bombona oraz bobik i gorczycę białą. Wiadomość: gm. Cedry Wielkie, tel. kom. 500333456. Grykę i łubin słodki wąskolistny. Wiadomość: tel. kom. 604412831. Ciągnik rolniczy Ursus 1214 z turbo, r. prod. 1978, stan dobry; kombajn zbożowy Bizon Z056 z kabiną, z szarpaczem słomy, stołem do rzepaku, sitem do rzepaku, kosami bocznymi, r. prod. 1980. Wiadomość: tel. kom. 663228640 lub 721597480. Tura-2 do ciągnika C-360, ciągnik C-360, opielacz do buraków, krajzego-heblarkę, baloty sianokiszonki. Wiadomość: tel. kom. 502058584. Ciągniki John Deere 3040, 95 kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy; ciągnik John Deere 2030, 70 kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, komplet zaczepów; kombajn do buraków Neptun, stan b. dobry; kombajn do ziemniaków Anna; brony 5-polowe 16-tki składane; dmuchawę do siana z rurami i kolanami; opryskiwacz Termit o poj. 400 l, lance 10 m, w całości lub na części; rozdrabniacz Bąk, stan idealny; wał pierścieniowy 3 m; beczki do kiszenia ogórków; koła bliźniaki rozmiar 34 ze sprzęgami (pasują do 912). Wiadomość: Kwidzyn, tel. kom. 504626142. Kucyki - klaczkę źrebną i ogierki. Wiadomość: tel.(55) 231 74 15 lub tel. kom. 728154514. Agregat podorywkowy Gruber, rok prod. 2005, szer. rob. 3 m, 7 łap zabezpieczone - sprężynowo + kołkowo, talerze + wał, stan b. dobry, wszystkie podcinacze wymienione na nowe. Wiadomość: tel. (59) 832 24 30, tel. kom. 502383589. Jęczmień, owies i żyto. Wiadomość: tel. kom. 508119880. Ciągnik Ursus 1224, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 514519425. Kombajn Bizon Super, r. prod. 1983, pierwszy właściciel, agregat uprawowy czynny, szer. rob. 4 m, pług 3-skibowy, obrotowy firmy Gassner. Wiadomość: tel. kom. 794394084. Kombajn zbożowy Claas Merkator 60, cena - 27 000zł, agregat aktywny + siewnik Amazone D-7 Super, r. prod. 1998, cena - 13 000 zł, ciągnik Cristal 121, r. prod. 2003 z Turem 16, rok prod. 2005, cena - 75000 zł, kosiarkę rotacyjną, szer. rob. 1,6 m, cena - 1500 zł. Wiadomość: tel. kom. 501243092. Gospodarstwo rolne o pow. 12,5 ha, w tym 2,5 ha lasu, z budynkiem mieszkalnym, oborą i stodołą w miejscowości Niemieryczów, pow. Lipsko, woj. mazowieckie, cena - 160.000 zł. Cena do negocjacji. Wiadomość: Jarmuł Marek, tel. 668378249, gm. Nowy Dwór Gdański. Agregat uprawowy wraz z siewnikiem, szer. rob. 2,2 m; opryskiwacz Pilmet i dmuchawę do zboża. Wiadomość: tel. kom. 604138054. Poznam Pług 4-skibowy, obrotowy, kupiony w kraju, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 697068600. Sympatyczny chłopak po studiach rolniczych pozna miłą dziewczynę. Wiadomość: tel. kom. 600679814. 64 2/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 KUPON 2 A B C D E Luty 2012 F G H I J K Hasło: I-4 A-8 K-4 G-2 C-4 K-8 K-10 F-6 I-1 C-5 POZIOMO: A - 1) lekarz specjalista C - 1) tojad D - 6) mleko sterylizowane (oznaczenie) E - 1) kościół parafialny F - 5) charakteryzuje snoba G - 1) spadek na giełdzie H - 7) polski serial kryminalny I - 1) na szyi eleganta J - 6) dawniej karczma, szynk K - 1) dawna moneta PIONOWO: 1 - G) znak zodiaku 2 - A) lalka, marionetka 2 - I) bolesny cios 3 - E) graniczy z Polską 4 - A) część opryskiwacza 5 - F) herbata 6 - A) planeta Układu Słonecznego 6 - I) rzeka w Hiszpanii 7 - F) rzymska bogini urodzaju 8 - A) miasto w Turcji, Gaziantep 8 - H) prosty lub poprzeczny 9 - F) odmiana esperanta 10 - H) kolor 11 - F) jednostka ciśnienia Wśród czytelników, którzy do 20 lutego nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 1/2012 – HASŁO: „ZIMOWE SPORTY”. Nagrodę wylosowała: Anita Dosz z miejscowości Linia. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. W Y P O C Z Y N E K R Z I M F E R I E S E O W I S S A N K I L O D O W I S K O Ą A Z K S P A C E R Ż K I N A R T Y O W K S M R Ó Z G Ó R A A Z A K O P A N E C H FERIE KSIĄŻKA LODOWISKO MRÓZ NARTY RELAKS SANKI SPACER WYPOCZYNEK ZAKOPANE ZIMA Poniżej znajduje się druga część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2012 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. Laureatką „Konkursu dla wytrwałych” roku 2011 została Katarzyna Żołędowska z Czernina. KUPON 2 Luty 2012 Wśród dzieci, które do 20 lutego nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 1/2012 – HASŁO: „WITAMY NOWY ROK”. Nagrodę wylosował: Mateusz Białk z Żelistrzewa. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 65 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] ODDZIAŁY REDAKCJA: KOLEGIUM REDAKCYJNE: mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] KOREKTA: mgr Lucyna Lesińska BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - 1/2 strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej (kartka formatu A4) 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO NAKŁAD: 4 200 egz PRENUMERATA: Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: CENA 1 egz. - 2,00 zł Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Lecha 12, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
Podobne dokumenty
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Spotkanie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kwidzyńskiego
Szkolenie w Strzelnie
Szkolenie w Pruszczu Gdańskim
Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Starogardzkiego
Kolonie zimowe 2012
Ochotnic...
