Prof. Karol Starmach
Transkrypt
Prof. Karol Starmach
PTH Prof. Karol Starmach Andrzej Kownacki Profesor dr hab. Karol Starmach był jednym z najwybitniejszych przyrodników polskich XX wieku, którego badania miały zasięg nie tylko krajowy ale również światowy. Jego życie splatało się ściśle z burzliwymi dziejami Polski XX wieku. Karol Starmach urodził się 22 września 1900 roku w Mszanie Dolnej, w powiecie limanowskim, w zaborze austriackim przezwanym w ówczas Galicją, gdyż Polski nie było już od ponad 100 lat. Pochodził ze starego góralskiego rodu osiadłego w ziemi limanowskiej od wieków, o czym świadczą nazwy: Starmachów Groń (767 m n.p.m.) w Koninkach oraz Starmachowa Hala w Gorcach. Jego rodzice, ojciec Franciszek i matka Tekla z domu Strama, mieli 9-cio hektarowe gospodarstwo. Ten chłopski syn, dzięki zdolnościom i uporowi zaczyna się kształcić w Gimnazjum Klasycznym w Myślenicach. Gdy 11 listopada 1918 Polska uzyskuje niepodległość, lecz jej granice i byt państwowy są zagrożone, młody Karol porzuca naukę i jako ochotnik wstępuje do tworzącego się Wojska Polskiego. Jako prosty żołnierz bierze czynny udział w walkach o Lwów i wojnie polsko-bolszewickiej. Po podpisaniu traktatu pokojowego ze Związkiem Radzieckim w roku 1921 powraca do szkoły i w tym samym roku zdaje maturę. W latach 1921-1925 studiuje biologię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Równocześnie zapisuje się na Studium Wychowania Fizycznego (1923-1924) gdzie uzyskał dyplom uprawniający do nauczania tego przedmiotu w szkołach średnich. Po ukończeniu studiów biologicznych zostaje zatrudniony w Katedrze Botaniki na Wydziale Rolniczym UJ u prof. Kazimierza Rupperta, początkowo jako zastępca asystenta następnie młodszy i starszy asystent. Atmosfera panująca w katedrze i osobowość profesora Rupperta stwarzały sprzyjające warunki dla rozwoju młodego naukowca. To tutaj rozwinęła się pasja twórcza, naukowe zamiłowania i dociekliwość w badaniach, które cechowały Karola Starmacha przez całe jego życie. Tu również poznał Bolesławę Kawecką, przyszłą żonę. Profesor Ruppert zasugerował młodemu badaczowi zajęcie się glonami a zwłaszcza mało poznanymi wówczas sinicami. W roku 1927 Karol Starmach uzyskał stopień doktora. W Katedrze Botaniki pracował do roku 1934 jako starszy asystent. Niskie zarobki asystenta na uniwersytecie nie pozwalały na utrzymanie rodziny, dlatego był zmuszony podjąć dodatkowo pracę w gimnazjum jako profesor biologii, początkowo w VIII Gimnazjum im. Witkowskiego a następnie III Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie.. Jeszcze jako student w roku szkolnym 1922/1923 uczył w gimnazjum w Dziśnie na Wileńszczyźnie, w ramach ogólnopolskiej akcji mającej wspomóc szkolnictwo polskie na Kresach Wschodnich. Wykładał też w Państwowym Pedagogikum oraz prowadził szkolenia z biologii dla nauczycieli szkół powszechnych w Centralnej Pracowni Przyrodniczej w Krakowie. W latach 1933-1939 był także kierownikiem Wieczorowej Szkoły Zawodowej dla Ogrodników w Krakowie. Pomimo tego, że był bardzo zaangażowany w pracy naukowej, swoje zajęcia w szkole traktował bardzo poważnie, m. in. był współautorem podręcznika dla szkół średnich „Biologia dla klasy I Liceum Ogólnokształcącego”, który był uważany za jeden z najlepszych podręczników szkolnych przed II Wojną Światową. W roku 1935 zostaje mianowany adiunktem w Katedrze i Zakładzie Ichtiobiologii i Rybactwa na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowanej przez prof. Teodora Spiczakowa, wybitnego rosyjskiego zoologa i ichtiologa, który uciekł z bolszewickiej Rosji. Pod jego kierunkiem Karol Starmach rozwija kolejne zainteresowania strona 1 / 6 PTH Prof. Karol Starmach Andrzej Kownacki hydrobiologią i ichtiologią, które w przyszłości przyniosą mu sławę międzynarodową. Tu też rozpoczął swoje badania z zakresu biologii sanitarnej zajmując się zanieczyszczeniem wód. W tej katedrze uwidocznił się również Jego talent organizatorski. Jako zastępca prof. Spiczakowa w znacznej mierze przyczynił się do powstania Rybackiej Stacji Doświadczalnej UJ w Mydlnikach, która była ówcześnie najnowocześniejszym naukowym ośrodkiem rybacko-ichtiologicznym w Europie. 6 grudnia 1937 na podstawie pracy „Badania sestonu górnej Wisły i Białej Przemszy” uzyskał tytuł docenta hydrobiologii. Był pierwszym docentem z tej dziedziny w historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wybuch wojny, 1 września 1939, gwałtownie przerywa jego zawodową karierę. Po raz drugi w swoim życiu bezpośrednio zderza się z dramatyczną historią Polski XX wieku. 6 listopada 1939 na żądanie oficera gestapo Obersturmbannführera Müller’a rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Tadeusz Lehr-Spławiński zwołuje zebranie samodzielnych pracowników naukowych. Przybywa na nie również docent Karol Starmach. Gdy profesorowie i docenci zgromadzili się w sali nr 12 Collegium Novum kordon policji niemieckiej otoczył budynek. Po brutalnym i kłamliwym przemówieniu Müller’a zebrani zostali aresztowani i przewiezieni do więzienia przy ul. Montelupich. Tak zaczęła się „Sonderaktion Krakau”, która po raz pierwszy wyraźnie pokazała całemu światu prawdziwe oblicze hitlerowskich Niemiec. Uwięzieni profesorowie i docenci zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg koło Berlina a następnie do obozu w Dachau. Karol Starmach w obozie otrzymał numer 5261. Oprócz ciężkich warunków bytowych w obozie, które dotyczyły wszystkich aresztowanych, Starmach był kilkakrotnie ciężko pobity. Pomimo tego nigdy nie tracił godności i góralskiej hardości. Tak wspominał jeden ze współwięźniów ... apel przebiegał spokojnie, jedynie Starmach był bity bo znowu się stawiał ... Aresztowanie profesorów krakowskich wywołało oburzenie na całym świecie. Pod naciskiem opinii publicznej, a także sojusznika Niemiec - Mussoliniego, więźniowie Sonderaktion Krakau małymi grupami byli zwalniani z obozu. Prawdopodobnie do szybszego zwolnienia Karola Starmacha z obozu, 30 kwietnia 1940 roku, przyczynił się również wybitny niemiecki hydrobiolog prof. August Thienemann, z którym w sprawie zwolnienia męża korespondowała Bolesława Starmachowa. Ciężkie przeżycia obozowe nie załamały Karola Starmacha. Po zwolnieniu z obozu powraca do pracy w Zakładzie Ichtiobiologii i Rybactwa, który w odróżnieniu od pozostałych katedr Uniwersytetu Jagiellońskiego nie został rozwiązany. Zakład wraz ze Stacją w Mydlnikach wszedł w skład Państwowego Instytutu Rolniczego (Landwirtschaftliche Forschungsanstalt des Generalgouverments) w Puławach będącego pod zarządem niemieckim. Oficjalnym kierownikiem Zakładu Rybackiego (Institut für Fischerei) został profesor W. Schäperclaus, który jednak nie mieszał się do spraw Zakładu i zarządzanie nim zlecił docentowi Karolowi Starmachowi. Pomimo szalejącego terroru okupanta, w Zakładzie nadal panowała atmosfera naukowa i pod kierownictwem Starmacha prowadzono szereg interesujących prac badawczych m. in. na Wiśle i zbiorniku Rożnowskim. Była to oficjalna część Jego działalności. Po powrocie z obozu doc. Karol Starmach aktywnie włączył się do prac podziemnego Uniwersytetu Jagiellońskiego i prowadził wykłady z botaniki dla studentów Wydziału Rolniczego i studentów farmacji Wydziału Medycznego. W stacji w Mydlnikach odbywały się ćwiczenia dla studentów rybactwa i hydrobiologii i kilka osób przygotowywało tam prace dyplomowe. Wraz z prof. Teodorem Marchlewskim i doc. Anatolem Listowskim przygotował ramowy program studiów dla Wydziału Rolniczego UJ, który już po wojnie stał się podstawą utworzenia Wyższej Szkoły Rolniczej (obecnie Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja). Pracował również w podziemnym Okręgowym Biurze Oświaty i Kultury w Krakowie, gdzie był referentem do spraw szkolnictwa zawodowego, oraz w Komisji Oświatowej Stronnictwa Ludowego Roch . Po oswobodzeniu Krakowa spod okupacji hitlerowskiej w marcu 1945 docent Karol Starmach został mianowany kierownikiem Zakładu i Katedry Ichtiobiologii i Rybactwa oraz Rybackiej Stacji Doświadczalnej w Mydlnikach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z cechującą go zawsze energią przystąpił do nowych prac naukowych i organizacyjnych. Rozszerzył Rybacką Stację Doświadczalną w Mydlnikach o kolejne stawy hodowlane i z Ministerstwa Rolnictwa pozyskał dla Uniwersytetu duże gospodarstwo rybackie w Zatorze o tradycjach hodowlanych sięgających XIV wieku. Kontynuował w szerszym zakresie badania na zbiorniku Rożnowskim i zorganizował tu stację badawczą. Dla badań Wisły i Raby utworzył kolejną stację badawczą w Uściu Solnym. Jako jeden z pierwszych w Polsce, docent Starmach prowadził kompleksowe badania, angażując do nich specjalistów z różnych dziedzin: chemików, geologów, botaników, zoologów i ichtiologów. Korzystał też ze współpracy praktyków - rybaków i do celów badań ichtiologicznych wydzierżawił obwód rybacki przy ujściu Raby do Wisły. W trudnym powojennym okresie patriotyzm i temperament Karola Starmacha nie pozwoliły mu zająć się wyłącznie strona 2 / 6 PTH Prof. Karol Starmach Andrzej Kownacki działalnością naukową. Brał udział w pracach Rady Naukowej dla Ziem Odzyskanych opracowując możliwości rozwoju rybactwa śródlądowego na tych terenach. Był również radnym miasta Krakowa. Emocjonalnie związany, z racji swego pochodzenia, z ruchem ludowym w lipcu 1946 wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego gdzie aktywnie działał. Był między innymi przewodniczącym Grodzkiego Koła PSL w Krakowie. I po raz kolejny historia upomina się o niego. Jako wybitny uczony i popularny działacz PSL w Krakowskim i na Śląsku naraził się ówczesnym władzom, które rozpoczęły walkę z ludowcami Mikołajczyka. Na podstawie sfałszowanych dowodów, w procesie pokazowym “grupy krakowskiej PSL” zostaje skazany przez Rejonowy Sąd Wojskowy na 10 lat więzienia i utratę praw obywatelskich. Oskarżał osławiony w procesach politycznych prokurator płk. Zarakowski. Proces trwał od 12 sierpnia do 10 września 1947 i był szeroko relacjonowany w polskiej prasie, miedzy innymi w Dzienniku Polskim. Starmach zeznawał w ósmym dniu procesu. Tak relacjonuje Jego wystąpienie redaktor podpisujący się J. A. SZCZ. w artykule „Dusze przeliczone na dolary”, nie zdając sobie zapewne sprawy jak pochlebną opinie wystawia Starmachowi. Pisze ...W osobie oskarżonego dr Karola Starmacha, wybitnego ichtiologa i docenta UJ zapoznał się sąd z innego typu człowiekiem i uczonym niż Starmacha koledzy uniwersyteccy prof. E. Ralski i doc. K Buczek. Starmach zastosował system obrony nie prowadzący do celu, drażniący i jaskrawy; ale zastosował go konsekwentnie i stanowczo. On nic nie pamięta i nic nie wie; a funkcje prezesa osławionego koła miejskiego PSL w Krakowie pełnił dorywczo i na marginesie zajęć naukowych. Cichym, stłumionym głosem wypiera się Starmach wszelkiej winy, ale równocześnie jego przenikliwe oczy połyskują zimnym ostrym spojrzeniem. Już wiemy z kim mamy do czynienia, to człowiek pełen uporu, fanatyk, który raz nabytych poglądów nie wyrzeknie się ani nie wyprze. .. Był więziony we Wronkach i na Mokotowie w Warszawie. Nie poddał się jednak. W więzieniu zajął się przygotowywaniem do druku podręcznika „Życie ryb słodkowodnych”, który dzięki staraniom żony, pozwolono mu opracowywać. Został zwolniony w maju 1950 r. Jego zwolnienie wiązało się z interwencją najwyższych władz komunistycznych. Starmach od lat przyjaźnił się z prof. Teodorem Marchlewskim. Profesor Teodor Marchlewski był bratankiem Juliana Marchlewskiego współzałożyciela i działacza Międzynarodówki Komunistycznej w Moskwie. Jego córka należała do ścisłego grona współpracowników Stalina i była przez niego używana do kontaktów z komunistycznym rządem Polski. W czasie pobytu w Polsce odwiedzała swojego kuzyna w Krakowie. W trakcie jednej z wizyt zastała u Marchlewskich Bolesławę Starmachową. Między innymi zaczęto rozmawiać o Starmachu, jego uwięzieniu i o tym, że w więzieniu pisze podręcznik. W kilka dni po tej rozmowie funkcjonariusze UB przybyli do więzienia, zabrali Starmacha, wsadzili do samochodu i wysadzili przed domem, nic nie tłumacząc. Niestety na Uniwersytet nie mógł na razie wrócić i do roku 1952 był nadal pozbawiony praw obywatelskich i wszystkich tytułów naukowych. W roku 1956 otrzymuje tytuł profesora nadzwyczajnego, natomiast tytułu profesora zwyczajnego, pomimo ogromnego dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego, władze PRL nigdy mu nie przyznały. Dopiero w sierpniu 1989, już po śmierci Profesora, wyrok sądu został całkowicie unieważniony jako wydany na podstawie fałszywych dowodów i Starmach został w pełni zrehabilitowany. Jednak i te przejścia nie załamały Profesora. Z cechującą go energią i rozmachem rzucił się w wir pracy naukowej i organizacyjnej. W roku 1951 prof. Sakowicz powierza mu organizację krakowskiego oddziału Instytutu Rybactwa Śródlądowego, który funkcjonował do roku 1954. W latach 1951-1957 był organizatorem i kierownikiem Katedry Biologii Sanitarnej na Politechnice Śląskiej w Gliwicach. W oparciu o Politechnikę w latach 1953-1958 zorganizował interdyscyplinarny zespół do badań nowo powstającego zbiornika zaporowego w Goczałkowicach, a następnie przygotował plan wieloletnich badań zbiornika i do jego realizacji w roku 1955 utworzył Ośrodek Naukowo Badawczy (w roku 1958 placówka ta została przejęta przez Zakład Biologii Wód PAN jako Stacja Hydrobiologiczna). Była to pierwsza w Europie placówka poświęcona stałemu, wieloletniemu śledzeniu przemian hydrologicznych, hydrobiologicznych i ichtiologicznych w zbiorniku zaporowym, poprzedzonych szczegółowymi badaniami Wisły na tym odcinku przed jego powstaniem. Równocześnie Polska Akademia Umiejętności w roku 1952 zatrudniła go w Komisji Ekologiczno-Rolniczej PAU. W oparciu o tą Komisje zorganizował Zakład Ekologii Stawów, którego zadaniem było kompleksowe badanie stawów rybnych. Po likwidacji Polskiej Akademii Umiejętności w roku 1953, Zakład ten wraz z gospodarstwami karpiowymi w Ochabach, Gołyszu i Landeku jako Zakład Biologii Stawów wszedł w skład nowo utworzonej Polskiej Akademii Nauk. Wkrótce Starmach poszerzył zakres badań Zakładu na rzeki i zbiorniki zaporowe co doprowadziło do powstania Zakładu Biologii Wód PAN, którego Profesor Starmach był dyrektorem do 1965 roku. W latach 1954-1958 w Instytucie Botaniki PAN zorganizował Zakład Algologii. Będąc przewodniczącym Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich PAN (1960-1969) doprowadził do powstania Zakładu Gospodarki Górskiej PAN. Wreszcie “odwilż październikowa” i pozytywne stanowisko ówczesnego rektora UJ, prof. strona 3 / 6 PTH Prof. Karol Starmach Andrzej Kownacki Zygmunta Grodzińskiego pozwalają Starmachowi powrócić na Uniwersytet. W roku 1958 organizuje Katedrę i Zakład Hydrobiologii, której kierownikiem był do momentu przejścia na emeryturę. W okresie gdy był kierownikiem Katedry 103 studentów zrobiło u niego magisteria. Nie jest to pełny bilans ponieważ już przed wojną i w czasie okupacji kształcił i promował wielu magistrów. 17-tu jego uczniów zrobiło habilitacje i uzyskało tytuły profesorskie, 34 osoby pod jego kierunkiem zrobiło doktoraty. Profesor zdawał sobie sprawę, że badania naukowe mają dopiero wartość gdy zostaną opublikowane i mogą służyć innym, przyczyniając się do rozwoju danego kierunku badawczego. Pomimo ówczesnych trudności udało mu się utworzyć najpierw skromny “Biuletyn Zakładu Biologii Stawów PAN”, który następnie przekształcił w kwartalnik “Acta Hydrobiologica”, czasopismo o szerokim zasięgu, które drogą wymiany lub zakupów docierało do ponad 470 bibliotek ma całym świecie. Był pierwszym Redaktorem Naczelnym tego czasopisma a następnie do końca życia przewodniczącym Rady Redakcyjnej. Utworzył i był redaktorem serii wydawniczej “Flora Słodkowodna Polski” i dziewięć tomów tego wydawnictwa było jego dziełem. Prócz tego był przewodniczącym lub członkiem Rad Redakcyjnych wielu innych czasopism hydrobiologicznych i botanicznych krajowych i zagranicznych. Aktywnie działał też w wielu komisjach, komitetach i towarzystwach naukowych. Od roku 1927 był członkiem Komisji Fizjograficznej PAU, a w latach 1928-1938 jej sekretarzem. Po II Wojnie Światowej był przewodniczącym lub członkiem: Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich, Komitetu Hydrobiologicznego, Komitetu Botanicznego, Komitetu Zootechnicznego, Komisji Gospodarki Wodnej, Komisji Nauk Biologicznych, Centrum Dokumentacji Fizjograficznej w Polskiej Akademii Nauk oraz w Komitecie Naukowym przy Ministerstwie Rolnictwa przewodniczył Sekcji Ichtiologicznej. Był członkiem wielu towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych między innymi Societas Internationalis Limnologie (SIL), Internationale Arbeitsgemeinschaft für Cyanophyten-Forschung, członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego i długoletnim przewodniczącym Oddziału Krakowskiego PTH, oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Botanicznego w ramach którego powołał do życia Sekcję Fykologiczną, której był przez długie lata przewodniczącym. W obu tych towarzystwach otrzymał najwyższe wyróżnienie - Członka Honorowego. W roku 1965 w Polsce odbywał się XVI Międzynarodowy Kongres SIL. Profesor wchodził w skład Komitetu Organizacyjnego i był przewodniczącym sekcji przygotowującej publikacje kongresowe. Jemu też międzynarodowa społeczność hydrobiologiczna powierzyła przygotowanie wykładu Edgaro Baldi Memorial Lecture . Profesor Starmach pozostawił po sobie ogromny dorobek naukowy. Opublikował ponad 210 prac z dziedziny algologii, botaniki, hydrochemii, hydrobiologii, biologii sanitarnej, ichtiologii, rybactwa i zagospodarowania ziem górskich, w tym wiele podręczników i książek. Wyniki swoich badań prezentował na licznych kongresach, konferencjach i sympozjach krajowych i zagranicznych, miedzy innymi na prestiżowych Międzynarodowych Konferencjach SIL w Szwecji, Austrii, Czechosłowacji, Szwajcarii, ZSRR. Był światowej sławy znawcą sinic i złotowiciowców, dlatego też międzynarodowe wydawnictwo “Süsswasserflora von Mitteleuropa” zleciło mu przygotowanie monografii do oznaczania złotowiciowców. Mówiąc o wkładzie Profesora Starmacha w rozwój hydrobiologii i algologii, należy również wziąć pod uwagę inicjowane i kierowane przez niego badania, które wykonywali Jego uczniowie i współpracownicy, publikując rezultaty tych badań pod własnymi nazwiskami. Jednak zawarte w tych pracach podziękowania świadczą dobitnie o wielkiej roli Profesora w ich powstaniu. Jego zasługi dla rozwoju nauk przyrodniczych doceniła Polska Akademia Nauk przyznając mu najwyższe wyróżnienie naukowe. W roku 1969 Profesor Karol Starmach został Członkiem Korespondentem, a w roku 1976 Członkiem Rzeczywistym PAN. W roku 1987 Uniwersytet Wrocławski nadał mu tytuł Doktora Honoris Causa. W roku 1967 Minister Szkolnictwa Wyższego przyznał mu nagrodę I stopnia za całokształt działalności naukowej a w roku 1972 za rozwój algologii, a zwłaszcza za wydawanie “Flory Słodkowodnej Polski” otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia. Był oznaczony miedzy innymi Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Kawalerskim “Polonia Restituta”, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Oświęcimskim, Medalem Zwycięstwa i Wolności, złotą odznaką “Zasłużony dla Województwa Katowickiego”. W roku 1970 przeszedł na emeryturę, jednak nadal aktywnie pracował naukowo. Duża część Jego artykułów i publikacji książkowych ukazała się właśnie w tym okresie. Pracował do ostatnich dni swojego życia. Jego ostatnia książka „Plankton roślinny wód słodkich. Metody badania i klucze do oznaczania gatunków występujących w wodach Europy” ukazała się rok po Jego śmierci i jak pisze prof. Jadwiga Siemińska we wstępie ... Profesor Starmach napisał tę książkę na zamówienie społeczne, wielokrotnie zgłaszane przez osoby pracujące w rozmaitych dziedzinach związanych z gospodarką wodną i biologią wód. .. Nadal pełnił też szereg funkcji społecznych w różnych placówkach naukowych. m. in. był przewodniczącym Rady Naukowej Zakładu Biologii Wód PAN, członkiem wielu Rad Redakcyjnych strona 4 / 6 PTH Prof. Karol Starmach Andrzej Kownacki czasopism hydrobiologicznych i botanicznych. Czynnie działał w licznych towarzystwach naukowych krajowych i zagranicznych. Ale przede wszystkim zawsze służył pomocą i radą swoim dawnym uczniom i współpracownikom oraz osobom z innych ośrodków naukowych którzy u niego szukali wskazówek przy rozwiązywaniu swoich problemów badawczych. Zmarł 2 marca 1988 roku w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Andrzej Kownacki Wybrane prace biograficzne poświęcone Profesorowi Karolowi Starmachowi 1. Dumnicka E., Włodek J. 1989. Karol Starmach (22.IX.1900 - 2.III.1988). Wiad. Ekol. 34 (1988): 469-471. 2. Gorczyñski T. 1977. Fiftieth anniversary of scientific activity of Professor Karol Starmach. Acta Soc. Bot. Polon., 46, 3: 381-386. 3. Gumiński S. 1989. Wspomnienie o Karolu Starmachu (22.IX.1900-2.III.1988). Wiad. Bot., 33, 1: 3-6. 4. Kownacki A. 1989. Professor Karol Starmach – 22 September 1900 – 2 March 1988. Pol. Arch. Hydrobiol. 36, 2: 171-178. 5. Kownacki A. 1993. Profesor Karol Starmach twórca Krakowskiej Szkoły Hydrobiologicznej – Professor Karol Starmach founder of the Cracow School of Hydrobiology. Acta Hydrobiol. 35 Suppl.: 429-438. 6. Kownacki A., Kawecka B., 1977. Historia hydrobiologii w Polsce południowej. Wiad. Ekol., 23: 110-113. 7. Krzyżanek E. 1993. Profesor Karol Starmach inicjatorem badań zbiornika zaporowego w Goczałkowicach Professor Karol Starmach, initiator of hydrobiological studies in the Goczałkowice reservoir. Acta Hydrobiol. 35 Suppl.: 443-448. 8. Nowa encyklopedia powszechna PWN, tom 6 S-Z, 1997. Starmach Karol. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: str. 28 9. Radwańska - Paryska Z., Paryski W. H. 1995. Starmach Karol. Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Wydawnictwo Górskie, Poronin: 1138-1139. 10. Siemińska J. 1971. Karol Starmach. Nauka Polska, 1: 112-116. 11. Siemińska J. 1978. Profesor Karol Starmach (W pięćdziesięciolecie pracy naukowej) – Professor Karol Starmach (Fifty years of scientific work). Fragm. Flor. Geobot., 22, 1-2: 5-8. 12. Siemińska J. 1889. Profesor Karol Starmach (22.IX. 1900 – 2. III. 1988). Wspomnienie pośmiertelne – In memoriam. Acta Hydrobiol., 30, 1: 265-286. 13. Siemińska J. 1991. Professor Karol Starmach’s caricatures (with drawings of Karol Starmach, Barbara Kawecka and Jerzy Ziêba). Polish Bot. Stud. Guidebook Series 4: 59-72. 14. Siemiñska J. 1993. Profesor Karol Starmach, organizator i dyrektor Zak³adu Biologii Wód Polskiej Akademii Nauk - Professor Karol Starmach , organizer and director of the Institute of Freshwater Biology of the Polish Academy of Sciences. Acta Hydrobiol. 35 Suppl.: 417-427. 15. Siemińska J. 1996. Karol Starmach (1900-1988). W: Garbary D. J., Wynne M. J. (red.). Prominent phycologists of the 20th century. Hantsport, Nova Scotia. Lancelot Press Limited: 195-199. 16. Siemińska J. 2007. Badania fykologiczne – Phycological research. W: Zemanek A., Zemanek B. (red.). Naukowe szkoły botaniczne w Krakowie – tradycje i nowe zadania. Kraków, Ogród Botaniczny – Instytut Botaniki UJ: 253-274. 17. Siemińska J., Wołowski K. 1989. Chosen scientific publications of Professor Karol Starmach. Pol. Arch. Hydrobiol. 36, 2: 179-194. 18. Sowa R. 1990. Professor Karol Starmach, 22 September 1900 – 2 March 1988. Acta Hydrobiol. 31 (1989), ˝ : 3-11. 19. Sroka S. T. 2004. Starmach Karol. Polski Słownik Biograficzny (Straczewski Marian – Starzyński Bolesław). Pol. Acad. Nauk., Pol. Acad. Umiejętności, Warszawa – Kraków: 323 – 326 (obszerna literatura). 20. Szumiec J. 1993. Profesor Karol Starmach, inicjator i organizator Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN w Gołyszu - Professor Karol Starmach, initiator of the Gołysz Institute of Ichtiobiology and Aquaculture of the Polish Academy of Sciences. Acta Hydrobiol. 35 Suppl.: 439-442. strona 5 / 6 PTH Prof. Karol Starmach Andrzej Kownacki 21. Śródka A. 1993. Starmach Karol. Biogramy Uczonych Polskich. Suplement. Ośrodek Informacji Naukowej PAN, Warszawa: 176-178. 22. Who is Who in Science in Europe. Starmach Karol. London 1972, IV. 23. Włodek J. 1993. Profesor Karol Starmach w latach okupacji hitlerowskiej, “Sonderaktion Krakau”, konspiracyjny Uniwersytet Jagielloñski – Professor Karol Starmach in the years of Nazi Occupation, “Sonderaktion Krakau” and clandestine Jagiellonian University. Acta Hydrobiol. 35 Suppl.: 405-416. 24. Wo³owski K. 2000. Wspomnienie o Profesorze Karolu Starmachu w 100 rocznicę urodzin (1900-1988). Wiad. Bot., 44, ľ: 44-47. 25. Zaręba M., Zaręba A. (red.) 1975. Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939-1945. Wydawnictwo Literackie, Kraków; 652 str. 26. Zakład Biologii Wód PAN w Krakowie, Komisja Biologiczna PAN, Oddział w Krakowie 1966. Od Wydawnictwa – Editorial; Wybór publikacji naukowych prof. dr K. Starmacha – Chosen scientific publications of professor K. Starmach. Acta Hydrobiol. 8 Suppl.: 1-11 (zeszyt ze zbiorem prac dedykowanych prof. Starmachowi z okazji 40-lecia Jego pracy naukowej poprzedzonych życiorysem Profesora) strona 6 / 6