Aktywność społeczności wiejskich
Transkrypt
Aktywność społeczności wiejskich
Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 1 Aktywność społeczności wiejskich Lokalne inicjatywy organizacji pozarządowych Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 2 Ryszard Kamiński Activity in Rural Communities Local initiatives of non-governmental organisations Institute of Rural and Agricultural Development Polish Academy of Sciences Warsaw 2008 Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 3 Ryszard Kamiński Aktywność społeczności wiejskich Lokalne inicjatywy organizacji pozarządowych Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2008 Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 5 Spis treści Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1. Lokalna aktywność społeczna mieszkańców wsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.1. Społeczeństwo obywatelskie a polska wieś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 1.2. Dobre i złe doświadczenia współpracy gospodarczej rolników . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1.3. Grupy producenckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 1.4. Tradycyjne organizacje wiejskie dzisiaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 1.4.1. Kółka rolnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 1.4.2. Koła gospodyń wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 1.4.3. Ochotnicze straże pożarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2. Organizacje pozarządowe na wsi w badaniach Stowarzyszenia Klon/Jawor . . . . . . . . . 41 2.1. Liczebność organizacji pozarządowych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.2. Wiek organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.3. Zróżnicowanie terytorialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.4. Pola działań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.5. Formy działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 2.6. Ludzie w organizacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 2.7. Zatrudnienie w organizacjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 2.8. Praca społeczna i wolontariat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 2.9. Finanse w organizacjach pozarządowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 3. Polski parlament wiejski: doroczne spotkania w Marózie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 3.1. Wiejska elita pozarządowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 3.1.1. Zróżnicowanie terytorialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 3.1.2. Pola działań organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.1.3. Sylwetka lidera wiejskiej organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 4. Kapitał społeczny współczesnej wsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 4.1. Wieś tradycyjna: zamknięta, ale wewnętrznie silna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 4.2. Zmiany w społecznościach wiejskich jako źródło nowych form kapitału społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 4.3. Istota kapitału społecznego: zaufanie i sieci powiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 4.4. Gotowość do współdziałania i poczucie wpływu na rzeczywistość społeczną . . . . . 94 5 Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 6 Spis treści 4.5. Wrażliwość oraz gotowość do pomocy innym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 4.6. Doświadczenie w pracy społecznej na rzecz swojej lokalnej społeczności . . . . . . . 97 4.7. Przynależność i działalność w organizacjach społecznych i samorządowych . . . . . 99 5. Nowe inicjatywy w społecznościach wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.1. Programy odnowy wsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.1.1. Przykład sołectwa Kwieciszewo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 5.2. Lokalne grupy działania w Programie LEADER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 5.3. Program Mała Szkoła Ośrodkiem Rozwoju Wsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 5.4. Przykłady stowarzyszeń wiejskich, aktywizujących lokalne społeczności . . . . . . . . 114 5.4.1. Anieliny i Łodzia – chcemy drogi… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 5.4.2. Stowarzyszenie Z Edukacją w Przyszłość z Korzecznika . . . . . . . . . . . . . . 116 5.4.3. Odnowa wsi w powiecie nakielskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 6. Krajowe i europejskie ruchy wiejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Aneksy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Kwestionariusz ankiety dla uczestników V i VI Ogólnopolskich Spotkań Organizacji Wiejskich w Marózie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 7 CONTENTS Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1. Local activity of rural people . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.1. Civil society and rural Poland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 1.2. Good and bad experience with economic cooperation among farmers . . . . . . . . . .24 1.3. Producer groups . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 1.4. Traditional rural organisations today . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 1.4.1. Farmers’ associations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 1.4.2. Farmer’s wives’ associations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 1.4.3. Volunteer fire brigades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2. Non-governmental organisations in rural areas: Research findings of the Klon/Jawor Association . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.1. Number of NGOs in Poland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 2.2. Age of NGOs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.3. Geographical differences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.4. Areas of activity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 2.5. Forms of activity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 2.6. People in NGOs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 2.7. Employment in NGOs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 2.8. Community service and volunteer work . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 2.9. Finances in NGOs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 3. Polish rural parliament: Annual meetings in Maróz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Rural non-governmental elite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1. Geographical differences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2. Areas of NGO activity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.3. Profile of the leader of a rural organisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Rural social capital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 4.1. Traditional village – self-contained but internally strong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 4.2. Changes within rural communities as a source of new forms of social capital . . . . 85 4.3. Essence of social capital: trust and social networks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 4.4. Readiness to work together and a sense of influence on social reality . . . . . . . . . . 94 7 Kaminski_Aktywnosc.qxd 2011-10-31 08:46 Page 8 Contents 4.5. Sensitivity and readiness to help others . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 4.6. Experience in volunteer service for one’s local community . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 4.7. Membership and activity in social and self-government organisations . . . . . . . . . . 99 5. New initiatives in rural communities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.1. Rural renewal programmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.1.1. Case study of Kwieciszewo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 5.2. Local Action Groups in the LEADER Programme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 5.3. Small school as a centre of rural development . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 5.4. Examples of rural associations stimulating local activity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 5.4.1. Anieliny and Łodzia: We want a road . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 5.4.2. With Education into the Future Association in Korzecznik . . . . . . . . . . . . 116 5.4.3. Rural Renewal in Nakło county . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 6. Polish and European rural movements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Conclusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Appendices . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Survey questionnaire for participants in the 5th and 6th All-Poland Meetings of Rural Organisations in Maróz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 List of Figures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 List of Tables . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 References . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147