Od kilku ju¿ lat podejmowane s¹ próby nowelizacji prawa

Od kilku ju¿ lat podejmowanes¹ próby nowelizacji prawa
autorskiego,prawa, które nie odzwierciedla realnej sytuacji,
w wielu miejscach bêd¹c wadliwym i niezgodnymz prawem
unijnym. Nieprecyzyjne terminy i definicje nie nad¹¿aj¹ za
wci¹¿ zmieniaj¹cym siê œwiatemmediów,w którym postêpuj¹ca cyfryzacja daje nowe mo¿liwoœci,stwarza nowe kana³y
dystrybucyjne, nowe formaty i otwiera kolejne pola emisji.
Nowa sytuacja wymaga uregulowania prawa autorskiego,
tak by w pe³ni mog³o ono spe³niaæswoje zadanie, chroni¹c
prawa autorów, a nie jedynie byæ martwymi przepisami,
wprowadzaj¹cymi zamêt i chaos. Senacka Komisja Gospodarki Narodowej, organizuj¹c 8 kwietnia br. konferencjê:
"Jak stworzyæ prawo autorskie na miarê XXI wieku
- pierw-
sze kroki", otworzy³a drzwi zbiorowej dyskusji, której celem
jest ustalenie rozwi¹zañ maj¹cych siê znale¿æw nowej ustawie reguluj¹cej prawo autorskie. W konferencji wziêli udzia³
eksperci w dziedzinie prawa autorskiego, przedstawiciele
instytucji centralnych, jak równie¿ osoby reprezentuj¹ce
nadawców, operatorów sieci kablowych oraz organizacje
zbiorowego zarz¹dzania.
kimi dysponuje operator w kwestii nadawania i reemisji. Wêgrzyñski wymieni³ piêæpostulatów, które powinny zostaæwziête pod uwagê, aby nowelizacja ustawy mia³a sens. W³aœciwaimplementacja prawa wspólnotowego na polu reemisji kablowej zosta³awymieniona jako pierwszy z postulatów. "Nale¿y zapewniæmo¿liwoœæ
przeniesienia praw na nadawcê tak,
aby to z nim mo¿na by³o zawrzeæumowê reemisji" - mówi³ Wêgrzyñski.
Zniesienie licencji ustawowej, która umo¿liwia³aoperatorowi kablowemu
swobodne przejmowanie programów, oraz mimo wytycznych ustawodawcy europejskiego, niewprowadzenie do ustawy o prawie autorskim ¿adnych instrumentów prawnych, które mia³y w sposób harmonijny pozwoliæ
na przejœciedo nowej sytuacji, postawi³y operatora w doœæpatowej sytuacji. "Wprowadzenietakiego prawa w praktyce u³atwi³obyracjonalne u³o¿enie stosunków pomiêdzy nadawcami, reemitentami i organizacjami
zbiorowegozarz¹dzania"- konkludowa³
TomaszWêgrzyñski.
Kolejn¹bol¹czk¹ dla operatorów kablowych jest nieskonkretyzowany zakres wp³ywów ró¿nych organizacji zbiorowego zarz¹dzania. Model, w którym jasno
okreœlonaby³aby rola organizacji dominuj¹cej na danym polu eksploatacji, da³by pewnoœæ
nabycia wszystkich praw do danego utworu. Ponadto
Tomasz Wêgrzyñski podkreœli³,tak jak mecenasi Kuch i Bia³oszewski,¿e
zmodernizowany system op³at za prawa autorskie musi odwzorowywaæ
faktycznie odbywaj¹cy siê obrót gospodarczy. "Oczekujemyjasnych przepisów i procedur umo¿liwiaj¹cych okreœlenie³¹cznej wysokoœcistawek,
czyli ceny praw na danym polu eksploatacji. A nawet wiêcej - ³¹czna suma op³at powinna dotyczyæpól w sposób nierozerwalnieze sob¹ zwi¹zanych. Takimi polami na rynku polskim s¹ nadanie i reemisja" - mówi³ Tomasz Wêgrzyñski. Kolejnym postulatem operatorów jest koniecznoœæ
oparcia relacji uprawniony - u¿ytkownik na umowie cywilnoprawnej, a nie
na decyzji administracyjnej. "Sposób wykorzystania utworu jako czêœcirelacji gospodarczych stron jest przedmiotem umowy cywilnej i musi podlegaænegocjacji" - podkreœla³wiceprezes Zarz¹du Polskiej Izby Komunika-
Uniwersytetu Œl¹skiego Wojciech Kowalski rozpocz¹³
przedstawiaj¹c pokrótce, czym dysponujemy, czyli
co wynika z obowi¹zuj¹cego w Polsce prawa autorskiego. Wskaza³ on na nieœcis³oœci
obowi¹zuj¹cych definicji i wynikaj¹ce z tego niejasnoœciinterpretacji. Czym jest utwór audiowizualny,czy rejestracja
mo¿e mieæmiano utworu lub czy zarz¹dzanie i ochrona prawami przez organizacje zbiorowego zarz¹dzania oznaczaj¹ równie¿ przeniesienie praw
- to tylko niektóre kwestie budz¹ce sprzeczne interpretacje. "Obecnie istniej¹cy system zbiorowego zarz¹dzania prawem autorskim stworzony zostal w warunkach bardzo odbiegaj¹cych od dzisiejszych. Podstawowe pojêcia prawa autorskiego takie jak publiczne odtworzenie, publiczne udostêpnienie czy zwielokrotnianie maj¹ dziœca³kiem inny zakres znaczeniowy" - podkreœli³prof. Wojciech Kowalski. Po nakreœleniuobecnej sytuacji,
Karol Kuch z Kancelarii Prawnej Grynhoff Wo¿ny Maliñski, oraz Jacek
Bia³obrzeski z Kancelarii Radcy Prawnego przedstawili gospodarczy
i prawny aspekt prawa autorskiego. Wskazali, ¿e rynek audiowizualny nie
jest oderwanym bytem i jako taki kszta³towanybyæpowinien wed³ug praw
rynku, czyli ekonomii. Nowa ustawa o prawie autorskim powinna wiêc w jasny sposób uwzglêdniaæten aspekt.
Kolejny punkt spotkania zosta³ poœwiêconydyskusji o tym, co powinno
siê znale¿æw nowej ustawie. W tej czêœcizabrali g³os bezpoœredniu¿ytkownicy praw autorskich. Re¿yserJacek Bromski, prezes Zarz¹du Stowarzyszenia Filmowców Polskich, apelowa³ w imieniu twórców dzie³a audiowizualnego o dok³adne przeanalizowanieartyku³u 70 obecnej ustawy, tak
by sta³ siê on w pe³ni odzwierciedleniem obecnej sytuacji rynku. Edward
Pallasz, prezes Zarz¹du Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, zauwa¿y³, ¿e
o prawie autorskim mówi siê jedynie w kontekœcieekonomii, zapominaj¹c
o aspekcie kulturalnym. Podkreœli³,¿e autor widziany podmiotowo powinien byæ punktem wyjœciaznowelizowanej ustawy. Zaapelowa³ równie¿
o rozwagê i brak poœpiechuw podejmowaniu decyzji ustawodawczych.
Tomasz Wêgrzyñski, wiceprezes Zarz¹du Polskiej Izby Komunikacji
Elektronicznej, zaprezentowa³g³os operatorów. Obecna, nieuregulowana
forma ustawy o prawie autorskim wprowadza zamêt w mo¿liwoœciach,ja-
cji Elektronicznej. Ostatnim postulatem by³a neutralnoœæ
technologiczna.
Wêgrzyñski wyt³umaczy³ideê tego postulatu na przyk³adziereemisji. "Reemisja polega na przejmowaniu sygna³u telewizyjnego i w czasie rzeczywistym, integralnie i bez zmian przekazaniugo dalej, do abonenta. W œwietle prawa autorskiego niezale¿nieod technologii, jak¹ ta reemisja zostanie
wykonana: czy to drog¹ satelitarn¹, czy kablow¹, czy rozsiewc¹ - naziemnie, powinna byæ postrzegana jednorodnie, podlegaj¹c takim samym
stawkom tantiem". Podsumowuj¹c, Wêgrzyñski stwierdzi³,¿e oczekiwania
polskich operatorów w stosunku do legislatora s¹ niezmienneod kilku lat.
"Chcemy jasnych i precyzyjnych odpowiedzi na cztery krótkie pytania: komu?, za co?, ile? i w jaki sposób? mamy p³aciæza prawa autorskie".
W dalszej czêœcispotkania Józef Birka, cz³onek Rady Nadzorczej TV
Polsat SA, zaprezentowa³stanowisko nadawców, których g³ówn¹ bol¹czk¹ jest regulacja artyku³u 70 oraz jak i dla innych, unormowanie przepisów
dotycz¹cych zbiorowych organizacji zarz¹dzania. Profesordr hab. Marian
Kêpiñski z UniwersytetuAdama Mickiewicza w Poznaniu równie¿ przy³¹czy³ siê do stanowiska,¿e obecna forma organizacji zbiorowego zarz¹dzania wymaga regulacji. Forma: stowarzyszenia czy inna?, kto ma sprawowaænadzór?, sposób kontroli? - to tylko nieliczne kwestie do rozstrzygniêcia. Z kolei mecenas Adam Jucewicz z Kancelarii Radców Prawnych Kêpiñski, Jucewicz, Spó³ka Partnerska,w swym krótkim wyst¹pieniu podkreœli³,¿e znowelizowana ustawa powinna przede wszystkim byæ zgodna
z konstytucj¹, co wcale nie jest tak¹ oczywistoœci¹,jak mog³oby siê wydawaæ.
Przedstawione przez prelegentów problemy, z jakimi siê zmagaj¹
w kontekœcieprawa autorskiego, w wielu kwestiach siê pokrywa³y.Z propozycjami rozwi¹zañ, które by³yby korzystne dla wszystkich stron, mo¿e
byæju¿ znacznie gorzej. Jak powiedzia³w podsumowuj¹cej czêœcidr Marek Bukowski z UniwersytetuJagielloñskiego: "Znowelizowaneprawo autorskie musi byækompromisem, kompromisem miêdzy organem uprawnionym a ogó³em spo³eczeñstwa.Rol¹ ustawodawcy jest wskazanie granic tego kompromisu". Czy jednak uda siê stworzyætaki kompromis, który nie bêdzie jedynie u³omnym narzêdziem? Debata,jaka mia³a miejsce w
ramach tej konferencji, pokaza³ajedynie ogrom problemów, z jakimi nale¿y siê zmierzyæ.Ale, jak zosta³oto okreœlonew samym jej tytule, to dopiero pierwsze kroki.
ALEKSANDRA
ZARÊBA