MSZ - Collegium Medicum
Transkrypt
MSZ - Collegium Medicum
E FAC U LT A A ATIS JAGI EL SIT ER GI I M ED I C I U N IV .M EDICAE C SM OL A .D LE I CA TE N LO T DA CC N U CLXI V F Małgorzata Schlegel-Zawadzka Zakład śywienia Człowieka Instytut Zdrowia Publicznego Wydział Ochrony Zdrowia Collegium Medicum UJ Ul. Grzegórzecka 20, 31-531 Kraków, tel 012-431-26-97 Od małego Conieco do syndromu nocnego jedzenia MSZ Gula plures, quam gladus peremit – śarłoczność zgubiła więcej ludzi niŜ miecz. MSZ MSZ MSZ MSZ Alan Alexander Milne (1882 - 1956) Ernest H. Shepard (1879 - 1976) MSZ MSZ Pora na Przekąskę - Ja zwykle o tej porze dostaję jakieś małe Conieco i spojrzał tęsknie w stronę szafki stojącej w kącie bawialni Sowy – po prostu łyk słodkiej śmietanki czy czegoś tam innego i odrobinkę miodu... MSZ Dojadanie (snacking) –okazyjne spoŜywanie produktów lub zestawów produktów między zwyczajowymi posiłkami, przewaŜnie w niewielkich ilościach. Dotyczy to w szczególności Ŝywności wysoko przetworzonej (np. cukierki, czipsy i in.). Gertig H., Gawęcki J. 2001 MSZ Pojadanie (snack) – najprostsze produkty pod względem złoŜoności (np. jabłko, baton, lody, ciastko, czipsy – spoŜywane razem z napojem lub bez) oraz napoje spoŜywane pojedynczo takie jak sok, napoje słodzone lub mleczne. Posiłek – Ŝywność o pewnej strukturze spoŜywana zarówno na zimno (jak np. kanapka, sałatka) jak i na gorąco spoŜywana w formie wyraźnie złoŜonych posiłków składających się z kilku produktów (np. mięso i warzywa z ziemniakami lub pierogi, makaron z sosem, zupa itp.). Epizody związane z Ŝywieniem – to wszystkie fakty, wydarzenia jedzenia lub picia (pojadania + posiłki) związane ze spoŜywaniem Ŝywności w czasie całej doby. Charzewska i wsp. 2003 MSZ Populacja warszawska Rok badania Chłopcy Kobiety Dziewc. 11-15 lat 11-15 lat 50 lat N=64 N=594 N=543 Kobiety Kobiety 60 lat 75 lat N=130 N=59 MęŜczyź. 75 lat N=43 19992000 2001 1997 19992000 1998 1997 Średnia liczba posiłków na osobę/dzień 4,05 3,97 3,56 3,72 3,53 3,58 Średnia liczba pojadań na osobę/dzień na całą populację 0,64 0,61 1,13 0,83 0,76 0,81 Średnia pojadań na osobę/dzień na osobę pojadająca 1,24 1,21 1,60 1,44 1,25 2,33 Średnia epizodów jedzenia na osobę/dzień 4,68 4,59 4,69 4,55 4,29 4,40 Charzewska i wsp. 2003 MSZ Populacja warszawska – procent osób, które pojadały w zaleŜności od liczby posiłków głównych Liczba posiłków Procent 1-2 59 3 58 4 48 5 52 Charzewska i wsp. 2003 MSZ Korzyści z częstego spoŜywania posiłków o mniejszej objętości 1. Korzystne efekty metaboliczne Większa liczba posiłków zmniejsza poposiłkową reakcję metabolizmu lipidów i wydzielania insuliny. 2. Osoby spoŜywające więcej niŜ 4 posiłki dziennie charakteryzowały się istotnie niŜszymi stęŜeniami cholesterolu w porównaniu do spoŜywających 1-2 posiłków. 3. Poziom cholesterolu LDL ulegał zmniejszeniu wraz ze wzrostem częstości spoŜywanych posiłków. 4. Większa częstość spoŜywanych posiłków zmniejsza sekrecję insuliny, co ma wpływ na długotrwałą tolerancję glukozy. 5. Dochodzi do stabilizacji masy ciała i jej obniŜenia (badania z lat 70.) Charzewska i wsp. 2003 MSZ Wsłuchaj się w swoje Ciało Nie uszedł jeszcze i pół drogi, gdy nagle ogarnęło go dziwne uczucie. Zaczęło się od czubka nosa... Było mu tak, jakby coś wewnątrz niego mówiło: „No, a teraz, Puchatku, JuŜ czas na jakieś małe Conieco”... MSZ Nasz mózg posiada silne mechanizmy głodu i nagrody, które zapewniają optymalne spoŜycie dla właściwego Ŝywienia. Ten mechanizm jest szczególnie silny w przypadku niemowląt i dzieci, których duŜa wielkość mózgu w stosunku do masy ciała wymaga odpowiedniego zabezpieczenia energetycznego i w składniki odŜywcze. Aktualnie, doradza się mamom, aby karmiły piersią swoje pociechy tak często jak one chcą, czyli nieraz do 15 razy w ciągu dnia. W tym samym czasie zaobserwowano gwałtowny rozwój otyłości u dzieci. Jako jedną z przyczyn zaczęto upatrywać zbyt częste spoŜycie przekąsek. Po połączeniu tych dwóch faktów szwedzcy uczeni postawili hipotezę, Ŝe takie nieuporządkowane karmienie piersią, czyli ile razy niemowlę chce, rozwija zwyczaj częstego dojadania w ciągu dnia w dzieciństwie, a ten zwyczaj staje u się podłoŜem rozwoju dziecięcej otyłości. Navia i wsp. 2003 MSZ Badania prowadzone w Zakładzie śywienia Człowieka Wydziału Ochrony Zdrowia CM UJ, wskazują Ŝe częstość dojadania takich produktów jak chrupki i jogurty jest zaleŜna od tego, czy dziecko uczęszcza do przedszkola czy nie. Te ostatnie częściej je dojadają, natomiast słodycze, słodkie bułki, czipsy równie często podawane są wszystkim dzieciom pomiędzy 3 a 6 rokiem Ŝycia. Miejsce zamieszkania dziecka w tym przypadku nie odgrywa roli. Piórecka i wsp. 2005 MSZ Amerykanie, których próbujemy naśladować nie mają juŜ tych legislacyjnych problemów. Kongres USA zatwierdził w 2004 r. prawo wymagające od wszystkich rejonów szkolnych (w naszym przypadku to byłyby kuratoria) zastosowania „Polityki Zdrowotnej”, zawierającej dodatkowe zalecenia Ŝywieniowe w zakresie Ŝywności i napojów sprzedawanych w szkołach, a nie tylko drugich śniadań, co do których decyzję podjęto wcześniej. Oczywiście, nie wszystko jest tak jak być powinno, co stwierdzają autorzy, ale istnieje instrument prawny, uzupełniający wcześniejszą politykę zdrowotną zwalczania otyłości wśród młodych Amerykanów. . Greves H.M., Rivara F.P.: Report card on school snacks food policies among the United States’ largest school districts in 2004-2005: Room for improvement. Intern. J. Behav. Nutr. Phys. Activ. 3:1, 2006 (http://ijbnpa.org/content/3/1/1 ) MSZ Studenci w USA, którzy uczą się w kampusach: 1) Z „open campus policies” – znacznie częściej jedzą lunche w restauracjach typu „fast food” w porównaniu do tych uczelni, które mają określoną politykę (0,7 vs. 0,2 dni/tydzień); 2) Liczba i częstość zakupywanych przekąsek i słodkich napojów gazowanych zakupywanych z automatów sprzedających je związana jest z: a) liczbą automatów na terenie kampusu (p<0,001); b) polityką uczelni dotyczącą asortymentu sprzedaŜy. Tam gdzie ograniczenia 0,5+1,1 dni/tydzień vs 0,9+1,3 dni/tydzień Automaty zamykane w porze obiadu – zakup napoi 1,4+1,6 dni/tydzień vs 1,9+1,8 dni/tydzień Neumark-Sztainer i wsp. 2005 MSZ Utrwalone nieprawidłowe nawyki Ŝywieniowe są jedną z wielu przyczyn mających wpływ na powstania choroby niedokrwiennej serca. Badania potwierdziły, Ŝe osoby zdrowe nie zwracają uwagi na swoje zwyczaje Ŝywieniowe i dojadają istotnie częściej niŜ te osoby, u których zdiagnozowano choroby układu krąŜenia. Piórecka i wsp. 2003 MSZ Dojadanie nocą, które uwaŜa się za jeden z czynników przyczyniających się do nadwagi i otyłości zostało opisane prawie 50 lat temu w 1955 r. przez autorów amerykańskich i określone jako „night eating syndrome”, czyli zespół nocnego jedzenia (ZNJ). OdróŜniono go od „night snacking” czyli nocnego dojadania, jako czynności epizodycznej nie mającej istotnych konsekwencji zdrowotnych. Wal i wsp. 2005 MSZ Kryteria diagnostyczne ZNJ są dalej dyskutowane, gdyŜ brak jest ujednoliconych metod badawczych niezbędnych w prawidłowej klasyfikacji chorych. Jednak wielu autorów jest zgodnych, Ŝe naleŜy do nich: a) jedzenie więcej niŜ 50% kalorii z całodziennej racji pokarmowej po godzinie 18.00 lub 19.00 (róŜni autorzy), tzw wieczorna Ŝarłoczność; b) brak apetytu porannego, czyli tzw. poranna anoreksja; c) problemy ze spaniem – bezsenność; d) emocjonalny stres. Wskazuje się na wiele podobieństw z „binge eating dosrder”, w Polsce określanym, jako jedzeniem kompulsacyjnym, napadowym. Problem ZNJ w USA dotyczy według róŜnych autorów od 8,9% do 27,0% pacjentów z róŜnym stopniem nadwagi i otyłości. Wal i wsp. 2005 MSZ Jedzenie gotowych przetworów zboŜowych w formie przekąsek po wieczornym posiłku moŜe zmniejszyć spoŜycie energii u nocnych pojadaczy i wspomóc utratę masy ciała u podatnych osób. Waller i wsp. 2004 MSZ MSZ