ŻYCIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZE PO

ŻYCIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZE PO UTRACIE PRAW MIEJSKICH
(DO 1918 ROKU)
W związku z utratą praw miejskich Secemin został pozbawiony etatu burmistrza, skasowano
miejski urząd i przekształcono osadę w oddzielną gminę należącą do powiatu włoszczowskiego.
Zlikwidowano równocześnie takie opłaty, jak : targowe, brukowe, rogatkowe, kopytkowe itp.
Reforma miejska z 1869 przyjęta została z wielką niechęcią przez mieszkańców Secemina. Mimo iż
na mocy ukazu carskiego z 1869 roku zostali zepchnięci do kategorii ludności wiejskiej, to jednak
pielęgnowali tradycje i zwyczaje mając na celu utrzymanie i zachowanie posiadanej pozycji i
statusu społecznego. Wciąż zadziwiająco panował i panuje w Seceminie styl życia, zwyczaje i
mentalność wywodząca się z odległej przeszłości. Reforma miejska uderzyła w poczucie godności
mieszczan. Wbrew nakazom prawnym określano osadę mianem „miasteczko”, ludność zaś
tytułowała siebie „mieszczanami” lub „obywatelami miejskimi'”. Okazywano to przede wszystkim
we wzajemnych kontaktach z ludnością wiejską, traktowaną prawie zawsze nieżyczliwie i z góry,
określając jako „wsioki”. Wśród ludności miejskiej w dalszym ciągu funkcjonowało poczucie
wyższości wobec wsi i chłopstwa. Zjawisko to w pewnym stopniu aktualne jest po dzień dzisiejszy.
W dobie zaś społecznej i gospodarczej degradacji osiedla, „mieszczanie” nazywani byli pogardliwie
„gulonami”. Nazwy tej używała zwłaszcza ludność okolicznych wiosek. „Gulon” - pisano, miał
zawsze kawałek ziemi i własny dom z gospodarstwem bezwzględnie w obrębie miasta. Rodziny
secemińskie rozrastały się, dzieliły swoją miejską posiadłość na mikroskopijne działki, lepili,
dolepiali ciasne, niewygodne klitki do starego domu, gnieździli się w sposób niesamowity, ale nikt
nie opuścił „miasta”. Wyniesienie się poza miasto, byłoby równoznaczne ze zdeklasowaniem się,
zejściem do poziomu o ileż niżej stojącego chłopa (chama). Więc mieszczanie uważali siebie za
„lepszą” część mieszkańców, których prestiż wspierała siła antenatów (przodków, protoplasty rodu)
i genealogii (rodowodu). Posiadanie ziemi nie przynosiło im ujmy, dodawało nawet zalet, gdyż
stawiało w rzędzie większych posesjonatów (obszarnik, ziemianin). Mieszczanie trudniący się
uprawą ziemi stosowali własny system i nomenklaturę podziałów. Dzielono więc ziemie zawsze
wzdłuż, co prowadziło do sytuacji, w której działka szerokości kilkunastu łokci (dawna jednostka
długości odpowiadająca w przybliżeniu długości części ręki, zwykle wynosiła od około 0,47 m –
0,78 m) ciągnęła się na przestrzeni kilku tysięcy. Powierzchnię takiego skrawka obliczano stosując
dawne miary : kwarty (czwarta część łanu), połówki (połowa pół kwarty) i kozy (połowa połówek),
czyli tzw. stajania. Podział na kwarty i ich części dotyczył wyłącznie gruntów ornych. Łąki
mierzono bowiem na morgi, a uprawne zagrody na zagony. Ówcześni małorolni „mieszczanie”
Secemina – podobnie jak i innych byłych miasteczek – chwytali się różnych prac, by tylko
zwiększyć dochody uzyskiwane z uprawy ziemi, lecz nie wystarczające na utrzymanie rodziny.
Podstawą więc ubocznych źródeł dochodu było prowadzenie sezonowych prac lub dorywczo
handlu i rzemiosła. Przedmiotem handlu były główne produkty rolnicze, a więc trzoda chlewna,
bydło, nabiał, zboże. Późną jesienią i zimą małorolny „mieszczanin” stawał się szewcem lub cieślą,
w czasie prac polowych rolnikiem. W sezonie dorabiał trudniąc się murarką. Wszystko to odbywało
się oczywiście w miniaturowych rozmiarach i uzależnione było od panującej koniunktury czyli
sprzyjających okoliczności i ekonomicznego ogólnego stanu ówczesnej gospodarki oraz od
zapotrzebowania.
„Miasteczko” Secemin zdominowane było przez grupę społeczno – zawodową „mieszczan” rolników, stąd było najbardziej narażone na procesy ubożenia i degradacji. Rolnicze funkcje
„miasteczka” określała także liczba i wielkość zagród (gospodarstw) rolnych. W 1873 roku zagrody
„mieszczan” - rolników pod względem powierzchni i ich liczby przedstawiały się następująco :
• 0 – 3 morgi – posiadało 58 zagród
• 3- 15 mórg posiadało 145 zagród
• powyżej 15 mórg posiadało – 19 zagród
1
Razem wówczas w Seceminie było 222 zagrody, czyli gospodarstwa. W roku 1899 liczba zagród
zwiększyła się i wynosiła 235. Natomiast ziemia należąca do osady w 1899 roku wynosiła 886
(powierzchnia była podawana w dziesięcinach).
Jedna dziesięcina = 10 925 m2 = 1,0925 ha
Secemin więc w powyższym okresie należał do tych miejscowości, w którym przeważały
większe gospodarstwa rolne o powierzchni 3 – 15 i więcej mórg. W tym przypadku nie ulega
wątpliwości, że zajęcia rolne i uprawa ziemi były dla „mieszczan” - rolników podstawą utrzymania.
Powierzchnia ziemi należąca do „miasteczka” i jego mieszkańców również wskazywała na rolnicze
funkcje i charakter osiedla.
Mieszczanie rolnicy mogli między sobą dokonywać zamiany swoich działek zwanych grządkami w
oparciu o dobrowolnie spisaną umowę. Przykładem tego może być umowa z 1896 roku między
Janem Kowalikiem i Piotrem Znojkiem. Drugą grupę zawodową stanowili rzemieślnicy, którzy
byli marginalnie lub w ogóle niezwiązani z rolnictwem. W latach 1868 – 1872 Secemin liczył 877
osób, w tym tylko 29 rzemieślników, co stanowiło 3,3%.
2