docwięcej - Bernafon
download 
Reklamacja Transkrypt
więcej - Bernafon
Akademia Audioprotetyki Bernafon Certyfikat Specjalisty ds. Produktów Firmy Bernafon Materiały szkoleniowe Część 2. OASIS plus Gdańsk 2008 Niniejsza publikacja stanowi część 2 materiałów szkoleniowych udostępnianych Partnerom firmy Bernafon w ramach kursu Specjalisty ds. Produktów Firmy Bernafon 2 SPIS TREŚCI 1 WPROWADZENIE ..................................................................................................... 5 2 SPIS SYMBOLI ORAZ SKRÓTÓW ZASTOSOWANYCH W NINIEJSZYM DOKUMENCIE ....................................................................................................................... 7 3 OGÓLNE INFORMACJE O OPROGRAMOWANIU OASIS PLUS ................... 8 3.1 KLIENT ................................................................................................................. 8 3.1.1 Dane osobowe .................................................................................................... 8 3.1.2 Audiogram.......................................................................................................... 9 3.1.3 Styl śycia ............................................................................................................ 9 3.2 APARAT SŁUCHOWY .............................................................................................. 10 3.2.1 Akustyka ........................................................................................................... 10 3.2.2 Informacja produktowa oraz formularz zamówienia ....................................... 12 3.3 NARZĘDZIA ........................................................................................................... 12 3.3.1 Narzędzia techniczne........................................................................................ 12 3.3.2 MenedŜer sprzęŜenia ........................................................................................ 14 3.3.3 Sound Check ..................................................................................................... 15 3.4 PROGRAMY............................................................................................................ 16 3.4.1 Wyznacz ............................................................................................................ 16 3.4.2 Zakładka „Optymalizacja’ ............................................................................... 17 4 3.5 ZAKOŃCZENIE ....................................................................................................... 18 3.6 DANE REM ........................................................................................................... 18 DOPASOWANIE APARATÓW Z WYKORZYSTANIEM OASIS PLUS ......... 21 4.1 KLASA BASIC – WIN ORAZ FLAIR (Y111) ............................................................. 23 4.1.1 WIN................................................................................................................... 24 4.1.2 Fair (oraz Y111)............................................................................................... 32 4.1.3 Dopasowanie aparatów klasy basic – podsumowanie ..................................... 35 4.2 KLASA MEDIUM – NEO, PRIO ORAZ BRITE 502 ..................................................... 37 4.2.1 NEO.................................................................................................................. 37 4.2.2 PRIO................................................................................................................. 44 3 4.2.3 brite 502 ........................................................................................................... 52 4.2.4 Dopasowanie aparatów klasy medium – podsumowanie................................. 54 4.3 KLASA MEDIUM-HIGH – SYMBIO XT, SWISSEAR ORAZ MOVE............................. 55 4.3.1 Symbio XT ........................................................................................................ 55 4.3.2 SwissEar 106 D ................................................................................................ 60 4.3.3 MOVE............................................................................................................... 61 4.4 KLASA PREMIUM – ICOS ORAZ BRITE 503 ...................................................... 77 4.4.1 ICOS ................................................................................................................. 78 4.4.2 Dopasowanie aparatów premium – podsumowanie ........................................ 86 5 TESTY DO SAMODZIELNEGO WYKONANIA ................................................. 87 5.1 TEST 1 – DOPASOWANIE APARATÓW KLASY BASIC ORAZ MEDIUM ....................... 87 5.2 TEST 2 – KLASA MEDIUM-HIGH ORAZ PREMIUM ..................................................... 93 4 1 Wprowadzenie Część 2 materiałów szkoleniowych kursu Specjalisty ds. Produktów Firmy Bernafon obejmuje charakterystykę oprogramowania OASIS plus oraz liczne zagadnienia związane z komputerowym dopasowaniem aparatów słuchowych Bernafon. Jest oczywistym, Ŝe w programie kursu nie moŜna przewidzieć wszystkich moŜliwych scenariuszy dopasowania określonego produktu - kaŜdy klient jest inny, ma inne oczekiwania, priorytety, tak więc proces ten w kaŜdym przypadku jest na swój sposób unikalny, wymagający indywidualnego podejścia do pacjenta. Na szczęście moŜna z duŜą precyzją przewidzieć scenariusze najbardziej prawdopodobne – przecieŜ pacjentowi będącego melomanem, ale nie mającego dostępu do np. kina z pętlą induktofoniczną, zapewne przyda się program słuchowy „Muzyka”, a nie program słuchowy „Widownia” w opcją cewki indukcyjnej. W przypadku klienta o typowym wysokotonowym niedosłuchu problemem moŜe być okluzja i „dudniące” brzmienie własnego głosu –z całą pewnością nie potrzebujemy aparatu z duŜym wzmocnieniem składowych niskoczęstotliwościowych. Klient z silnie zawęŜonym polem słuchowym potrzebuje aparatu z efektywnym układem kompresji, a nie aparatu liniowego itp...Reasumując: co prawda w kursie nigdy nie omówimy wszystkich moŜliwych przypadków audiologicznych, ale mamy moŜliwość precyzyjnego przedyskutowania najbardziej prawdopodobnych scenariuszy, symulując przy okazji róŜne wymania naszego klienta, jak i modyfikacje aparatu wychodzące naprzeciw tym oczekiwaniom. Niniejsza, druga część materiałów szkoleniowych przeznaczona jest dla osób, które opanowały materiał przedstawiony w części 1. Tylko audioprotetyk zaznajomiony z ofertą, jak i technologiami przetwarzania sygnałów dostępnych w produktach Bernafon jest odpowiednio przygotowany do zadania o wiele trudniejszego – efektywnego i precyzyjnego dopasowania aparatów słuchowych. W opanowaniu materiału zawartego w części 2, a więc głównie zagadnień natury praktycznej, oprócz opracowania, które właśnie Państwo czytają, niezbędny jest komputer PC zaopatrzony w NOAH oraz moduł OASIS plus (wersja 8.5 lub wyŜsza). Jakkolwiek znakomitą większość ćwiczeń moŜna wykonać w trybie symulacji, zalecamy podłączenie aparatów do Hi-Pro, co umoŜliwi percepcyjną ocenę działania poszczególnych opcji (poprzez „osłuchiwanie aparatu” na stetoskopie) oraz wykorzystania narzędzi, które nie są dostępne w trybie symulacji (Tracker, test sprzęŜenia). Rekomendujemy równieŜ sukcesywne zapoznawanie się z materiałem, tzn. zgodnie z zaproponowaną 5 kolejnością rozdziałów, czyli od aparatów klasy basic, do klasy premium. Oprócz tego, Ŝe kolejność ta jest niejako „intuicyjnie oczywista”, naleŜy pamiętać, Ŝe zastosowanie wielu opcji dopasowania, zwłaszcza produktów o zbliŜonych parametrach, jest bardzo podobne. Oznacza to, Ŝe audioprotetyk, który nie opanował w odpowiednim stopniu „Narzędzi technicznych” aparatu WIN, czy Flair, nie będzie potrafił wykorzystać tej funkcji w przypadku np. produktu NEO, czy PRIO. Protetyk słuchu, który nie potrafi skorzystać z 5-kanałowego TriQulizera NEO lub PRIO, z pewnością nie wykorzysta efektywnie, ani poprawnie 7-kanałowego TriQulizera MOVE lub ICOS... Szczególnie zachęcamy więc do sukcesywnego zapoznawania się z materiałem oraz „przechodzenie” do kolejnych grup produktów tylko po odpowiednim opanowaniu danej partii materiału. Głównym zadaniem niniejszej publikacji jest szczegółowe omówienie poszczególnych narzędzi dopasowania przewidzianych dla róŜnych rodzin produktów na przykładzie standardowych profili audiologicznych. PoniewaŜ dopasowanie aparatów Super Power dalece dobiega od procedury korekcji mniejszych niedosłuchów, programowaniu XTREME zostanie poświęcony osobny rozdział, w trzeciej, ostatniej materiałów szkoleniowych. W części trzeciej zostanie równieŜ omówione techniki post-fittingu („dostrajania”, dopasowania finalnego), w tych rewelacyjna technologia Data logging. Przedyskutowane zostaną równieŜ mniej „standardowe” przypadki audiologicznych oraz bardziej zaawansowane techniki dopasowania. Zespół firmy Bernafon 6 2 Spis symboli oraz skrótów zastosowanych w niniejszym dokumencie Celem zwiększenia przejrzystości charakterystyki procesu dopasowania wprowadzono następujące symbole i akronimy opisujące róŜne opcje (opisane szczegółowo w części 1) lub operacje wykonywane za pomocą OASIS plus: ARH – system adaptacyjnej redukcji hałasu MCD – menedŜer cichych dźwięków ARS – układ adaptacyjnej redukcji sprzęŜeń zwrotnych PSś – Profil Stylu śycia P1, P2, P3 – programy słuchowe (odpowiednio 1,2 oraz 3) CFW – częstotliwościowa funkcja wzmocnienia, czyli zaleŜność wartości wzmocnienia od częstotliwości KKSZ – krytyczna krzywa sprzęŜenia zwrotnego, czyli maksymalna funkcja CFW, dla której jeszcze nie obserwuje się sprzęŜenia zwrotnego (po przekroczeniu której sprzęŜenie najprawdopodobniej wystąp ☺i) ANP – Audio Navigation Program MPO – maksymalny poziom wyjściowy Symbol „→” oznacza wybór danej opcji, rozwinięcie listy wyboru, przesunięcie suwaka itp. Innymi słowy, fragment tekstu: →Akustyka oznacza „kliknij zakładkę Akustyka”. Sekwencja symboli „→” oznacza ciąg następujących po sobie (z zachowaniem kolejności) zdarzeń, np.:→Klient,→PSś, →Dom, →Konwersacja oznacza „wejdź do zakładki Klient, następnie kliknij Styl śycia, wybierz kategorię „Dom”, a potem „Konwersacja”. 7 3 Ogólne informacje o oprogramowaniu OASIS plus OASIS plus to niezwykle łatwe w uŜyciu i funkcjonalne oprogramowanie do doboru i precyzyjnego dopasowania aparatów słuchowych Bernafon. Oprogramowanie to jest modułem wewnętrznym systemu NOAH. Aby zainstalować OASIS plus naleŜy w zakładce →Narzędzia programu NOAH wybrać opcję →Ustawienia, a następnie →Instalacja modułu, a następnie →Instaluj nowy moduł. OASIS plus głównie dostarczany jest na płycie CD, tak więc następnie wskazujemy napęd CD i rozpoczynamy instalację. Jedną z najwaŜniejszych cech OASIS plus jest jego struktura, związana z podziałem opcji dopasowania na 5 zasadniczych grup, dostępnych w postaci 5 zakładek zawsze widocznych po lewej stronie ekranu: KLIENT, APARAT SŁUCHOWY, NARZĘDZIA, PROGRAMY (dla aparatów obsługującym róŜne programy słuchowe), REJESTRATOR (dla aparatów posiadających układ Tracker, przypomniany, Ŝe technologia Data logging zostanie omówiona w trzeciej części materiałów szkoleniowych) oraz ZAKOŃCZENIE. Po kliknięciu poszczególnych zakładek zyskujemy dostęp do kolejnych funkcji. Ilość dostępnych funkcji oraz ich rodzaj zaleŜy od modelu dopasowywanego aparatu. PoniŜej przedstawiamy konfigurację opcji dostępnych w poszczególnych zakładkach w zaleŜności od dopasowywanego aparatu. 3.1 KLIENT 3.1.1 Dane osobowe Zakładka umoŜliwiająca „wgląd” w dane klienta oraz określenie jego grupy wiekowej, doświadczenia oraz (wstępnych ) priorytetów. Dane te mają znaczny wpływ na proces dopasowania, m.in. na funkcję RECD, której wartości zaleŜą od grupy wiekowej, właściwości kompresji (np. dla pacjentów doświadczonych liniowo przy wstępnym dopasowaniu dobiera się mniejsze współczynniki kompresji, niŜ dla doświadczonych uŜytkowników aparatów z kompresją). Funkcja „Wymagania klienta” ma istotny wspływ na dobór aparatu słuchowego (np. dla pacjentów, którzy cenią sobie łatwość obsługi system zasugeruje modele BTE z łatwo dostępnymi przełącznikami, kompatybilny z pilotem zdalnego sterowania). 8 3.1.2 Audiogram Opcja umoŜliwiająca wgląd w audiogram klienta (zaimportowany z bazy NOAH) lub wykonanie pomiaru in situ (w modelach posiadających opcję in situ). PoniewaŜ pomiar in situ uwzględnia rzeczywiste warunki akustyczne w kanale słuchowym z elementem otoplastycznym, daje one znacznie dokładniejszy „obraz” progu słyszenia, niŜ klasyczny pomiar audiometryczny. Zaleca się wykonywanie audiometrii in situ dla modeli posiadających tę opcję. Uwzględnienie danych in situ przyspiesza proces dopasowania oraz znacząco zwiększa jego dokładność. Audiogram in situ Audiometria oraz inne pomiary in situ (łać. „w miejscu”) dotyczą wartości mierzonej wielkości w określonym miejscu lub/i w sprecyzowanych warunkach. W protetyce słuchu często interesuje nas próg słyszenia po załoŜeniu aparatu (wraz ze wkładką uszna). Wprowadzenie do kanału słuchowego trzpienia wkładki (aparatu ITC, CIC) zmienia zasadniczo przebieg CFW („lepiej słyszalne” są wysokie częstotliwości). W związku z tym, bardziej zasadnym jest wyznaczenie wzmocnienia na podstawie audiogramu in situ, a nie klasycznego audiogramu wykonanego za pomocą słuchawek. Niemniej jednak naleŜy pamiętać, Ŝe pomiar in situ nie ma wartości diagnostycznej (nie mówiąc juŜ o tym, Ŝe nie mamy moŜliwości wykonania pomiaru krzywej kostnej), wartość tą ma tylko klasyczny pomiar audiometryczny, który jest jednocześnie mniej wartościowy w procesie wyznaczania CFW i innych parametrów pracy aparatu. Reasumując: dokładna diagnostyka – klasyczny audiogram, dokładne dopasowanie – audiogram in situ. 3.1.3 Styl śycia Profil Stylu śycia (PSś) – baza danych, która zawiera szczegółowe „poza-audiologiczne” dane, niezwykle istotne dla precyzyjnej personalizacji aparatu słuchowego. Podczas gdy standardowe dane kliniczne (audiogram) umoŜliwiają (wstępne) dopasowanie podstawowych charakterystyk aparatu (CFW, kompresja, MPO), dane z PSś ma wpływ na dopasowanie innych systemów aparatu, których nie moŜna zoptymalizować bazując na klasycznych metodach dopasowania. W oparciu o Profil Stylu śycia OASIS plus dobiera m.in. parametry systemów ARH, MCD, właściwości kierunkowe, ustawienia funkcji Adaptacyjności i Akcentu/Nacisku (aparat MOVE), stałe czasowe, typ programów oraz ich liczbę. PSś zawiera ponad 80 kategorii odzwierciedlających róŜne scenariusze akustyczne. Kategorie te pogrupowano w 4 klasy: Dom, Czas wolny, Praca i PodróŜ, dzięki czemu łatwo „zlokalizować” określony scenariusz dźwiękowy. Praca z PSś przypomina wywiad 9 audiologiczny, jednak pytania bardziej ukierunkowane są w aspekcie funkcjonowania aparatu słuchowego, niŜ ustalenia problemów ze słuchem, tudzieŜ potencjalnych przyczyn ubytku słuchu. Przypuśćmy, Ŝe interesuje nas określenie oczekiwań pacjenta co do co do funkcjonowania aparatu w domu. Klikamy zakładkę → Dom. Przedstawiamy pacjentowi dalsze moŜliwości tzn. Konwersacja, TV/radio/muzyka, Telefon, Dźwięk z nieokreślonego kierunku, Głos skądś. Przypuśćmy, Ŝe z rozmowy z pacjentem wynika, Ŝe jego/jej priorytetami jest dobra zrozumiałość mowy oraz dobry odbiór dźwięku z TV/radia. Klikamy →Konwersacja i następnie wybieramy dalsze opcje, w zaleŜności od tego, czy warunki domowe są „ciche”, czy raczej „głośne”, czy zazwyczaj jest jeden rozmówca, czy jest ich więcej itp. ZałóŜmy Ŝe nasz klient głównie konwersuje z jedną osobą, a warunki w pomieszczeniu mieszkalnym definiowane są jako głośne. Klikamy więc → Jedna osoba, → Głośno, → Pokój mieszkalny. Następnie klikamy ‘Dodaj do Profilu Stylu śycia’ i w ten sposób zdefiniowany jest pierwszy priorytet pacjenta. W analogiczny sposób budujemy do 5 priorytetów a następnie klikamy →OK. Poszczególne priorytety zostają zobrazowane za pomocą ilustracji. Prosimy pamiętać, Ŝe priorytety mają wpływ na dopasowanie tylko w przypadku aparatów współpracujących z PSś, czyli: PRIO, MOVE, ICOS, brite. W przypadku pozostałych aparatów PSś nie wpływa na proces dopasowania, a jego zdefiniowanie nie jest warunkiem sine qua non poprawnego dopasowania. Niemniej jednak istnieje moŜliwość zdefiniowania PSś, który w tych przypadkach pełni rolę bazy danych nt. oczekiwań pacjenta, ewentualnie danych, które mogą być wykorzystane jeśli np. pacjent zmieni zdanie i zdecyduje się na model współpracujący z PSś. W przypadku PRIO, MOVE, ICOS, brite zaleca się wykorzystanie PSś, narzędzia które „odczuwalnie” przyspiesza proces dopasowania, od samego początku ukierunkowując go na realne potrzeby naszego klienta. 3.2 Aparat słuchowy 3.2.1 Akustyka Opcja umoŜliwiająca wgląd we właściwości proponowanego przez system rozwiązania otoplastycznego. Poraz pierwszy pojawią się wykres częstotliwościowej funkcji wzmocnienia (CFW), czyli zaleŜności obrazującej wartość Insertion Gain (IG) od częstotliwości. Na ekranie widzimy 3 przebiegi przebiegu CFW, dla poziomów wejściowych 50 dB (krzywa czarna, najwyŜsza), 65 dB (krzywa czerwona, środkowa) oraz 50 dB (krzywa czerwona, 10 najniŜsza). Szare pole oznacza zakres dopasowania dla określonego rozwiązania otoplastycznego. Szara linia przerywana przestawia (przewidzianą) krytyczną krzywą wzmocnienia, KKSZ. Aby zmienić rozwiązanie otoplastyczne → Zmień... i za pomocą „check boxa” zaznacza się („odfajkowuje się”) lub odznacza opcję SpiraFlex. W zaleŜności od tego, czy decydujemy się na SpiraFlex, czy na standardowe rozwiązania otoplastyczne, w oknach Rurka, Część uszna, Wentylacja dostępne są róŜne opcje do wyboru. Po wyborze określonego rozwiązania otoplastyczenego klikamy →OK. Jeśli zmieniono rozwiązania otoplastyczne, zmienią się warunki akustyczne w kanale słuchowym zewnętrznym. W związku z powyŜszym, system uwzględni te modyfikacje, czego konsekwencją jest się inny przebieg CFW, KKSZ oraz zakresu dopasowania dla róŜnych elementów otoplastycznych. Np. jeśli zmienimy wkładkę otwartą na bardziej szczelną indywidualną wkładkę wewnątrzuszną, zwiększy się zakres dopasowania oraz zwiększy się zamodelowana (przewidziane przez system) CFW w zakresie niskich częstotliwości, co związane jest ze zjawiskiem okluzji. System zaproponuje się zmodyfikowane przebiegi CFW (mniejsze wzmocnienie w zakresie niskich częstotliwości), które moŜemy „wprowadzić” do aparatu za pomocą przycisku →Wprowadź nowe ustawienia... Jak widać, zakładka „Akustyka” to kolejna opcja, która chodź dotyczy wstępnego dopasowania aparatu, ma istotny wpływ na jego parametry. Prawidłowy (tzn. zgodny z prawdą ☺) wybór rozwiązania otoplastycznego w systemie OASIS plus ma zasadniczy wpływ dla dalszego dopasowania. Np. jeśli aparat zaopatrzono we wkładkę szczelną (bez wentylacji), a w oknie Akustyka wybrano opcję „wkładka otwarta”, aparat będzie w nadmiernym stopniu wzmacniał niskie częstotliwości (dzięki działaniu systemu kompensacji wzmocnienia częstotliwości), które same w sobie są znacznie wzmocnione „na drodze” okluzji. Przytoczony przykład niepoprawnego doboru rozwiązania otoplatycznego prowadzi więc do pewnych artefaktów w dopasowaniu, w tym przypadku dodatkowego wzmacniania i tak juŜ wzmocnionych (okluzja) składowych niskoczęstotliwościowych, czego konsekwencją będzie zbyt duŜa głośność dźwięku oraz jego „buczące/dudniące” brzmienie. Reasumując: informacje wprowadzane z zakładce Klient oraz Aparat słuchowy→Akustyka mają istotny wpływ na wstępne ustawienia aparatu. 11 3.2.2 Informacja produktowa oraz formularz zamówienia Zakładki, za pomocą których moŜliwy jest wgląd w parametry techniczne dopasowywanego aparatu (Informacja produktowa), jak i edycję oraz wydruk formularza zamówienia. 3.3 Narzędzia Począwszy od zakładki „Narzędzia” umieszczono funkcje oraz opcje, które mają zasadniczy wpływ na ustawienia aparatu. Rodzaj oraz ilość dostępnych opcji, i funkcjonalność i zakres stosowalności zaleŜy od dopasowywanego modelu aparatu słuchowego. 3.3.1 Narzędzia techniczne Zakładka zawiera standardowe narzędzia umoŜliwiające głównie modyfikacje podstawowych charakterystyk aparatu słuchowego. Aby dopasować właściwości aparatu do tych przewidzianych przez wybraną procedurę dopasowania wystarczy kliknąć „Wprowadź nowe ustawienia do prawego (lewego) aparatu”. Podstawowe funkcje obejmują bezpośrednie dopasowanie wzmocnienia aparatu dla trzech poziomów wejściowych oraz w poszczególnych kanałach częstotliwości. PoniewaŜ jest to opcja dopasowania „zgrubnego”, liczba tych kanałów moŜe być mniejsza niŜ liczba wszystkich kanałów częstotliwości, które „obsługuje” dopasowywany aparat (np. czy zakresy częstotliwości w 7-kanałowym MOVE lub ICOS). Wybór określonego wzmocnienia dla danego poziomu sygnału wejściowego oraz pasma częstotliwości wpływa bezpośrednio na działanie kompresji w określonym kanale. Na poniŜszym rysunku przedstawimy widom okna Narzędzia techniczne dla aparatu WIN (3-kanały częstotliwościowe). 12 Po kliknięciu → Powiększ przechodzimy do bardziej zaawansowanych narzędzi dopasowania, jeśli przewidziane są w przypadku określonego aparatu (np. TriQulizer w przypadku wszystkich aparatów oprócz WIN oraz F) oraz zyskujemy moŜliwość dwuwymiarowej (funkcja wyjścia/wejścia lub CFW) lub trójwymiarowej (wzmocnienie w zaleŜności od częstotliwości oraz poziomu wejściowego) analizy właściwości „wzmacniających” aparatu. Dostęp do poszczególnych wizualizacji umoŜliwią przyciski →„wejście” (charakterystyka I/O), →3D (wykres trójwymiarowy) oraz →Częstotliwość (CFW). Przemieszczając kursor po poszczególnych punktach wykresu (równieŜ reprezentacja 3D), w dolnej części grafiki pojawi się szczegółowa wartość wzmocnienia w określonego pasma częstotliwości dla określonego poziomu wejściowego. Za pomocą suwaka w dolne części wykresu moŜna swobodnie „obrócić” wizualizację w ten sposób, aby widoczna była określona część wykresu. 13 TriQulizer (opisany w części 1 materiałów szkoleniowych) umoŜliwia łatwe dopasowanie wielokanałowej i wielopunktowej kompresji aparatu. Za pomocą poszczególnych suwaków opisanych cyframi 50, 65 i 80 dopasowujemy wzmocnienie dla tych poziomów wejściowych. Purpurowe pole oznacza swoisty „obszar zakazany”, wynikający z wartości MPO. Im mniejsza wartość MPO w określonym kanale, tym większy obszar purpurowy oznaczający niedostępne wartości wzmocnień (w przeciwnym wypadku aparat mógłby wzmacniać niektóre sygnały do niekomfortowej głośności). Im bardziej „ściśnięte” suwaki, tym większa kompresja w określonym kanale. Za pomocą przycisku „+” i „-” odpowiednio zwiększamy lub zmniejszamy wzmocnienie w określonym kanale (dla wszystkich poziomów wejściowych, tak więc bez zmiany współczynnika kompresji). Zakładka MPO umoŜliwia dopasowanie maksymalnego poziomu wyjściowego w określonych kanałach częstotliwości lub równocześnie dla wszystkich kanałów częstotliwości (→MPO dla wszystkich kanałów częstotliwości). Zaproponowana przez system wartość MPO bezpośrednio wynika z UCL (progu dyskomfortu) naniesionego na audiogram. Jeśli do audiogramu nie wprowadzono UCL, system spróbuje przewidzieć najbardziej prawdopodobny przebieg progu dyskomfortu. Niemniej jednak naleŜy pamiętać, Ŝe wartości te mogą się róŜnić od wartości rzeczywistych, dlatego rekomenduje się pomiar UCL podczas wykonywania audiometrii tonalnej. Dokładnie zmierzona wartość UCL umoŜliwia optymalizację kompresji w poszczególnych kanałach aparatu, co jest niezwykle waŜne dla poprawnego dopasowania. JeŜeli przyjęta przez system wartość MPO jest zbyt duŜa aparat moŜe generować sygnały o zbyt duŜych poziomach (niekomfortowa głośność), jeśli jest za mała – system wyznaczy zbyt duŜy współczynnik kompresji, czego konsekwencją moŜe być zbyt duŜy poziom tzw. zniekształceń nieliniowych związanych z kompresją dynamiki sygnału, co niekorzystniej wpłynie na zrozumiałość mowy. Kolejna opcją dostępną w Narzędziach technicznych jest zakładka systemu MCD, umoŜliwiającą jego wyłączenie (0) lub wybór zakresu działania (1 do 3; w przypadku MOVE: od 1 do 2). 3.3.2 MenedŜer sprzęŜenia Jak sama nazwa sugeruje, opcja umoŜliwiająca optymalizację systemu redukcji sprzęŜeń w dopasowywanym aparacie słuchowym. Proces ten polega na takim dobraniu wzmocnienia oraz zakresu działania ARS (tylko aparaty z adaptacyjną redukcją sprzęŜeń), dla którego nie 14 występuje uporczywe dla klienta „piszczenie aparatu”. Redukcja sprzęŜeń jest tym bardziej efektywna, im większa „odległość” krzywych wzmocnienia od KKSZ. Optymalizacja sprzęŜenia następuje po kliknięciu → Minimalizacja sprzęŜenia. NaleŜy pamiętać, Ŝe system bazuje na domyślnej dla danego ubytku słuchu oraz rozwiązania otoplastycznego KKSZ. Niemniej jednak domyślna KKSZ moŜe się znacząco róŜnić od funkcji rzeczywistej (tzn. charakterystycznej dla anatomii ucha, rozwiązania otoplastycznego, średnicy wentylacji itp...). Dlatego zaleca się pomiar rzeczywistej KKSZ (→ →Pomiar) oraz jej uwzględnienie w procesie dopasowania (→ →zaznaczamy opcję „Zmierzono”). Jeśli po optymalizacji, sprzęŜenia występują w dalszym ciągu naleŜy zwiększyć →Margines bezpieczeństwa. Jeśli sprzęŜenia w ogóle nie występują, celem zmniejszenia poboru prądu z baterii rekomenduje się wyłączenie ARS (→Adaptacyjny eliminator sprzęŜeń). JeŜeli występują tzw. sprzęŜenia dynamiczne np. podczas czesania, przykładania słuchawki telefonu, zakładania okrycia głowy pomiar KKSZ naleŜy wykonać w warunkach, w których występuje sprzęŜenie (np. poprosić klienta, aby przyłoŜył słuchawkę do aparatu). Po kaŜdej zmianie w obrębie MenadŜera SprzęŜeń naleŜy zoptymalizować funkcjonowanie redukcji sprzęŜeń (→Minimalizacja sprzęŜenia). Przed pomiarem KKSZ naleŜy poprosić pacjenta o wstrzymanie się od mówienia (wyjątkiem są sprzęŜenia dynamiczne powstające właśnie podczas mówienia). 3.3.3 Sound Check Odtwarzacz dźwięków środowiskowych Sound Check to narzędzie umoŜliwiające weryfikację poprawności dopasowania aparatu oraz ewentualną modyfikację jego ustawień. Sound Check bazuje na sygnał rzeczywistych, takich jak: Mowa w ciszy, Ruch uliczny, Budowa, Samolot i Pociąg. Dzięki temu narzędziu moŜliwa jest optymalizacja obioru mowy (→Mowa normalna) oraz modyfikacja ustawień aparatu w kategorii głośności (→Głośniej lub → Ciszej), jak i brzmienia (→Pełniejszy lub → Jaśniej). MoŜliwe jest równieŜ dopasowanie działania aparatu 15 w aspekcie odbioru własnego głosu klienta (→Własny głos) co do głośności (→Głośniej lub →Ciszej) oraz ewentualnej okluzji (→MenadŜer okluzji – system optymalizujący wzmocnienie niskich częstotliwości). Ostatnia kategoria akustyczna Sound Check umoŜliwia optymalizację funkcjonowania aparatu w przypadku sygnałów o relatywnie duŜym poziomie ciśnienia akustycznego (→Głośne dźwięki) których głośność moŜna dowolnie modyfikować (→Głośniej lub →Ciszej, opcja wpływająca głównie na MPO). 3.4 Programy 3.4.1 Wyznacz Okno umoŜliwiające zarządzaniem programami dostępnymi w aparacie słuchowym. W przypadku modeli współpracujących z PSś, system zaproponuje programy słuchowe, które są optymalnymi dla określonego klienta. Prosimy więc pamiętać, Ŝe poprawnie „skonstruowany” PSś (tzn. zawierający precyzyjne informacje dotyczące wymagań pacjenta co do funkcjonowania aparatu w określonych warunkach akustycznych) jest warunkiem koniecznym poprawnej – a co najwaŜniejsze - w pełni automatycznej konfiguracji programów aparatu słuchowego (→ →Wyznacz). Jeśli z jakichkolwiek przyczyn Protetyk Słuchu chce dokonać modyfikacji w obrębie programów aparatu słuchowego, naleŜy kliknąć opcję → Zmień Przydział...a następnie zmienić/wykasować/zmodyfikować kolejność programów słuchowych. Struktura zakładki „Programy” róŜni się dla poszczególnych rodzin aparatów. Najbardziej zaawansowane opcje dopasowania programów przewidziano dla MOVE oraz ICOS, najprostsze – funkcje dla NEO. W przypadku aparatów „jednoprogramowych”, czyli WIN oraz Flair, zakładka Programy jest niedostępna. 16 3.4.2 Zakładka „Optymalizacja’ Po kliknięciu zakładki „Optymalizacja” zyskujmy dostęp do okna, które umoŜliwia nam dalsze dopasowanie podstawowych (np. wzmocnienie) oraz zaawansowanych właściwości aparatu (np. funkcje adaptacyjne). W odróŜnieniu od (podobnych) opcji dostępnych w „Narzędziach technicznych”, funkcje w tej zakładce umoŜliwiają niezaleŜne dopasowanie właściwości aparatu dla poszczególnych programów. Np. w moŜliwy jest dobór większego wzmocnienia w zakresie wysokich częstotliwości np. dla programu cewki telefonicznej lub niezaleŜne ustawienia ARH czy MCD (MOVE) dla poszczególnych programów. Modyfikacje parametrów pracy aparatu moŜna niejako „na bieŜąco” weryfikować za pomocą Sound Check. Konfiguracja okna zaleŜy od wybranych programów słuchowych. Jeśli np. P1 to Program Automatyczny PRIO, dostępne są zakładki „Jakość dźwięku” (w obrębie których moŜemy modyfikować NatęŜenie →Głośniej, →Ciszej, Równowagę Częstotliwościową →Basy lub →Soprany oraz Redukcję Pogłosu →Włączony lub →Wyłączony), „MenadŜer Hałasu” (zawierający kontrolki MCD oraz ARH) oraz „Kierunkowość” (dopasowanie właściwości ostrości kierunkowej oraz monitora wiatru). Jeśli P2 to program telefoniczny, dostępne są opcje optymalizujące działanie aparatu właśnie do warunków rozmowy telefonicznej oraz dopasowujące właściwości cewki. Dostępne są więc dwie zakładki „Jakość dźwięku” ( NatęŜenie →Głośniej lub →Ciszej, Równowagę Częstotliwościową →Basy lub →Soprany oraz Mowa →Pełnia lub →Jasność) oraz „Mikrofon/cewka” w obrębie której moŜemy dobrać proporcje pomiędzy natęŜeniem sygnału z cewki i mikrofonu, ewentualnie zupełnie wyłączyć cewkę oraz zmaksymalizować działanie mikrofonu lub vice versa – wyłączyć mikrofon, ale zmaksymalizować sygnał cewki. W obrębie zakładki DAI modyfikujemy funkcjonowanie aparatu w trybie DAI (tylko modele współpracujące z łączem DAI). Dostępne są więc dwie zakładki „Jakość dźwięku” ( NatęŜenie →Głośniej lub →Ciszej, Równowagę Częstotliwościową →Basy lub →Soprany oraz Mowa →Pełnia lub →Jasność) oraz „Równowaga DAI” w obrębie której moŜemy dopasować proporcje pomiędzy natęŜeniem sygnału z DAI i mikrofonu, ewentualnie zupełnie wyłączyć cewkę oraz zmaksymalizować działanie mikrofonu lub odwrotne – wyłączyć mikrofon przy maksymalizacji sygnału cewki. 17 3.5 Zakończenie Zakładka zawierająca funkcje oraz narzędzia słuŜące do programowania aparatu po przeprowadzaniu zasadniczego dopasowania: programowanie wskaźników akustycznych, definiowanie działania oraz blokowania lokalnych przełączników lub/i pokrętła VC oraz okno synchronizacji aparatu z pilotem RC-S. 3.6 Dane REM Podczas dopasowania program OASIS plus symuluje wartości poziomów przy błonie bębenkowej. Wartość ostateczna zaleŜy od wielu czynników, przede wszystkim od poziomu sygnału wejściowego, wzmocnienia oraz charakterystyki ucha „zatkniętego” wkładką/obudową aparatu. Wartości te są obliczane głównie w oparciu o tradycyjny sprzęgacz 2cm3 (popularnie zwany „kuplerem” od ang. coupler), symulujący właściwości „średniego” lub „przeciętnego” ucha. Oznacza to, Ŝe w wielu przypadkach charakterystyka sprzęgacza moŜe nie odpowiadać rzeczywistej charakterystyce ucha naszego klienta. W takim przypadku dopasowanie będzie obarczone pewnym błędem – tym większym, im większe róŜnice pomiędzy właściwościami rezonansowo-impedancyjnymi ucha pacjenta a charakterystyką sprzęgacza. Na szczęście, błąd ten moŜna zredukować poprzez zastosowanie danych REM, czyli Real Ear Measurements, czyli „pomiary rzeczywistego ucha”. Jedną z najwaŜniejszych kategorii REM jest wykres/tabela RECD – Real Ear to Couper Difference, czyli „róŜnice pomiędzy uchem rzeczywistym a sprzęgaczem”. Na podstawie uprzednich, szczegółowych badań „średnie” dane RECD zostały stabelaryzowane dla róŜnych grup wiekowych. Funkcja RECD jest uwzględniana przez OASIS plus podczas dopasowania. RECD zaleŜy głównie od wieku pacjenta (mówiąc bardziej precyzyjnie – „gabarytów” kanału słuchowego), dlatego tak waŜnym jest wprowadzenie odpowiednich danych do zakładki →Klient. Aby uzyskać dostęp do danych REM klikamy zakładkę →Narzędzia w górnej części ekranu a następnie →dane REM. Zmieniając kategorie wiekowe moŜemy zaobserwować róŜne wartości danych RECD. Np. dla dzieci (wiek 0-3 m-ce) kanał słuchowy ma bardzo małą objętość, co powoduje wysokoczęstotliwościowe rezonanse. RóŜnice pomiędzy sprzęgaczem, czyli „uchem przeciętnym”, a uchem dziecka dla wysokich częstotliwości mogą sięgać więc 11-18 dB. 18 W kategorii wiekowej 5-70 lat róŜnice te wynoszą 9-11 dB, co nie powinno dziwić – objętość kanału słuchowego jest większa, tak więc rezonanse wysokoczęstotliwościowe są odpowiednio mniejsze. W przypadku praktycznego dopasowania, nieodpowiedni wybór grupy wiekowej (a więc danych RECD) oznacza kilku-kilkunastu decybelowy błąd dopasowania. NaleŜ pamiętać, Ŝe dane RECD uwzględniane przez OASIS plus mają charakter statystyczny to znaczy prezentują „przeciętną” dla danej grupy wiekowej funkcję RECD. Oczywiście 19 przebiegi RECD dla np. róŜnych dzieci w tym samym wieku mogą się róŜnić, dlatego rekomenduje się wprowadzenie do systemu rzeczywistych danych RECD. Co więcej, funkcja RECD moŜe zmieniać się podczas rozwoju (wzrostu) dziecka, dlatego teŜ jest niezwykle waŜne, aby na kolejnych (odbywających się zazwyczaj co kilka miesięcy) wizytach kontrolnych aktualizować wartości RECD. Pomiaru RECD dokonujemy za pomocą popularnego mess-boxa (np. MS-25). Mess-box jest zazwyczaj standardowym wyposaŜeniem placówek zajmujących się protezowaniem najmniejszych pacjentów. Jeśli nie dysonujemy mess-boxem, wartym jest zlecenie pomiaru RECD placówce „zewnętrznej”. Dane RECD są niezwykle istotne w przypadku dopasowania u dzieci, zwłaszcza dla głębokich niedosłuchów. Dane RECD moŜemy zaimportować z NOAH (→Dane NOAH REM) lub wprowadzić do OASIS plus za pomocą klawiatury (→Manualnie). 20 4 Dopasowanie aparatów z wykorzystaniem OASIS plus W niniejszym rozdziale opisano proces doboru i dopasowania aparatów słuchowych Bernafon z zastosowaniem oprogramowania OASIS plus. W poszczególnych podrozdziałach przedstawiono komputerownie dopasowanie produktów naleŜących do poszczególnych klas, czyli klasy basic, medium, medium-high oraz premium (część 1). Oczywiście, omawiane scenariusze są jednymi z moŜliwych dla danego pacjenta oraz aparatu, co związane jest z szerokim spektrum wymagań, priorytetów oraz preferencji akustycznych naszych klientów. Niemniej jednak, scenariusze „zaprojektowano” w ten sposób, aby przybliŜyć Państwu działanie poszczególnych funkcji oraz narzędzi OASIS plus. Przed przystąpieniem do ćwiczeń (jak i równieŜ do prawdziwego dopasowania) sprawdzamy poprawność połączenia Hi-PRO (NOAH-linka) do PC, jak i połączenia aparatów z interfejsem dopasowującym. Ćwiczenia moŜna równieŜ „przerobić” w trybie symulacji, który oferuje dostęp do znakomitej większości funkcji aparatu (w trybie symulacji nie moŜna z przeprowadzić np. pomiaru KKS oraz optymalizacji z wykorzystaniem Trackera). NiezaleŜnie od tego, jaki aparat jest dopasowywany zalecamy przeprowadzenie dopasowania metodą „zstępującą”, co oznacza, Ŝe w pierwszej kolejności naleŜy skoncentrować się na funkcjach znajdujących się w górnej części menu (zakładki „Klient”, „Aparat słuchowy”), natomiast proces dopasowania zakończyć np. doborem odpowiednich wskaźników akustycznych (zakładka „Zakończenie”). Dzięki dopasowaniu metodą zstępującą proces dopasowania jest przeprowadzony w sposób konsekwentny, a poszczególne etapy dopasowania niejako dostarczają „informacji” koniecznych do dopasowania kolejnych właściwości aparatu (np. z oczywistych względów najpierw naleŜy stworzyć PSś a następnie dobrać/optymalizować programy itp...). Rekomendujemy równieŜ wykorzystanie narzędzi personalizujących działanie aparatu. Co prawda stworzenie PSś początkowo moŜe wydawać się dość czasochłonne, nie mniej jednak „trud” ten zaowocuje podczas dalszego dopasowania, zwłaszcza zaawansowanych funkcji adaptacyjnych aparatu, których ustawienia nie wynikają z klasycznych procedur dopasowania. Jeśli aparat posiada opcję audiometrii „in situ” zalecamy wykonanie badania in-situ, co znacząco zwiększa precyzję ustawień aparatu. Oprócz tego, naleŜy pamiętać równieŜ o odpowiednim doborze odpowiednich →Akustyka). Podczas gdy np. in-situ usprawnia w właściwości aparatu w zakładce (→ 21 mniejszym lub większym stopniu proces dopasowania, dobór odpowiednich parametrów otoplastycznych jest warunkiem koniecznym prawidłowego dopasowania, gdyŜ właściwości aparatu dla róŜnych rodzajów wkładek (wentylacji, tłumików itp.) róŜnią się znacząco zarówno z punktu widzenia fizycznych charakterystyk aparatu, jak i – przede wszystkim – percepcji dźwięku. Jeden z najczęstszych błędów przy dopasowaniu Niepoprawnie wprowadzone parametry otoplastyczne są niestety jednym z najczęstszym błędów protetyków słuchu dokonujących komputerowego doboru i dopasowania aparatów. Nierzadko protetycy bagatelizują ten etap dopasowania lub po prostu o nim zapominają. NiewaŜne jaki jest ubytek słuchu oraz jakiej klasy aparat Państwo dopasowujecie, prosimy pamiętać o dokładnym wprowadzeniu tych danych do OASIS plus. PoniŜsze wykresy przedstawiają róŜnice pomiędzy CFW dla tych samych ustawień aparatu dla dwóch telemetrów otoplastycznych: SpiraFlex (dźwiękowców 0.9 mm, wkładka typu ‘tulipan’ – górny wykres) oraz klasyczny roŜek z tłumikiem oraz standardowa wkładka z wentylację 4.0 mm (dolny wykres). Jak widać, róŜnice w CFW (pomimo tych samych ustawień aparatu) mogą wynosić nawet 20 dB (zmienia się równieŜ zakres dopasowania oraz KKSZ). Innymi słowy, jeśli dobierzemy w zakładce →Akustyka nieodpowiednią końcówkę douszną, popełniamy błąd przy dopasowania wynoszący aŜ 20 dB. 22 4.1 Klasa basic – WIN oraz Flair (Y111) Klasa basic obejmuje stosunkowo proste aparaty słuchowe WIN oraz Flair (Y111). Dopasowanie tych produktów sprowadza się głównie do optymalizacji standardowych charakterystyk aparatu, głównie wzmocnienia, kompresji oraz MPO. JednakowoŜ zalecamy szczegółowe zapoznanie się z treścią tego rozdziału, gdyŜ bardziej zaawansowane modele, omówione w dalszych rozdziałach, posiadają wiele opcji (często dodatkowo rozszerzonych), które są występują w klasie basic. Klasa basic stanowi więc znakomity „punkt startowy” dla osób rozpoczynających swoją przygodę z dopasowaniem. PoniŜej przedstawiamy audiogram hipotetycznego klienta. Pan Bernafonowski (w dalszej kolejności zwany jako Pan B.) posiada obustronny, asymetryczny (ucho prawe jest „lepsze” od ucha lewego), nerwowo-czuciowy (mała rezerwa ślimakowa) ubytek słuchu. ZałóŜmy, Ŝe klient jest praworęczny i interesowany jest kupnem tylko jednego, prostego w uŜyciu (ergonomicznego) aparatu słuchowego. Oczywiście, do protezowania kwalifikujemy ucho prawe. Pan B. Ma 50 lat oraz jest wieloletnim uŜytkownikiem aparatów słuchowych z kompresją (czyli nieliniowych). Po wprowadzeniu danych do NOAH przechodzimy do OASIS plus na następnie przeprowadzamy dopasowanie wspomnianą metodą „zstępującą”. 23 4.1.1 WIN W oknie „Dane osobowe” prowadzamy odpowiednie dane klienta →Grupa wiekowa (5-70 lat), → Doświadczenie klienta (Doświadczony nieliniowo), →Wymagania Klienta (Łatwość obsługi). Następnie dokonujemy doboru odpowiedniego aparatu np. WIN 102 (wybór potwierdzamy →OK) i przechodzimy w tryb symulacji. Przypominamy, Ŝe zgodnie z konwencją przyjętą w audiologii, lewa część okna dotyczy prawego aparatu natomiast prawa – lewej protezy słuchowej. Automatyczna detekcja aparatu Jeśli podłączymy wybrany aparat do interfejsu, zostanie on wykryty automatycznie (→Wykryj). Opcja te jest szczególnie przydatna dla doświadczonych protetyków, którzy często wybierają odpowiedni aparat bez okna doboru. Aparaty z klasy basic nie są posiadają opcji in-situ oraz nie współpracują z PSś, tak więc przechodzimy do →Aparat słuchowy, → Akustyka (o konieczności i zasadności tego zabiegu pisaliśmy juŜ niejednokrotnie ☺). Na tym etapie moŜemy jeszcze raz zasymulować zakresy dopasowania dla róŜnych elementów otoplastycznych, ewentualnie podjąć decyzję o zmianie aparatu na „mocniejszy” lub „słabszy” itp. Dla Pana B. wybieramy →RoŜek (Tłumik-dorosły standard), → Rurka (Standard #13) oraz → Wentylacja (4.0 mm). 24 JeŜeli stwierdzimy, Ŝe np., zakres dopasowania dla określonego ubytku słuchu, aparatu i rozwiązania otoplastycznego jest zbyt mały, naleŜy np. wybrać mniejszą średnicę wentylacji lub roŜek bez tłumika. NaleŜy teŜ pamiętać, Ŝe wraz ze zmniejszaniem średnicy wentylacji zwiększa się ryzyko wystąpienia okluzji. Jeśli nie moŜna dobrać odpowiedniego zakresu wzmocnienia oraz odpowiednio duŜej wentylacji, naleŜy zaproponować klientowi nieco „mocniejszy” model z określonej rodziny (np. W102 moŜna zamienić na W112 lub F100 na F110/F112). JeŜeli zakres dopasowania jest stosunkowo duŜy, np. około dwukrotnie przekracza zakres wymaganych wzmocnień , w wielu przypadkach warto rozwaŜyć zastosowanie „słabszego” aparatu, np. model BTE moŜna zamienić na ITC itp (w tym przypadku nie rozwaŜamy takiej „zamiany” gdyŜ Panu B. zaleŜy na maksymalnie funkcjonalnym aparacie słuchowym, a więc najlepszym rozwiązaniem są modele BTE). Po wprowadzaniu danych do zakładki →Aparat słuchowy→Akustyka, naleŜy wstępnie dopasować aparat → Wprowadź nowe dane do prawego aparatu. Następnie przechodzimy do →Narzędzia,→Narzędzia techniczne. Na tym etapie moŜemy zmodyfikować wzmocnienie aparatu dla trzech kanałów oraz trzech wartości poziomów wejściowych. Korekt tych moŜemy dokonać bazując po prostu na konwersacji z pacjentem. Jednym z najlepszych sposobów oceny zrozumiałości mowy jest rozmowa z klientem po przesłonięciu sobie ust. MoŜemy więc poprosić klienta o powtarzanie poszczególnych słów np. liczebników lub poprosić pacjenta o odpowiedzenia na proste pytania np. która godzina, jaką mamy dziś pogodę, czy posiada Pan ogród etc.. (w tym przypadku jakakolwiek odpowiedź pacjenta związana z zadanym pytaniem jest dobrym i w pewnym sensie obiektywnym wskaźnikiem zadowalającej zrozumiałości mowy). Zwiększenie/zmniejszenia wzmocnienia w określonym kanale oraz dla określonego poziomu 25 sygnału wejściowego dokonujmy za pomocą klawiszy plus/minus. Oczywiście trudno przewidzieć wszystkie moŜliwe scenariusze dopasowania aparatu na tym etapie pracy z pacjentem, jednakŜe w ogólnym przypadku naleŜy: • zmniejszyć wzmocnienie niskich częstotliwości dla wszystkich poziomów, jeśli pacjent twierdzi Ŝe dźwięk jest zbyt „gruby/basowy/buczący/dudniący” • zwiększyć wzmocnienie niskich częstotliwości dla wszystkich poziomów, jeśli pacjent sugeruje Ŝe sygnał jest zbyt „ostry/niemiły/piszczący/metaliczny” (ewentualnie zmniejszyć wzmocnienie wysokich częstotliwości, jeśli nie wpłynie to negatywnie na zrozumiałość mowy) •zwiększyć wzmocnienie wysokich (oraz ewentualnie średnich) częstotliwości, jeśli głośność sygnału jest odpowiednia, ale mowa jest niezrozumiała • zwiększyć wzmocnienie we wszystkich pasmach i dla średnich poziomów jeśli mowa jest w ogólnym przypadku „za cicha” i „słabo zrozumiała” •zwiększyć wzmocnienie dla niskich poziomów, jeśli cicha mowa/szept jest zbyt cichy i nie zrozumiały(a) • zmniejszyć wzmocnienie dla niskich poziomów i wysokich częstotliwości (ewentualnie średnich) jeśli szept jest odpowiednio głośny, ale nie jest zrozumiały •zmniejszyć wzmocnienie dla wysokich poziomów jeśli relatywnie głośne dźwięki są odbierane na dyskomfortowym poziomie głośności. Jeśli audioprotetyk zamierza zwiększyć wzmocnienie w określonym kanale (np. dla niskich częstotliwości) dla wszystkich poziomów wejściowych, naleŜy kliknąć opis „niski”, co spowoduje, Ŝe 3 dostępne kontrolki w tym kanale będą „obsługiwane” przez jedną „główną” kontrolkę. 26 Analogicznie, chcąc zmodyfikować wzmocnienie dla określonego poziomu wejściowego, np. dla głośnych dźwięków, ale dla wszystkich kanałów jednocześnie, naleŜy kliknąć np. opis „Głośny”, co spowoduje, Ŝe 3 dostępne kontrolki (dla poszczególnych kanałów), będą sprzęŜone z jedną przestawioną na ekranie kontrolkę dopasowującą wzmocnienie sygnałów o względnie duŜym poziomie. Klikając opcję →Powiększ przechodzimy do kolejnego widoku OASIS plus przedstawiającego charakterystykę I/O (→Wejście) lub CFW (→Częstotliwość). Oprócz tego w aktualnym oknie istnieje moŜliwość dopasowania MPO w trzech kanałach częstotliwości jak modyfikacji ustawień MCD. Jeśli dźwięk jest zbyt głośny dla szerokiej kategorii sygnałów wysokopoziomowych, zmniejszamy MPO we wszystkich kanałach częstotliwości. Jeśli stwierdzimy dyskomfort tylko w przypadku ekspozycji na wysokopoziomowe sygnały o niskich (dźwięk silnika samochodu) lub wysokich częstotliwościach (np. sygnał czajnika), redukujemy MPO w kanałach odpowiedzialnych za przetwarzanie – odpowiednio – niskich lub wysokich częstotliwości. NaleŜy pamiętać, aby modyfikacją MPO była moŜliwie najmniejszą zmianą, 27 dla której obserwuje się akceptację sygnałów wysokopoziomowych . Jeśli redukcja MPO będzie zbyt duŜa, głośne dźwięki nie będą powodowały dyskomfortu, jednak moŜe nastąpić spadek zrozumiałości mowy wynikający z tzw. zniekształceń nieliniowych sygnału związanych ze znacznym ograniczeniem maksymalnego poziomu wyjściowego. Innymi słowy, MPO dobieramy zawsze w aspekcie komfortu uŜytkownika w przypadku sygnału wysokopoziomowych, ale i zrozumiałości mowy. Jeśli pacjent jest niedoświadczonym uŜytkownikiem aparatu, istnieje duŜo prawdopodobieństwo, Ŝe będzie on odczuwał znaczny dyskomfort w przypadku niskopoziomowych sygnałów typu szum wentylacji, szuranie, skrzypienie schodów. W takim przypadku rekomenduje się włączenie systemu MCD. Im większy dyskomfort pacjenta spowodowany „cichymi szumami”, tym większy zakres działania MCD powinien być aktywowany (od 1 do 3, 0 – MCD wyłączony). PoniewaŜ niektóre głoski są sygnałami szumowymi niskopoziomowymi (/s/, /f/, /sz/), MCD moŜe niejako „mylić” niektóre segmenty sygnału mowy z dźwiękami niepoŜądanymi. W związku z powyŜszym, podobnie jako MPO, MCD powinien być dopasowywany w aspekcie komfortu pacjenta, ale równieŜ zrozumiałości mowy. Innymi słowy, optymalną wartością MCD jest taka, dla której „ciche hałasy” nie są dokuczliwe, przy czym nie obserwujemy znaczącej redukcji zrozumiałości mowy (zwłaszcza wyrazów zawierających wspomniane fonemy szumopodobne). Po dopasowaniu CFW, MPO oraz MCD, przechodzimy do MenedŜera SprzęŜeń. WIN posiada tylko pasywną eliminację sprzęŜeń, tak więc minimalizacja sprzęŜeń zwrotnych (jeśli jest wymagana) stanowi pewien kompromis pomiędzy odpowiednim wzmocnieniem aparatu oraz średnicą wentylacji. 28 MenedŜera SprzęŜeń optymalizuje ustawienia aparatu w oparciu o domyślną KKSZ, niemniej jednak na tym etapie rekomendujemy pomiar rzeczywistej KKS. Jeśli sprzęŜenia nadal występują zwiększamy →Margines bezpieczeństwa. NaleŜy pamiętać, Ŝe zwiększenie marginesu zazwyczaj skutecznie eliminuje sprzęŜenie zwrotne, ale jednocześnie zmniejsza wzmocnienie aparatu, co nierzadko prowadzi do spadku zrozumiałości mowy oraz ogólnej głośności sygnału (czego nie obserwuje się dla ARS). Jeśli w określonym przypadku audiologicznym nie jest moŜliwym znalezienie optymalnego marginesu bezpieczeństwa, tzn. takiego dla którego sprzęŜenie nie występuje przy zadowalającej głośności dźwięku oraz zrozumiałości mowy, naleŜy rozwaŜy modyfikację elementu otoplastycznego. Modyfikacja ta moŜe polegać na: zwiększeniu objętości wkładki lub/i zmniejszeniu średnicy wentylacji. Oczywiście z zabiegiem tym związany jest kolejny kompromis – zmniejszenie średnicy wentylacji zazwyczaj skutecznie redukuje sprzęŜenie, jednocześnie przyczyniając się do okluzji. Jeśli ta występuje, kolejnym krokiem będzie odpowiednia redukcja wzmocnienia w zakresie niskich częstotliwości. MoŜna tego dokonać „cofając” się do okna →Narzędzia techniczne, jednakŜe wygodniejszym rozwiązaniem jest wykorzystanie narzędzia →Pacjent interaktywny. Narzędzie to umoŜliwia stosunkowo proste dopasowanie aparatu w kategoriach bardziej związanych z subiektywną oceną pacjenta, niŜ poprzednie opcje. Pacjent interaktywny zawiera 5 kategorii pytań dotyczących głośności dźwięku (→Głośność), hałasu (→Hałas otoczenia), dźwięków wysokotonowych (→Świst), ogólnego odbioru sygnałów akustycznych (→Jakość dźwięku) oraz własnej mowy (→Jakość Twojego głosu). Klikając odpowiednią kategorię „problemów” dochodzimy do dalszych opcji. Np. załóŜmy Ŝe brzmienie własnego głosu jest nieakceptowane przez klienta (okluzja), przechodzimy do →Jakość Twojego głosu, 29 następnie zaznaczamy →Zredukuj basy i ostatecznie klikamy →Reguluj, co stopniowo wprowadza zmiany do aparatu (jeśli zmiana przynosi niepoŜądany efekt, cofamy ostatnią operację za pomocą klawisza →Cofnij). Rozszerzeniem a zarazem uzupełnieniem opcji „Pacjent interaktywny” jest →Kwestionariusz, który zawiera listę dalszych „problemów”. Oczywiście podobnie, jak „Pacjent interaktywny”, „Kwestionariusz” jest sprzęŜony z innymi narzędziami dopasowania. Np. jeśli klient odpowiada twierdząco na pytanie „Czy męczy Cię lub inne odgłosy słyszane w cichym pomieszczeniu” – klikamy → Tak oraz →Reguluj. Operacja ta spowoduje zmniejszenie wzmocnienia sygnałów niskopoziomowych oraz zwiększenie zakresu działania MCD (jeśli MCD jest wyłączony, zostanie on włączony, jeśli zakres MCD jest maksymalny, nie zostanie zmieniony). Po dopasowani „właściwych” funkcji aparatu przechodzimy do okna →Zakończenie a następnie →Wskaźniki. Zaleca się prezentację brzmienia wskaźników informujących pacjenta o słabej baterii aparatu lub wariancie działania (tryb mute, łącze DAI/FM). Jeśli pacjent Ŝyczy sobie dezaktywację wskaźników, lub jednego z jego typu, odznaczamy check box przy opcji „Aktywuj”. 30 Ostanią kwestią jest konfiguracja miejscowych regulatorów (potencjometr głośności oraz przełącznik lokalny). W przypadku WIN istnieje moŜliwość wyłączenia pokrętła głośności (tylko modele z potencjometrem) → blok. potenc., aktywacji funkcji mute →wycisz, lub wyłączenia lokalnego przełącznika →Blokada przycisku. Blokada przycisku lub/i przełącznika powinna być rozwaŜona w przypadku klientów, którzy w ogóle ich nie wykorzystują oraz pacjentów, którzy z jakiś względów „nie powinni” manipulować ustawieniami aparatu (np. małe dzieci). Funkcja mute moŜe być szczególne przydatna podczas zakładania/ściągania aparatu w przypadku występowania dokuczliwych dla pacjenta sprzęŜeń (zalecamy pacjentowi „wyciszenie” aparatu podczas tych czynności). 31 4.1.2 Fair (oraz Y111) Bazując na powyŜej przedstawionym przykładowym scenariuszu programowania WIN, dopasowanie aparatów Flair (oraz Y111, który jest systemem analogicznym do modelu F112) mogłoby wyglądać następująco: Dobór odpowiedniego aparatu (w przypadku F dysponujemy 4 modelami BTE – F100 bez regulacji głośności, F110 – z cyfrową regulacją głośności, F112 – z analogowym pokrętłem głośności, tzn. numerowanym, ze skończonym zakresem obrotowym oraz F115, który jest dwumikrofonową wersją modelu F110). Dobór odpowiedniego elementu otoplastycznego →Aparat słuchowy→ Akustyka Przechodzimy do →Narzędzia → Narzędzia techniczne. W oknie tym dokonujemy dopasowania wzmoŜenia 3 wartości poziomu wejściowego, ale dla dwóch kanałów częstotliwości (w odróŜnieniu od trójkanałowego WIN, Flair jest aparatem dwukanałowym). Klikając opcję →Powiększ przechodzimy do okna, które umoŜliwia analizę I/O (→Wejście), CFW (→Częstotliwość) lub trójwymiarową wizualizację wzmocnienia jednocześnie w zaleŜności od poziomu wejściowego oraz częstotliwości (→3D),co nie jest moŜliwe w przypadku aparatów WIN. W obrębie zakładki →Dostrajanie moŜemy dokonać dopasowania wzmocnienia (suwak →Wzm...), punktu przegięcia kompresji (suwak →PP), współczynnika kompresji w zakresie od 1 (aparat liniowy) do 3 (maksymalna kompresja Flair) (suwak →WK) oraz próg włączenia AGCo (suwak →AGC-O). Parametry te moŜna dopasowywać dla dwóch kanałów aparatu (tzn. niezaleŜnie dla sekcji „niska częstotliwość”, jak i „wysoka częstotliwość”). Granica pomiędzy kanałami, tzn. częstotliwość dla której „kończy się” kanał transmitujący „niskie częstotliwości”, a zaczyna kanał transmisji „wysokich częstotliwości” moŜe być dobierana w zakresie 500-3500 Hz (suwak →Często.przejścio.). Dobór wartości wyŜej wymienionych parametrów zaleŜy oczywiście do charakterystyki niedosłuchu pacjenta. Jeśli niedosłuch wyraźnie zaleŜy od częstotliwości np. „normalne” wartości HTL oraz duŜa dynamika pola słuchowego obserwowana są w zakresie 32 częstotliwości do 1000 Hz, a następnie gwałtowny „spadek krzywej” audiometrycznej (oraz zawęŜenie dynamiki pola słuchowego dla częstotliwości powyŜej 1000 Hz), częstotliwość podziału naleŜy ustawić dla 1000 Hz (suwak →Często.przejścio.). PoniewaŜ dla częstotliwości nie przekraczających tej wartości słuch jest w zasadzie w „normie”, dobieramy odpowiednio niskie wzmocnienie w kanale „niskiej częstotliwości ( →Wzm.) oraz redukujemy kompresję dynamiki (suwak → WK przesuwamy na pozycję 1). Zgoła odmiennie postępujemy dla kanału „wysokiej częstotliwości”. Przede wszystkim dobieramy odpowiednie wzmocnienie kompensujący ubytek słuchu dla częstotliwości powyŜej 1000 Hz. Wartości parametrów →PP, →AGC-O oraz →WK powinny być dopasowany w sposób zapewniający maksymalną zrozumiałość mowy, przy jednoczesnej „ochronie” ucha przed sygnałami o duŜym natęŜeniu. NaleŜy pamiętać, Ŝe w przypadku Flair dopasowanie w oparciu o klasyczne parametry dostępne w oknie „Powiększ” przewidziano głównie dla protetyków niejako przyzwyczajonych to tych standardowych parametrów pracy aparatów słuchowego. Dla tych z Państwa, dla których tego typu sposób postępowania nie jest najwygodniejszym zalecamy dopasowanie Flair w standardowym oknie „Narzędzi technicznych”, w obrębie którego moŜna zoptymalizować wzmocnienie dla trzech poziomów wejściowych oraz dla dwóch kanałów aparatu. Dobór odpowiednich wartości zaleŜy oczywiście od zakresu częstotliwościowego oraz natęŜenia analizowanych typów dźwięków. Przykładowe modyfikacje tych parametrów przestawiono w rozdziale dotyczącym WIN. Np. jeśli wysokopoziomowe dźwięki o charakterze wysokotonowym są odbierane jako zbyt głośne, naleŜy zredukować wzmocnienie dla duŜych poziomów oraz wysokich częstotliwości,. Jeśli średniogłośna („normalna”) mowa jest niewyraźna, ale odbierana „na odpowiedniej głośności”, naleŜy zwiększyć wzmocnienie dla średnich poziomów i wysokich częstotliwości oraz średnich poziomów (zwiększamy w ten sposób wzmocnienie formantów mowy, które w duŜej mierze odpowiadają za jej zrozumiałość, a w znacznie mniejszym stopniu –głośność). Jeśli niskopoziomowe dźwięki są odbierane zbyt głośno, podczas gdy sygnały o innych 33 poziomach odbierane są prawidłowo, naleŜy zmniejszyć wzmocnienie dla obu kanałów dla poziomu „cichy” itp... Tego typu dopasowanie, bazujące na bezpośrednich danych moŜe być kłopotliwe dla niektórych protetyków słuchu, przyzwyczajonych nieco bardziej zaawansowanych metod pracy z aparatem (bazujących na subiektywnej ocenie klienta). W związku z powyŜszym, po eliminacji sprzęŜeń w aparacie (dokonanych w analogiczny sposób, jak w przypadku WIN), dalszej optymalizacji aparatu moŜna dokonać w oparciu o opcję →Pacjent interaktywny lub jego rozszerzoną wersję →Kwestionariusz (równieŜ omówione w sekcji poświęconej WIN). Proces dopasowania wieńczy optymalizacja wskaźników akustycznych oraz miejscowych regulatorów (regulatory nie są dostępne w wszystkich modelach Flair, np. w F100). W odróŜnieniu od WIN, w przypadku Flair audioprotetyk ma moŜliwość dopasowania trzech wartości głośności oraz częstotliwości wskaźników akustycznych. Wartości te dobieramy według indywidualnych preferencji pacjenta. Głośność wskaźników zawsze odnoszona jest do ubytku słuchu, tak więc nawet „cichy” wskaźnik prezentowany jest na takim poziomie, Ŝe kaŜdy pacjent z określonym niedosłuchem dla określonej częstotliwości będzie percypował określony sygnał jako właśnie jako cichy. Konfiguracja lokalnych przełączników zaleŜy od opcji dodatkowych, jakie posiada dopasowywany model Flair. Np. model F115 posiada technologię DM (dwa tryby kierunkowe) oraz cewkę telefoniczną. Lokalny przełącznik umoŜliwia więc wybór jednego z tech trybów: mikrofon (M), cewka (T) oraz tryb kierunkowy (DM). Oprócz tego, w trybie cewki (T) moŜe wybrać konfigurację klasyczną cewki (tylko sygnał cewki, mikrofon wyłączony) lyb konfigurację mieszaną (miksowanie sygnału z cewki i mikrofonu). Konfiguracja mieszana jest zalecana dla klientów, dla których z pewnych względów uŜytecznym jest obierać zarówno sygnał induktofoniczny oraz akustycznych, np. korzystając 34 z pętli indukcyjnej w domu uŜytkownik Flair (z cewką telefoniczną) moŜe odbierać na drodze indukcyjnej sygnał z TV, jednocześnie rozmawiając z rodziną. Innym przykładem klienta, dla którego przewidziano tryb mieszany jest np. osoba opiekująca się nad małym dzieckiem, która z oczywistych względów nie moŜe sobie pozwolić na „odcięcie” od słyszenia na drodze akustycznej po przełączeniu aparatu w tryb cewki. Podczas dopasowania konfiguracji przełączników naleŜy więc dysponować precyzyjnymi informacjami nt. warunków akustycznych, w jakich klient zamierza korzystać z opcji cewki telefonicznej. Oprócz dopasowania cewki, moŜliwym jest równieŜ (de)aktywacja pokrętła głośności (tylko modele posiadające regulację wzmocnienia). 4.1.3 Dopasowanie aparatów klasy basic – podsumowanie NiezaleŜnie od modelu aparatu, dopasowanie protez słuchowych z klasy basic polega na wyborze odpowiedniego aparatu, wprowadzeniu do systemu podstawowych danych nt. doświadczenia i oczekiwać pacjenta oraz dobory odpowiedniego rozwiązania otoplastycznego. Po wyznaczaniu przez system optymalnych wartości podstawowych parametrów pracy aparatu naleŜy dokonań niezbędnych korekt wzmocnienia wykorzystując →Narzędzia techniczne. Kolejnym etapem jest optymalizacji (pasywnej) redukcji sprzęŜeń oraz dalsze dopasowanie ukierunkowane na rzeczywiste wymagania klienta (→Pacjent interaktywny, →Kwestionariusz; protetykom przyzwyczajonych do dopasowania bazującego na subiektywnych ocenach klienta proponuje się zastąpienie etapu „Narzędzi technicznych” przez dopasowanie wykorzystujące opcję „Pacjent interaktywny”). Jeśli w rezultacie dokonanych zmian nastąpiło zwiększenie wzmocnienia, zwłaszcza dla duŜych poziomów wejściowych, rekomendujemy powtórną optymalizację redukcji sprzęŜeń. Ostatnim etapem dopasowania jest konfiguracja lokalnych przełączników, regulatorów oraz wskaźników akustycznych. Aparaty słuchowe z klasy basic są stosunkowo nieskomplikowanymi aparatami przeznaczonymi dla pacjentów o ograniczonym budŜecie, co bezpośrednio determinuje moŜliwości oraz plastyczność dopasowania. Aparaty słuchowe z tego segmentu cenowego nie oferują takich opcji jak: personalizacja ustawień w oparciu o PSś, dopasowanie otwarte, adaptacyjna redukcja sprzęŜeń, pilot zdalnego sterowania, system data logging, beamforming adaptacyjny, program automatyczny, dodatkowe programy słuchowe (w tym dedykowane 35 określonym scenariuszom akustycznym) oraz zaawansowane elementy otoplastyczne (np. RITE). Dopasowanie aparatów klasy basic – jakkolwiek często satysfakcjonujące klienta – jest zdecydowanie bliŜsze tradycyjnemu aparatów słuchowych, uwzględniającym standardowe charakterystyki aparatu. Nierzadko ostateczne dopasowanie jest wynikiem pewnego kompromisu np. maksymalnym wzmocnieniem i minimalizacją sprzęŜeń. 36 4.2 Klasa medium – Neo, PRIO oraz brite 502 Aparaty z klasy medium oferują o wiele większe moŜliwości dopasowania, niŜ aparaty z segmentu podstawowego. RozwaŜane w niniejszym rozdziale protezy słuchowe są systemami 5-kanałowymi, posiadającym opcję OpenFit oraz dodatkowe programy słuchowe. Rodzina produktów PRIO oraz model brite 502 współpracują z pilotem zdalnego sterowania. Produkty w klasie medium posiadają zaawansowane systemy adaptacyjne, m.in. ARH lub mikrofony o adaptacyjnej charakterystyce kierunkowej. PRIO oraz brite 502 współpracują z PSś, co znacząco usprawnia proces personalizacji aparatu słuchowego. PoniŜej przedstawiano przykładowy scenariusz dopasowania aparatów z klasy medium NEO oraz PRIO (pomijamy tutaj dopasowanie brite 502 gdyŜ jest to aparat „bliźniaczy” PRIO – aparaty te róŜnicuje tylko technologia RITE dostępna dla brite 502 oraz róŜnice natury estetycznej). 4.2.1 NEO Po wprowadzeniu audiogramu tonalnego przechodzimy do →Aparat słuchowy, →Akustyka i wybieramy odpowiednie parametry otoplastyczne. Zasadnicza róŜnicą pomiędzy aparatami klasy basic, a aparatami klas wyŜszych (a więc i NEO) jest moŜliwość dopasowania OpenFit, w tym równieŜ w oparciu o system elementów otoplastycznych SpiraFlex. Jeśli zdecydujecie się Państwo na dopasowanie wykorzystujące elementy SpiraFlex, naleŜy zaznaczyć →SPIRA. Do wyboru mamy wtedy dwa dźwiękowody o średnicy wewnętrznej 0.9 mm oraz 1.3 mm. Dla większej średnicy dźwiękowodu otrzymamy większy zakres dopasowania, przy zastosowaniu nieco mniej dyskretnego (grubszego) połączenia pomiędzy modułem zausznym oraz elementem otoplastycznym. Oczywiście wymiana dźwiękowodu jest bardzo prosta, tak więc moŜna zaproponować klientowi dźwiękowód 0.9 mm, a następnie – jeśli zajdzie taka potrzeba, np. w przypadku progresji niedosłuchu – wymienić go nie dźwiękowód 1.3 mm (ostatecznie moŜna zastosować klasyczny dźwiękowód i wkładkę, dla których dostępne jest największe zakres wzmocnienia). Oprócz dźwiękowodu SpiraFlex, moŜemy równieŜ dobrać odpowiedni element otoplastyczny: 37 •Standardową wkładkę otwartą •Standardową wkładkę typu ‘tulipan’ •Mini-wkładkę indywidualną. Standardowa wkładka otwarta dostępna jest w kilku rozmiarach. Główną zaletą tego rozwiązania jest brak konieczności poboru wycisku usznego, tak więc klient moŜe zostać zaopatrzony w aparat juŜ podczas pierwszej wizyty. Dzięki duŜej wentylacji, jest to element całkowicie antyokluzyjny. Standardową wkładka typu ‘tulipan’ jest ‘zamkniętym’ odpowiednikiem standardowej wkładki otwartej. RównieŜ w tym przypadku nie ma konieczności poboru wycisku; dzięki szczelności wkładka tulipanowa stosowana jest w przypadku głębszych niedosłuchów. Mini-wkładka indywidualna przeznaczona jest dla klientów, którzy nie akceptują rozwiązań standardowych. Wkładka ta przypomina obudowę aparatów CIC i podobnie jak one wykonywana jest na bazie tzw. głębokiego wycisku usznego. ZałóŜmy, Ŝe dla naszego klienta najlepszym jest klasyczna wkładka zauszna z duŜą wentylacją i klasycznym dźwiękowodem. Odznaczamy (jeśli jest zaznaczona) opcję →SPIRA, uzyskując w ten sposób dostęp do okna wyboru klasycznych elementów otoplastycznych. Wybieramy tłumik dla osoby dorosłej, standardowy dźwiękowód oraz największą wentylację. Ostatni wybór oczywiście motywowany jest relatywnie dobrym słuchem klienta w zakresie niskich częstotliwości, co znacząco zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia okluzji. Następnie przechodzimy do okna →Narzędzia →Narzędzia techniczne. Ogólna reguła dopasowania wzmocnienia dla poszczególnych kanałów oraz poziomów wejściowych jest identyczna dla wszystkich aparatów. Przykładowe modyfikacje wnikliwie opisano w 38 rozdziale poświęconym dopasowaniu aparatu klasy basic, tak więc intencjonalnie pominiemy tutaj przykład ustawienia tych parametrów dla NEO. Jedna z róŜnic pomiędzy NEO, a dotychczas dopasowywanymi aparatami wynika z faktu, Ŝe NEO jest aparatem dwu-programowym. Dopasowanie NEO moŜna/naleŜy przeprowadzić w aspekcie funkcjonowania obu programów. Aby przełączyć pomiędzy P1 i P2 naleŜy kliknąć opcję ‘1’ lub ‘2’ znajdująca się w prawym górnym rogu wykresy prezentującego CFW. NaleŜy pamiętać, Ŝe P2 domyślnie jest zaleŜny od P1. Oznacza to, Ŝe wszelkie zmiany w P1 implikują analogiczne modyfikacje w P2 (np. jeśli „podbijamy” wzmocnienie w zakresie wysokich częstotliwości, analogiczna modyfikacja ma miejsce w obrębie programu P2). Niemniej jednak, jeśli wartości parametrów w obrębie P2 znacząco odbiegają od P1 pojawi się komunikat o zerwaniu sprzęŜenia pomiędzy P2 i P1. Jeśli Protetyk zatwierdzi propozycję zerwania zaleŜności pomiędzy P1 oraz P2, dopasowanie obu programów stanie się zupełnie niezaleŜne. Jeśli propozycja zerwania zaleŜności nie zostanie zatwierdzona, w dalszym ciągu zmiany w P1 będą implikowały analogiczne modyfikacje w obrębie P2. Kolejne opcje dopasowania NEO uwidocznione zostaną po kliknięci funkcji →Powiększ. 39 Pierwsza z nich pozwala na płynne „obracanie” trójwymiarowej płaszczyzny obrazującej zaleŜność wzmocnienia od częstotliwości, jak i poziomu wyjściowego. Dzięki temu moŜliwy jest bezpośredni „wgląd” w parametry pracy aparatu dla konkretnej częstotliwości oraz poziomu sygnału wejściowego. Oprócz tego dostępny jest równieŜ TriQulizer (opisany w części 1 materiałów szkoleniowych). TriQulizer słuŜy do precyzyjnego dopasowania 5-kanałowej 3-punktowej kompresji NEO, jak i równieŜ wzmocnienia i MPO. Purpurowe pola TriQulizer oznaczają wartości MPO (wynikające bezpośrednio z UCL), czyli niedostępny zakres wzmocnienia. Przykładowy scenariusz pracy z TriQulizer moŜe wyglądać następująco: • Jeśli zrozumiałość mowy jest niezadowalająca, lecz głośność dźwięku jest optymalna, naleŜy zwiększyć stopniowo wzmocnienie w kanałach wysokiej częstotliwości, tj. 2000 Hz i 4000 Hz. Dokonujemy tego za pomocą przycisków „+” i „-” powodujących zmianę całościowego wzmocnienia (tzn. bez ingerencji w działanie kompresji) w określonym paśmie. • Jeśli po dokonaniu tej operacji zrozumiałość mowy wzrosła, jednak głośne dźwięku obierane są na dyskomfortowym poziomie głośności naleŜy zmniejszyć wzmocnienie dla sygnałów o duŜym poziomie. W tym celu przesuwamy w dół suwak oznaczony cyfrą 80 (odpowiadającej 80 dB poziomu wejściowego), w wyniku czego następuje redukcja wzmocnienia sygnałów wysokopoziomowych. Redukcja wzmocnienia sygnałów o poziomie 80 dB nie będzie ingerowała w ustawienia wzmocnienia dla poziomu 65 dB (czyli odpowiadającego średnio głośnej mowie) dopóki przesuwanie suwaka oznaczonego liczbą 80 nie wpływa na pozycję suwaka oznaczonego liczba 65. Prosimy zauwaŜyć, Ŝe stosowanie przycisków „+” i „-” powoduje zmianę wzmocnienia w określonym 40 paśmie, bez zmiany współczynnika kompresji. Zmiana odległości pomiędzy poszczególnym suwakami powoduje zarówno zmianę współczynnika kompresji, jak i wzmocnienia. • Jeśli percepcja większości sygnałów obywa się na komfortowym poziomie głośności, jednak zrozumiałość mowy jest niezadowalająca, najskuteczniejszym rozwiązaniem jest zwiększenie wzmocnienia dla sygnałów o średnim poziomie mowy, czyli przesunięcie ku górze suwaków oznaczonych 65 (kanały wysokiej częstotliwości). • Jeśli klient ocenia pracę aparatu jako satysfakcjonującą, ale sygnały niskopoziomowe są byt głośne/zbyt ciche, naleŜy zmniejszyć/zwiększyć wzmocnienie za pomocą suwaków oznaczonych 50 (odpowiada to poziomowi wejściowemu 50 dB). Jeśli sygnały te mają wyraźnie określony charakter częstotliwościowy, np. są niskotonowe lub wysokotonowe, modyfikacje te naleŜy wykonać w – odpowiednio- kanale niskiej lub wysokiej częstotliwości. W trybie „Powiększ” dostępne są równieŜ kontrolki MCD oraz ARH. System MCD, który został omówiony w poprzedniej części materiałów, jest układem zarządzania wzmocnieniem niskopoziomowych sygnałów (szumy, szelesty), których percepcja nierzadko moŜe powodować pewien dyskomfort, zwłaszcza u niedoświadczonych uŜytkowników aparatów. Im większy zakres działania MCD, tym większa redukcja wzmocnienia sygnałów o niskich poziomach ciśnienia akustycznego, przy zachowaniu (lub nieznacznej modyfikacji) wzmocnienia dźwięków o średnich i wysokich poziomach. Działanie MCD moŜna łatwo zaobserwować po przejściu do wykresu funkcji I/O (→Wejście). Jeśli MCD jest wyłączony (→pozycja ‘0’), wzmocnienie sygnału niskopoziomowych (o poziomach mniejszych od 40 dB) jest większe, niŜ dla maksymalnej aktywacji MCD (→pozycja ‘3’). 41 Prosimy pamiętać, Ŝe dopasowanie MCD jest kompromisem pomiędzy komfortem uŜytkowania a zrozumiałością cichej mowy. Im większy zakres działania MCD, tym większa redukcja dyskomfortowych dla pacjenta szelestów i szumów, ale równieŜ większe tłumienie ‘cichej mowy’, szeptu oraz głosek szumopodobnych (/s/, /sz/,/f/ itp). Optymalną wartością MCD jest więc takie ustawienie, dla którego pacjent toleruje jeszcze niskopoziomowe hałasy, przy zachowaniu moŜliwie największej zrozumiałości cichej mowy, zwłaszcza wyrazów zawierających w/w fonemy. W oknie powiększ moŜemy równieŜ aktywować/deaktywować system ARH (tłumienie głośnych dźwięków). Po zastosowaniu „Narzędzi technicznych”, przechodzimy do okna dopasowania systemu redukcji sprzęŜeń →MenadŜer SprzęŜenia. Jakkolwiek NEO posiada adaptacyjną redukcję, sprzęŜeń, wszystkie uwagi dotyczące minimalizacji sprzęŜeń opisane w poprzedni rozdziałach są równieŜ „aplikowane” dla tej rodziny produktów. NaleŜy pamiętać, Ŝe system zakłada najbardziej prawdopodobną KKSZ, jendakowoŜ zawsze najlepszym wyjściem jest dokonanie pomiaru rzeczywistej KKSZ (→ → Zmierzono, →Pomiar). Jeśli sprzęŜenia występują w określonej sytuacji (np. ubieranie okrycia głowy itp.), pomiaru dokonujemy w analogicznych lub zbliŜonych warunkach. Następnie dobieramy odpowiedni margines bezpieczeństwa pamiętając o tym, Ŝe im jest on większy, tym bardziej efektywna redukcja sprzęŜeń, ale mniejszy zakres dostępnych wzmocnień (prosimy zaobserwować przebieg KKSZ dla marginesu 0 dB oraz 15 dB – jak widać, w pierwszym przypadku zakres dostępnych wzmocnienie jest znacznie większy). Jeśli sprzęŜenia zwrotne nie występują w ogóle (np. odległość pomiędzy KKSZ a CFW jest znacząca, np. 30 dB lub więcej), moŜemy wyłączyć ARS. Operacja ta spowoduje 42 redukcję poboru prądu z baterii, przy zmniejszeniu zakresu dopasowania, zwłaszcza dla duŜych częstotliwości. Jeśli pacjent zgłasza dalsze uwagi co do funkcjonowania aparatu, przechodzimy do omówionych juŜ narzędzi dopasowania zorientowanego na wymagania klienta (→Pacjent interaktywny, →Kwestionariusz). ZałóŜmy, Ŝe wg klienta „normalna konwersacja” jest zbyt cicha. Przechodzimy do →Pacjent interaktywny, →Dźwięki mowy, →Mowa średniogłośna, →Trochę za cicho oraz ostatecznie klikamy →Reguluj. Operacja ta spowoduje zwiększenie wzmocnienia głównie dla średnich poziomów oraz wysokich częstotliwości. Rekomendujemy wykorzystanie odtwarzacza sygnałów środowiskowych podczas tego etapu dopasowania. Odtwarzacz ten zawiera szeroką klasę sygnałów, za pomocą których moŜna juŜ w warunkach laboratoryjnych dokładnie symulować brzmienie/odbiór róŜnych dźwięków oraz odpowiednio modyfikować ustawienia aparatu. Kolejnym etapem dopasowania jest konfiguracja dodatkowego programu słuchowego →Programy. Aby aktywować odpowiedni program słuchowy dla P2, wybieramy odpowiednią kategorię oraz metodą „przeciągnij” przyporządkowujemy poŜądany program do P1 lub P2. Domyślnie P1 jest programem głównym (uniwersalnym), natomiast dla P2 zazwyczaj dobiera się program „Hałas”, „Muzyka” lub „Samochód”. Poszczególne programy róŜnią się nie tylko przebiegiem CFW, ale równieŜ funkcjonowaniem innych systemów aparatu. Np. w przypadku „Muzyka” ARH jest wyłączony – sygnał „muzyki” jest mniej zmodulowany amplitudowo niŜ mowa, tak więc mógłby on być niejako „mylony” przez aparat z niepoŜądanym szumem i tłumiony. W przypadku „Hałas” ustawienie ARH jest zgoła odmienne – system ARH jest zaktywowany właśnie celem słabo zmodulowanych (a więc „hałasopodobnych”) dźwięków. 43 Proces dopasowania wieńczy konfiguracja wskaźników akustycznych oraz miejscowych regulatorów. W przypadku NEO dysponujemy moŜliwością doboru 3 wysokości i 3 głośności wskaźnika zmiany programu oraz 3 wysokości i 3 głośności wskaźnika wyczerpywania się baterii (→Zakończenie, →Wskaźniki) Aby dopasować regulatory aparatu klikamy →Zakończenie, →Miejscowe regulatory. W ten sposób zyskujemy dostęp do okna, w którym moŜemy np. wyłączyć potencjometr VC, zablokować przycisk aparatu lub aktywować/dezaktywować funkcję mute (‘wycisz’, funkcja mute włączana jest przez naciśnięcie oraz przytrzymanie przycisku lokalnego aparatu). Kolejną moŜliwością jest dopasowanie względnego poziomu sygnału z mikrofonu i DAI/FM (np. wybierając wartość -12 dB, sygnał z łącza DAI/FM będzie o 12 dB tłumiony względem poziomu sygnału z mikrofonu). 4.2.2 PRIO PRIO jest jednym z niewielu aparatów słuchowych na świecie oferującym zaawansowane opcje personalizacji ustawień w tym segmencie cenowym. Dopasowanie PRIO (oraz innych aparatów słuchowych współpracujących z PSś, czyli brite, MOVE oraz ICOS), stanowi samo w sobie nową jakość w technologii audioprotetycznej. Programowanie tych aparatów charakteryzuje się niezwykłą precyzją i efektywnością, niemniej jednak wiąŜe się z koniecznością zmian „przyzwyczajeń” audioprotetyka, zwłaszcza doświadczonego 44 w dopasowywaniu klasycznych aparatów słuchowych. Związane jest to głównie ze zmianą modelu dopasowania, który od samego początku ukierunkowany jest na specyficzne, często unikane wymagania i oczekiwania klienta. Oprócz tego, proces dopasowania bazuje w większości na danych zgromadzonych w PSś, czyli w duŜej mierze niestandardowych (nieklinicznych) danych opisujących poŜądane i niepoŜądane funkcjonowanie aparatu w określonych scenariuszach akustycznych. Dlatego pierwszym i niezwykle waŜnym etapem dopasowania jest zbudowanie PSś (→Klient, →Styl Ŝycia). PSś zawiera cały ogrom informacji często niezbędnych do nowoczesnego dopasowania aparatu. Nie ma więc przesady w stwierdzeniu, Ŝe pomijając ten etap dopasowania świadomie rezygnujemy z większości funkcji oraz zalet, które oferuje PRIO. ZałóŜmy, Ŝe jednym z priorytetów naszego klienta jest rozmowa z jedną osobą w hałaśliwym otoczeniu. Przechodzimy do zakładki →Dom, →Konwersacja a następnie zaznaczamy opcje “Jedna osoba”, „Głośno” oraz „Pokój mieszkalny”. Priorytet zatwierdzamy klikając →Dodaj do Profilu Stylu śycia. Jeśli w tzw. czasie wolnym pacjent udziela się towarzysko na spotkaniach ze znajomymi, np. w kawiarni, konfigurujemy kolejny priorytet słuchowy →Czas wolny, →Konwersacja i zaznaczamy opcje „Kilku ludzi”, „Kawiarnia”, „Głośno”. Priorytet zatwierdzamy klikając →Dodaj do Profilu Stylu śycia. JeŜeli kolejnym priorytetem jest konwersacja w samochodzie (będąc pasaŜerem), przechodzimy do →PodróŜ, →Konwersacja i zaznaczamy opcje „Jedna osoba”, „Samochód” oraz „Jako pasaŜer” a następnie →Dodaj do Profilu Stylu śycia. W ten sposób utworzyliśmy 3 priorytety (maksymalna liczba wynosi 5). 45 Po wprowadzeniu priorytetów naciskamy →OK. Jest szczególnie istotne, Ŝe dane zgromadzone w PSś mają realny wpływ na dopasowanie aparatu. System OASIS plus dokonuje analizy informacji zawartych w PSś a następnie dokonuje optymalnego doboru programów słuchowych, jak i ustawień funkcji adaptacyjnych. Standardowe dane kliniczne (audiogram) wpływają tylko na klasyczne charakterystyki aparatu (CFW, kompresja, MPO). Kolejnym etapem dopasowania jest wybór odpowiedniego elementu otoplastycznego, który omówiono w sekcji poświęconej NEO (wszystkie odtąd omawiane aparaty za wyjątkiem XTREME, czyli aparatu przeznaczonego do korekcji najgłębszych niedosłuchów, oferują antyokluzyjne dopasowanie otwarte). W następnej kolejności przechodzimy do zakładki →Narzędzia mistrzowskie, w obrębie których dostępne są kolejne, uŜyteczne opcje dopasowania. Pierwszą z nich jest →SoundCheck. Opcja ta wyróŜnia 3 kategorie dźwięków, dla których optymalizujemy parametry pracy aparatu. Zakładka „Mowa normalna” oferuje konfiguracje dwóch zasadniczych aspektów percepcji mowy głośności oraz pełności brzmienia. Jeśli sygnał mowy odbierany jest jako przytłumiony, zwiększamy nieco wzmocnienie wysokich częstotliwości →Jaśniej. Jeśli mowa jest odbierana jako „ostra”, zwiększamy nieznacznie wzmocnienie składowych niskoczęstotliwościowych →Pełniejszy. 46 Zakładka własny głos umoŜliwia dopasowanie głośności, dla której uŜytkownik odbiera swój głos na odpowiednim poziomie, jak i o odpowiedniej barwie. Szczególnie przydatny moŜe okazać się „MenedŜer okluzji”, pozwalający dopasowanie wzmocnienia niskich częstotliwości, co jest szczególnie istotne, jeśli pojawia się efekt „zatkania ucha”. Ostatnia zakładka SoundCheck to opcja dopasowania wzmocnienia wysokopoziomowych sygnałów. W tym przypadku istnieje moŜliwość prezentacji typowych głośnych hałasów środowiskowych (budowa, ulica, samolot) oraz dopasowania wzmocnienia (jak i układu kompresji dynamiki) dla sygnałów o duŜych poziomach. Posługiwanie się Narzędziami technicznymi nie odbiega zasadniczo od dopasowania aparatu NEO. NaleŜy pamiętać, Ŝe opcje te w przypadku PRIO są narzędziami dodatkowymi, gwarantującymi większą kontrolę nad aparatem. JednakŜe główną ideą projektantów PRIO było dopasowanie głównie zorientowane na oczekiwania klienta, które są mają bezpośredni wpływ na ustawienia aparat poprzez PSś, SoundChceck (oraz znane juŜ Państwu opcje →Pacjent interaktywny). Po kliknięciu opcji „Powiększ” zyskujemy dostęp do TriQulizera, modyfikacji MPO (→MPO) w 5 kanałach PRIO oraz kontrolki MCD. Wykorzystanie tych narzędzi równieŜ omówiono w sekcji poświęconej NEO. Kolejny etap dopasowania to konfiguracja programów. PRIO posiada 2 programy słuchowe, które są konfigurowalne w oparciu o PSś. Przechodzimy więc do →Programy, →Wyznacz. OASIS automatycznie dobiera optymalne dla naszego pacjenta programy oraz ich ilość. PoniewaŜ w rozwaŜanym przykładzie kaŜdy z wprowadzonych 3 priorytetów dotyczył róŜnych aspektów percepcji mowy (natomiast nie wprowadzono informacji np. dotyczących muzyki, komfortu etc.), OASIS proponuje tylko jeden program słuchowy, bazujący na Priorytecie Mowy. ZałóŜmy jednak, Ŝe w tym momencie pacjent stwierdza, Ŝe jednak w pewnych sytuacjach jest zainteresowany odbiorem muzyki. Oznacza to konieczność „dodania” programu muzycznego. MoŜemy dokonać tego na dwa sposoby. Pierwszy z nich (rekomendowany) polega na uaktualnieniu PSś. Cofamy się więc do →Klient →Styl śycia, →Dom, → TV/Radio/Muzyka i zaznaczamy opcję „Muzyka”. Ostatecznie potwierdzamy nowy priorytet poprzez →Dodaj do Profilu Stylu śycia. Następnie wracamy do →Programy, →Wyznacz. 47 PoniewaŜ zmienił się profil klienta, system informuje nas o zmianie konfiguracji programów oraz prosi o akceptację tej operacji. Zaznaczamy więc opcję „Tak, uaktualnij ...” oraz →OK. Po przejściu od okna zarządzania programami stwierdzimy, Ŝe do – dotychczas niewykorzystanego –P2 zostanie przypisany automatycznie (zgodnie z oczekiwaniem klienta) – program muzyczny. Alternatywną metodą zmiany konfiguracji programów, jest manualna modyfikacja przydziału programów →Zmień przydział. ZałóŜmy więc (tylko z powodów dydaktycznych, choć nie trudno sobie wyobrazić aŜ tak niezdecydowanego pacjenta ☺), Ŝe chcielibyśmy zmienić P1 na program „pro-komfortowy”, natomiast P2 na program „Telefon”. Wybieramy →Zmień przydział oraz kasujemy program dla P1 oraz P2 →Czysto. Następnie metodą „przeciągnij” przesuwamy ikonę „Priorytet – Komfort” do pustego okien reprezentującego P1, a ikonę „Telefon” do okienka odpowiadającego P2. Zmianę programów zatwierdzamy klikając →OK. 48 W następnej kolejności przechodzimy do sekcji →Optymalizacja, która umoŜliwia dalsze dopasowanie aparatu dla poszczególnych programów. Wybór programu, który zamierzamy optymalizować (oczywiście jeśli jest to konieczne) następuje za pomocą przycisków P1 i P2 zlokalizowanych w dolnej części ekranu. Opcje optymalizacji zaleŜą ściśle od modyfikowanego programu (np. z oczywistych względów kontrolki kierunkowości nie są dostępne dla programu np. „Telefon”). Dopasowanie P1 oraz P2 jest niezaleŜne np. zmiany CFW dla P1 nie implikują zmian CFW dla P2. NiezaleŜność dopasowania P1 oraz P2 jest jedną z głównych cech róŜnicujących opcję „Optymalizacja” od „Narzędzi technicznych”. JeŜeli chcemy aby modyfikacje w P1 powodowały jednocześnie podobne zmiany w P2, naleŜy wrócić do „Narzędzi technicznych”. Zakładka „Optymalizacja” umoŜliwia modyfikację ustawień P1 (w naszym przypadku „Komfort”) w aspekcie jakości sygnału (→Jakość dźwięku), odbioru sygnałów niepoŜądanych (→MenadŜer Hałasu), oraz właściwości kierunkowych aparatu 49 (→Kierunkowość). Wybierając zakładkę →Jakość dźwięku moŜemy w dalszym ciągu modyfikować ogólne wzmocnienie dla P1 (→NatęŜenie), udział składowych niskotonowych i wysokotonowych (→Równowaga częstotliwościowa), jak i aktywować/dezaktywować układ eliminacji pogłosu (→Redukcja pogłosu). Opcja „Równowaga częstotliwościowa” jest szczególnie uŜyteczna, jeśli dla jednego z programów sygnał percypowany jest jako „ostry” (dodajemy wtedy nieco składowych niskoczęstotliwościowych →basy), lub przeciwnie – odbierany jest jako „dudniący, basowy” (zwiększamy wtedy nieco wzmocnienie składowych wysokotonowych →Sopran). Opcja „Równowaga częstotliwościowa” jest więc bardzo podobna do opcji „Jaśniej-pełniej dostępnej w SoundCheck (→mowa normalna), z tym Ŝe dotyczy ogólnej klasy sygnałów oraz tylko dopasowywanego programu (pamiętamy Ŝe operacje za pomocą „Narzędzi technicznych” wpływają jednocześnie na P1 oraz P2). Zakładka „MenadŜer hałasu” umoŜliwia dopasowanie zakresu działania MCD (od 0 do 3, 0 – MCD wyłączony, 3 – maksymalne redukcja wzmocnienia sygnałów niskopoziomowych) oraz ARH (od 0 do 3; 0 – ARH wyłączony, 3 – maksymalny zakres działania). NaleŜy pamiętać, Ŝe niektóre sygnały charakteryzują się podobną do szumów modulacją amplitudy, z tego powodu ARH w programie np. muzyka powinien być wyłączony lub przełączony na opcję nie większą niŜ 1). Trafność zmian w obrębie optymalizowanego programu moŜemy weryfikować na bieŜąco za pomocą odtwarzacza dźwięków środowiskowych, dostępnego w zakładce „Optymalizacja”. Zakładka „Kierunkowość” umoŜliwia wybór pomiędzy 3 trybami kierunkowymi: stacjonarna charakterystyka kierunkowa (→Stała Kierunkowość), stacjonarna charakterystyka wszechkierunkowa (→Stała Wszechkierunkowość) oraz kierunkowość adaptacyjna (→Adaptacyjne). Kolejna moŜliwość opcji „Optymalizacja” polega na niezaleŜnym od programu zastosowania TriQulizer oraz dopasowania MPO. Aby tego dokonać, klikamy →Powiększ i przechodzimy do znanego nam okna TriQulizera. Np. jeŜeli dla P2 „Telefon” maksymalny poziom wyjściowy jest zbyt duŜy, przechodzimy do TriQulizera z poziomu ekranu optymalizacji P2, następnie →MPO oraz redukujemy wartość tego parametru w określonych (lub wszystkich pasmach częstotliwości). 50 Jeśli aparat obsługuje łącze DAI (wszystkie PRIO BTE za wyjątkiem mini-BTE), naleŜy zoptymalizować równieŜ działanie aparatu w przypadku zewnętrznych sygnałów liniowych (→DAI). Przypominamy, Ŝe za pomocą łącza DAI (Digital Audio Input, czyli Cyfrowe Łącze Audio), podłącza się do aparatu bezpośrednio sygnały ze źródeł zewnętrznych (TV, komputer, radio, odtwarzacz MP3). Kabel DAI naleŜy podłączyć do wyjścia liniowego urządzenia zewnętrznego (często oznaczony jako LIN, lub OUT). Sygnał ten ma znormalizowaną wartość skuteczną, niezaleŜną od głośności danego urządzenia (tzn. amplituda tego sygnału nie zaleŜy od pozycji regulacji głośności danym źródle). Wyjście OUT wygląda często analogicznie, jak wyjście słuchawkowe (oznaczone symbolem słuchawek lub napisem PHONES). Niektóre urządzenia posiadają jedno wyjście, pełniące funkcje wyjścia słuchawkowego oraz OUT. W takim przypadku naleŜy w ustawieniach urządzenia zdefiniować, funkcję gniazda wyjściowego (tj. w tym przypadku przełączyć ją na OUT/LIN). Jeśli urządzenie ma tylko wyjście słuchawkowe, naleŜy dobrać moŜliwe mała wartość wzmocnienia (głośności) urządzenia, a po podłączeniu do DAI zwiększyć ją do takiej wartości, dla której nie występują zniekształcenia (przesterowanie sygnału). Prosimy zachować daleko idącą ostroŜność podczas podłączania łącza DAI do wyjścia słuchawkowego – jeśli głośność urządzenia będzie zbyt duŜa, moŜe dojść do znacznego spadku jakości sygnału, przekroczenia progu dyskomfortu a w skrajnych wypadkach do uszkodzenia łącza. Jeśli domowe urządzenia audio zawierają wyczki typu „duŜy jack” (średnica 6.3 mm), naleŜy zastosować specjalne adaptory „duŜy-jack →mały Jack” (średnica 3.5 mm). Okno optymalizacji DAI zawiera wyŜej opisane opcje „NatęŜenie”, „Równowaga Częstotliwościowa” oraz „Mowa”. Optymalizacja DAI moŜe równieŜ dotyczyć względnego 51 poziomu sygnału z mikrofonu oraz łącza DAI (→Równ.M/DAI). Jeśli podczas oglądania np. TV z zastosowaniem łącza DAI klient chce równie wyraźnie słyszeć inne sygnały, klikamy opcję →Więcej mikrofonu (w przeciwnym wypadku →Mniej mikrofonu). Proces dopasowania tradycyjnie kończymy w oknie →Zakończenie. Konfiguracja wskaźników akustycznych oraz lokalnych przełączników jest analogiczna dla konfiguracji dokonywanej w przypadku dopasowania NEO. Niemniej jednak PRIO jest aparatem, który współpracuje z pilotem zdalnego sterowania RC-S. Jeśli pacjent decyduje się na na opcjonalnego pilota, naleŜy dokonać synchronizacji RC-S i aparatu →Zdalne sterowanie. Następnie klikamy →Start oraz przyciskamy przyciski na pilocie. Po kilku sekundach aparat oraz pilot są gotowe do działania. 4.2.3 brite 502 Jak wspomniano w pierwszej części materiałów szkoleniowych, struktura aparatu brite 502 jest analogiczna do rodziny produktów PRIO. Dopasowanie tego produktu przebiega więc w zasadniczej części analogicznie, jak dopasowanie aparatów PRIO. Zasadnicza róŜnica miedzy PRIO oraz brite 502 związana jest aspektami otoplatycznymi. brite 502 to miniaturowy aparat zauszny (bat.312) funkcjonujący w oparciu o technologię RITE (słuchawka w uchu). RóŜnica ta wymusza nieco inne podejście do doboru końcówki dousznej, niŜ w przypadku PRIO. Primo, w przypadku brite moduł zauszny połączony jest ze słuchawką wewnątrzuszna za pomocą przewodu elektrycznego, a nie dźwiękowodu (popularnego „węŜyka”). Oznacza to konieczność doboru odpowiedniej długości dźwiękowodu (z oczywistych względów w przypadku przewodu elektrycznego nie mamy moŜliwości „przycinania” tego elementu do odpowiedniej dla ucha długości). Secundo, naleŜy dobrać odpowiedni element douszny, który zostaje połączony ze słuchawką RITE. Funkcja tego elementu jest dwojaka: stabilizacja słuchawki w uchu oraz jej ochrona. W przypadku technologii RITE mamy do wyboru 3 róŜne końcówki douszne: 52 • Standardowa wkładka indywidualna otwarta • Standardowa wkładka typu ‘tulipan’ • Indywidualna mini-wkładka wewnątrzuszna. Dwa pierwsze rozwiązania to elementy standardowe (uniwersalne), a więc nie wymagające poboru wycisku usznego. Standardowa wkładka indywidualna otwarta przeznaczona jest do dopasowania otwartego. Indywidualna mini-wkładka wewnątrzuszna (wykonywana na bazie głębokiego wycisku) rekomendowana jest w przypadku klientów przyzwyczajonych do indywidualnie wykonywanych rozwiązań otoplastycznych oraz osób, które nie akceptują końcówek uniwersalnych. Największy zakres dopasowania dostępny jest w przypadku indywidualnej mini-wkładki wewnątrzusznej, najmniejszy - dla wkładki otwartej. Jak w przypadku pozostałych modeli aparatów, bardzo waŜnym etapem dopasowania jest poprawne zdefiniowanie elementu otoplastycznego (→Aparat słuchowy, →Akustyka). PoniewaŜ dla RITE nie występuje klasyczny dźwiękowód, w oknie →Akustyka dostępne jest tylko okno wyboru końcówki dousznej (w aparatach bez RITE dostępna jest lista wyboru parametrów dźwiękowodu). W następnej kolejności przeprowadzamy dopasowanie w sposób analogiczny do procedury opisanej w przypadku PRIO, czyli sukcesywnie, metodą zstępującą modyfikujemy parametry aparatu za pomocą zakładek: 53 • Narzędzia mistrzowskie (→Sound Chceck, →Narzędzia techniczne, →MenadŜer sprzęŜeń oraz ewentualnie →Pacjent interaktywny) • Programy (→Wyznacz, →Optymalizacja) • Zakończenie (→Wskaźniki, →Zdalne sterowanie, →Miejscowe regulatory). Prosimy pamiętać, Ŝe brite 502 nie zawiera cewki telefonicznej oraz wejścia DAI, tak więc opcje optymalizacji tych elementów nie są dostępne w OASIS plus. brite nie posiada pokrętła głośności, tak więc podczas dopasowania niedostępne jest np. opcja (de)aktywacji pokrętła VC (regulacja głośności jest moŜliwa tylko za pomocą optymalnego pilota zdalnego sterowania). 4.2.4 Dopasowanie aparatów klasy medium – podsumowanie ZwaŜywszy na zaawansowane funkcje dopasowania oraz przetwarzania dźwięku, jak i stosunek moŜliwości do ceny, aparaty z klasy medium są niezwykle atrakcyjną ofertą dla klientów zainteresowanych kupnem wysokojakościowych aparatów dostępnych w atrakcyjnej cenie. NEO, PRIO oraz brite 502 są aparatami 5-kanałowymi, posiadającymi zawansowany, plastyczny system kompresji (dopasowywany w oparciu o Triqulizer). Wszystkie modele umoŜliwiają protezowanie większości niedosłuchów (za wyjątkiem głębokich ubytków słuchu), w tym problematycznych niedosłuchów wysokotonowych typu „ski-slope”. Dzięki opcji dopasowania otwartego oraz układowi ARS klasa medium skutecznie „radzi” sobie z okluzją oraz sprzęŜeniami. NEO, PRIO oraz brite 502 oferują równieŜ 2 programy słuchowe, w tym programy dedykowane określonym sceneriom akustycznym. Produkty PRIO oraz brite 502 oferuje najnowszą technologię dopasowania bazującą na PSś, umoŜliwiającą precyzyjną personalizację parametrów aparatów. Modele te współpracują równieŜ z opcjonalnym pilotem zdalnego sterownia. W odróŜnieniu od NEO, dopasowanie PRIO oraz brite 502 moŜe być wspierane przez odtwarzacz SoundCheck. Szczególnie istotna jest równieŜ moŜliwość niezaleŜnej optymalizacji pracy aparatu dla P1 i P2. PRIO oraz brite 502 oferują równieŜ fenomenalny system Tracker, dzięki któremu proces post-fittingu (dostrajania) jest prosty i precyzyjny jak nigdy przedtem. 54 4.3 Klasa medium-high – Symbio XT, SwissEar oraz MOVE Klasa medium high obejmuje 2 rodziny produktów – SXT i MOVE – oraz „pojedynczy” model SE (koncepcyjnie oraz funkcjonalnie bardzo bliski aparatom STX). Klient decydujący się na jeden z modeli klasy medium high moŜe liczyć na jeszcze większą jakość dźwięku, komfort uŜytkowania oraz automatykę funkcjonowania aparatu. Główną cechą wyróŜniającą produkty SXT i SE jest technologia ChannelFree, będąca prawdopodobnie najbardziej zaawansowanym i precyzyjnym algorytmem przetwarzania sygnału akustycznego w aspekcie zrozumiałości mowy. Główną cechą MOVE jest wszechstronność funkcjonowania oraz imponująca – jak na aparat tej klasy oraz złoŜoności – prostota dopasowania. 4.3.1 Symbio XT Po wyborze poŜądanego modelu SXT oraz wprowadzaniu odpowiednich (poprawnych ☺) danych do zakładki →Aparat słuchowy, →Akustyka przechodzimy do →Narzędzia techniczne, →Narzędzia. W ten sposób „docieramy” dobrze znanego nam okna dopasowania CFW w trzech pasmach oraz dla trzech poziomów wejściowych. Prosimy pamiętać, Ŝe w przypadku SXT termin pasma nie odpowiada pojęciu kanał. SXT jest aparatem przetwarzającym dźwięk bez podziału na kanały częstotliwościowe, ale jednocześnie umoŜliwiającym precyzyjne aplikowanie wzmocnienia dla róŜnych zakresów częstotliwości (ale nie kanałów ☺) oraz poziomów sygnału wejściowego. Pasmo częstotliwości a kanał częstotliwości Pojęcia te, choć znaczeniowo dość bliskie, nie są jednoznaczne. Aby podzielić sygnał na kanały, naleŜy dokonać filtrowania pasmowo-przepustowego. JeŜeli dany filtr transmituje sygnały o częstotliwościach od 1000 Hz do 2000 Hz, sygnał wyjściowy z filtru reprezentuje pasmo częstotliwości od 1000 Hz do 2000 Hz. Niemniej jednak termin pasmo funkcjonuje niezaleŜnie od filtru – moŜemy np. analizować dane pasmo częstotliwości audiometrycznych, co nie jest związane z podziałem na kanały. Podobnie jest w SXT – moŜemy mówić o wzmocnieniu w paśmie 1500-2000 Hz, pamiętając o tym, Ŝe aparat ten przetwarza sygnał „bez-kanałowo”. 55 Aby dokonać w/w modyfikacji wzmocnienia rekomendujemy przejście okna →Powiększ. Do dopasowania wzmocnienie dla SXT wykorzystuje się specjalną kratkę selekcyjną. Kratka selekcyjna jest mapą poziomów i częstotliwości, za pomocą której moŜna niezwykle łatwo zaznaczyć punkt lub punkty dla których zamierzamy zmodyfikować wzmocnienie. Np. w przykładzie przestawionym na poniŜszym rysunku wybrano częstotliwość 4kHz oraz poziom wejściowy 65 dB. Po wyborze odpowiedniej częstotliwości i poziomu, po lewej stronie kratki selekcyjnej pojawi się suwak wzmocnienia. Jego pozycja bezpośrednio wskazuje na zakres dostępnych wzmocnień. Np. na powyŜszym rysunku suwak znajduje się zdecydowanie bliŜej górnej części zakresu, niŜ części dolnej – oznacza to, Ŝe dla analizowanej częstotliwości wzmocnienie moŜe być zwiększone o około 20%, ale zmniejszone aŜ o 80%. Zakres ten zaleŜy oczywiście od modelu aparatu SXT oraz ubytku słuchu (w przypadku modeli o największych zakresach wzmocnień dysponujemy większą rezerwą wzmocnienia). Jak 56 wspomniano, moŜliwa jest równieŜ jednoczesna modyfikacja wzmocnienia dla wielu punktów kratki kontrolnej. Oczywiście w rzeczywistym dopasowaniu w większości przypadków najwaŜniejszym jest dopasowanie wzmocnienia w aspekcie ściśle określonych sygnałów. Aby tego dokonać, naleŜy „zlokalizować” odpowiednie obszary kratki selekcyjnej a następnie zmodyfikować wzmocnienie. Obszary te definiuje się za pomocą funkcji →Wybierz zakres. Po kliknięciu tej opcji następuje rozwinięcie listy zawierającej typowe kategorie, dla których optymalizuje się funkcjonowanie aparatu. ZałóŜmy, Ŝe chcemy zmniejszyć MPO. Klikamy →MPO, w wyniku czego system lokalizuje odpowiednie punkty kartki selekcyjnej (domyślnie – wszystkie częstotliwości do poziomu wejściowego 100 dB). Dobrane punkty są równieŜ uwidocznione na odpowiednim wykresie (tj. w zaleŜności od wyboru I/O, 3D lub CFW, w tym przypadku I/O). Następnie za pomocą suwaka redukujemy odpowiednio wzmocnienie dla największych poziomów wejściowych. 57 Jeśli pacjent odczuwa dyskomfort w przypadku sygnałów o poziomach 90 dB i wyŜszych, manualnie zaznaczamy odpowiedni zakres na kratce selekcyjnej a następnie redukujemy wzmocnienie. W tym przypadku zaznaczone punkty zobrazowane są w obrębie CFW (→Częstotliwość). W analogiczny sposób dopasowujemy inne aspekty funkcjonowania aparatu. Jeśli dla pacjenta problemem jest zbyt duŜa głośność odbioru własnego głosu, wybieramy →Własny głos oraz odpowiednio modyfikujemy wzmocnienie. JeŜeli głośność mowy jest odpowiednia, jej zrozumiałość jest niezadowalająca, zwiększamy wzmocnienie w zakresie spółgłosek (gdyŜ one zasadniczo odpowiadają za zarozumiałość mowy). 58 Po dokonaniu dopasowania z wykorzystaniem kratki selekcyjnej, przechodzimy do optymalizacji systemu redukcji sprzęŜeń →MenadŜer sprzęŜenia oraz opcjonalnie korzystamy z narzędzie →Pacjent interaktywny lub →Kwestionariusz. Kolejnym niezwykle waŜnym i przydatnym narzędziem dopasowania SXT jest SoundMaster, czyli zaprojektowany dla technologii ChannelFree odtwarzacz sygnałów środowiskowych. SoundMaster umoŜliwia dalszą optymalizację wzmocnienia w oparciu o sygnały rzeczywisty oraz odczucia klienta. Z punktów widzenia technicznego proces ten jest analogiczny do zmian w obrębie kratki selekcyjnej, niemniej jednak nie jest ona dostępna dla SoundMaster, gdyŜ główną funkcją tej opcji jest dopasowanie kontekście określonych priorytetów klienta. SoundMaster obejmuje następujące kategorie: Mowa (Pełnia – Czystość), Własny głos (Ciszej-Głośniej), Muzyka (optymalizacja CFW w aspekcie 59 sygnałów muzycznych), Hałas (system redukcji hałasu) , Ciche odgłosy (MCD) oraz wiatr (menedŜer wiatru). Tradycyjnie proces dopasowania kończymy w zakładce →Zakończenie konfigurując ustawienia wskaźników akustycznych oraz miejscowych regulatorów (Ŝaden z modeli SXT nie posiada pokrętła głośności). 4.3.2 SwissEar 106 D Struktura oraz funkcjonowanie aparatu SE 106 D jest analogiczne do aparatu SXT 100. Dopasowanie SE nie róŜni się od dopasowania innych aparatów z rodziny SXT. SE 106 D nie posiada Ŝadnych przełączników lokalnych, pokrętła głośności, ani cewki telefonicznej. SE bezproblemowo współpracuje ze elementami SpiraFlex oraz klasycznymi roŜkami. Jest idealnym rozwiązaniem w przypadku wysokotonowych ubytków słuchu. MoŜliwość wymiany elementów SpiraFlex na standardowy roŜek i klasyczną wkładkę zapewnie długotrwałe zastosowanie aparatu, co jest szczególnie waŜne w przypadku postępujących ubytków słuchu. 60 4.3.3 MOVE Aparat słuchowy MOVE koncepcyjnie bliski jest PRIO oraz ICOS, jednocześnie stanowiąc swoisty punkt pośredni pomiędzy tymi dwoma rodzinami produktów. MOVE jest więc idealną ofertą dla klienta, który szuka „topowego” aparatu, ale dostępnego wciąŜ w arakcyjnej cenie. W odróŜnieniu od PRIO i ICOS, MOVE umoŜliwia przyporządkowanie programu automatycznego (głównego) dla P1, P2 i P3 oraz posiada zaawansowane opcje zarządzania programami słuchowymi. „Gwiazdą” rodziny MOVE jest model 106 DM, czyli aparat mini-BTE. W odróŜnieniu od modeli mini-BTE ICOS oraz PRIO, MOVE 106 DM posiada cewkę telefoniczną oraz moŜe współpracować z łączem DAI (natomiast ze względu na duŜy pobór prądu dla MOVE 106 DM nie przewidziano odbiornika FM, przypominamy Ŝe modele mini-BTE funkcjonują w oparciu o baterię 312). W niniejszej sekcji przestawimy przykładowy scenariusz dopasowania MOVE. Zakładamy, Ŝe tym razem naszym klientem jest stosunkowo młoda osoba (student), posiadający pewne doświadczenie w uŜytkowaniu aparatów (CIC), prowadzący aktywny tryb Ŝycia. Pacjent akceptuje głównie tylko indywidualne rozwiązania otoplastyczne, ceni sobie komfort uŜytkowania. W warunkach domowych głównie rozmawiania z kilkoma osobami, natomiast klimat akustyczny domu określa jako „głośny”. Nasz pacjent często bywa w pobliskim multipleksie, zaopatrzonym w pętle induktofoniczną. Oprócz tego, uczęszcza na zajęcia i wykłady na uniwersytecie. Nasz klient decyduje się na aparatownie dwuuszne, wymiera model MOVE 106 DM. PoniŜej przedstawiamy audiogram naszego hipotetycznego pacjenta. Nazwijmy go znów Panem B. 61 Po uruchomieniu OASIS plus, przechodzimy jak zwykle do →Klient, →Dane osobowe i zaznaczamy „Doświadczony nieliniowo” oraz „Komfort uŜytkowania”. Następnie przechodzimy do →Styl Ŝycia i budujemy PSś zgodnie z oczekiwaniami klienta: →Dom, →Konwersacja, zaznaczamy “Kilku ludzi”, “Głośno”, “Pokój mieszkalny” →Czas wolny, →Postępuj za pokazem, zaznaczmy „Kino”, „Z cewką telefoniczną”. →Praca, →Wykłady lub seminaria, zaznaczamy „By słyszeć prezentera” Przypominamy, Ŝe kaŜdy priorytet wprowadzamy do systemu poprzez →Dodaj do profilu stylu Ŝycia. W wyniku w/w operacji otrzymujemy 3 priorytety pacjenta. Po kliknięciu →OK, przechodzimy do →Aparat słuchowy, →Akustyka i dla obu aparatów dobieramy dźwiękowód SpiraFlex 0.9 oraz indywidualną mini-wkładkę kanałową (poniewaŜ pacjent nie akcentuje standardowych końcówek dousznych, jest przyzwyczajony do aparatów CIC) z duŜą wentylacją (wysokotonowy charakter niedosłuchu). 62 W następnej kolejności przechodzimy do →Narzędzia mistrzowskie oraz SoundCheck. Jeśli początkowo występuje zauwaŜalna róŜnica w odbiorze poszczególnych dźwięków za pomocą prawego i lewego aparatu, dopasowanie prowadzimy niezaleŜnie dla obu uszu. Poszczególne parametry aparatu dopasowujemy tak, aby zminimalizować róŜnice w percepcji dźwięku dla prawej i lewej strony. Jeśli mowa jest za głośna w prawym uchu, klikamy prawe ucho (tradycyjnie oznaczone kolorem czerwonym) oraz przechodzimy do zakładki →Mowa normalna, →Ciszej. JeŜeli np. w lewym uchu własny głos odbierany jest na zbyt duŜej głośności, →Lewe ucho, następnie →własny głos, →ciszej. JeŜeli zminimalizowaliśmy róŜnice pomiędzy uszami, dalsze zmiany (jeśli są konieczne) moŜemy „aplikować” jednocześnie dla obu aparatów (środkowa ikona oznaczająca ucha lewe i prawe). Po przejściu do →Narzędzia techniczne oraz opcji →Powiększ dochodzimy do okna 7kanałowego TriQulizera oraz zakładki MPO . Dopasowanie za pomocą Triqulizer moŜe dotyczyć lewego lub prawego aparatu. Dopasowanie w oknie podstawowym dotyczy lewego, prawego aparatu lub obu jednocześnie. Np. chcąc zwiększyć wzmocnienie dla wysokich częstotliwości, dla poziomu średniego, dla obu aparatów jednocześnie, klikamy ikonę dwóch aparatów oraz dokonujemy odpowiednich modyfikacji wzmocnienia. 63 Następnie dokonujemy optymalizacji systemy redukcji sprzęŜeń dla kaŜdego z aparatów niezaleŜnie (→MenadŜer sprzęŜeń). Opcjonalnie moŜemy wykorzystać funkcję →Pacjent interaktywny, która umoŜliwia modyfikację ustawień jednego, lub obu aparatów jednocześnie. Po przejściu od okna →Programy, →Wyznacz przechodzimy do okna konfiguracji programów. Bazując na PSś, OASIS plus wyznacza optymalne dla naszego klienta programy. PoniewaŜ jego oczekiwania moŜna zakwalifikować do dwóch grup, mianowicie „dobrze słyszeć mowę” oraz „dobrze słyszeć dźwięk w kinie”, system zaproponował 2 programy (z trzech dostępnych): P1 – program automatyczny oraz P2 – program „Widownia”. Zanim przejedziemy do okna optymalizacji programów, załóŜmy, Ŝe klient sugeruje przydatność jeszcze jednego programu – programu muzycznego. Decydujemy się więc wykorzystać 64 „wolny” P3, który w tym przypadku oferuje nam MOVE: →Zmień przydział. Następnie w kolumnie P3 wybieramy →Wybierz nowy program, →Muzyka. Zmianę konfiguracji programów akcentujemy poprzez →Akceptacja zmian i wracamy do okna głównego zarządzania programami. ZałóŜmy, Ŝe pacjent pacjentowi nie odpowiada kolejność programów – sugeruje on, Ŝe jednak częściej słucha muzyki w domu, niŜ bywa w kinie, tak więc najrzadziej uŜywany program powinien być przypisany do pozycji P3, a nie jak teraz – do P2. Klikamy więc →Zmień przydział, przechodzimy do kolumny P3., →Zamień na/z, →P2, w wyniku czego nastąpi zamiana P2→P3 oraz P3→P2. W wyniku tych operacji, kolejność programów słuchowych w obu aparatach wygląda następująco: P1 – program automatyczny, P2 – muzyka, P3 – widownia. JeŜeli jest to konieczne, przechodzimy do →Optymalizacja, gdzie dokonujemy dalszych modyfikacji w obrębie programów (dla obydwóch lub tylko jednego aparatu). 65 Narzędzia optymalizacji poszczególnych programów zaleŜą od typu programu. W rozwaŜanym przypadku dla P1 (Program Automatyczny), dostępne są zakładki Jakość Dźwięku (a w nich dalsze kategorie: NatęŜenie, Równowaga Częstotliwościowa, Redukcja Pogłosu), Działanie (z kontrolkami Nacisk/Akcent oraz Adaptacyjność), MenedŜer Hałasu (kontrolki MCD oraz ARH) oraz Kierunkowość (kontrolki Kierunkowa Ostrość oraz Monitorowanie Wiatru). Działanie większości tych opcji omówiono na przykładzie PRIO. Nowością jest zakładka →Działanie oraz kontrolki Nacisk/Akcent oraz Adaptacyjność. Funkcje te bezpośrednio są sprzęŜone z innymi układami adaptacyjnymi MOVE, ale zaprojektowano jest w ten sposób, aby zminimalizować złoŜoność dopasowania aparatu słuchowego. PoniewaŜ 2 kontrolki Nacisk/Akcent oraz Adaptacyjność mają 3 moŜliwości ustawień, moŜliwy jest wybór 32, czyli 9 specyficznych trybów przetwarzania sygnału (przypominamy, Ŝe w PRIO było ich 5). 66 Poszczególne pola wyŜej wymienionego diagramu wizualizują wpływ aparatu na przetwarzany sygnał. Im bardziej Ŝółte pole, tym wszelkie układy w mniejszym stopniu wpływają na dźwięk, przetwarzając sygnały w bardziej stacjonarny sposób oraz zapewniając bardziej komfortowe przetwarzanie sygnału. Im bardziej zaczerwienione pole, tym przetwarzanie ma większy wpływ na strukturę dźwięku, a sam aparat funkcjonuje w o wiele bardziej dynamiczny sposób. Innymi słowy, „Ŝółte pola” odpowiadają pacjentom przebywającym w stacjonarnych warunkach akustycznych, podczas gdy kolor czerwony reprezentuje przetwarzanie dedykowane klientom przebywających w zmiennych otoczeniach akustycznych. Prosimy pamiętać, Ŝe OASIS plus domyślnie dobiera „najlepsze wartości” kontrolek Nacisk/Akcent oraz Adaptacyjność (a więc niejako jedno z 9 pól) na podstawie PSś. Jak wspomniano, funkcje Nacisk/Akcent oraz Adaptacyjność wpływają bezpośrednio na ustawienia innych układów dostępnych w MOVE: MCD, ARH, mikrofony kierunkowe oraz stałe czasowe. PoniewaŜ MCD moŜe w pewnym stopniu tłumić niskopoziomowe głoski szumowe, jest on automatycznie wyłączany (ewentualnie przełączany w pozycję 1) w przypadku przełączenia Akcentu/Nacisku na tryb Mowa. Maksymalne działanie MCD ma miejsce w przypadku przełączenia Akcentu/Nacisku na tryb Mowa w tryb „Komfort”. RównieŜ w przypadku trybu „Komfortu” działanie ARH jest maksymalizowane, podczas gdy dla „Mowa” jest on ustawiony w pozycji środkowej. MOVE posiada 3 tryby kierunkowe: wszechkierunkowy, kierunkowy oraz mieszany (kierunkowy w zakresie wysokich częstotliwości, wszechkierunkowy w zakresie składowych 67 niskoczęstotliwościowych). Wszystkie 3 tryby odstępne są w przypadku ustawienia kontrolki Akcentu/Nacisku w tryb Mowy. W przypadku trybu „Komfortu” nie jest dostępna charakterystyka kierunkowa, która jest charakterystyką kierunkową mikrofonu umoŜliwiająca otrzymanie wysokiej zrozumiałości mowy. Charakterystyka kierunkowa nie jest poŜądaną dla trybu „Komfortu” głównie dlatego, ze czułość mikrofonu zmienia się stosunkowo znacząco dla poszczególnych kątów padania dźwięku, tak więc zmiany połoŜenia źródła dźwięku (np. ruch samochodu) lub głowy uŜytkownika powodują raptowne skoki głośności odbieranego dźwięku, co dla wielu pacjentów wiąŜe się z pewnym dyskomfortem. Kontrolka Akcentu/Nacisku wpływa nie tylko na ustawienie systemu ARH, ale zakres jego działania, który wynosi około 10 dB dla trybu „Komfort” oraz 3 dB dla trybu „Mowa”. 68 ZaleŜność ta wynika równieŜ z szumowego charakteru niektórych głosek (/s/,/sz/,/f/ itp.) które mogą być w znaczącym stopniu tłumione przez układ ARH. W takim przypadku efektem ubocznym działania układu redukcji hałasu byłby spadek zrozumiałości mowy. NaleŜy więc pamiętać, Ŝe ustawienie ARH w pozycje „2” dla trybu „Komfortu” nie jest tym samym, czym jest ustawienie ARH w pozycję „2” dla trybu „Mowy” (w tym przypadku, mimo maksymalnego trybu działania ARH ma znaczniej mniejszy wpływ na przetwarzanie sygnału). Reasumując, główne róŜnice pomiędzy trybem „Komfortu” oraz „Mowy” przedstawiają się następująco: KOMFORT Wzmocnienie mniej wzmocnienia średnich i wysokich częstotliwości Przetwarzanie mowy Mniej zorientowane na mowę Kierunkowość 2 charakterystyki kierunkowe (brak „ostrej kierunkowości) MOWA mniej wzmocnienia średnich i wysokich częstotliwości Ukierunkowane na sygnał mowy 3 charakterystyki kierunkowe ( ARH Poszerzony zakres działania Pomniejszony zakres działania MCD Maksymalny zakres działania Zredukowany zakres działania Przejdźmy teraz to kontrolki →Adaptacyjność. Im większy zakres działania, tym aparat „chętniej” modyfikuje swoje ustawienia (czyli adaptuje się) do zmian w otoczeniu akustycznym. Porównanie najwaŜniejszych parametrów pracy MOVE dla dwóch skrajnych ustawień Adaptacyjności (czyli minimalnej oraz maksymalnej) przedstawiają się następująco: 69 MINIMUM MAXIMUM Czas narastania/zanikania 45 ms / 1188 ms 6ms / 147 ms Czas reakcji ARH stosunkowo mały stosunkowo duŜy Czułość na zmiany w otoczeniu dźwiękowym stosunkowo mała stosunkowo duŜa Przypominamy jeszcze raz, Ŝe optymalne dla naszego klienta wartości parametru „Nacisk/Akcent” oraz „Adaptacyjność” nie są obliczane na podstawie audiometrii tonalnej, ale wyznaczane w oparciu o PSś. W związku z powyŜszym, tylko precyzyjne wprowadzenie informacji do PSś umoŜliwia OASIS plus dobór odpowiednie skonfigurowanie tych dwóch opcji. W zakładce →MenedŜer Hałasu dostępne są kontrolki MCD oraz ARH (dla uproszczenia dopasowania dla MOVE świadomie wprowadzono 3 tryby działania tych układów zamiast 4 spotykanych np. w PRIO i ICOS). Cechą wyróŜniającą MOVE jest moŜliwość niezaleŜnego dopasowania MCD dla róŜnych programów, np. w jednym z nich moŜe być on wyłączony, a w innym programie przełączony w tryb maksymalny (w przypadku PRIO lub MOVE zmian ustawienia MCD wpływa na wszystkie programy). Zakładka →Kierunkowość, podobnie jak w PRIO, umoŜliwia wybór charakterystyki kierunkowej. 70 Po zoptymalizowaniu P1 przechodzimy do optymalizacji P2, czyli w analizowanym przypadku – programu muzycznego, dla którego przewidziano kontrolki →Jakości dźwięku (oraz dalsze kategorie: NatęŜenie, Równowaga Częstotliwościowa oraz Dynamika), →MenedŜer Hałasu oraz →Pogłos. Przełączenie opcji Dynamika w tryb →Rozszerzony powoduje zoptymalizowanie współczynnika kompresji oraz wzmocnienia sygnałów średniopoziomowych dla optymalnego odbioru sygnału muzyki. W zakładce →MenedŜer hałasu dostępna jest tylko kontrolka MCD. Dla programu muzycznego kaŜdego aparatu Bernafon system ARH jest domyślnie wyłączony, w przeciwnym wypadku pewne fragmenty sygnału o relatywnie szybkiej modulacji mogłyby być tłumione przez aparat, co zniekształcało by znacznie odbiór dźwięków muzycznych. 71 Kontrolka →Pogłos umoŜliwia dopasowanie właściwości kierunkowych aparatu dla warunków akustycznych, w których odbywa się przekaz muzyczny. Pierwsza z kategorii →Kierunkowość Sali Koncertowej, umoŜliwia wybór pomiędzy charakterystyką wszechkierunkową (→Wyłączony) oraz wszechkierunkową, ale ze znacznym tłumieniem sygnałów dobierających z tyłu głowy pacjenta (→Włączony). Włączenie tej opcji jest zalecane w przypadku pól pogłosowych, typowych dla niezadaptowanych odpowiednio akustycznych pomieszczeń („zbyt duŜe echo”). Dodatkową opcją umoŜliwiającą poprawę odbioru sygnału w warunkach silnego pogłosu jest „Redukcja pogłosu”. Kolejnym etapem jest optymalizacja P3, w tym przypadku programu „Widownia”. Pamiętamy, Ŝe nasz pacjent stwierdził, Ŝe często bywa w kinie, wprowadziliśmy te dane do PSś, tak więc OASIS plus wygenerował jeszcze jeden program dedykowany określonemu scenariuszowi akustycznemu. PoniewaŜ kino posiada pętle induktofoniczną, OASIS plus zaktywował cewkę dla P3 (przypominamy równieŜ, Ŝe MOVE 106 DM jest jedynym aparatem mini-BTE posiadającym cewkę). W oknie optymalizacji P3 mamy więc dostępne znane nam znakomicie funkcje →Jakość dźwięku oraz →MenedŜer Hałasu oraz funkcję „Mikrofon/cewka t”, w obrębie których dostępne są kolejne opcje: Równowaga mikrofon cewka oraz Wzmocnienie niskich częstotliwości. 72 Wartość funkcji „Równowaga mikrofon/cewka t” dobieramy w oparciu o właściwości kina do którego uczęszcza nasz klient. W tym celu dokonujemy wyboru odpowiedniej proporcji miksowania sygnału z cewki oraz mikrofonu →Mikrofon i cewka T („równy udział” obu sygnałów), →ObniŜ mikr i cewkę T. (sygnał z mikrofonu tłumiony jest o 6 dB względem sygnału cewki) oraz →Tylko cewka tel. (mikrofon wyłączony). Miksowanie sygnału cewki i mikrofonu jest poŜądane, jeśli nasz klient wyraŜa wolę jednoczesnego obioru sygnału poŜądanego na drodze induktofonicznej (czyli ścieŜki dźwiękowej filmu) oraz równoczesnego słyszenia „tradycyjnych” sygnałów akustycznych (np. porozumiewania się z osobami, którymi przebywa w kinie). Opcja Wzmocnienie niskich częstotliwości umoŜliwia „podbicie” komponentów niskoczęstotliwościowych (głównie kanał 250 Hz), co pozytywnie wpływa na „głębię” odbioru ścieŜki dźwiękowej. Na zakończenie omawiania opcji optymalizacji programów naleŜy wspomnieć o kolejnej bardzo istotnej właściwości MOVE – moŜliwości kopiowania tego samego programu do P1, P2 oraz P3, w tym równieŜ Programu Automatycznego (dostępnego dla P1 w innych modelach aparatów). Oczywiście, dopasowane i zoptymalizowane programy kopiujemy do innych pozycji, nie po to, aby pacjent miał np. 3 identyczne programy automatyczne lub 2 takie same programy „Muzyka”. Kopiowanie zoptymalizowanego programu do innej pozycji umoŜliwia jego dalszą specjalizację oraz optymalizację w aspekcie określonych wymagań klienta. ZałóŜmy więc, Ŝe nasz pacjent jest szalenie niezdecydowany i wymagajmy (co dość często zresztą ma miejsce w rzeczywistym dopasowaniu ☺), i decyduje się na 2 programy muzyczne – pierwszy z nich zoptymalizowany do warunków hali koncertowej o duŜym pogłosie, drugi – do odsłuchu w warunkach domowych z 73 wykorzystaniem dźwięku przestrzennego w konfiguracji 5.1 (czyli popularne „kino domowe”). Musimy więc dokonać reorganizacji programów: →Programy, →Wyznacz, →Zmień przyporządkowanie. Następnie NIE wybieramy programu muzycznego w kolumnie P3, dlatego, Ŝe oznaczałoby to konieczność optymalizacji programu muzycznego do początku. Takie postępowanie byłoby w całej rozciągłości bezcelowe – przecieŜ dokonaliśmy juŜ optymalizacji programu muzycznego dla P2! W związku z powyŜszym, o wiele lepszym rozwiązaniem jest przekopiowanie P2 do P3, a następnie prosta korekcja programu P3 (czyli kopii P2), która ma go zoptymalizować do odsłuchu muzyki w warunkach domowych. W przypadku MOVE operacja ta moŜliwa jest za pomocą funkcji →Kopiuj do. Aby przekopiować P2 od P3 rozwijamy listę →Kopiuj do w oknie P2 (środkowa kolumna) i wybieramy →P3. W tym momencie P3 jest idealną kopia P2 (o czym informuje opis kolumny trzeciego programu – P3 Kopia Muzyka). Po kliknięciu →Akceptacja zmian, przechodzimy do →Wyznacz a następnie dobieramy właściwości kierunkowe MOVE dla dwóch programów muzycznych. W pierwszej kolejności przedyskutujemy te właściwości dla →P2, →Pogłos. PoniewaŜ programy muzyczny P2 powinien być skonfigurowany do uŜytku w warunkach pogłosowych, włączamy Kierunkowość Sali Koncertowej (→Włączony) oraz maksymalizujemy Redukcję pogłosu (→Maksimum). 74 Drugi program muzyczny powinien być dopasowany do odsłuchu w warunkach domowych na tzw. wielokanałowym sprzęcie audio (domowe DVD). W odróŜnieniu od sali koncertowej, w której w znakomitej większości przypadków sygnał dobiega ze sceny, a więc z kierunku przedniego, sygnał popularnego kina domowego dobiera z kilku (najczęściej 5, rzadziej 3 lub 7) głośników (tzw. satelit), które znajdują się w róŜnych punktach pomieszczania. W praktyce oznacza to konieczność aktywacji charakterystyki wszechkierunkowej dla P3 – jeśli zastosowaliśmy taką samą kierunkowość jak przedstawioną na powyŜszym rysunku, dźwięki dobiegające z tyłu głowy byłyby dla naszego klienta niesłyszalne, lub słyszalne w niezadowalającym stopniu. Przechodzimy więc do →P3 i koniecznie wyłączamy Kierunkowość Sali Koncertowej (→Wyłączony). W ten sposób, korzystając z funkcji Kopiuj do (dostępnej w →Wyznacz, →Zmień przydział) otrzymujemy 2 programy muzyczne (P2 i P3), róŜniące się TYLKO kierunkowością. W analogiczny sposób moŜemy przekopiować Program Automatyczny. ZałóŜmy więc, Ŝe nasz klient jednak nieczęsto chadza do opery i P2 nie jest potrzebny (informacja ta bezpośrednio wyniknie równieŜ z danych systemu Tracker, ale o tym w części 3 ☺). Klient jest całkowicie zadowolony z P1, ale chciałby aby ten program w warunkach hałasowych zapewniał mu nieco więcej komfortu. Warto więc „podmienić” bezuŜyteczne P2, czyli Muzyka (hala koncertowa) na P1, czyli Program Automatyczny, a następnie P2 (czyli kopię P1) zoptymalizować na „pro-komfortowe” przetwarzanie dźwięku. Po raz kolejny przechodzimy do →Wyznacz, →Zmień przydział i kolumnie P1 klikamy →Kopiuj do, →P2. W kolumnie P2 pojawia się kopia programu automatycznego. Rekonfigurację programu zatwierdzamy tradycyjnie poprzez →Akceptacja zmian. 75 Następnie →Optymalizacja, →P1,→Działanie i wybieramy funkcjonowanie ukierunkowane na mowę dla P1, tzn. kontrolkę Nacisk/Akcent przełączamy w tryb →Mowy, ewentualnie →ZrównowaŜony. Następnie przechodzimy do →P2 (czyli cały czas kopii P1), ale kontrolkę Nacisk/Akcent przełączamy w tryb →Komfortu. W ten sposób oferujemy klientowi dwa programy automatyczne (jeśli zajdzie taka potrzeba moŜemy przyporządkować program automatyczny równieŜ do P3), które róŜnią się ustawieniami kontrolki Nacisk/Akcent (a więc i ustawieniami wszystkich innych systemów, na które wpływa funkcja Nacisk/Akcent, ale to jest w tym momencie mniej waŜne, gdyŜ opcję Nacisk/Akcent zaprojektowano właśnie po to, aby jednym kliknięciem optymalizować róŜne systemy MOVE w aspekcie konkretnych oczekiwań pacjenta). W zakładce →Programy znajduje się równieŜ kategoria →DAI, umoŜliwiająca konfigurację aparatu dla cyfrowego łącza audio. Zakładka DAI zawiera dwie główne kategorie: omówioną juŜ wcześniej →Jakość dźwięku oraz →Równ. M/DAI, która umoŜliwia miksowanie sygnału z mikrofonu i DAI oraz optymalizację wzmocnienia niskich częstotliwości. 76 4.4 KLASA PREMIUM – ICOS oraz brite 503 Głównym przedstawicielem klasy premium jest rodzina produktów ICOS, zdecydowanie najbardziej zaawansowanego i złoŜonego aparatu słuchowego Bernafon. JednakowoŜ, dopasowanie ICOS nie musi być wcale zadaniem trudnym. Protetyk słuchu, który opanował dopasowanie PRIO oraz MOVE bezproblemowo dopasuje równieŜ ICOS, których jest znacznie rozbudowaną wersją w/w rodzin produktów, ale zawierającą dalsze opcje umoŜliwiające jeszcze dokładniejsze dopasowanie i personalizację ustawień. ICOS zaopatrzony jest równieŜ w dodatkowe systemy analizy i przetwarzania sygnału, które gwarantują całkowitą satysfakcję klienta. Dopasowanie ICOS i Flair jest o wiele większym wyzwaniem, niŜ praca z WIN, NEO, czy PRIO, niemniej jednak uwzględniając olbrzymią złoŜoność tego aparatu – jest ono wciąŜ stosunkowo proste. Podobnie jak w produktach PRIO i MOVE, dopasowanie ICOS uwzględnia głównie informacje w PSś, tak więc niezwykle waŜnym jest wprowadzenie danych związanych ze stylem Ŝycia klienta. PSś to jedno z najwaŜniejszych narzędzi dopasowania ICOS, tak więc zaniechanie etapu konfiguracji PSś jest niejako toŜsame z niewykorzystaniem znakomitej większości moŜliwości jakie oferuje ICOS. Dopełnieniem rodziny ICOS jest produkt brite 503, którego struktura wewnętrzna jest analogiczna do ICOS. Innymi słowy, umiejętność dopasowania ICOS implikuje umiejętność dopasowania brite 503. brite 503 wyróŜnia się głównie kształtem obudowy oraz technologią RITE (nie posiada pokrętła głośności, cewki telefonicznej, łącza DAI/FM). Typowy scenariusz dopasowania ICOS przeanalizujemy dla kolejnego hipotetycznego klienta. Nasz klient jest zainteresowany kupnem tylko jednego aparatu, koniecznie „niewidocznego”, nie jest doświadczony w uŜytkowania aparatów, ale interesuje go tylko i wyłącznie najlepsze rozwiązanie audioprotetyczne. Warunki domowe określa jako hałaśliwe, mieszka z kilkoma osobami. Często bywa restauracji w towarzystwie kilku znajomych. PoniewaŜ nasz pacjent pracuje w branŜy budowlanej, warunki w pracy równieŜ określa jako głośne. Podczas godzin pracy zaleŜy mu bardziej na komforcie niŜ zrozumiałości mowy (załóŜmy, Ŝe jest on operatorem dźwigu, koparki itp..). Często podróŜuje z Ŝoną samochodem jako kierowca, ale do pracy dojeŜdŜa kolejką podmiejską, z reguły czytając gazetę. 77 4.4.1 ICOS Nasz klient decyduje się nad model ICOS 315 DM VC. Dopasowanie ICOS koniecznie rozpoczynamy od stworzenia PSś. Posiadamy wiele istotnych informacji nt. środowisk akustycznych naszego oraz oczekiwań naszego klienta, które powinny być wykorzystane do personalizacji ustawień aparatu. Przechodzimy do →Klient, →Styl Ŝycia, →Zbuduj Profil Stylu śycia a następnie wprowadzamy dane do PSś zgodnie z profilem pacjenta: →Dom, →Konwersacja, zaznaczamy „Kilku ludzi”, „Głośno”, „Pokój mieszkalny” →Czas wolny, →Konwersacja, zaznaczamy „Kilku ludzi”, „Restauracja”, „Głośno” →Praca, →Głośne otoczenie, zaznaczamy „Komfort” →PodróŜ, →Konwersacja, zaznaczamy „Jedna osoba”, „Samochód”, „Jako kierowca” →PodróŜ, →Komfort, zaznaczamy „Stacja kolejowa”. W ten sposób kreujemy 5 priorytetów naszego klienta. W zakładce →Aparat słuchowy, →Akustyka wybieramy największą wentylację (niskotonowy charakter niedosłuchu). Następnie w przechodzimy do →Narzędzia mistrzowskie. Struktura tej zakładki nie róŜni się od aparatu PRIO. Optymalizujemy więc działanie aparatu (dla wszystkich programów) za pomocą →SoundCheck, →Narzędzia techniczne, →MenedŜera sprzęŜenia oraz funkcji →Pacjent interaktywny. Praktyczne zastosowanie tych funkcji zostało juŜ omówione, niemniej jednak (dla celów „szkoleniowych”), załoŜymy Ŝe nasz klient sugeruje, Ŝe mowa „jest zbyt cicha”. Przechodzimy więc do →SoundCheck, →Mowa normalna oraz →Głośniej 78 (OASIS plus zwiększy wzmocnienie w odpowiednim paśmie oraz dla odpowiednich poziomów wejściowych). ZałóŜmy teŜ, Ŝe klient twierdzi Ŝe jego własny głos „jest zbyt dudniący, gruby” (co zresztą jest mało prawdopodobne przy wentylacji CV 3.0, znów nasze załoŜenie umotywowane jest celami dydaktycznymi ☺). Oczywistym rozwiązaniem tego problemu jest redukcja wzmocnienia niskich częstotliwości, czego moŜemy dokonać na wiele sposobów: →Narzędzia techniczne, zmniejszamy wzmocnienie dla kanału niskich częstotliwości (średnie i wysokie poziomy) →Opcja powiększ, za pomocą (7-kanałowego) Triqulizer redukujemy wzmocnienie dla poziomów 65 dB i 80 dB (a więc przesuwając w dół suwaki oznaczone cyfrą 65 i 80 dla kanałów 250 Hz, ewentualnie 750 Hz). Operacja ta jest toŜsama zwiększeniu współczynnika kompresji. →Pacjent interaktywny, →Jakość Twojego głosu, →Zatkany, beczkowy lub z echem, →Zmniejsz wzmocnienie niskich częstotliwości. Następnie przechodzimy do →Programy, →Wyznacz. W oparciu o PSś OASIS plus dobiera najlepsze dla naszego klienta programy słuchowe. W tym przypadku system proponuje 2 programy słuchowe: P1 Audio Navigation Program oraz P2 „program samochodowy”. Po kliknięciu ikonki „i” dowiemy się jakie priorytety naszego pacjenta związane są określonym programem zaproponowanym przez OASIS plus. 79 Widzimy więc, Ŝe Audio Navigation Program (ANP) wychodzi na przeciw aŜ 4 z 5 priorytetów pacjenta, natomiast P2 optymalizuje działanie aparatu podczas podróŜy samochodem. W tym przypadku P3 jest dezaktywowany – nie zawsze wykorzystanie wszystkich programów jest najlepszym rozwiązaniem; w przypadku naszego klienta, dwa programy są wystarczające, aby zagwarantować całkowitą satysfakcje z aparatu słuchowego. Niemniej jednak pozostaje nam jeszcze jeden program do wykorzystania o czym informujemy klienta. Decydujemy się więc wykorzystać wszystkie programy dostępne w ICOS →Zmień przydział, a następnie metodą „chwyć i przeciągnij” dobieramy z listy programów dedykowanych (lewa strona ekranu) odpowiedni program do P3. Jeśli np. w jakieś sytuacji akustycznej sygnał mowy dociera do słuchacz z kierunku tylnego (np. głośniki sprzętu audio lub TV znajdują się np. za kanapą na której siada nasz klient w domu), uzasadnionym będzie dobór do P3 programu „Mówiący od tyłu w ciszy”. 80 Kolejnym etapem jest niezaleŜna optymalizacja poszczególnych programów (→Optymalizacja). Zacznijmy optymalizację programów od P1, czyli ANP. Program automatycznej nawigacji jest najbardziej zaawansowanym algorytmem przetwarzania sygnału w zmiennych warunkach akustycznych. W oknie optymalizacji P1, dostępne są narzędzia →Jakość dźwięku, →Otoczenia akustyczne, →Audio Navigation, →MenedŜer Hałasu oraz →Kierunkowość. Zakładka →Jakość dźwięku zawiera dodatkową opcję „Odległy dźwięk” optymalizującą współczynnik kompresji (pomiędzy punktami poziomami 50 dB i 65 dB, a więc typowymi dla „odległych sygnałów”) dla odpowiedniego słyszenia dźwięku generowanych przez stosunkowe odległe źródła. Aby zwiększyć wzmocnienie tych sygnałów kilkami →Głośniej, co powoduje zwiększenie wzmocnienie głównie sygnałów o poziomie 50 dB, (co spowoduje zmianę współczynnika kompresji pomiędzy poziomami 50dB i 65 dB; moŜna to zaobserwować w oknie TriQulizer dla róŜnych ustawień opcji „Odległy dźwięk”). Opcja →Otoczenia akustyczne zawiera 5 kategorii funkcjonowania w róŜnych sceneriach akustycznych (wybieranych równieŜ w oparciu o PSś). 81 RównieŜ dalsze opcje dopasowania ANP (→Audio Navigation), czyli Czułość oraz Kontrast dobierane są na bazie danych z PSś. MenedŜer hałasu zawiera 2 kontrolki ARH, mianowicie „Optymalizuj redukcję hałasu dla” oraz „Adaptacyjna Redukcja Hałasu”. Druga z tych opcji funkcjonuje analogicznie do kontrolki ARH dostępnej w MOVE (z tą róŜnicą, Ŝe dla ICOS mamy 4 tryby działania ARH, dla MOVE – 3). „Optymalizuj redukcję hałasu dla” dopasowuje ARH do charakteru hałasu, głównie jego widma i powoduje, Ŝe ARH niejako „skupia” się na typowych - dla róŜnych sygnałów niepoŜądanych - pasmach częstotliwości. 82 Zakładka →Kierunkowość umoŜliwia wybór 5 róŜnych charakterystyk kierunkowych aparatu (w przypadku MOVE i PRIO dysponujemy 3 charakterystykami) oraz kontrolkę Monitora wiatru. W programie dedykowanym P2 (program „samochodowy”) dostępne są znane juŜ opcje →Jakość dźwięku, →MenadŜer hałasu oraz →Kierunkowość. P2 przewidziany jest do uŜytkowania w warunkach hałasowych (wnętrze samochodu), tak więc w analizowanym przypadku system optymalizuje ARH do nieokreślonego typu hałasu oraz przełącz w tryb „Średni”. Wybrany dla P2 tryb kierunkowy jest trybem mieszanym (kierunkowym w zakresie wysokich częstotliwości, wszechkierunkowy w zakresie niskich tonów). UmoŜliwia to wyraźne słyszenie dźwięków z kierunku przedniego, co jest kwestią zasadniczą podczas prowadzenia samochodu, ale równieŜ odbiór sygnałów z pozostałych kierunków. 83 Dobrane przez system ustawienia ARH oraz kierunkowości są nieco inne dla P3 (mówca z tyłu, stosunkowo ciche otoczenie akustyczne). PoniewaŜ spodziewamy się mniejszego poziomu hałasów zakłócających, zakres działania ARH przełączony jest w tryb minimum. Ponadto, OASIS plus aktywuje wszechkierunkowy tryb mikrofonu, co związane jest z koniecznością wyraźnego słyszenia sygnałów dobiegających z kierunku tylnego. W ten sposób konfigurujemy 3 programy słuchowe: P1, czyli program główny ANP, adaptacyjny, oraz 2 specjalistyczne programy dedykowane określonym sytuacjom dźwiękowym P2 – program samochodowy, P3 – program do odsłuchu audycji radiowotelewizyjnych w zaciszu domowym (głośniki „z tyłu”). ZałóŜmy jednak, Ŝe klient zmienia zdanie i prosi o program do odsłuchu w muzyki w sali koncertowej. Dokonajmy więc reorganizacji programów →Wyznacz, →Zmień przydział, kasujemy P2 →Czysto. Następnie metodą „przeciągnij” dobieramy do P3 program „Widownia”. 84 Po kliknięciu →OK przechodzimy do →Optymalizacja oraz →P3. Okno dopasowania P3 zawiera zakładki →Jakość dźwięku oraz →Mikrofon/cewka t (omówione w rozdziałach poprzednich). Po raz kolejny załoŜymy, Ŝe nasz klient zmienia zdanie ☺. Tym razem okazuje, Ŝe program samochodowy nie jest najwaŜniejszy – bardziej zaleŜy naszemu pacjentowi na komforcie podczas przebywania blisko urządzeń generujących stosunkowo ciche, ale niepoŜądane hałasy (wentylacji, klimatyzacji, komputer). Przechodzimy więc do →Wyznacz, →Zmień Przydział, kasujemy program Widownia (→Czysto) a następnie „przeciągamy” program „Komfort w cichym hałasie” oraz →OK. Proces dopasowanie wieńczy zakładka →Zakończenie. Opcja →Przegląd daje nam „wgląd” w finalną konfigurację aparatu oraz umoŜliwia dokonanie końcowych modyfikacji dopasowanego aparatu. 85 Np. jeśli wynikiem modyfikacji ustawień aparatu zmieniła głośność dźwięku, →Optymalizuj całościowe wzmocnienie. Jeśli zamierzamy w dalszym ciągu optymalizować ustawienia w obrębie jednego z programów, klikamy →Optymalizuje w oknie odpowiedniego programu. Następnie przechodzimy do zakładek →Wskaźniki, →Zdalne sterowanie i → Miejscowe regulatory (funkcje tych zakładek omówiliśmy w poprzednich rozdziałach). 4.4.2 Dopasowanie aparatów premium – podsumowanie Jakkolwiek aparatu klasy premium są bardzo złoŜonymi systemami przetwarzania i analizy dźwięku, twórcy OASIS plus dołoŜyli wszelkich starań, aby dopasowanie tych produktów było relatywnie nieskomplikowane. Aparaty ICOS i brite 503 posiadają najbardziej zaawansowane systemy przetwarzania sygnałów akustycznych w aspekcie określonych, indywidualnych wymagań klienta. Niezwykle istotną kwestią podczas dopasowania jest wprowadzenie precyzyjnych informacji do PSś – moŜna powiedzieć, Ŝe spełnienie tego warunku zapewnia bardzo dobre, wstępne dopasowanie protezy słuchowej. W następnej kolejności, za pomocą Sound Check weryfikujemy na bieŜącą poprawność ustawień, po czym przechodzimy do optymalizacji poszczególnych programów. Dzięki szerokiemu spektrum, dowolnie programowalnych funkcji aparatu moŜliwe jest dopasowanie, które usatysfakcjonuje kaŜdego, nawet najbardziej wymagającego klienta. 86 5 Testy do samodzielnego wykonania Niniejsza cześć materiałów szkoleniowych dotyczyła głównie praktycznych aspektów dopasowania aparatów Bernafon oraz oprogramowania OASIS plus. JednakŜe proponujemy Państwu 2 testy dotyczące procesu komputerowego dopasowania aparatów słuchowych. Przedstawione poniŜej testy są testami czterokrotnego wyboru, przy czym tylko jedna z pozycji a),b),c) lub d) jest poprawna. Testy zawierają 20 pytań, tak więc maksymalna ilość punktów wynosi 20. Jeśli otrzymana przez Państwa ilość punktów jest wg Państwa niezadowalająca sugerujemy ponowne zapoznanie się z treścią niniejszego dokumentu ☺. 5.1 TEST 1 – dopasowanie aparatów klasy basic oraz medium 1.Dla których aparatów NIE jest dostępny TriQlizer a) WIN oraz NEO b) Y111 oraz NEO c) NEO oraz PRIO d) WIN oraz Flair 2.Który z tych aparatów jest systemem 2-kanałowym a) WIN b) Flair c) PRIO d) NEO 3.Który z tych aparatów jest systemem 3-kanałowym a) WIN b) Flair c) PRIO d) NEO 87 4.Dopasowujemy aparat WIN. ZałóŜmy, Ŝe głośność mowy jest odpowiednia, ale zrozumiałość jest niezadowalająca. Jakiej operacji naleŜy dokonać za pomocą →Narzędzi technicznych a) zwiększyć wzmocnienie sygnałów niskopoziomowych b) zwiększyć wzmocnienie sygnałów średniopoziomowych c) zwiększyć wzmocnienie sygnałów średniopoziomowych w kanale średniej i wysokiej częstotliwości d) zwiększyć wzmocnienie sygnałów średniopoziomowych w kanale średniej i niskiej częstotliwości 5.Zaznacz POPRAWNĄ odpowiedź: Jeśli głośne dźwięki są odbierane na dyskomfortowym poziomie głośności naleŜy: a) zmniejszyć MPO b) zwiększyć MPO c) włączyć MCD d) wyłączyć MCD 6.Jeśli wysokotonowe, głośne sygnały (np. czajnik), powodują dyskomfort, naleŜy: a) zwiększyć MPO w kanale wysokich częstotliwości b) zmniejszyć MPO w kanale wysokich częstotliwości c) zwiększyć MPO w kanale niskich częstotliwości d) zmniejszyć MPO w kanale niskich częstotliwości 7.Optymalną wartością MPO jest ustawienie, dla którego: a) wysokopoziomowe sygnały obierane są jako ciche b) wysokopoziomowe sygnały obierane są jako głośne, ale nie zbyt głośne c) wysokopoziomowe sygnały obierane są jako głośne, ale nie zbyt głośne, przy czym wartość MPO jest moŜliwe największa d) wysokopoziomowe sygnały obierane są jako głośne, ale nie zbyt głośne, przy czym wartość MPO jest moŜliwe najmniejsza 88 8.Największy współczynnik kompresji w TriQulizer otrzymujemy w przypadku: a) maksymalnego „ściśnięcia” suwaków b) maksymalnego „rozsunięcia” suwaków c) maksymalnego „rozsunięcia” suwaków w kanale wysokiej częstotliwości d) maksymalnego „rozsunięcia” suwaków i maksymalnej wartości MCD 9.Zaznacz zdanie, które NIE jest zgodne z prawdą: a) NEO posiada 5-kanałowy TriQulizer b) PRIO posiada 5-kanałowy TriQulizer c) w PRIO i NEO nie jest moŜliwe ustawienia maksymalnej kompresji np. w kanale wysokiej częstotliwości oraz liniowego wzmocnienie w kanale niskiej częstotliwości d) MPO jest wyznaczane bezpośrednio z krzywej UCL 10. Który z aparatów posiada Tracker oraz funkcjonuje w oparciu o PSś: a) Y111 b) NEO c) WIN d) PRIO 11.W obrębie której zakładki znajduje się opcja Styl śycia ? a) Zakończenie b) Klient c) Programy d) Sound Check 12.Jakie jest zastosowanie opcji wyznacz w zakładce „Programy” dla aparatu PRIO: a) wyznacz PSś b) wyznacza optymalne elementy otoplastyczne c) określa optymalne dla naszego klienta programy słuchowe d) określa optymalny model aparatu 89 13.Jakie jest zastosowanie opcji „Zmień przyporządkowanie” ? a) zmiana przyporządkowania programów b) zmiana przyporządkowania elementów otoplastycznych c) zmiana przyporządkowania tylko P1 d) dopasowanie DAI 14.Dla których aparatów w OASIS plus nie występuje opcja „Programy” ? a) NEO i Y111 b) Y111 oraz PRIO c) PRIO i NEO d) YYY1, F oraz WIN 15.Aby zmniejszyć efekt „dudnienia” w uchu naleŜy: a) zmniejszyć wzmocnienie niskich częstotliwości b) zmniejszyć wzmocnienie w kanale wysokiej częstotliwości c) zwiększyć średnicę wentylacji d) odpowiedzi a) i c) są poprawne 16.Aby zredukować sprzęŜenie zwrotne naleŜy: a) zredukować wzmocnienie dla sygnałów niskopoziomowych b) zmniejszyć średnicę wentylacji oraz zwiększyć objętość wkładki/obudowy aparatu c) wyłączyć system ARH d) Ŝadna z odpowiedzi nie jest poprawna 17.Dla których aparatów przewidziano OpenFit a) tylko NEO b) NEO i PRIO c) F i WIN d) dla wszystkich z klasy basic oraz medium 90 18.JeŜeli sprzęŜenia nadal występują podczas aparatownia OpenFit, naleŜy a) włączyć system ARS (jeśli jest wyłączony) b) jeśli moŜliwe – zmienić element otoplastyczny na „szczelniejszy” c) zwiększyć margines bezpieczeństwa w MenedŜerze sprzęŜeń d) wszystkie odpowiedzi a) do c) są poprawne 19. Aby dobrać program muzyczny dla PRIO, naleŜy: a) wyłączyć system ARH w P1 b) wprowadzić dane nt. tego priorytetu do PSś c) w zakładce →Programy, →Wyznacz, →Zmień przydział manualnie dobrać program muzyczny do jednego z programów d) odpowiedzi b) i c) są poprawne 20. Aby zmniejszyć głośność wysokopoziomowych sygnałów w PRIO lub NEO naleŜy: a) włączyć MCD b) zmniejszyć MPO w poszczególnych pasmach c) za pomocą TriQulizer zmniejszyć wzmocnienie sygnałów wysokopoziomowych (za pomocą suwaka oznaczonego cyfrą ‘80’) d) zarówno odpowiedź b) i c) są poprawne 91 Test 1 – klucz odpowiedzi nr pytania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 prawidłowa odp. d b a c a b c a c d b c a d d b b d d d Twoja odpowiedź punkt (0 lub 1) suma punktów 92 5.2 Test 2 – klasa medium-high oraz premium 1. Który z aparatów mini-BTE współpracuje z łączem DAI: a) SXT 100 b) MOVE 106 DM c) ICOS 400 CIC d) brite 503 2. Dla MOVE 106 DM nie przewidziano łącza FM, gdyŜ: a) jest to aparat na baterię 312, tak więc podłączenie stopki FM dramatycznie skróciło by „czas Ŝycia baterii” b) poniewaŜ jest aparatem obsługującym PSś c) poniewaŜ zmniejszyłoby to zakres wzmocnienia aparatu d) Ŝadna z odpowiedzi nie jest poprawna 3. Opcja „Kopiuj do” dostępna dla MOVE słuŜy do: a) kopiowania programu do innych pozycji np. P1 do P2 i P3, po to, aby klient dysponował np. trzema identyczne programami słuchowymi b) kopiowania programu do innych pozycji np. P1 do P2 i P3, a następnie modyfikacja zoptymalizowanej uprzednio kopii w celu dla ściśle określonego scenariusza akustycznego c) kopiowania danych z NOAH d) kopiowania tylko programu muzycznego do innych pozycji 4. Kontrolka „Akcent/Nacisk” (MOVE) umoŜliwia ukierunkowanie aparatu pracy na: a) przetwarzanie sygnałów mowy b) wybór pomiędzy trybem „pro-komfortowym” a trybem mowy c) tylko zmiany całościowego wzmocnienia d) Ŝadna z odpowiedzi nie jest poprawna 5. Kontrolki „Nacisk/Akcent” oraz „Adaptacyjność” (MOVE) wpływają na: a) stałe czasowe systemu b) ARH i MCD 93 c) kierunkowość d) wszystkie odpowiedzi są poprawne 6. Dla trybu „Komfort” (MOVE) nie przewidziano „ostrej” charakterystyki kierunkowej, gdyŜ: a) tłumi ona sygnał mowy docierający od boku głowy słuchacza, co powoduje znaczny dyskomfort b) tłumienie zmienia się znacznie dla róŜnych kątów padania dźwięku, tak więc raptownie przemieszczające się źródła dźwięku (ruchy głowy uŜytkownika) powodują znaczne zmiany głośności odbieranego sygnału c) tryb kierunkowy zaburza działanie ARH d) wszystkie odpowiedzi są poprawne 7. Dla trybu „Mowa” (MOVE) następuje: a) maksymalizacja zakresu działania MCD b) maksymalizacja zakresu działania MCD oraz ARH c) maksymalizacja stałych czasowych d) zwiększenie wzmocnienia składowych średnio i wysokoczęstotliwościowych 8. Dzięki temu, Ŝe MOVE posiada niezaleŜne od programu dopasowanie MCD, istnieje moŜliwość: a) optymalizacji działania MCD dla róŜnych programów b) zaleŜne od ARH działanie MCD c) niezaleŜny dobór wartości MPO dla poszczególnych kanałów d) wszystkie odpowiedzi są poprawne 9. Który z aparatów posiada najwięcej predefiniowanych programów dedykowanych: a) SXT b) MOVE c) ICOS d) ICOS oraz brite 503 94 10. Dla którego programu znajdziemy w zakładce →Programy, →Optymalizacja znajdziemy funkcję „Kontrast” a) Muzyka b) Mówca z tyłu c) ANP d) ANP oraz Widownia 11. Który z aparatów oferuje największy wybór charakterystyk kierunkowych: a) SXT b) MOVE c) SE d) ICOS i brite 503 12. Zaznacz twierdzenie, które jest zgodne z prawdą: a) dopasowanie SXT oraz SE moŜliwe jest za pomocą 81-punktowej klatki selekcyjnej b) MOVE i ICOS posiadają 3 programy słuchowe, jednakŜe nie zawsze maksymalna liczba programów jest optymalna c) SE nie posiada Ŝadnych regulatorów i przełączników d) wszystkie odpowiedzi są poprawne 13. Aby zredukować MPO w SXT oraz SE naleŜy: a) zaznaczyć na kratce selekcyjnej wszystkie częstotliwości dla poziomu 100 dB oraz zmniejszyć wzmocnienie b) zaznaczyć na kratce selekcyjnej najniŜsze częstotliwości dla poziomu 100 dB oraz zmniejszyć wzmocnienie c) za pomocą opcji →Wybierz zakres wybrać odpowiednie częstotliwości oraz poziomy a następnie zmniejszyć wzmocnienie d) odpowiedzi a) i c) są poprawne 95 14. Aby zwiększyć zrozumiałość mowy (SXT oraz SE), nie zmieniając znacząco jej głośności, naleŜy: a) zwiększyć MPO b) za pomocą opcji →Wybierz zakres wybrać kategorię „Spółgłoski”, a następnie zmniejszyć ich wzmocnienie c) za pomocą opcji →Wybierz zakres wybrać kategorię „Spółgłoski”, a następnie zwiększyć ich wzmocnienie d) zwiększyć całościowe wzmocnienie 15.Aby zmniejszyć dokuczliwość szumów niskopoziomowych w SXT oraz SE naleŜy: a) za pomocą kratki selekcyjnej wybrać szeroki zakres sygnałów niskopoziomowych (<40 dB) i zmniejszyć ich wzmocnienie b) zmniejszyć całościowe wzmocnienie c) zwiększyć zakres działania MCD (np. z pozycji 1 na 2) d) odpowiedzi a) oraz c) są poprawne 16. Aby zmniejszyć głośność sygnałów wysokopoziomowych o wysokich częstotliwościach naleŜy: a) w SXT oraz SE za pomocą kratki selekcyjnej wybrać zakres wysokich poziomów i wysokich częstotliwości na następnie zmniejszyć wzmocnienie b) w MOVE oraz ICOS zmniejszyć MPO dla kanałów wysokiej częstotliwości c) w MOVE oraz ICOS za pomocą TriQulizera zmniejszyć wzmocnienie dla kanałów wysokich częstotliwości za pomocą suwaków oznaczonych ‘80’ (czyli zwiększyć dla tych kanałów współczynnik kompresji pomiędzy poziomami wejściowymi 65 dB i 80 dB) d) wszystkie odpowiedzi są poprawne 17. MOVE – aby stworzyć dwa programu muzyczne: P2 – dla hali koncertowej, P3 – dla wielo-głośnikowego kina domowego naleŜy: a) w opcji →Programy, →Wyznacz, →Zmień przydział dobrać program „Muzyka” do P2 i P3 a następnie od podstaw dobrać odpowiednie właściwości (równieŜ kierunkowe) dla P2 i P3 96 b) zoptymalizować całkowicie P2 (hala koncertowa), a następnie za pomocą →Kopiuj do, przekopiować P2 do P3 i zmienić tylko właściwości kierunkowe na „wszechkierunkowe” c) włączyć ARH w P3 d) odpowiedzi b) i c) są poprawne 18. Aby dobrać klientowi program do odbioru ścieŜki dźwiękowej w kinie zaopatrzonym w pętle induktofoniczną, naleŜy : a) przede wszystkim – wybrać model posiadający cewkę telefoniczną b) w zakładce →Czas wolny, →Postępuj za pokazem, zaznaczmy „Kino”, „Z cewką telefoniczną”, w wyniku czego OASIS plus obierze odpowiedni program dedykowany (→Programy, →Wyznacz). c) w zakładce →Zmień przydział dobrać program Widownia i aktywować cewkę d) odpowiedzi a) do c) są poprawne 19. JeŜeli klient wykorzystuje łącze DAI, ale podczas oglądania TV chciałby się porozumiewać jednocześnie z innymi osobami przebywającymi np. w mieszkaniu, naleŜy: a) odpowiednio zmiksować sygnał z DAI i mikrofonu b) wyłączyć sygnał DAI c) zupełnie wyłączyć mikrofon d) wszystkie odpowiedzi są niepoprawne 20. MOVE – jeśli klient jest zadowolony z Programu automatycznego, jednak chciałby, aby zapewniał on w pewnych warunkach większą zrozumiałość mowy, naleŜy a) stworzyć program Widownia oraz kontrolkę „Nacisk/Akcent” przełączyć w tryb mowy b) „od podstaw” stworzyć dwa niezaleŜne Programy automatyczne, a następnie dla jednego z nich kontrolkę „Nacisk/Akcent” przełączyć w tryb mowy c) po prostu przekopiować Program automatyczny, z którego pacjent jest zadowolony do innej pozycji a następnie kontrolkę „Nacisk/Akcent” przełączyć w tryb mowy, ewentualnie w jego kopii zwiększyć nieco wzmocnienie średnich i wysokich częstotliwości dla średnich poziomów 97 d) zmaksymalizować działanie ARH w Programie automatycznym z którego pacjent jest zadowolony 98 Test 2 – klucz odpowiedzi nr pytania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 prawidłowa odp. b a b b d b d a d c d d d c d d b d a c Twoja odpowiedź punkt (0 lub 1) suma punktów 99