LITWA Feudalnaja Rekonkwista LITWA

Mater Lithvaniae, ora pro nobis!
LITWA
BYÆ ALBO
NIA BYÆ?
L I T WA
«Litwa» - gazeta dla tych,
chto prahnie daszukaci sia praúdy.
h³os monarchisty
N 4 (16)
MIESIAC KASTRYCZNIK-HRUDZIEÑ (ŒNIE¯AÑ) ROKU 2002
GAZETA ZASNAVANA Ú 1908 ROKU, ADNOÚLENA Ú 1995 R.
Feudalnaja Rekonkwista
Woœ u¿o 200 rokaú, jak my ¿ywiem u warunkoch rewolucyi. I heta nie
pierabolszwañnie, to radykalna, a to pastupowa kasujuæ sia padwaliny
tradycyjnaha hramadztwa. Dosyæ zirnuæ na mapu Europy: dzie sioñnia
Austra-Wuhorskaja Monarchija, dzie Papieskaja Dziar¿awa, i dzie nareszcie
Wialikaje Kniastwa iz Reczczupaspalitaj? Tradycyjnyja socyjalnyja
instytuty, hetkija jak stany, kaœcio³ i profesyjnyja korporacyi ani hrajuæ
znacznaj roli. Jaszcze bolszy progres paczyni³a rewolucyja ú halinie
moralnaj: instytut siamji na mia¿y zaniapadu, amal paúsiudna legalizawanaje
zabiæcio nienarod¿anych, na kanu eutanazyja
j homaseksualnyja szluby. Jakim jaszcze stanie
sia œwiet? Nareszcie pryœpieú czas daæ na heta
adkaz. I hety adkaz musiæ byæ tradycyjnym Feudalnaja Rekonkwista! Feudalnaja, bo my
úwa¿ajem siaredniawieczcza epochaj
pieramohi duchu, rekonkwista - z ³acinskaj
praz hiszpanskuju reconquista - znacza
adwajawañnie, wiartañnie nale¿naha.
Feudalizm, heta nie naturalnaja haspadarka,
jak æwierdziaæ nam komunistycznyja j
liberalnyja ekonomisty. Feudalizm heta pierad
usim kasztoúnaœci, jakija bolszyja za metal: Boh, Honar, Ajczyna! Chto
sioñnia szcze pamiataje hetkich paniatkaú? Ci nie pryœpieú czas raspaczaæ
tuju duchowuju baraæbu, kab uwieœ œwiet, a razam i nasza Ajczyna nie
apynuli sia adnaho dnia ú piekle. Dla jasnaœci paniatkaú mo¿na nazwaæ
nasz ruch feudalnaj kontarrewolucyjaj, bo kab spyniæ niejkaje dziejañnie
patrebnaje supraædziejañnie: na reformacyju - kontarreformacyja,
adpawiedna na rewolucyju - kontarrewolucyja. Ale nasza kontarrewolucyja
nie bur¿uaznaja, jana nawat antybur¿uaznaja. Jak socyjalizm, hetak i
kapitalizm czu¿arodnyja naszamu razumieñniu. Hetyja paniatki - dwa baki
adnaho medalu, imia jakomu materyjalizm. Nasza kontarrewolucyja
dziejañnie skroŸ duchowaje, jano miarkuje biespasiaredniaju realizacyju
Bo¿aj Woli.
Feudalny Konkwistador pierad usim lubiæ swaju siamju, potym swoj rod,
potym swaju ma³uju radzimu, a potym Ajczynu Ÿ wialikaj litery. Jon lubiæ
swaju profesyju, a nie zarobak i tamu jon zadzinoczwaje sia ú korporacyi
dla abmie¿awañnia «waúczynaj» liberalnaj konkurencyi, kab ko¿ny, kamu
hetki zajniatak padabaje sia moh pracawaæ razam Ÿ im. Jon nale¿a da swajho
stanu zhodna zy zdolnaœciami j miejscam, jakimi jaho abdoryú Pan Boh.
Jon lojalny da sprawiadliwaj u³ady, heta znacza taje, jakaja pachodziæ ad
Boha, a nie úzurpuje sia pawodle konstytucyi. Jon wieryæ u Boha, tamu
szto wieryæ, szto úsio czaho jon maje - maje ad Boha, a paœla œmierci
zdabudzie Raj.
Da czaho my jmkniema sia? Da taho, kab mo¿na by³o ¿yæ i wiedaæ usich
swaich susiedziaú, kab isnawa³a miajscowaja
hramada, a nia «spalnyja mikrorejony». Kab
Nasza Haspadarstwa budawa³a sia na hetych
hramadoch, a nia z woli biezasabowaha
«elektoratu». Kab tut uradwaú ani «czyrwony
pan», ani «nowy ruski», ani «brukselski
biurokrata» ani «amerykanski F16», ale zwysz
dadzieny naszamu kraju Monarch, Ÿ wiernymi
jamu stanami. Kab ludzi ¿yli wieraju nie ú
«progres», «integracyju», «karjeru», a ú Boha.
Czamu Litwiny majuæ raspaczaæ feudalnuju
rekonkwistu? Tamu szto ú nas niama szansaú
na jsnawañnie na warunkoch suczasnaj cywilizacyi. Adnaúleñnie WKL nia
mo¿a úpisaci sia ú suczasnuju systemu «europejskaj biaœpieki», jakaja
úliczwaje pierad usim interesy Washingtonu, Brukseli j Maskwy. A
panawañnie ú naszaj dziar¿awie adzinaú³adnaha Haspadara - Wialikaha
Kniazia nie adpawiadaje «suczasnamu razumieñniu dziar¿aúnaha ³adu»,
dzie joœæ miejsca tolki dla «wybarnych» i «kolektyúnych» organaú u³ady.
U siahodzionnym œwiecie, jaki kpiæ z rodawaj tradycyi niama miejsca dla
wialikalitoúskaj szlachty j jejnaje histarycznaj pamiaci. Tamu my najbolej
zacikaúlenyja ú Ÿmienie henkaha úsiaœwietnaha paradku.
Wy zapytajeciesia ci ma¿liwa úsio heta? My wierym u toje, szto Boh joœæ
sprawiadliwym, i ko¿namu budzie addadziena pawodle jahonych uczynkaú,
kali nia ú hetym œwiecie, dyk pa œmierci. Miljony zahinu³ych na giljotynie
j za paústañniaú, u Sybiru j Kurapatach kliczuæ ab tym kab uczyniæ im
zadosyæ. Hety momant adciahwaje sia Ÿ mi³asernaœci Bo¿aj, kab mahli
pakajaci sia tyja, chto da henaha zdolny, ale jon nieúnikniony.
Litoúski Konkwistador
2 LITWA
HISTORYJA
Tematam hetaha materyja³u joœæ jakim czynam wiera katolickaja úp³ywa³a
na dziejañni insurgentaú 1863 r., a taksama jakim czynam adno najbolsz
katolickaje i monarchicznaje haspadarstwa tahaczasnaj Europy - AustraWuhorszczyna stawi³a sia da paústañnia. Dadzienuju temu wielmi gruntoúna
raspracawaú polski daœledczyk Edward Walewander u swajoj kni¿cy «Die
österreichische Presse und die polnische Januaraufstand» (Austryjackaja
presa i polskaje studzieñskaje paústañnie), szto by³a wydadziena paniamiecku ú Frankfurcie-nad-Majnam u 1991 r.. Gruntujuczy sia na pracy
p.E.Walewandera, a taksama na inszych apracoúkach, my sprabujem
praanalizawaæ, jakim czynam praktykawañnie katolickaj wiery paúp³ywa³a
na motywacyju insurgentaú, a taksama jakim czynam prajawi³a sia
mi¿narodawaja katolickaja salidarnaœæ z polskim i litoúskim1 narodami.
Boh, Honar, Ajczyna...
Historyczny kontekst
N4 (16)
2003
nie wy³uczajuczy stul i hreka-katolikoú. Adna z gazetaú œwiedcza ab tym,
szto carski úrad «iz padstupnaœciu, gwa³tam i dapamohaj kazackich knutoú
dy jaszcze niekatorych niawiernych biskupaú» addzialili hreka-katolickuju
carkwu ad Rymu i da³uczyli da prawas³aúja. «Das Vaterland9» z radaœciu
pawiedamla³a, szto szmat hreka-katolikaú, jakich prymusam da³uczyli da
prawas³aúnaj carkwy, znoú sta³a patrabujuæ byæ u adzinstwie iz Œwiatym
Prasto³am. Heta datyczyæ nia tolki Polskaha Karaleústwa, dzie wypadki
pierachodu hreka-katolikoú u prawas³aúje da likwidacyi Cho³mskaj
Dyjacezyi ú 1875 r. byli dosyæ sporadycznymi, ale taksama Litwy, Bie³arusi,
Padolla i Wa³yni, dzie Unija pad carskim rondlem10 by³a likwidawana ú¿o
ú 1839 r11.
Austryjackaja presa taksama szmat uwahi nadawa³a pozycyi europejskich
dziar¿awaú adnosna paústañnia, asabliwa padkreœliwajuczy negatyúnuju
rolu Wialikabrytanii, Francyi i Prusyi.
Pozycyju Austryi jany razhladali jak
spaczuwalnuju. Gruntujuczy taki pohlad na
padstawie taho, szto asnoúnym motywam
paústañnia byú motyú religijny, mocna
zaciskany praz panujuczaje ú Rasiei
prawas³aúje, ci protestantyzm u Prusyi. U
Austryi ¿ panawa³a katolictwa i tamu palaki
mieli ma¿liwaœæ swabodna wyznawaæ swaju
wieru.
Pierad tym jak pierajœci da czysta wierawyznaúczaha aspektu
E.Walewander robiæ ustup ab pryczynach troch padzie³aú Reczy
Paspalitaj, jakija pradwyznaczyli nastupny los polskaha i
litoúskaha narodaú. Hetak pawodle konserwatyúnaj Austryjackaj
presy - «Tiroler Stimmen2» - dysydenty3 ú Reczypaspalitaj
mieli zaszmat swabody i ú konfesyjnych pytañniach czasta
U wialikaj czastcy mo¿na pahadzicca, szto
Ÿwiartali sia pa dapamohu da Rasiei ci Prusyi, prasili czu¿yja
objektyúna úmowy istnawañnia polskaj
ú³ady ab dapamohu i takim czynam zaachwoczwali ichniaje
katolickaj mienszaœci i rusinskaj hrekaúmiaszalnictwa wa únutranyja problemy krainy. Hetyja
katolickaj u Austryjackim zabory12 Reczy
machinacyi prawas³aúnych i protestantaú paskoryli padzie³y
Paspalitaj u paraúnañni z umowami isnaReczypaspalitaj tryma pamie¿nymi dziar¿awami. Pawodle
wañnia katolickaha nasielnictwa na terytoryi
oficyjalnaha «Botschafter4» sztoraz bolszaja anarchija by³a
Nadwiœlenskaha i asabliwaha Paúnocznaasnoúnaj padstawaj zaniapadu dziar¿awy, pakolki jakraz jana
Zachodniaha kraju byli biezumoúna naszmat
Cesarowa Austra-Wuhorszczyny
sprawakawa³a umiaszañnie inszaziemnych u³adaú. Wa
lepszymi.
Maria Teresia - tolki pad ciskam
úspaminach austryjackaj presy ab a¿yæciaúlalnikach padzie³aú
swajho syna Josefa II pahadzi³a sia na
zaznacza³asia, szto asnoúnymi inicyjatarami byli Karol Prusyi
Zrazumieæ, czamu paústañnie nie mah³o
padzie³ Reczypaspalitaj
Fryderyk II i ruskaja Caryca Kataryna II. Szmatlikaja presa
sustrecca z absolutnaj, stoprocentowaj padpadkreœliwa³a asabistuju pozycyju Cesarowaj Maryi Terezyi, jakuju trymkaj inszych krainaú, dazwalaje analiz tahaczasnaj mi¿narodawaj
paæwiard¿ali «Tiroler Stimmen»: «5 ¿niúnia 1772 roku, raspusnaja Kataryna, sytuacyi. Jana mie³a swaju krynicu ú rewolucyjach u Francyi i Europie
wolteryjanski Fryderyk II i niejki Kaunitz5 asudzili Polszczu na œmieræ, 1789, 1830 i 1848 rr. U³ady Prusyi, Austra-Wuhorszczyny bajali sia nowaha
spryczyniúszy wialiki bol naszaj szlachetnaj Cesarowaj Maryi Terezyi.» rewolucyjnaha wybuchu, Papskaja Dziar¿awa zmaha³a sia Ÿ liberalnaUdzie³ ¿a samoj Austra-Wuhorszczyny ú padziele t³umaczyú sia ateistycznym13 i antypapieskim rucham za abjadnañnie Italii14. Tamu lubaja
niepaŸbie¿naj nieabchodnaœciu dziela padtrymañnia raúnawahi pami¿ Ÿmiena status-qvo razhlada³a sia tahaczasnymi úradami, jak krok u kirunku
asnoúnymi geopolitycznymi si³ami hetaj czastki Eúropy. U lubym rewolucyi, hetak ¿a jak i paústañnie 1863 r. Geopolityczny aspekt problemy
wypadku Austryja nieachwotna i tolki pad ciskam abstawinaú uzia³a údzie³ palahaú na tym, szto Rasieja niahledziaczy na nutrany zwyszkonserwatyzm
u damowie.
na bazie lozunga «Prawas³aúje, samadziar¿aúje, narodnaœæ!» u mi¿narodawaj
My ¿ mo¿am tut zaznaczyæ, szto hledziaczy z u¿o adleh³aj politycy by³a zwyszcynicznaja, padtrymliwajucy nacyjonal-rewolucyjnyja
perspektywy, aposzniaja teza wyjaúlajecca dla naszaha kraju i grupoúki ú Serbii, Boœnii, Hercegawinie, Ba³haryi, pryznajuczy liberalnaje
nawakolnaha abszaru biezumoúna karysnym wynikam. Kali újawim Italjanskaje Karaleústwa. Tamu takoje ahulnaje paniaæcie, jak padtrymka
sabie, szto rusinskaja6 dziar¿aúnaœæ utryma³a sia dziakujuczy «Zachadu», jakoje funkcyjanuje i sioñnia nia maje najmienszaha sensu.
Lwowu i Halicyi, a polskaja dziar¿aúnaœæ u nowym czasie úŸnik³a Bolsz mo¿na razwa¿aæ ab padtrymcy paústañnia tymi ci inszymi
dziakujuczy dziejañniam Józefa Pi³sudskaha, taksama na terytoryi europejskimi politycznymi si³ami: liberalna-rewolucyjnymi ci
Halicyi, a potym raspaúsiudzi³a sia i na naszy ziemli, spryczyni- zachawaúcza15-tradycyjanalistycznymi.
úszy tam prynamsi zachawañnie fundamentalnych asnowaú
Nale¿yæ adznaczyæ, szto ú naszym krai nawukoúcy úsio jaszcze
wialikalitoúskaj cywilizacyi.
praciahwajuæ apiswaæ tyja padziei ú ska¿onym kontekœcie, jaki
byú ustalawany komunistycznaj propagandaj. Sens kontekstu
Europejskaja geopolityka na religijnym tle
t³umaczy sia tym, szto buduczy autorytarnaj unutry krainy,
sowieckaja ú³ada karysta³a sia ú mi¿narodawym, dy ú peúnym
Dalej polski daœledczyk zaznaczaje, szto ú Austryi, dyj u astatnich
sensie i ú nutranym abiehu liberalna-demokratycznaj retorykaj.
europejskich krainach panawa³a pierakanañnie ab niepadzielnym adzinstwie
Hetamu s³u¿yú toj fakt, szto sowieckaja ú³ada Ÿjaúlaje sia
sprawy religijnaj (katolickaj) sa sprawaj patryjotycznaj. Mienawita dadzieny
niepasrednaj spadczyñnicaj liberalnych ruchaú XIX staleæcia ú
religijny aspekt karystaú sia úsieahulnaj padtrymkaj usich p³astoú AustraRasiei i za mia¿oj, bo balszawizm joœæ nia szto inszaje, jak radykalny
Wuhorszczyny. Hetak «Gemeindezeitung7 » baczy³a ú wyraszeñni
ruch za gwa³toúnaje ústalawañnie kasztoúnaœciaú za jakija
«polskaha pytañnia» roznyja zacikaúlenyja baki, ale jak raz katolicki
wykazwalisia libera³y ú ideologii i filozofska-religijnaj sfery. Zhodna
momant byú najbolsz specyficzny. Padobna «Die Presse8» zaznacza³a
z dadzienaj wersyjaj paústañnie 1863 h. pradstaúla³a sia jak
szto najbolszaja wartaœæ ruchu palaha³a ú jaho religijnaj inspiracyi, hzn. u
rewolucyjny wybuch skirawany supraæ samadziar¿aúja i
halinie dzie «hrachi» Rasiei byli najbolszymi. Hetyja mierkawañni
monarchicznaha ³adu jak takoha, padtrymany «progresyúnymi»
raspaúsiud¿wali sia taksama i na katolickaje nasielnictwa Litwy-Bie³arusi,
ko³ami Zachadu. Inszy bok kontekstu, a mienawita biezumoúnaja
N4 (16)
LITWA 3
2003
HISTORYJA
katolickaja nabo¿naœæ paústancaú, udzie³ u paústañni katolickich
ordenaú i ni¿ejszaha kleru, moralnaja padtrymka z boku Papskaj
Dziar¿awy i konserwatyúnaj Austra-Wuhorszczyny starana
kamuflawaú sia.
Pabo¿naœæ paústancaú i udzie³ u im kleru
Dyk woœ ¿a niahledziaczy na dosyæ mocny socyjalny aspekt paústañnia,
jaki akcentaúwaú sia najbolej «czyrwonymi», jano mie³a pierawa¿na
religijny charakter, szto dawodziaæ dareczy nastolki roznyja krynicy, jak
wykazwañni prawadyra «czyrwonych» Kanstantaha Kalinoúskaha16 , hetak
czytañnie malitwaú u abozach 21 . Paœla boju œwiatar zaklikaú da
padziakuczynnaj malitwy. Usie klenczaæ, kiraúnik addzie³u padawaú
pryk³ad i klenczyú na czale swaich ¿aúnieraú22. Paústancy czasta prystupali
da sakramentaú spowiedzi i œwiatoj kamunii23.»
Presa pryœwiacza³a asabliwuju úwahu asobnym œwiataram, jakija byli
kiraúnikami paústanckich addzie³aú. Najbolsz pisana pra kiraúnika
paústañnia na Litwie i ¯mudzi, ks.Antonija Mackiewicza (1826-1863).
«Postêp» pisaú, szto Mackiewicz, jak muczanik za nacyjonalnuju sprawu
atrymaje ad Boha takuju zap³atu, jakaja nale¿a sia tolki œwiatym. Miensz
pisa³a sia pra wielmi wiadomaha kiraúnika paústañnia na Padlaszszy
ks.Stanis³awa Brosku (1822-1865). Napryk³ad jaszcze ú œnie¿ni 1864 r.
by³o pawiedamlena, szto hety œwiatar razam z czastkaj swajho addzie³a
praciahwaje zmahaci sia, chacia heta nie adpawiada³a reczaisnaœci. By³o
taksama zaúwa¿ana, szto Broska maje amal roúnuju œwiatym paszanu
siarod miascowaha ludu. Szmat pisa³a sia ab kapelanie addzie³u Dyjonizyja
Czachoúskaha, ks.Marceliju Szymanskim, jaki zapalwajuczymi pramowami
zaklikaú paústancaú da malitwy i baraæby za swaju Katolickuju Wieru i
Ajczynu. Presa padkreœliwa³a, szto katolickija œwiatary paœwiaczali
addzie³y i sztandary paústancaú.
Trochi úwahi by³o pryœwieczana taksama i ordenskim siostram. U Tyrolu
ú lutym 1863 r. by³o pawiedamlena, szto try siastry, jakija jechali z
Petersburga da Litwy, sprabawali pieramyciæ zapakawany kufar z kosami.
U pawiedamleñni padkreœliwa³a sia œmie³aœæ i addanaœæ siaœcior, szto zrabi³a
wialikaje úra¿añnie.
Ordeny, miascowaja kaœcielnaja hierarchija i Œwiaty Prasto³
B³as³awieñnie kasinieraú
i œwiedczañni Austryjackaj presy. Jak œwiedcza E.Walewander «Szmatlikija
czasopisy Ÿwiartali úwahu na h³ybokuju nadzieju paústancaú na pomacz
Bo¿uju, a ichni duch malitwy za pamysny los raspaczataha paústañnia17.
Prymajuczy prysiahu paústancy zabawiazwali sia baczyæ pierad usim u
Bohu swajho prychilnika. Jany iszli ú boj ha³osiaczy imia Pana18. Takaja
pabo¿naœæ, jakaja Ÿwiazana sa zwyczajnymi religijnymi praktykami, by³a
mocna prasiaknuta maryjanskim kultam. Paústancy baczyli ú Najœwiaciejszaj
Maryi Pannie swaju «adzinuju prawawituju Karalewu», dziela addañnia
czeœci katoraj, jany zabawiazwali sia nia tolki Ÿdziajœniaæ czyny, ale i daæ
¿yæcio ú achwiaru19. U pieœniach, szto œpiawali sia jaszcze pierad
paústañniem, najczaœciej mo¿na by³o paczuæ imia Maryi. Paústancy
raŸliczwali na pieramohu za pomaczczu Matki Boskaj20...U gazetach Ÿjaúlali
sia apisañni religijnych praktykaú paústancaú, pryk³adam supolnaje
Polskaja gazeta ú Austryi «Postæp»
Niemahczyma pieraacaniæ rolu katolickich ordenaú pry organizacyi i údziele
ú paústañni. «Der Botschafter» zilustrawaú heta nastupnym czynam:
«Niema³aja kolkaœæ tych monachaú, jakija Ÿ miaczom u adnoj ruce, z kry¿om
u inszaj zaklikali ú Imia Jezusa Chrystusa lud da baraæby, jakija wiali
paústanckija addzie³y na masakru24. E.Walewander zaznaczaje, szto ad 20
da 70% monachaú u zale¿naœci ad ordenskaj kongregacyi, u toj ci inszaj
stupieni i formie padtrymliwali paústañnie. Historyk Ordenu Kapucynaú
K.Hadacz liczyæ udzie³ swajho ordenu ú paústañni za najbolsz chwalebnuju
staronku ordenskaj historyi. Ale asabliwuju wiadomaϾ atrymali
bernardyncy z pryczyny ich achwiarnaha údzie³u ú paústañni.
Wiadoma takaja pozycyja monachaú wyklika³a ¿orstkija represyi carskaj
u³ady. U jakaœci asnoúnych pryczyn praszukwañnia ú klasztary Ajcoú
Paúlinaú u Czêstochowie, «Innsbrucker Nachrichten25» nazywali kazañni,
jakija zapalwajuæ narod da supraciwu Maskwie, a taksama wysy³ku zbroi
paústancam. Muraújoú u Wilni raŸmiaszczaú kazarmy i szpitali ú
klasztarach, skul monachi byli pieramieszczany26. U takich
Gazeta «Sonntagsblatt für alle Stände»
umowach 27.X.1864 byú wydadzieny kasacyjny akt na
klasztary. Hety akt byú nia tolki aktam pomsty dla
ordenaú, ale i srodkam «zabieœpiaczeñnia» carskaha
re¿ymu27. Jak pawiedamlaje E.Walewander likwidacyja
klasztaraú wyhlada³a pryk³adna nastupnym czynam. Usia
akcyja pawinna by³a adbyci sia 15/16 (27/2828) listapada
1864 r. adnaczasowa pa úsioj terytoryi Karaleústwa
Polskaha i Paúnoczna-Zachodniaha Kraju. Apoúnaczy ú
konkrektnym klasztary Ÿjaúlaú sia oficer z addzie³am
¿aúnieraú, budziú i zahadwaú zyjœci sia zanuranych u
son monachaú ci monaszak, dalej dawaú im dla
aznajamleñnia pastanowu úrada i t³umaczyú, szto jany
pawinny byæ hatowymi nieadk³adna pakinuæ budynak.
Jon taksama prapanoúwaú im pierajechaæ u inszy nie
abniaty kasacyjaj klasztar, albo wyjechaæ za mia¿u, na
szto úrad dawaú im finansawuju dapamohu. Monachi,
jakija byli hatowyja wyjechaæ za mia¿u atrymliwali
zamie¿nyja paszporty dla wyjezdu ú Italiju, Austryju,
Prusyju albo inszyja niamieckija ziemli, takich sztopraúda
by³o wielmi ma³a. Protesty Rymu supraæ kasacyi zastali
sia biez uwahi. Napaczatku protestawali taksama i
praciah na 5-j staroncy
4 LITWA
N4 (16)
2003
NASZA WIERA
Rycarowie!
Ja Katalik! Nie schizmatyk niawierny!
Ja paczuwaju sia dumnym a peúnym!
Hodna niasu miecz Kry¿owych Wyprawaú
Supraæ szatañskich paczwarnych
nawa³aú!
Pierad u³adaj Kaœcielnaj Stalicy
Lasnuæ niawiernyja skorana nicma!
Ja waznajmuju paúsiudna j dazwañnia
Jezusa woli pawiek panawañnia!
Spres za³unajuæ Œciahi Tamplijeraú!
Majma ¿ u sercy walecznaje Wiery!
Wierny Tamplijer.
MODERNIZM - ALBO FRANCUSKAJA
REWOLUCYJA Ú KAŒCIOLE
(praciah z numeru 3/15 «Litwy» AD 2002)
Trywajuczy na warcie tradycyi ú œwieckim ¿yæci, ady¿1 niema¿liwa
wabminuci úwahaju pytañniaú wiery, bo ko¿naje dziejañnie, jakoha cza³awiek
sparad¿aje maje swajoj krynicaju z³oha albo dobraha ducha - Szatana czy
Pana Boha. Hety artyku³ raspawiadaje jak paczaú sia zaniapad «sacrum»
i da czaho jon wiadzie. Praciahwajuczy jaho publikacyju my nia majem na
mecie úczynici szkody ani jakim-kolwiek dastojnikam Kaœcio³a ani
wiernikam, ale choczam szczyra razwa¿yæ - czy ad naszaj œwiatoj katolickaj
wiery czahoœ jaszcze ú XX st. zasta³o sia?
Sustrakajuczy sia j razmaúlajuczy Ÿ ludŸmi dalokimi ad Kaœcio³a poczastu
spaœcierahajesz2 naturalowaha nierazumieñnia. Ka¿uczy pra prychilnikaú
u naszym zmahañni za tradycyju, jany biezumoúna zhadwajuæ Katolickaha
Kaœcio³a, jaki ichnaj dumkaju apryjory musiæ padtrymwaæ padobnych
pamknieñniaú dy trywaje skraj konserwatyúnym organizmam. Woœ ¿a na
hetkija wykazwañni my wyraszyli nareœcie wadpawiaœci, i¿ sioñni Kaœcio³
nia joœæ ani naszym prychilnikam, ani zyczliúcam. Jak hetak sta³a sia?!
Pamior wierny tradycyi œw. pamiaci Pius XII, a na Ÿmienu úzyjszoú Papie¿
Jan XXIII. Nieszta mistyczna djabalskaje joœæ u tym, szto znoú by³o
úzhadanym hetaje spa³uczeñnie Jan XXIII. Historyja ú¿o wieda³a wodnaha
Jana XXIII – antypapie¿a Baltazara Kosu – ³otra j gwa³taúnika. Papie¿ Jan
XXIII na¿al nia wydaú nowaj antymodernistycznaj bulli, nia wyczuú usiaje
niebiaœpieki nastupu woraha. Jon sklikaú sabor.
Filozoficznyja padstawy Aggiornamento
Œkliknuúszy Sabor Papie¿ abwiaœciú swoj dewiz: «Aggiornamento», szto
ú razhornutym t³umaczeñni aznaczaje: dapasawañnie da Ÿmiennych
umowaú sioñniaszniaha czasu! Donoso Cortes, znany hiszpanski filozaf
aposzniaha stahodŸdzia konstatawaú: nasz czas abcia¿arany dwuma
zab³udañniami3. Pierszaje zab³udañnie stasuje sia da Boha, druhoje da ludziej.
Szto datyczyæ pierszaha, to tutaka joœæ pasiahalnictwa na prysutnaœæ Boha
ú hetym œwiecie. Jon zamianiaje chryœcijanski, biblejski, tradycyjny wobraz
œwietu na deistyczny, na ideju Boha, jaki zyjszoú na supakoj i kinuú œwiet
na adwolnaœæ losu i ú³asnaha raŸwiæcia. Bo kali Boh Ÿjaúlaje sia tolki systemaj
dumak, abstraktnaj idejaj i jon nie miaszaje sia ú ¿yæcio konkretnych asobaú,
ani narodaú, tady niama jakoha-kolwiek acza³awieczañnia Boha. Tady niama
ani carkwy, ani achwiarawañniaú, ani komunii, ani abwiaszczeñnia. U takim
wypadku heta tolki kulturnaja Ÿjawa. Druhoje zab³udañnie, ka¿a Donoso
Cortes, datycza ludziej. «Cza³awiek, – hetak ka¿a nasz praœwieczany4
suczaœnik, – dobry, ³ahodny, jon nie abcia¿arany hrachami, jon pryniaty
niezaplamlony, narod¿any niezaplamlony. Tamu jamu niepatrebna
wyratawañnie, jamu patrebna tolki wychawañnie i wyjaúleñnie dobrych
zadatkaú, zak³adzienych u im samim». Cza³awiek nie patrabuje pakuty,
samawyraczeñnia, umiaræwieñnia albo adwahi. Usialaki cza³awiek wielmi
Raniej czeœæ nale¿ala tolki Panu Jezusu, zaraz jaje addajuæ idalam
hetaha œvietu
dobry, humanistyczny, miralubiwy i wiet³y. Hety postulat dalej byú
pryniaty ú filozofii i pierad usim sioñniaszniaj teologii. U wychawañni
admaúlajuæ sia ad pryncypa autorytetu, ustrymliwajuæ sia ad baraæby supraæ
szkodnych up³ywaú, supraæ hrachoúnaœci i z³a, admaúlajuæ sia ad wostrych
zaúwahaú i pakarañniaú. U politycy dachodziaæ da taho, szto wobrazy
worahaú zh³ad¿wajuæ sia i kamuflujuæ sia, i úsio zwodzie sia da iluzornaha
pacyfizmu. U hramadzkaj dumcy heta prywodzie da biaŸmie¿naj wiery ú
progres, nieútajmawanaha optymizmu, jaki palahaje na uniwersalnych
ma¿liwaœciach zhody i zadzinoczañnia ludziej. Z hetaha wynikaje, szto raj
na ziamli ma¿liwy.
Faktycznyja pamy³ki II Watykanskaha Saboru
Vaticanum II5 nie zrabiú niczoha inszaha, jak zaæwierdziú, kodyfikawaú
ahulny wobraz myœleñnia suczasnaœci i liberalizmu i pryniaú jaho únutry
Kaœcio³a. Praktycznyja chiby dokumentaú II Watykanskaha Saboru
palahajuæ u nastupnym:
-
adwiecznaja praúda nie padkreœliwaje sia peúna i nie daje sia
wyrak na zab³udañni;
pryniaæcio dwuchsensoúnych paniaæciaú, jakija dapuszczajuæ
raznastajnyja t³umaczeñni;
istnujuæ wykazwañni na mia¿y herezyi.
Œwiedczañniem pierszaha joœæ «Deklaracyja ab religijnaj swabodzie», dzie
ú razdziele 6 haworycca: «Ureszcie cywilnaja ú³ada pawinna k³apacici sia
ab toje, kab nikoli, ci adwarta, ci skryta, nie by³a paruszana z pryczynaú
Ÿwiazanych z religijaj roúnaœæ hramadzian u halinie prawa, jakaja úsio ¿
nale¿yæ da supolnaha dabra hramadztwa, i kab siarod hramadzian nia mie³a
miejsca dyskryminacyja. Z hetaha wynikaje, szto niahodna pastupaje
publicznaja ú³ada, kali z dapamohaj si³y albo strachu, albo inszych srodkaú
chocza nakinuæ hramadzianam wyznañnie albo adkidañnie jakoj-kolwiek
religii albo pieraszkodziæ kamu-kolwiek wa ústupleñni ú religijnuju supolnaœæ
albo ú wychadzie Ÿ jaje. Tym bolsz wystupajuæ supraæ woli Bo¿aj a taksama
œwiatych praú asoby i siamji narodaú, kali jakim-niebudŸ czynam u¿ywajuæ
si³y z metaj Ÿniszczeñnia albo abmie¿awañnia religii ci to wa úsim
cza³awiectwie, ci to ú jakimœ kraju albo akreœlenaj grupie ludziej.»
Dla paraúnañnia prywiadziem wytrymku z encykliki Piusa IX Papie¿a
Quanta Cura z 1864 r.: «A chacia my j nia marudzili z tym, kab taho rodu
pamy³ki czasta wyznaczaæ i ich adkidaæ, adnak ¿a sprawy Kaœcio³a
katolickaha i zbaúleñnie dusz nam dawieranych, a taksama dabro samoj
ludzkaj supolnaœci ahulna wymahajuæ, kab my paútorna skirawali Wasz
praciah na 5-j staroncy
N4 (16)
LITWA 5
2003
NASZA WIERA
pastyrski k³opat na asud¿eñnie inszych niedarecznych dumak, jakija wynikli
z tych samych pamy³ak jak byccam by sa swaje krynicy. Tyja falszywyja
a i³¿ywyja pohlady pawinny byæ tym bolsz asud¿anyja, bo toje majuæ na
úwazie, kab byú pamienszany i zusim Ÿniszczany toj zbaúlenny úp³yú,
jaki Kaœcio³ katolicki z pastanaúleñnia i nakazu swajho Boskaha Zak³adalnika
pawinien, biez usialakich pieraszkodaú, a¿yæciaúlaæ a¿no da skanczeñnia
œwietu, jak na asobnych ludziej, hetak taksama na nacyi, narody i ich
u³adaroú, a taksama pakolki hetyja pohlady imknuæ da taho, kab zusim
by³a likwidawana suwiaŸ i úzajemnaja ³ucznaœæ pami¿ U³adaj Kaœcielnaj i
U³adaj œwieckaj, jakija dla intaresaú adnaho i druhoha boku zaú¿dy akazwali
sia karysnyja i z pa¿ytkam.»
Widawoczna, szto «Deklaracyja ab religijnaj swabodzie» akcentuje swaju
úwahu na niedapuszczalnaœæ si³aj nakidwaæ jakuju-kolwiek religiju, albo
pieraszkad¿aæ u wyznañni jakoj-kolwiek religii, u toj czas jak u encyklicy
Piusa IX Papie¿a akcentuje sia «uzajemnaja ³ucznaœæ pami¿ U³adaj Kaœcielnaj
i U³adaj œwieckaj», jakaja joœæ karysnaj dla abodwuch. Niby niama jaúnaj
supiarecznaœci!? Adnak ¿a joœæ! Bo szto heta joœæ ³ucznaœæ pami¿ u³adami
Kaœcielnaj a œwieckaj, jak nie abawiazak u³ady œwieckaj da abarony Œwiatoj
Katolickaj Religii, nie jakoj-kolwiek, ale mienawita Katolickaj! I jak za hetaj
abaronaj nia mo¿na dazwoliæ legalnaje ú¿yæcio si³y? Ci ú³ada ú¿o nadarma
swoj miecz nosiæ? Ci aútary «Deklaracyi ab religijnaj swabodzie» dumali,
szto jany na miesiacy ¿ywuæ, dzie niama Djab³a i jaho dzie³a, dzie niama
sektaú, wyczwarencaú i prosta razbeszczanych ludziej, dzie sam Œwiêty
Spokój prabywaje. Ad¿a zabyli sia, szto na ziamli niama raju, a tamu
Kaœcio³ patrabuje wa ú³asnaj abaronie œwiatych rycaraú.
Nastupny pryk³ad œwiedczyæ ab najaúnaœci niajasnych i niebiaœpiecznych
dla katolickaj wiery sformulawañniaú. Cytujem «Dogmatycznuju
Konstytucyju ab Kaœciole «Lumen gentium», razdzie³ 8: «Heta joœæ adziny
Chrystusowy Kaœcio³, jaki my wyznajem u Symbolu wiery jak adziny,
œwiaty, katolicki i apostalski, jaki Zbawiciel nasz pa Ÿmiortwychustañni
swaim dawieryú paœwiæ Piatru, daruczajuczy jamu i astatnim Aposta³am,
jaho paszyraæ i im kirawaæ, i jaki zak³aú na wiaki jak «fundament i padwalinu
praúdy». Hety Kaœcio³, ustalawany i zorganizawany na hetym œwiecie jak
supolnaœæ, trywaje (subsistit) ú Kaœciole katolickim, jakim kiruje nastupnik
HISTORYJA
praciah z 3-j staronki
polskija biskupy, ale dziela uniknieñnia jaszcze bolszych represyjaú spynili
swaju akcyju. Likwidacyja klasztaraú sustre³a sia z krytykaj Austryjackich
gazet, a mienawita «Salzburger Kirchenblatt29», jaki apiswaú brutalnaœæ
carysckich metadaú u baraæbie z kaœcio³am. Pry hetym gazeta wyra¿a³a
Ÿdziúleñnie nakont pozycyi niamieckich i angielskich wydañniaú, jakija
raszucza abaraniali prawy palakaú adnosna carskaha despatyzmu, ciapier
adnak maúczali30.
(praciah budzie)
pierak³aú i padrychtawaú
A.J. Stralcoú-Karwacki
litoúski = wialikalitoúski
“Tyrolskija Ha³asy”
3
dysydenty – u tahacyasnym razumieñni inszawiercy
4
“Ambasador”
5
Wenzel Anton Kaunitz – Kancler Cesarstwa Austra-Wuhorskaha
6
rusinski=ukrainski
7
“Gminnaja gazeta”
8
“Presa”
9
“Ajczyna”
10
pad carskim rondlem = ïîä öàðñêèì êîëïàêîì (ìàñê.)
11
“Gemeindezeitung” (Gminnaja gazeta) ad 19.III.1863
2
U dadzienaj formuloúcy prysutniczaje wielmi niebiaœpiecznaje s³owa
«trywaje» (u ³acinskim tekœcie subsistit), jakoje zak³adaje, szto Kaœcio³
Chrystusowy, chacia i trywaje taksama ú Kaœciole Katolickim mo¿a
teoretyczna trywaæ adnaczasowa i ú inszaj supolnaœci, ab czym œwiedczyæ
dalejszy praciah tekstu ab «szmatlikich karanioch uœwiaczeñnia i praúdy».
Supraæpastaúlajuæ sia i addzialajucca adno ad adnaho dwa fundamentalnyja
paniaæci Kaœcio³ Chrystusowy i Kaœcio³ Katolicki, szto joœæ to¿ samaje.
Admaúleñnie hetaje to¿samaœci i Ÿjaúlajecca wykazwañniem heretycznym.
Qvo Vadis Modernismus?
Czym niebiaœpieczny modernizm? Pierad usim swajoj schilnaœciu da
synkretyzmu6, nastupnym krokam paœla czaho budzie ateizm. Sioñnia
ú¿o widawocznyja aznaki hetaha ú europejskich krainach. Jany úsio bolej
i bolej zach³ynajuæ sia nawa³aj religijnych sektaú, wierawyznañniaú uschodu
i prosta religijnaj abyjakawaœciu. Prywiadziem niekatoryja liczby.
Hetak u Francyi:
- kolkaϾ achryszczanych: u 1990 r. Р84%, u 1996 tolki 58%;
- rehularna chadzili ú Kaœcio³: 1948 r. – 37%, 1958 r. – 35%,
1968 r. – 25%, 1988 r. – 13%7;
- kaœcielny szlub brali: 1980 r. – 65% su¿enstwaú, 1996 r. – 50%;
- kolkaœæ œwiataroú: 1978 r. – 40300, 1980 r. – 38676, 1985 r. –
36203, 1992 r. – 32267.
Z 79% katolickaha nasielnictwa Francyi 66% - wieruczyja, hzn., szto
siarod 27% francuzaú, jakija liczaæ siabie ateistami, 14% - «katoliki». Liczby
haworaæ sami za siabie, ale nia treba dumaæ, szto padaæ dalej niama kudy. U
Zachodniaj Niamieczczynie pawodle s³owaú Kardyna³a Höffnera 93%
katolikaú bolsz nie spawiadajuæ sia. Za 1968-78 rr. nawiedwañnie
praciah na 6-j staroncy
zabor – zona okupacyi
Chto nia wieryæ, szto heta byú mienawita liberalna-ateistyczny ruch,
niachaj pahledziæ na sioñniaszni herb Italii, dzie ú centry krasuje za³ataja
piacikancowaja zorka ú abramleñni ³aúrowaha wianka. Ci heta nie nahadwaje
nieszta wielmi znajomaje?
14
Ruch byú instytucyjanalna zapaczatkawany Napoleonam Bonapartam,
jaki útwaryú spaczatku Cyzalpinskuju Respubliku (1801), potym
Italjanskuju Respubliku (1802) i úreszcie Italjnskaje Karaleústwa (1805),
kosztam terytoryjaú Austra-Wuhorskaj monarchii
15
zachawaúczy = konserwatyúny, starare¿ymny
16
czytaj: “Religijnyja i socyjalnyja pohlady Konstantaha Kalinoúskaha”
“Litwa” N 1(13) 2002 r.
17
“Wiener Kirchenzeitung” (Wienskaja Kaœcielnaja Gazeta) ad 25.II.1863
18
“Österreichischer Volksfreund” (Austryjacki Siabra Ludu) ad 15.III.1863
19
“Wiener Kirchenzeitung” ad 25.II.1863
20
“Postêp” (Progres – polskaja gazeta ú Wienie) ad 15.IV.1863
21
“Österreichischer Volksfreund” ad 7.X.1863
22
“Wiener Kirchenzeitung” ad 13.V.1863
23
“Österreichischer Volksfreund” ad 8.X.1863
24
Masakra = reŸ
25
“Insbruckija Wiedamaœci” ad 18.VIII.1863
26
“Sonntagsblatt für alle Stände” (Niadzielny Listok dla úsich Stanaú) ad
19.VII.1863
27
“Der Botschafter” ad 10.XII.1864
28
wodle Nowaha (Gregoryjanskaha) stylu
29
“Salzburski Kaœcielny Listok”
30
Na naszu dumku moment jak raz pakazalny dla ideologicznaha raz³omu,
jaki istnawaú pami¿ liberalnymi si³ami i konserwatyúna-tradycyjanalistycznymi
12
Boh, Honar, Ajczyna...
1
Piatra i biskupy, szto zastajuæ sia Ÿ im u supolnaœci (communio), chacia i
paza jaho organizmam znachodziaæ sia szmatlikija karani uœwiaczeñnia i
praúdy, jakija jak praúdziwyja dary Kaœcio³a Chrystusowaha nachilajuæ da
katolickaj jednaœci.»
13
L I S TAWA N N I E
6 LITWA
N4 (16)
NASZA WIERA
L I S TAWA N N I E
MODERNIZM – ALBO FRANCUSKAJA
REWOLUCYJA Ú KAŒCIOLE
praciah z 5-j staronki
bohas³u¿baú u Zachodniaj Niamieczczynie Ÿnizi³a sia na 3 miljony cza³awiek.
U 1979 r. u Kanadzie by³o zaregistrawana 48000 katolickich szlubaú. U toj
¿a czas 2900 szlubaú raspali sia, h.zn. kala 6%. U 1982 r., hzn. try leta
paŸniej u toj ¿a krainie by³o zaregistrawana 38000 szlubaú - na 10000
mieniej, a 21000 szlubaú raspali sia, h zn. 56%. U ZSA kolkaœæ razwodaú
siarod katolikaú sztorok pawialiczwaje sia bolsz czym na 1 miljon. U
Holandyi, paczynajuczy z II Watykanskaha Saboru kolkaϾ
wyœwiaczeñniaú u ksiandzy
Ÿnizi³a sia na 95%, u Austryi
pryk³adna na 70%. U Austryi
statystyka pakazwaje, szto
98% katolikaú wa úzroœcie da
35 let uwa¿ajuæ kaœcielnaje
nawuczañnie ab morali jak
nieabawiazkowaje.
Nareszcie pryjszoú czas Ö Û Ò À Ò
zrabiæ wysnowy: biez pieraadoleñnia modernizmu i jaho
prajaúleñniaú u aktualnym
nawuczañni Kaœcio³a niema¿liwa spyniæ i pieraadoleæ
katastroficznuju sytuacyju z
wyznañniem katolickaj wiery.
Modernizm asabliwa niebiaœpieczny ú paraúnañni sa
zwyczajnaj herezyjaj tym,
szto jon nia maje ¿orstkich i
logicznych pryncypaú, a Trydenckaja Imsza – najchwalabniejszy
abrad Boskaj Achwiary taksama by³a
tamu wielmi cia¿ka akreœliæ
nakolki modernista jaszcze addadzena ú achwiaru paœliasabornym
reformam
Ÿjaúlaje sia katolikam, a
nakolki nie. Ale adsutnaϾ
hetych pryncypaú i joœæ adchileñnie ad wiery, albo prosta niawierje. Nale¿yæ
pahladzieæ praúdzie ú woczy i úreszcie adpawiedna acaniæ plon II
Watykanskaha Saboru, jaki dziakujuczy swaim dwuchsensoúnym
formuloúkam staú sia swojeasabliwym prykryæciom dla dziejnaœci
modernistaú. Usio, szto nie adpawiadaje ichniaj koncepcyi jany nazywajuæ
«dasabornym» pohladam, ka¿uczy, szto isnuje bolsz aktualnaje wuczeñnie.
Nale¿yæ zaznaczyæ, szto ú Kaœcio³a Katolickaha niama bolsz ci miensz
aktualnaha wuczeñnia, jano zaú¿dy adno. A kali wynikaje supiarecznaœæ
pa tym ci inszym pytañni, nale¿yæ jaho spraúdziæ na zhodnaœæ iz ce³aj,
nieparyúnaj i wiecznaj tradycyjaj Kaœcio³a Katolickaha, a nie z heretycznymi
formuloúkami dadzienymi ú druhoj pa³owie XX staleæcia. Tak dapama¿y
nam Boh!
Jakub Sprenger
Henryk Institoris
ady¿ – adnak (trasianka), hl. nowa-jorskaha, “Wialikalitoúska –
rasijskaha” s³oúnika Dr. Janki Stankiewicza, baczyna 39.
2
spaœcierahaci – naziraci, hl. s³. Bajkowa j Niekraszewicza.
3
zab³udañnie = istotnaja pamy³ka = ðàñ. çàáëóæäåíèå
4
praœwieczany = ðàñ. ïðîñâåù¸ííûé
5
Vaticanum II = Druhi Watykanski Sabor
6
synkretyzm - spa³uczeñnie úsich religijaú, faktyczna deizm.
7
hety liczbawy szerah pakazwaje, szto negatyúnyja tendencyi
prysutniczali ú Kaœciole jaszcze da II Watykanskaha Saboru i taksama toje,
szto srodki jakija wybraú Sabor dla ich pieraadoleñnia akazali sia
nieadpawiednymi. Sabor zaæwierdziú katastroficzny stan.
1
2003
miaszczajuczy ú hetym numery «Litwy» dopis u redakcyju
Jahamoœci Ú³adzimiera Jakimowicza «Pohlad staroha liæwina
na Monarchizm i na religijnyja daczynieñni», my padajem
taksama wodhuk redakcyi.
Pohlad staroha liæwina
na monarchizm i religijnyja daczynieñni
Na praciahu historyi cza³awiectwa du¿a mnoha adby³o sia ma³ych i
wialikich biedaú tolki tamu, szto ludzi pa roznamu stawili sia da religijnych
dogmaú, dy j da roznych religijaú. Czasam ludzi mieli j adnolkawuju luboú
da Boha, a to j jaszcze horsz - u stanie pakryúd¿anaha byú cza³awiek bolsz
addany Bohu, a krywadusznyja, krywa¿ernyja poszaœci, chawajuczy za
jmia Boha swaje paczwarnyja pomys³y, rabili dobrym ludziam z³o:
Ÿdziajœniali swaje biznesoúskija, ci politycznyja pamknieñni.
Z historyi my dobra wiedajem ab dziejañniach Livonskaha ordenu, jaki
Ÿ imiem Boha rabawaú ³atyskich, estonskich sialanaú, zachopwaú ziemli
Po³ackaha kniastwa. Kali ú adnosinach da livaú, ³atga³aú i insz. «niechryœciaú»
jany prykrywali sia szczytom «niasiem pahancam s³owa Chrystowa» (a
czamu tak gwa³toúna?), to czym pat³umaczyæ zachop imi ziamli Po³ackaha
kniastwa, u¿o chryœcijanskaha? Chiba heta nie politycznyja mety
Watykanu? A Teutonski orden? U jmia politycznych metaú Ÿniszczali,
gwa³cili nasielnictwa Prusyi, u liku jakoha byli jak prusy, tak i litoúcy,
palaki, ¿amojty. A potym, biespierapynnyja sproby zachopu ziemlaú
Nowaharodczyny, Litwy dy j Polszy, nie zwa¿ajuczy, szto jany byli
chryœcijanskimi. Heta doú¿y³a sia da 1410 roku, pakul u niuch nie nadawali
«bratam chryœcijanam». I znoú politycznyja mety agresyjnych si³
Watykanu, a daloka nie religijnyja k³opaty pra «b³uka³ych jahniataú».
Paczynajuczy z 15 st. iduæ amal biespierapynnyja wojny z Maskowijaj,
i ú wasnoúnym, pad religijnym szczytom: «dapamoha bratom
prawas³aúnym ruskim», pry hetym Ÿniszczali ich (bratoú prawas³aúnych)
amal paha³oúna.
A kolki pralita krywuchny ú WKL u spreczkach, chto bolsz warty ú
Boha katolik ci prawas³aúny. A kolki pychi ú spreczkach - czyja wiera
bolsz dahodnaja Bohu. Kamuœci jaszcze j sioñnia zdaje sia, szto treba
dawodziæ ku³akami swajo wierchawienstwa addanaœci Bohu. Dzikunstwa
21 st. Nia dziwa, szto dziar¿aúnyja ú³ady 14 st. pisali zusim niedarecznyja
Zahady, nawat prowokacyjnyja, addajuczy pierawahu wiernikam
katolickaha wierawyznañnia. Wynik? Ad paústañnia da pasyúnaha
staúleñnia prawas³aúnych da baraæby z Maskowijaj, a czasam i padtrymka
Maskowii. Woœ wam.
Kroczyæ pa szlachu, prapanawanym hazetaj «LITWA» - niebiaœpieczna
j szkodna dla demokratycznaha ruchu, tamu, szto jon (szlach) prowokacyjny. Nielha padzialaæ ludziej na «patryjotaú», «nacyjonalistaú»
dy inszyja h³upstwy ú zale¿naœci wierawyznañnia, mowy. Œmiechu warta:
«litwin - toj chto heta wyrazna deklaruje». Szanoúniejszyja, ad taho, szto
wy siabie zadeklarujecie mozambikcam, wy im nia staniecie, jak nia dŸmicie
sia. Spadarstwa, chto z historyi nia robiæ wysnowaú - biazh³uzdy cza³awiek.
Chto zdolny analizawaæ i wiedaje historyju WKL, Reczy Paspalitaj toj
cudoúna úœwiedamlaje sabie: czamu zdary³a sia toje , szto my zaraz majem.
Nia tolki wonkawyja pryczyny byli ú zaniapadzie naszych Dziar¿aú, a
ha³oúnym czynam - unutranyja. HryŸli sia jak sabaki pa ko¿nym pytañniu,
a kolki pychi ú ko¿naha, nawat niedanoszanaha szlachcica, procistaúleñnie
siabie úsim. A pra luboú da swajho brata chryœcijanina j hawaryæ nie dawodzi
sia. Sucelny gwa³t. Poszuk swajho admietnaha szlachu - carkoúnaja Unija.
I znoú supraciú - gwa³t. Para zrazumieæ, szto nielha gwa³tam hnaæ nawat u
raj. Tolki lojalnaœæ, pamiarkoúnaœæ, szlach swabodnaj i dabrachwotnaj
duchoúna-kulturnaj integracyi pami¿ zachadam i úschodam dapamahaje
zachawaæ siabroústwa, parazumieñnie. Heta propagandawali Piotar Mahi³a,
Silwiestar Kosaú, Isaja Kaz³oúski, Mialet Smatrycki, F.Skaryna,
N4 (16)
LITWA 7
2003
L I S TAWA N N I E
M.Husoúski, W.Ciapinski, S.Budny, L.Sapieha, A.Wolan, mo¿a chopiæ
pieraliczwaæ naszych nacyjonalnych œwietaczaú, kab by³o pierakanaúcza.
Ha³oúnaje, na szto jany Ÿwiartali úwahu - na nieabchodnaœæ zachawañnia
politycznaj niezale¿naœci, etnicznaj, religijnaj (dareczy, usie jany byli
prychilnikami autokefalicznaj prawas³aúnaj Carkwy WKL, jak i ja) i
duchoúnaj admietnaœci narodu. Jak tolki Ÿjaúlajuæ sia notki pahardy adnaho
etnosu, abo adnoj religii da inszaj, tak nieminucza prychodziæ padzie³
hramadztwa na «czystych i czyœciejszych, na patryjotaú i nie, na
nacyjonalistaú i nie», nu j padobnaja bredŸ.
Wodhuk Redakcyi
Adkazwajuczy na dopis Jahamoœci Ú³adzimiera, chacie³a sia b adznaczyæ,
szto my zychodzim z pozycyi realizmu nie idealizujuczy tuju, ci inszuju
epochu, a trymajuczy sia trywa³aj dziar¿aúnaj tradycyi, jakaja by³a
spraúd¿anaju ¿yæciom.
Niama na naszaj ziamli «czystych etnosau». Amal usie historyki
znachodziaæ parazumieñnie ú pachod¿añni bie³arusaú i Bie³arusi. Terytoryja
sioñniaszniaj Bie³arusi by³a kaliœci zasielenaj ba³tami. Pastupowa narad¿aje
sia nowy etnos: s³awiana-ba³cki. Hety etnos adroŸniwaje sia j ad ba³taú i ad
s³awian, i taho ¿ czasu - rodny im...Jakaja nasza nazwa pawinna byæ?
Litoúcy ci Bie³arusy? Zychodziaczy Ÿ historyi raŸwiæcia etnosu j jaho
úsprymañnia ú œwiecie na praciahu dastatkowa doúhaha czasu my - Litoúcy.
Ale, spadarstwa, nia treba úsio waliæ u wadnu kuczu: «kali prawas³aúny
stanowi sia hreka-katolikam, jon automatyczna traplaje ú kategoryju chacia
b «pasyunych litwinaú». Aprocz jak h³upstwam i prowokacyjaj hyta nazwaæ
nielha. Heta ú¿o úsio prachodzili, paczynajuczy z 1380 roku. Wynik ¿achliwy. Na jakoj padstawie wy wy³uczajecie katolicyzm, jak bolsz
«prawilnuju» religiju, da «niaprawilnaj» religii wy ¿ nia budziecie zaklikaæ.
A ci wiedajecie wy, jak worahi Œwiataœci stawiaæ sia da religijaú?
Paczytajcie kni¿ku Siarhieja Ni³usa «Áëèç åñòü ïðè äâåðÿõ», Sierhijew
Posad, 1917 r., u jakoj wyk³adziena programa dziejañniaú «Ñâåòëåéøåãî
Âåëèêîãî Ñîáðàíèÿ Çàñëóæåííûõ Ìàññîíîâ», raspracawanaj 915.VIII.1871 r. Z hetaj programy wynikaje, szto masony liczaæ szto jany
ú¿o mnohaha dasiahnuli ú sprawie «proswieszczienija» indyjskaj grupy,
majuæ wialikuju nadzieju na mahometan, i úpeúnienyja, szto katolicyzm
uwieœ czas zdaje swaje pozycyi. Najbolsz paœladoúnymi liczaæ
«prawas³aúnych». Hetkija akcenty jaúnych s³u¿ak Satany prymuszajuæ
zadumaci sia. Tamu nia treba b³ytaæ religijnyja pytañni z etnicznymi. I
naohu³, nie kranajcie religijnych pytañniaú u planie paraúnañnia religijaú.
Niama dobrych i drennych religijaú. Usie religii - szlach da Boha. A woœ toj
chto jdzie pa hetym szlachu mo¿a j zboczyæ, i zazirnuæ da Satany.
Aœciaro¿na!
A dla nas, litwinaú pawodle krywi, ha³oúnaje: luboú da Boha, a heta j
adno da wadnoha, uzajemadapamoha, uzajemapawaha, luboú da Radzimy,
wiedañnie jejnaj historyi, jejnaj mowy, praca dziela roskwitu Radzimy,
raszuczaja baraæba z worahami Radzimy - woœ nieabchodnyja j dastatkowyja
úmowy kab byæ patryjotam, nacyjonalistam, hramadzianinam lubaj
Radzimy - Wialikaha Kniastwa Litoúskaha, pad kiraúnictwam wiecza
(nakszta³t Po³ackaha), a kniazioú nam chopiæ, hety nadakuczyú, a lepszaha
nia budzie.
Pra mowu j alfawit. Mo¿na pahadzicca, szto sioñniaszniaja mowa zadu¿a
zrusyfikawanaja. Chaj nawukoúcy papracujuæ u hetym kirunku, ale z ulikam
taho, szto my ¿ywiem u¿o ú 21 st., a nie ú 16 st. U wadu taho Rubonu nam
u¿o nie zajœci, jak by nie chacie³a sia, jana ú¿o j zmiasza³a sia z wadoj
Pa³aty, Wuszaczy, Dzisny j daúno Ÿbieh³a. Alfawit. Bo¿uchna, kolki ú¿o
napisana hetym alfawitam i jakija znakamitaœci naszyja nie pisali im.
Skaryna, Ciapinski, Smatrycki, Eufrosiñnia Po³ackaja, S.Po³acki, S.Budny,
J.Kupa³a, J.Ko³as, KuŸma Czorny i mnoha - mnoha jaszcze chto. Zapytajcie
sia ich. Kali lanujecie sia ich zapytaæ, to Ÿwiarnicie sia da Baradulina,
Bykawa, H.Buraúkina, Hilewicza, Aleksijewicz...
U³adzimier Jakimowicz
z Ma³adeczna.
Szto tycza addanaœci dogmatam i praúdziwaj wiery, dyk dla nas jany
niepadzielnyja. Cza³awiek, jaki wieryæ, musiæ byæ addany pryncypam i
swajmi úczynkami œwiedczyæ pra heta. Ale nia jdealizujma pahancaú XXIII stst., jakimi byli ú znacznaj czastcy naszyja prodki. Jany nia byli
anio³ami, Ÿ jakimi mo¿na by³o damowici sia ab pakajowym raspaúsiudzie
wiery j wieœci taki «demokratyczna-ekumeniczny» dyjalog. Tamu
ústalawañnie Ordenu Najœwiaciejszaj Maryi Panny (Teutonski) nie mah³o
b nasiæ niegwa³toúnaha charaktaru. Rabaúnickija najezdy mali dwochbakowy
charaktar. Hetak sama jak teutoncy naja¿d¿ali nasz kraj, naja¿d¿ali Polszczu
ci wa³odañni Ordenawy Dawyd Haradzienski ci Kiejstut. Pan Boh zaúsiody
abiraje adekwatnyja srodki nawiartañnia. Tut heta adby³o sia wodle
pryncypu «ad supraciúnaha», pakul ty nia jmaú sia katolickaje wiery,
budziesz pakutwaæ praz najezdy susiedawy. Jak tolki naszy Wialikija
Kniazi Jagaj³a j Witaút imali sia katolickaj wiery j zamiryli sia, adby³a sia
Grunwaldzkaja pieramoha - czym nia cud Bo¿y!
Szto ¿ da pytañnia pra jsnawañnie s³awian i asymilacyju imi ba³taú, to my
staimo na hruñcie dziar¿aúnickaha abo haspadarstwawaha pryncypu,
wod³uh jakoha miensz istotna chto kaho i kali asymilawaú, ale wa¿na chto
jakomu panu czy Haspadaru s³u¿yú. Zhodna z hetym my biezumoúna
Litwiny.
Szto tycza siaredniawiecznych religijnych dysputaú, to my staimo na
gruncie, szto Pan Boh, stwaryúszy cza³awieka na swoj wobraz i
padabienstwa, nadaú jamu dar paznañnia objektyúnaje praúdy. Tamu my
nia mo¿am uwa¿aæ, szto úsie religii wiaduæ da Boha, bo jany wymoúna
supiareczaæ adna wadnej. Szto tycza prawas³aúja, jakoje dogmatyczna
najbli¿ej katolicyzmu, dyk tre mowiæ, szto Kijeúski KniaŸ U³adzimier
chryœciú sia j chryœciú Ruœ u hodzie 988 ad narad¿eñnia Chrystowaha, u
wadzinuju apostalskuju, katolickuju j prawawiernuju (prawas³aúnuju)
wieru. Adko³ Konstantynopalskaha Patryjarchatu adbyú sia ú 1054 r. Dyk
kim ¿a tady byú KniaŸ U³adzimier? Katolikam bizanckaha abradu, albo
praciah na 8-j staroncy
8 LITWA
L I S TAWA N N I E
N4 (16)
2003
òÑÒÎÐÛß
Nia mir ja prynies, ale miecz
Wodhuk Redakcyi
Sprawa Hodnaœci
praciah z 7-j staronki
Tut zaszmat prawas³aúnych kry¿oú,
Nie patrebnych, nia ma³ych na prawa Byccam zhraja drapie¿nych krukoú
Panad polam dzie hinu³a s³awa.
Unijatam! Chto ¿ tady zdradziú wiery baækoú?
Kroczyæ naszym szlacham my budŸma niezale¿na taho, chto b czaho ni kazaú. My nie
padzialajem ludzioú, ale zadzinoczwajem ich
pawodle dak³adnych pryncypaú. A z «demokratycznaj» amorfnaj masaj niema¿liwa adkazaæ na
henyja wykliki, jakija pastaúlenyja naszamu
kraju. S³owa «deklaruje» paznaczaje szto ko¿ny,
niezale¿na etnicznaha pachod¿añnia, ale
padzialajuczy naszyja religijna-moralnyja
pryncypy mo¿a byæ Litwinom.
Czamu naszym wierawyznañniem Litwinaú joœæ
katolickaje? Tamu szto nasza dziar¿aúnaja
tradycyja, jakaja joœæ cudam Bo¿ym, dawia³a szto
pad achowaj katolickaj wiery nasza Haspadarstwa - Wialikaje Kniastwa Litoúskaje praisnawa³a amal 400 rokaú. Pad pahanstwam
blizu 150. A pad prawas³aújem, darma szto mali
asobny patryjarchat - anikoli. Unija by³a niczym
inszym, jak wypraúleñniem raniejszaj pamy³ki
prawas³aúnaj ludnaœci WKL i wiartañniem da
wiery Raúnaapostalnaha Kijeúskaha Kniazia
Ú³adzimiera, da wiery Eufrosiñni Po³ackaj, jakija
nikoli ad Rymu nie adpadali! Dynastyja Wialikich
Kniazioú Litoúskich - Jagaj³awiczaú-Jagelonaú,
a potym elekcyjnyja Wialikija Kniazi byli
katolickimi. Jakija szcze œwiedczañni nieabchodnyja dla taho, kab œæwierdziæ, szto ú WKL
panoúnym wierawyznañniem by³o katolickaje.
Na inszaje pytañnie, a mienawita, czamu my
úwa¿ajem katolickaje wierawyznañnie adzina
prawilnym, mo¿na adkazaæ: prosta my ú heta
wierym! Nasza wiera buduje sia na tysiaczach
pryk³adaú œwiatych, kanonizawanych Kaœcie³am.
Raim Waszmoœci aznajomici sia z apisañniem
¯yæcia Œwiatych.
Nakont Ÿwiestkaú, jakija prywodziæ Jahamoœæ
U³adzimier tyczna naszych nacyjonalnych
œwietaczaú, nieabchodna adznaczyæ, szto
chutczej za úsio protestantami byli M.Husoúski,
W.Ciapinski j dak³adna aryjaninam - S.Budny.
Leú Sapieha byú napaczatku prawas³aúnym,
potym protestantam, a úreszcie únijatam i
zafundawaú wialikuju kolkaœæ unickich
œwiatyniaú. Wierawyznañnie Franciszka Skaryny
da sioñnia dak³adna niawyznaczanaje. Tamu
cia¿ka adkazaæ nakolki hetyja asoby byli
prychilnikami autokefalicznaj prawas³aúnaj
Carkwy WKL.
Szto tycza notkaú pahardy, treba wyznaczyæ szto
joϾ pahardaj, a szto religijnym dysputam. Kali
my ka¿am, szto wierym i úwa¿ajem, szto religija
katolickaja joœæ adzina praúdziwaj, dyk heta joœæ
Symbolem naszaj katolickaj wiery, jaki my z
honaram wyznajem, a nie paharda da inszych
wierawyznañniaú. Takim sama czynam uwa¿ajuæ
i prawas³aúnyja, majuczy na úwazie swaju
konfesyju. Dareczy s³owa konfesyja pachodziæ
ad ³acinskaha confessio, szto znacza wyznañnie
wiery. Biaz hetaha elementu nijakaja wiera
Tut kanali za Wolu Dziady
Pad unijnymi Rymu kry¿ami,
Zach³ynajuczy sia u krywi
Pad kazakami dy krymczakami.
Ale Ÿwieda³a cie³a Ziamli
Katawañniaú kacapskaj paczwary I paústali czu¿yja kry¿y
A «ba¿nicy» úpaúŸli pawukami.
Pawuczyñnie úko³ szyjaú ciœnie,
Na kaleni usich pryhinaje Pad u³adu maskoúskaj ruce
Na s³uchmianych raboú!
Na s³uchmianych raboú!
Na s³uchmianych raboú!
Usich pieratwaraje.
Padyjmuj ¿a ¿, moj Bracitka, miecz!
Nas czakaje œwiatarnaja sprawa Padruzhaæ a pawykinuæ precz,
Kab nia hidzi³a ziemlaú paczwara!
niema¿liwaja. Toje czaho prapanuje Jahamoœæ
U³adzimier, a mienawita tezu, szto úsie religii
wiaduæ da Boha, aznaczaje adsutnaœæ adzinaha
wyznañnia wiery, a znacza jaje adsutnaœæ, albo
szto toje ¿ samaje - ateizm. Dareczy hetkaj sama
tezy trymajuæ sia zhadanyja Jahamoœciem
U³adzimieram masony.
Datyczna zakidu ab tym, szto Kaœcie³ «zdaje»
swaje pozycyi stasoúna masonstwa, tre adkazaæ
nastupnym czynam. Niachaj Jahamoœæ U³adzimier zadaœæ sabie trud bli¿ej aznajomici sia Ÿ
historyjaj Europy XVIII-XX stst. Pa³owa
biskupaú i kolki tysiacz ksiandzoú by³o
zamaradawana padczas Francuskaj Rewolucyi;
gwa³tam, a mienawita praz rewolucyju ústaloúwa³a sia antypapieskaja, liberalnaja j
promasonskaja Italjanskaja Dziar¿awa;
wielizarny cisk na Kaœcie³ czyni³a antykatolickaja
j masonskaja Angielszczyna; za czasoú
hiszpanskaj czyrwonaj rewolucyi 30-ch let XX
st. by³o Ÿniszczana kala 40 000 duchoúnych
asobaú. Paœla taho, jak u Kaœcie³a zabrali úsie
mahczymaœci úp³ywu, Jahamoœæ U³adzimier
rytoryczna pytaje sia, czamu Kaœcie³ zdaje
pozycyi!? Ale nie chwalujma sia, bramy piek³a
Kaœcie³u nie pieramohuæ i œwiedczañniem hetamu
2000-letniaja historyja.
Szto da mowy 16-ha staleæcia j jejnaha miejsca
dy roli ciapier, to warta pacikawici sia tworami j
s³oúnikami dochtura Jana Stankiewicza - lapiej
za henaha Nawukoúca pakul nichto nie papracawaú.
Nareszcie zakranajuczy aposzniaje: alfabet.
«Litwa» wydajecca ú dŸwiuch grafikach: cyrylicaj
i ³acinkaj, czaho mo¿na tut dadaæ.
Chaj zaŸziaja œwiatym kahancom
Rodnaj Unii kwietka-wakrasa Chaj runiaja pad Boskim skryd³om
Na Ziamli na Majoj!
Na Ziamli na Majoj!
Na Ziamli na Majoj!
Boskaja ³aska...
Pan Œkirhaj³a Palanecki.
Gazeta «Litwa» by³a adnoúlena ú 1995 r. Da 1998 r. u
redakcyju úwachodzili: U³adzimier Michniewicz, Alaksandar-Jan Stralcoú-Karwacki
i U³adzimier Piatrowicz. Z 1999
r. sk³ad redakcyi Ÿmianiú sia i hety numar padrychtawali:
Redaktar:
Alaksandar-Jan Stralcoú-Karwacki
Aútary:
Alaksandar-Jan Stralcoú-Karwacki
Pan Œkirhaj³a Palanecki
Wiorstka:
Marcin Kojdan
Naszy pryncypy j jak nas znajœci:
Redakcyja gazety drukuje materyja³y z metaj
zabiezpiaczeñnia swabodnaha pierap³ywu informacyi, biaz zhody autaraú i nie niasie adkaznaœci
ú adpawiednaœci z zakanadaústwam ab aútarskich prawoch, u suwiazi z adsutnaœciu prawawoje dziar¿awy na terytoryi Respubliki Bie³aruœ.
Adkaznyja za dak³adnaœæ faktaú, padadzienych
u artyku³ach suæ autary pub³ikacyj. Redakcyja
maje prawa na stylowaje j gramatycynaje redagawañnie autarskich materyja³aú.
Posztawaja skrynka:
p/s 26, 220050 Miensk-Litoúski
Recz Paspalitaja Litwa - Res Publica Lithvania
e-mail: [email protected]
[email protected]