SKUTECZNOŚĆ CHEMICZNEGO ZWALCZANIA SZROTÓWKA

Proceedings of ECOpole
Vol. 1, No. 1/2
2007
Magdalena DZIĘGIELEWSKA1 i Grażyna KAUP1
SKUTECZNOŚĆ CHEMICZNEGO ZWALCZANIA SZROTÓWKA
KASZTANOWCOWIACZKA INSEKTYCYDAMI Z GRUPY
INHIBITORÓW BIOSYNTEZY CHITYNY METODĄ
DOGLEBOWEJ APLIKACJI I MIKROINIEKCJI
EFFECTIVENESS OF CHEMICAL CONTROL OF THE HORSE CHESTNUT
LEAF MINER WITH INSECTICIDES FROM THE GROUP OF CHITIN
BIOSYNTHESIS INHIBITORS WITH THE USE OF METHODS OF SOIL
APPLICATION AND MICROINJECTION
Wśród najskuteczniejszych metod zwalczania szrotówka wymieniane są mikroiniekcje oraz opryskiwanie drzew
preparatami z grupy związków acylomocznikowych. W tych badaniach porównano skuteczności zwalczania
szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami z grupy inhibitorów biosyntezy chityny (składnik czynny
imidachlopryd) przez doglebową aplikację lub przez iniekcje preparatu bezpośrednio do pnia drzewa. Obserwacje
prowadzono w latach 2005-2006 w wybranych zieleńcach Szczecina. Na podstawie przeprowadzonych badań
stwierdzono zróżnicowany stopień porażenia drzew przez szrotówka poddanych mikroiniekcji, uzależniony od ich
wieku. Stopień tego porażenia nie przekraczał 30% u drzew starszych (średnica pnia ok. 1000 mm) i 15% u drzew
młodszych (średnica pnia ok. 700 mm). Tymczasem kasztanowce podlane na poletku doświadczalnym
insektycydem ProAgro 100 SL (imidachlopryd) wykazały pozytywną reakcję na wykonany zabieg. W dolnej
części korony drzew, gdzie z reguły stwierdza się wyższy stopień porażenia liści przez szrotówka, zaobserwowano
zaledwie niewielki procent ich uszkodzenia (do 15% w pierwszym roku obserwacji). Z uzyskanych danych
wynika, że doglebowa aplikacja preparatu chemicznego może być metodą alternatywną do zabiegów opryskiwania
i mikroiniekcji.
Słowa kluczowe: Cameraria ohridella, Aesculus hippocastanum L., mikroiniekcje, aplikacja doglebowa, ProAgro
100 SL
Ochrona zieleni na terenach zurbanizowanych natrafia na szereg ograniczeń
wynikających z konieczności zachowania wszelkich środków ostrożności podczas
stosowania zabiegów ochronnych. Wybór odpowiedniego insektycydu, skutecznego
w walce z fitofagami w miastach, oraz sposób jego aplikacji muszą uwzględniać
bezpieczeństwo dla środowiska, w tym ludzi oraz organizmów pożytecznych,
odgrywających ważną rolę w zachowaniu równowagi biologicznej w przyrodzie.
Szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella) jest obecnie najgroźniejszym
szkodnikiem kasztanowca zwyczajnego w Europie, który wyraźnie obniża zdrowotność
drzew i może przyspieszać ich zamieranie. Wśród najskuteczniejszych metod zwalczania
szrotówka wymieniane są mikroiniekcje oraz opryskiwanie drzew preparatami z grupy
związków acylomocznikowych.
Celem niniejszych badań było porównanie skuteczności zwalczania szrotówka
kasztanowcowiaczka insektycydami z grupy inhibitorów biosyntezy chityny (składnik
czynny imidachlopryd) przez doglebową aplikację lub przez iniekcję preparatu
bezpośrednio do pnia drzewa. Obserwacje prowadzono w latach 2005-2006 w wybranych
zieleńcach Szczecina.
1
Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Akademia Rolnicza w Szczecinie, ul. J. Słowackiego 17,
71-347 Szczecin, tel. 091 42 50 372, fax 091 44 25 690, e-mail: [email protected],
[email protected]
124
Magdalena Dzięgielewska i Grażyna Kaup
Materiał i metody
Obserwacje kasztanowca białego (Aesculus hippocastanum L.) prowadzono w trzech
transektach zlokalizowanych w Szczecinie (tab. 1). Zabieg mikroiniekcji został wykonany
pilotażowo 15.04.2004 r. przez Zakład Usług Komunalnych w Szczecinie. Iniekcji poddano
zróżnicowane wiekowo drzewa zlokalizowane na obrzeżach miasta Szczecina. Doglebową
aplikację preparatu ProAgro 100 SL, insektycydu o działaniu układowym (substancja
czynna - imidachlopryd), wykonano w transekcie 3 na wybranych kasztanowcach.
Insektycyd zaaplikowano w dawce 2,8 g w przeliczeniu na 1 cm średnicy pnia. Wodny
roztwór preparatu wprowadzono do systemu korzeniowego drzew przez podlewanie.
Zabieg przeprowadzono 20 maja przy temperaturze powietrza 15ºC. Skuteczność
wykonanych zbiegów badano w kolejnych latach. Obserwacje uszkodzenia liści przez
szrotówka kasztanowcowiaczka prowadzono od marca do października we wszystkich
badanych transektach, w odstępach dwutygodniowych. Stopień porażenia liści obliczano
dla każdego drzewa na podstawie 20 liści losowo zebranych z dolnej partii korony
kasztanowca, wg 7-stopniowej skali Gilberta i Gregoire’a [1].
Tabela 1
Charakterystyka transektów, w których prowadzono badania dotyczące zdrowotności kasztanowców w wybranych
punktach Szczecina
Nr
transektu
Lokalizacja transektu
Liczba
drzew
Opis transektu
1
Park J. Kasprowicza zbiornik
20
Transekt kontrolny. Zieleniec w centrum Parku
Kasprowicza, wokół zbiornika retencyjnego
2
ul. Boryny
16
3
ul. J. Słowackiego 17
9
Transekt - mikroiniekcja. Zieleniec zlokalizowany
w południowo-zachodniej części miasta, na jego obrzeżach
Transekt - aplikacja doglebowa. Skwer przy
zabudowaniach Akademii Rolniczej, obok ciągu
komunikacyjnego
Wyniki i ich omówienie oraz analiza
Specyfika nasadzeń kasztanowców w miastach uniemożliwia wyłączenie terenu na
czas wykonywanego zabiegu chemicznego, stąd wykonanie opryskiwania drzew jest trudne
ze względów technicznych. Efektywność mikroiniekcji uzależniona jest natomiast od
terminu przeprowadzonych zabiegów, a także wieku i kondycji drzew.
Analiza liści zebranych z kasztanowców białych, które poddano zabiegowi
mikroiniekcji, wykazała trzeci stopień porażenia liści przez szrotówka. Stwierdzono od 25
do 70% uszkodzonej blaszki liściowej w roku zastosowania zabiegu. O braku skuteczności
preparatu w roku jego zastosowania piszą także Łabanowski i Soika [2], jednocześnie ci
sami autorzy polecają tę metodę, odnosząc się do pozytywnych wyników w 2 i 3 roku
swoich badań. W 2005 r. porażenie po zabiegu mikroiniekcji wynosiło do 30%
w przypadku drzew o większym obwodzie oraz 15% u drzew młodszych (średnica pnia ok.
700 mm) (tab. 2). Natomiast w 2006 r. wykazano do 20% uszkodzenia liści przez
szrotówka, często także obserwowano brak uszkodzeń na połowie drzewa lub na
poszczególnych konarach (tab. 3). Może to świadczyć o nierównomiernym przepływie
środka wiązkami przewodzącymi w drzewie.
125
Skuteczność chemicznego zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami …
Tabela 2
Uszkodzenie kasztanowców przez szrotówka kasztanowcowiaczka w badanych transektach w 2005 r.
Transekt
1. Park J. Kasprowicza zbiornik - kontrola
Lp.
Data
obserwacji
2005
Porażenie
liści
[%]
1
2
3
4
5
13.06
27.06
11.07
25.07
08.08
2÷5
2÷15
10÷15
15÷20
15÷20
Stopień
porażenia
liści wg
Gilberta Gregoire’a
2
2÷3
2÷3
3
3
6
22.08
15÷25
3÷4
7
05.09
25÷40
4
8
19.09
40÷50
4
9
03.10
45÷60
4÷5
10
17.10
60÷65
5
2. ul. Boryny mikroiniekcje
Porażenie
liści
[%]
2
2÷5
5÷10
5÷15
8÷15
8÷15
20÷30 *
5÷15**
20÷30 *
5÷15**
20÷30 *
5÷15**
20÷30 *
5÷15**
Stopień
porażenia
liści wg
Gilberta Gregoire’a
0 ÷1
1÷2
2 ÷3
2÷3
2÷3
3÷4
2÷3
3÷4
2÷3
3÷4
2÷3
3÷4
2÷3
3÷4
2÷3
3. ul. J. Słowackiego 17 iniekcja doglebowa
Porażenie
liści
[%]
0÷2
10 ÷15
15÷20
25
30
Stopień
porażenia
liści wg
Gilberta Gregoire’a
0÷1
3
3
3
3
35
4
50 ÷60
2÷10
60
2÷10
60
2÷10
70÷80
2÷10
5
1÷3
5
1÷3
5
1÷3
5÷6
1÷3
*drzewa o średnicy ok. 1000 mm / **drzewa o średnicy ok. 700 mm
Tabela 3
Uszkodzenie kasztanowców przez szrotówka kasztanowcowiaczka w badanych transektach w 2006 r.
Transekt
1. Park J. Kasprowicza zbiornik - kontrola
Lp.
Data
obserwacji
2006
Porażenie
liści
[%]
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
13.06
27.06
11.07
25.07
08.08
22.08
05.09
19.09
03.10
17.10
0÷2
2÷10
10÷25
25÷50
25÷50
50÷75
75÷100
100
100
100
Stopień
porażenia
liści wg
Gilberta Gregoire’a
1
2÷3
4
5
5
6
7
7
7
7
2. ul. Boryny mikroiniekcje
Porażenie
liści
[%]
0÷2
0÷2
0÷10
0÷15
0÷15
0÷5
0÷5
0÷20
0÷20
0÷20
Stopień
porażenia
liści wg
Gilberta Gregoire’a
1
1
0÷3
0÷4
0÷4
0÷4
0÷4
0÷4
0÷4
0÷4
3. ul. J. Słowackiego 17 iniekcja doglebowa
Porażenie
liści
[%]
0-2
0÷2
0÷10
0÷10
0÷10
0÷10
0÷10
0÷10
0÷10
0÷10
Stopień
porażenia
liści wg
Gilberta Gregoire’a
1
1
0÷3
0÷3
0÷3
0÷3
0÷3
0÷3
0÷3
0÷3
Przeciw metodzie mikroiniekcji przemawiają gęsto nawiercane otwory w pniu, które
jeszcze w trzecim roku obserwacji są dobrze widoczne. Na pniach widać nacieki oraz
zmiany chorobowe, a korki w miejscach nawiertów często zostają usunięte już w roku
zabiegu przez osoby niepożądane. Ponadto, na kasztanowcach poddanych iniekcji
stwierdzano objawy chorobowe wywołane przez grzyba Guingardia aesculi, sprawcę
126
Magdalena Dzięgielewska i Grażyna Kaup
antraknozy kasztanowców, objawiającej się brunatnieniem i zasychaniem liści, co oznacza,
że zabieg mikroiniekcji nie chroni w pełni drzew przed chorobami grzybowymi.
Liczne prezentowane dane potwierdzają skuteczność preparatów, zawierających
imidiachlopryd, stosowanych w formie podlewania do zwalczania owadów na drzewach
[3-5]. Baranowski [6] wykazuje, że nawet jednorazowy zabieg polegający na oprysku
podłoża pod drzewami kasztanowca obniża znacząco ilość zainfekowanych liści i opóźnia
ich opadanie. Obserwowane kasztanowce podlane insektycydem ProAgro 100 SL
(imidachloprid) na poletku doświadczalnym wykazały pozytywną reakcję na ten zabieg
(tabele 2 i 3). W roku zastosowania preparatu w dolnej części korony drzew, gdzie z reguły
stwierdza się wyższy stopień porażenia liści przez szrotówka, zaobserwowano zaledwie
niewielki procent ich uszkodzenia (tab. 2). W porównaniu do drzew kontrolnych,
kasztanowce traktowane preparatem ProAgro 100 SL dłużej zachowały ulistnienie, średnio
o 3-4 tygodnie. Preparat ograniczył żerowanie gąsienic, szczególnie drugiego pokolenia
szrotówka, średnio o 15÷20% w górnej partii drzewa oraz 60÷70% w dolnej części korony
w porównaniu z kontrolą (tab. 2). Korzystny efekt działania środka widoczny był u drzew
o mniejszej średnicy pnia (ok. 700 mm). Natomiast już w drugim roku po zastosowaniu
doglebowej aplikacji na liściach zauważano jedynie pojedyncze miny, które nie zajmowały
więcej niż 10% powierzchni liścia pod koniec sezonu wegetacyjnego. Z uzyskanych
obserwacji wynika, że doglebowa aplikacja preparatu chemicznego jako metoda
bezinwazyjna może być metodą alternatywną do zabiegu mikroiniekcji.
Wnioski
1.
2.
Zastosowany zabieg mikroiniekcji nie ograniczał skutecznie żerowania szrotówka
kasztanowcowiaczka w roku zastosowania zabiegu. Również w kolejnych dwóch
latach obserwacji po zabiegu nie wykazano 100% skuteczności w zwalczaniu
szrotówka. Dodatkowo stwierdzano objawy chorobowe wywołane przez grzyba
Guingardia aesculi oraz wyraźne, niezabliźnione rany w pniach po nawiertach.
Doglebowa aplikacja preparatu, zawierającego imidachlopryd, wykazała
porównywalną skuteczność w ograniczaniu szrotówka kasztanowcowiaczka do
mikroiniekcji. Może zatem stać się metodą alternatywną w ochronie drzew przed
szkodnikami. Za tą metodą przemawia również jej bezinwazyjność.
Literatura
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
Gilbert M. i Gregoire J.-C.: J. Appl. Entomol., 2003, 127, 354-359.
Łabanowski G. i Soika G.: Materiały II konferencji w Ogrodzie Botanicznym UJ w Krakowie, 2004,
23-29.
Łabanowski G. i Soika G.: Progr. Plant Protect./ Post. Ochr. Rośl., 2001, 40(1), 161-169.
Łabanowski G. i Soika G.: [w:] Bioróżnorodność i ekologia populacji zwierzęcych w środowiskach
zurbanizowanych. Bydgoszcz 2001, 128-133.
Soika G. i Łabanowski G.: Progr. Plant Protect./ Post. Ochr. Rośl., 2005, 45(2), 1095-1098.
Baranowski T.: Materiały II konferencji w Ogrodzie Botanicznym UJ w Krakowie, 2004, 18-22.
Skuteczność chemicznego zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka insektycydami …
127
EFFECTIVENESS OF CHEMICAL CONTROL OF THE HORSE CHESTNUT
LEAF MINER WITH INSECTICIDES FROM THE GROUP OF CHITIN
BIOSYNTHESIS INHIBITORS WITH THE USE OF METHODS OF SOIL
APPLICATION AND MICROINJECTION
Summary: Microinjections and spraying trees with preparations of acyl urea compounds are enumerated among
the most effective methods of combating the horse chestnut leaf miner. The goal of the present study was to
compare the effectiveness of combating the horse chestnut leaf miner with insecticides from the group of chitin
biosynthesis inhibitors based on imidachloprid through soil application or injections of the preparation directly
into a tree trunk. The observations were carried out in the period of 2005-2006 in selected green areas of Szczecin.
On the basis of the carried out research a diverse degree of the disease caused by the leaf miner was stated in the
trees which underwent microinjection. It differed depending on their age. The degree of the disease did not exceed
30% in older trees (trunk diameter approx. 1000 mm) and 15% in younger trees (trunk diameter approx. 700 mm).
Horse chestnuts watered with insecticide ProAgro 100 SL (imidachloprid) in an experimental plot showed
a positive reaction to the performed treatment. In the lower part of the tree crown, where a higher degree of the
disease caused by the horse chestnut leaf miner is usually noted, only low percentage of the damage was observed
(up to 15% in the first year of the observation). It results from the obtained data that the soil application of the
chemical preparation may be an alternative method to spraying and microinjection.
Keywords: the horse chestnut leaf miner, insecticides of chitin biosynthesis inhibitors, chemical method