kl. I-II

Rozkład materiału z zestawieniem wiadomości i umiejętności uczniów według cyklu Ciekawa fizyka
CZĘŚĆ I
Świat fizyki
Nr
1.
2.
3.
Temat lekcji
Czym zajmuje się fizyka, czyli o śmiałości stawiania pytań
Pomiary w fizyce
Oddziaływania i ich skutki
Wiadomości
Umiejętności ucznia
Uczeń wie, że:
Uczeń umie:
fizyka jest nauką
przyrodniczą opartą na
doświadczeniach,
zadawać pytania związane ze zjawiskami
fizycznymi
fizyka jest podstawą
postępu technicznego.
na czym polega pomiar,
przy każdym pomiarze
występuje niepewność
pomiaru, wynikająca
z ograniczonej dokładności
przyrządów pomiarowych,
istnieją oddziaływania:
grawitacyjne,
magnetyczne, elektryczne
wykonać pomiar długości,
8.10.
obliczyć średnią wyników pomiarów,
8.12.
określić niepewność pomiaru,
obliczyć niepewność względną pomiaru
rozpoznawać oddziaływania grawitacyjne,
elektryczne i magnetyczne,
określić skutki oddziaływań
skutki oddziaływań mogą
być statyczne i
dynamiczne,
Realizowane
wymagania
szczegółowe i
doświadczalne
1.3.
4.
Wzajemność oddziaływań. Siła jako miara oddziaływań
5.
Równowaga sił. Siła wypadkowa
6.
Masa i ciężar ciała.
skutki oddziaływań mogą
być trwałe
i nietrwałe
oddziaływania są
wzajemne,
siła jest miarą
oddziaływań.
zna warunek
równoważenia się sił,
siła wypadkowa zastępuje
działanie sił składowych.
masa i ciężar to dwie
różne wielkości fizyczne,
ciężar ciała wynika z
oddziaływania
grawitacyjnego i zależy od
miejsca , w którym ciało
się znajduje,
zmierzyć siłę za pomocą siłomierza
1.3.
wyznaczyć siłę wypadkową dla sił działających w
tym samym kierunku
1.3.
wyznaczyć masę ciała za pomocą wagi,
1.8
zmierzyć ciężar ciała za pomocą siłomierza,
1.9
obliczyć ciężar ciała znając jego masę,
8.4.
przeliczać jednostki masy
8.10.
wyznaczyć prędkość przemieszczania się za
pośrednictwem pomiaru odległości i czasu
9.2.
jednostką podstawową
masy jest kg,
7.
Ruch. Względność ruchu
jednostką siły jest N
na czym polega ruch,
prędkość oblicza się ze
wzoru v= s/t
posługiwać się pojęciem prędkości do opisu ruchu,
1.1.
przeliczać jednostki prędkości m/s na km/h i
odwrotnie,
obliczać prędkość średnią,
odróżnić prędkość średnią od chwilowej,
odczytywać prędkość i przebytą drogę
1.5.
8.10.
z wykresów drogi w zależności od czasu i
prędkości od czasu
8.
9.*
Energia i jej przemiany
Naturalne zasoby energii. Energia alternatywna
do wykonania pracy
niezbędna jest energia,
wymienić formy energii występujące w
przyrodzie,
energia występuje w
różnych formach,
konieczne jest
oszczędzanie energii,
podać przykłady przemian energii
pierwotnym źródłem
energii na Ziemi jest
energia światła
słonecznego,
uzasadnić dlaczego należy wykorzystywać
energię alternatywną,
umie uzasadnić dlaczego należy oszczędzać
energię,
2.1.
2.1.
4.13
podać sposoby oszczędzania energii elektrycznej
korzystanie z różnych form
energii alternatywnej
przyczynia się do ochrony
środowiska Ziemi
Właściwości materii
10.
Budowa cząsteczkowa materii
substancje zbudowane są z
cząsteczek i atomów,
wszystkie atomy i
cząsteczki są w
nieustannym ruchu,
cząsteczki oddziałują na
siebie wzajemnie,
atom składa się z jądra
atomowego i otaczających
wyjaśnić zjawiska: dyfuzji i kontrakcji
3.1
je elektronów,
11.
12.
Stany skupienia materii
Gęstość materii
jądro atomowe zawiera
protony i neutrony
materia występuje w trzech
podstawowych stanach
skupienia: stałym, ciekłym
i gazowym,
zachodzą przemiany
stanów skupienia
gęstość substancji oblicza
się ze wzoru d = m/V,
przedstawić różnice budowy mikroskopowej ciał
stałych, cieczy i gazów,
opisać zjawiska: topnienia, krzepnięcia,
parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji
stosować do obliczeń związek między masą,
gęstością i objętością dla ciał stałych i cieczy
3.1.
2.9.
3.4.
8.7.
13.
Wyznaczanie gęstości ciał stałych
gęstość wyrażamy w kg/m3
i g/cm 3
masę ciała wyznaczamy za
pomocą wagi,
objętość brył regularnych
obliczamy korzystając ze
wzorów matematycznych,
14.
15.
Wyznaczanie gęstości cieczy
Budowa
objętość brył
nieregularnych
wyznaczamy z różnicy
objętości cieczy, w której
je zanurzamy
masę cieczy można
wyznaczyć z różnicy mas
naczynia z cieczą i
naczynia bez cieczy
objętość cieczy można
wyznaczyć za pomocą
naczynia miarowego
o właściwościach ciał
stałych decyduje ich
wyznaczać gęstość ciał stałych dla brył
regularnych ( w kształcie prostopadłościanu) na
podstawie pomiarów masy i wymiarów ciała,
9.1
wyznaczać gęstość ciał stałych dla brył
nieregularnych na podstawie pomiarów masy i
objętości
3.4.
8.10.
wyznaczyć masę i objętość cieczy,
3.4.
obliczyć gęstość cieczy
omówić budowę kryształu na przykładzie soli
kamiennej
3.2.
wewnętrzna i właściwości ciał stałych
16.
17.
Budowa wewnętrzna i właściwości cieczy i gazów
Rozszerzalność temperaturowa ciał stałych
18.
Rozszerzalność temperaturowa cieczy i gazów
19.
Ciśnienie
budowa wewnętrzna,
w ciałach o budowie
krystalicznej atomy
ułożone są w sposób
regularny tworząc sieć
krystaliczną
siły spójności , to siły
działające między
cząsteczkami tej samej
substancji,
siły przylegania, to siły
działające między
cząsteczkami różnych
substancji
zmiana długości ciała pod
wpływem ogrzewania lub
oziębiania zależy od:
rodzaju substancji,
długości początkowej i
zmiany temperatury
ciecze i gazy zmieniają
swoją objętość pod
wpływem ogrzewania lub
oziębiania
ciśnienie obliczamy ze
wzoru p =F/S,
jednostką ciśnienia jest Pa
opisać zjawisko napięcia powierzchniowego na
wybranym przykładzie
3. 5.
wyjaśnić przyczyny temperaturowej
rozszerzalności ciał stałych,
3.1.
umie podać przykłady zapobiegania negatywnym
skutkom zjawiska rozszerzalności temperaturowej
ciał
wyjaśnić przyczyny temperaturowej
rozszerzalności cieczy i gazów
posługiwać się pojęciem ciśnienia
3.1
3.6.
8.7.
8.10.
20.
Ciśnienie w cieczach i gazach
ciśnienie hydrostatyczne
obliczamy ze wzoru: ph =
d ∙ g ∙ h,
ciśnienie hydrostatyczne
zależy od gęstości cieczy i
posługiwać się pojęciem ciśnienia
hydrostatycznego i atmosferycznego,
3.6.
8.4.
przeliczać jednostki ciśnienia Pa na hPa oraz kPa i
odwrotnie
8.10.
od wysokości słupa cieczy,
manometrem mierzymy
ciśnienie w zbiornikach
zamkniętych,
barometrem mierzymy
ciśnienie atmosferyczne,
21.
22.
Prawo Pascala
Prawo Archimedesa
średnie ciśnienie
atmosferyczne wynosi
1013 hPa
wzrost ciśnienia
wywieranego na ciecz lub
gaz wywołuje takie samo
zwiększenie ciśnienia w
całej objętości cieczy lub
gazu.
siła wyporu jest różnicą
wskazań siłomierza w
powietrzu i po zanurzeniu
ciała w wodzie,
podać dwa przykłady zastosowania prawa Pascala
(prasa hydrauliczna, hamulce hydrauliczne),
3.7.
8.4.
posługiwać się wzorem F1/S1= F2/S2
zaplanować doświadczenie i wykonać pomiar
siły wyporu za pomocą siłomierza dla ciała
jednorodnego o gęstości większej od gęstości
wody,
9.3.
8.5.
23.
Zastosowanie prawa Archimedesa
na ciało zanurzone w
cieczy lub gazie działa
zwrócona do góry siła
wyporu, której wartość jest
równa ciężarowi cieczy
wyparte przez to ciało
ciało tonie, gdy d ciała > d
posługiwać się wzorem
Fw = d ∙V∙ g
8.10.
analizować i porównywać wartości sił wyporu ciał
zanurzonych w różnych cieczach i w gazach.
3.8.
cieczy
ciało pływa w cieczy na
dowolnej głębokości d ciała
= d cieczy
wyjaśnić pływanie ciał na podstawie prawa
Archimedesa
3.9.
ciało pływa częściowo
zanurzone w cieczy, gdy d
< d cieczy
podczas ruchu ciał w
cieczach i w gazach
występuje opór
aerodynamiczny,
ciała
24*
Aerodynamika
wyjaśnić powstawanie siły nośnej działającej na
samolot
3.8..
praca jest wykonywana
wtedy, gdy pod działaniem
siły ciało przemieszcza się
lub ulega odkształceniu,
pracę obliczamy ze wzoru:
W = F ∙ s,
posługiwać się wzorem na pracę ,
2.2.
ten wzór stosuje się tylko
wtedy , gdy siła działa
zgodnie z
przemieszczeniem,
rozwiązywać zadania obliczeniowe
z zastosowaniem pracy
różnica ciśnień powoduje
powstanie zwróconej do
góry siły nośnej
CZĘŚĆ II
Energia mechaniczna
1.
Praca
obliczać pracę na podstawie wykresu F(s),
podać przykłady, gdy działająca siła nie wykonuje
pracy
8.5.
jednostką pracy jest dżul
(J)
1 J = 1 N∙ 1 m
8.7.
2.
Moc
moc jest to szybkość
wykonywania pracy,
moc obliczamy ze wzoru:
P = W / t,
posługiwać się pojęciem mocy.
2.2.
rozwiązywać zadania obliczeniowe z
zastosowaniem wzoru na moc
8.3.
wyznaczyć masę ciała za pomocą dźwigni
dwustronnej i innego ciała o znanej masie oraz
linijki,
9.4.
podać przykłady maszyn prostych: dźwignia
dwustronna, blok nieruchomy, kołowrót
1.11.
jednostką mocy jest wat
(W),
1W = 1J / 1s
3.
Maszyny proste
maszyny proste ułatwiają
wykonanie pracy,
przy użyciu maszyn
prostych wykonujemy
pracę, działając mniejszą
siłą, ale na dłuższej drodze,
warunek równowagi
dźwigni dwustronnej
zapisujemy:
r 1 ∙ F1 = r 2 ∙ F2
4.
Energia potencjalna grawitacji
blok nieruchomy i
kołowrót działają na
zasadzie dźwigni
dwustronnej
zmiana energii potencjalnej
grawitacji jest równa pracy
wykonanej przy
podnoszeniu ciała ∆Ep= W,
energię potencjalną
grawitacji obliczamy ze
wzoru:
Ep= m ∙ g ∙ h,
energię potencjalną
,posługiwać się warunkiem równowagi dźwigni
dwustronnej przy rozwiązywaniu zadań
obliczeniowych.
posługiwać się wzorem na zmianę energii
potencjalnej,
2.3
.
rozwiązywać zadania obliczeniowe z
zastosowaniem wzoru na zmianę energii
potencjalnej
2.1.
grawitacji wyrażamy w
dżulach (J)
5.
Energia kinetyczna
zmiana energii kinetycznej
ciała jest równa pracy
wykonanej ∆Ek = W,
posługiwać się wzorem na energię kinetyczną,
wyjaśnić, że energię kinetyczna maja ciała będące
w ruchu,
2.1.
energia kinetyczna zależy
od masy ciała i od
kwadratu jego prędkości,
podać przykłady potwierdzające, że wzrost energii
kinetycznej wymaga wykonania pracy
2.3.
zastosować zasadę zachowania energii
mechanicznej do rozwiązywania zadań
obliczeniowych,
2.4.
wyjaśnić przemiany form energii mechanicznej na
przykładzie skoku na batucie
2.5.
energię kinetyczną
obliczamy ze wzoru: Ek =
m ∙ v2 /2 ,
6.
Zasada zachowania energii
jednostką energii
kinetycznej jest dżul (J)
energia mechaniczna jest to
suma energii kinetycznej,
energii potencjalnej
grawitacji i energii
potencjalnej sprężystości,
w układzie zamkniętym
ciał suma wszystkich
rodzajów energii pozostaje
stała,
energii nie można
wytwarzać ani zniszczyć;
energia może być
przekazywana między
ciałami lub zamieniana w
inne formy energii
Ciepło jako forma przekazywania energii
7.
Temperatura
jednostką temperatury jest
kelwin (K),
przeliczać temperaturę wyrażoną
w stopniach Celsjusza na kelwiny
i odwrotnie
średnia energia kinetyczna
cząsteczek ciała jest wprost
proporcjonalna do
temperatury wyrażonej w
skali Kelvina,
2.7.
8.10.
0 ºC to w przybliżeniu 273
K,
zmiana temperatury
wyrażonej w stopniach
Celsjusza jest równa
zmianie temperatury
wyrażonej w skali Kelvina
∆ T ( 0ºC) = ∆ T (K)
8.
Przekazywanie ciepła
energię przekazywaną
między ciałami o różnej
temperaturze nazywamy
ciepłem,
jednostką ciepła jest dżul
(J),
9.
Ciepło właściwe
ciepło może być
przekazywane pomiędzy
ciałami na drodze
przewodnictwa, konwekcji
i promieniowania,
ciepło właściwe substancji
jest to ilość ciepła
potrzebnego do zmiany
temperatury ciała o masie 1
kg o 1 K,
wskazać ciała, które są dobrymi przewodnikami
ciepła,
wskazać ciała , które są izolatorami,
2.8.
wyjaśnić rolę izolacji cieplnej,
2.11.
opisać ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji
wyznaczyć ciepło właściwe wody za pomocą
czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej
mocy przy założeniu braku strat ciepła ,
obliczyć ciepło właściwe na podstawie wykresu
9.5.
T(Q),
8.11
posługiwać się pojęciem ciepła właściwego,
8.12.
posługiwać się wzorem na ciepło właściwe przy
rozwiązywaniu zadań
2.10
energia wewnętrzna to
suma wszystkich rodzajów
energii cząsteczek ciała,
analizować jakościowo zmiany energii
wewnętrznej spowodowanej wykonaniem pracy i
przepływem ciepła,
2.6.
energię wewnętrzną można
zmienić w wyniku
przepływu ciepła i w
wyniku wykonanej pracy,
umie podać przykłady zamiany pracy
w energię wewnętrzną ciała
2.10.
opisać zjawiska zmian stanów skupienia,
2.9.
zastosować wzory do rozwiązywania zadań,
2.10
analizować wykres T(Q),
8.8.
sporządzać wykres T(Q)
8.12.
ciepło właściwe obliczamy
ze wzoru:
c = Q/m∙ ∆T,
jednostka ciepła
właściwego jest J/kg ∙ K,
gdy rośnie temperatura
ciała to ciało pobiera
ciepło,
gdy maleje temperatura
ciała to ciało oddaje ciepło
10.
Ciepło a praca. Zmiana energii wewnętrznej
zmianę energii
wewnętrznej obliczamy ze
wzoru: ∆U = Q + W
11.
Energia wewnętrzna i zmiany stanów skupienia
topnienie/ krzepnięcie ciał
o budowie krystalicznej
zachodzi w stałej
temperaturze zwanej
temperaturą
topnienia/krzepnięcia,
ciepłem topnienia
nazywamy ilość ciepła,
którą należy dostarczyć
ciału o masie 1 kg w
temperaturze topnienia do
całkowitego jego stopienia,
ciepło topnienia obliczamy
ze wzoru: ct = Q/m,
jednostka ciepła topnienia
jest J/kg,
ciepłem parowania
nazywamy ilość ciepła,
którą należy dostarczyć
cieczy w temperaturze
wrzenia o masie 1 kg do
całkowitego jej
wyparowania,
ciepło parowania
obliczamy ze wzoru
cp = Q/m,
jednostką ciepła parowania
jest J/kg
Ruch i siły
12.
Ruch jednostajny prostoliniowy
ruch, w którym prędkość
ma stałą wartość,
a torem ruchu jest linia
prosta nazywamy ruchem
jednostajnym
odczytywać prędkość i przebyta drogę z wykresów
drogi i prędkości w zależności od czasu s(t), v(t),
1.2.
8.10.
sporządzać wykresy v(t) i s(t) dla ruchu
jednostajnego prostoliniowego,
obliczyć przebyta drogę na podstawie pola figury
pod wykresem v(t)
13.
Opory ruchu. Tarcie
wyróżniamy tarcie
statyczne i kinetyczne,
podać sposoby zwiększania i zmniejszania
współczynnika tarcia
1.12.
8.10.
wartość siły tarcia zależy
od siły nacisku na podłoże
i rodzaju powierzchni
trących,
8.12.
wartość tarcia
kinetycznego lub
maksymalnego tarcia
statycznego obliczamy ze
wzoru: FT = f∙ FN
14.
15.
Pierwsza zasada dynamiki
Ruch zmienny. Przyspieszenie
gdy na ciało nie działa
żadna siła lub działające
siły się równoważą, to
ciało pozostaje w
spoczynku lub porusza się
ruchem jednostajnym
prostoliniowym względem
przyjętego nieruchomego
układu odniesienia
jeżeli w ruchu
prostoliniowym wartość
prędkości ciała wzrasta, to
ciało porusza się ruchem
opisać zachowanie się ciał na podstawie pierwszej
zasady dynamiki Newtona,
1.4.
podać przykłady bezwładności ciał
na podstawie wyników pomiarów narysować
wykres zależności prędkości od czasu dla ruchu
przyspieszonego ,
1.6
8.3.
przyspieszonym,
analizować wykresy v(t) dla ruchu zmiennego,
przyspieszenie obliczamy,
dzieląc zmianę prędkości
przez przedział czasu, w
którym ta zmiana nastąpiła
a = ∆v/∆t,
posługuje się pojęciem przyspieszenia
jednostką przyspieszenia
jest m/s2
16.
Druga zasada dynamiki
siła jest przyczyną zmiany
wektora prędkości ciała,
czyli powoduje skutki
dynamiczne,
przyspieszenie jakie
uzyskuje ciało pod
wpływem działającej na
nie siły, jest wprost
proporcjonalne do tej siły i
odwrotnie proporcjonalne
do masy ciała a = F / m,
opisywać zachowanie się ciał na podstawie drugiej
zasady dynamiki Newtona,
1.7.
stosować do obliczeń związek między masą ciała,
przyspieszeniem i siłą,
1.8.
posługiwać się pojęciem przyspieszenia do opisu
ruchu prostoliniowego jednostajnie
przyspieszonego,
1.6.
kierunek i zwrot
przyspieszenia są zgodne z
kierunkiem i zwrotem
działającej siły
wypadkowej,
1 N jest to siła, która ciału
o masie 1 kg nadaje
przyspieszenie 1m/s2
1 N = 1 kg ∙ 1 m/s2
17.
Ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy
ruchem jednostajnie
przyspieszonym
prostoliniowym nazywamy
taki ruch, w którym
wartość prędkości rośnie
jednostajnie, a torem jest
linia prosta,
prędkość w ruchu
jednostajnie
przyspieszonym
prostoliniowym, gdy
prędkość początkowa v0=0
obliczamy ze wzoru:
v=a∙t
odróżniać prędkość średnią od chwilowej w ruchu
niejednostajnym,
1.5.
na podstawie wykresu v(t) rozpoznać rodzaj ruchu,
8.8.
na podstawie wykresu v(t) obliczyć przebytą drogę
i przyspieszenie,
stosować do obliczeń poznane wzory
drogę w ruchu jednostajnie
przyspieszonym
prostoliniowym, gdy
prędkość początkowa v0=0,
obliczamy ze wzoru: s =
a∙t2 / 2,
w ruchu jednostajnie
przyspieszonym
prostoliniowym z
prędkością początkową
równą zero, w kolejnych
jednakowych przedziałach
czasu, ciało przebywa
odcinki drogi, które
pozostają w proporcji
takiej, jak kolejne liczby
nieparzyste
18.
Spadek swobodny
spadkiem swobodnym
nazywamy ruch ciał z
prędkością początkową
równą zero, na które działa
tylko siła ciężkości,
sporządzać wykres v(t) dla spadku swobodnego,
1.6.
obliczać prędkość końcową i wysokość spadku
swobodnego
8.1.
spadek swobodny jest
ruchem jednostajnie
przyspieszonym
prostoliniowym z
przyspieszeniem
grawitacyjnym,
przyspieszenie ciała
spadającego swobodnie nie
zależy od jego masy
19*
Ruch jednostajnie opóźniony prostoliniowy
ruchem jednostajnie
opóźnionym
prostoliniowym nazywamy
taki ruch, w którym
wartość prędkości maleje
jednostajnie, a torem ruchu
jest prosta,
na wykresie v(t) rozpoznać ruch jednostajnie
opóźniony,
obliczyć drogę na podstawie pola figury pod
wykresem,
1.1.
1.2.
drogę w ruchu jednostajnie
opóźnionym
prostoliniowym, gdy
prędkość początkowa
wynosi v0, a prędkość
końcowa wynosi zero,
obliczamy ze wzoru:
s = v 0 ∙ t /2
20.
Trzecia zasada dynamiki
jeżeli jedno ciało działa siłą
na drugie ciało, to również
drugie ciało działa siłą na
pierwsze ciało,
obie siły mają taka samą
wartość, ten sam kierunek,
ale przeciwne zwroty,
opisywać wzajemne oddziaływanie ciał posługując
się trzecią zasadą dynamiki Newtona,
1.10.
8.1.
siły te działają
równocześnie i nie
równoważą się, ponieważ
każda z nich jest
przyłożona do innego ciała,
siły te nazywamy siłami
akcji i reakcji
Drgania i fale mechaniczne
21.
Ruch drgający
ruch drgający to taki ruch, w
którym ciało zmienia swoje
położenie względem
położenia równowagi,
oddalając się od niego i
zbliżając na przemian,
amplituda drgań nazywamy
maksymalne wychylenie z
położenia równowagi,
amplitudę drgań oznaczamy
symbolem A i wyrażamy w
metrach,
czas trwania jednego drgania
nazywamy okresem drgań T i
wyrażamy w sekundach,
częstotliwość drgań to liczba
drgań w jednostce czasu,
częstotliwość obliczamy ze
wzoru:
posługiwać się pojęciami: amplitudy, okresu
drgań i częstotliwości,
wskazywać położenie równowagi oraz odczytuje
amplitudę i okres drgań z wykresu x(t),
obliczać częstotliwość na podstawie wykresu
x(t),
6.2.
8.8.
8.3.
f = 1/T,
częstotliwość wyrażamy w
hercach
1 Hz = 1/1s
22.
Drgania swobodne
po wychyleniu z położenia
równowagi ciało wykonuje
drgania swobodne,
ciała mają własne
częstotliwości drgań
swobodnych, które zależą od
kształtu ciała, jego wymiarów
i sprężystości,
wyznaczyć okres i częstotliwość drgań
wahadła matematycznego,
9.12.
wyznaczyć okres i częstotliwość drgań
ciężarka zawieszonego na sprężynie,
opisać ruch wahadła matematycznego i
analizować przemiany energii w tym ruchu,
6.1.
w czasie drgań wahadła
zachodzą przemiany energii
potencjalnej grawitacji i
energii kinetycznej,
drgania gasnące to takie,
których amplituda stopniowo
maleje,
okres drgań wahadła nie
zależy od amplitudy drgań,
okres drgań wahadła
matematycznego zależy od
jego długości i wartości
przyspieszenia
grawitacyjnego,
w czasie drgań sprężyny
zachodzą przemiany energii
potencjalnej grawitacji ,
energii kinetycznej i energii
sprężystości
opisać ruch ciężarka na sprężynie i analizować
przemiany energii w tym ruchu,
8.10.
23.
Drgania wymuszone i rezonans
powtarzające się okresowo
działanie siły wywołuje
drgania wymuszone,
podać przykłady zjawiska rezonansu,
8.12.
opisywać mechanizm przekazywania drgań z
jednego punktu ośrodka do drugiego w
przypadku fali na napiętej linie,
6.3.
posługiwać się pojęciami: amplitudy, okresu i
częstotliwości , prędkości i długości fali,
6.4.
rezonans jest to zjawisko
przekazywania energii drgań
między ciałami, gdy
częstotliwość drgań
wymuszających jest równa
częstotliwości drgań
swobodnych ciała,
24.
Powstawanie fal w ośrodkach materialnych
rezonans powoduje wzrost
amplitudy drgań
wymuszonych
falą mechaniczną nazywamy
rozchodzące się drgania
ośrodka przenoszące energię,
w czasie rozchodzenia się fali
energia drgań przekazywana
jest od źródła fali do
kolejnych punktów ośrodka,
fale poprzeczne to fale, w
których kierunek drgań
ośrodka jest prostopadły do
kierunku rozchodzenia się
fali,
fale podłużne to fale, w
których kierunek drgań
ośrodka jest zgodny z
kierunkiem rozchodzenia się
fali,
8.1.
stosować do obliczeń związki między tymi
wielkościami
f = 1/T
v = λ∙ f,
rozpoznać falę poprzeczną i podłużną
długość fali poprzecznej jest
to odległość między dwoma
sąsiednimi grzbietami lub
dolinami fali,
prędkość rozchodzenia się
fali w ośrodku obliczamy ze
wzoru:
v = λ ∙f
25.
Odbicie i załamanie fal
biegnące fale mechaniczne
odbijają się od przeszkody,
rozpoznać zjawisko odbicia i załamania fal
6.3.
8.1.
kąt odbicia fali jest równy
kątowi padania i oba kąty
leżą w jednej płaszczyźnie ,
przy przechodzeniu fali do
ośrodka, w którym biegnie
ona z inną prędkością, fala
zmienia kierunek ruchu, czyli
się załamuje
26.
Fale dźwiękowe
drgania odbierane zmysłem
słuchu nazywamy
dźwiękami,
opisać mechanizm przekazywania drgań z
jednego punktu ośrodka do drugiego dla fal
dźwiękowych w powietrzu,
6.3.
człowiek słyszy dźwięki od
16 do 20 000 Hz,
prędkość rozchodzenia się fal
dźwiękowych w ośrodku
zależy od jego sprężystości,
fale dźwiękowe w powietrzu
to fale podłużne
27.
Cechy dźwięków
wysokość, głośność i barwa
wymienić od jakich wielkości fizycznych zależy
6.6.
to podstawowe cechy
dźwięków,
wysokość i głośność dźwięku,
8.12.
rozpoznać dźwięki wyższe i niższe
wysokość dźwięku zależy od
częstotliwości tonu
podstawowego,
8.1.
barwa dźwięku zależy od
częstotliwości i amplitudy
tonów dodatkowych
tworzących dźwięk wraz z
tonem podstawowym,
głośność dźwięku zależy od
amplitudy drgań źródła
dźwięku,
głośność wyrażamy w fonach
28.
Ultradźwięki i infradźwięki
ultradźwięki to drgania o
częstotliwościach większych
od 20 kHz,
posługiwać się pojęciami infradźwięki i
ultradźwięki,
6.7.
podać przykłady zastosowania ultradźwięków
infradźwięki to drgania o
częstotliwościach mniejszych
od 16 Hz
29.
Instrumenty muzyczne
instrumenty muzyczne
dzielimy na : strunowe, dęte,
perkusyjne i elektroniczne,
wytwarzać dźwięki o większej i mniejszej
częstotliwości od danego dźwięku za pomocą
dowolnego drgającego przedmiotu lub
instrumentu muzycznego,
w głośnikach i słuchawkach
źródłem dźwięku jest
drgająca membrana, która
zamienia drgania elektryczne
na mechaniczne
opisać mechanizm wytwarzania dźwięków w
instrumentach muzycznych
9.13.
6.5.
Optyka
30.
Źródła światła
światło rozchodzi się po
liniach prostych w ośrodku
jednorodnym,
podać przybliżoną wartość prędkości światła w
próżni,
7.11.
wymienić źródła światła
światłem nazywamy
promieniowanie odbierane
zmysłem wzroku człowieka,
źródłami światła nazywamy
ciała wysyłające
promieniowanie świetlne,
prędkość światła w próżni
wynosi około 300 000 km/s,
jest to największa prędkość w
przyrodzie
31.
Zaćmienia
ciała nieprzezroczyste to
takie, przez które nie
przechodzi promieniowanie
świetlne,
jeżeli na drodze promieni
świetlnych znajduje się ciało
nieprzezroczyste, to powstaje
za nim obszar cienia,
całkowite zaćmienie Słońca
występuje wtedy, gdy na
powierzchnię Ziemi pada
cień Księżyca,
wyjaśnić powstawanie obszarów cienia i
półcienia za pomocą prostoliniowego
rozchodzenia się światła w ośrodku
jednorodnym
7.2.
8.1.
zaćmienie Księżyca
występuje wtedy, gdy
znajdzie się on w obszarze
półcienia lub cienia Ziemi
32.
Odbicie światła
kątem padania nazywamy
kąt, jaki tworzy promień
padający z prostą prostopadłą
do powierzchni odbijającej w
punkcie padania,
kątem odbicia nazywamy kąt,
jaki tworzy promień odbity z
prostą prostopadłą do
powierzchni odbijającej w
punkcie odbicia,
stosować prawo odbicia światła,
7.3.
wyjaśnić zjawisko rozproszenia światła przy
odbiciu od powierzchni chropowatej,
wyjaśnić powstawanie obrazu pozornego w
zwierciadle płaskim,
kąt odbicia jest równy kątowi
padania,
promień padający, promień
odbity i prosta prostopadłą do
powierzchni odbijającej w
punkcie padania światła leżą
w jednej płaszczyźnie,
obraz przedmiotu
otrzymywany w zwierciadle
płaskim jest pozorny, prosty,
tej samej wielkości
33.
Zwierciadła wklęsłe i wypukle
zwierciadła, których
powierzchnię odbijająca
światło stanowi część
powierzchni kuli, nazywamy
zwierciadłami kulistymi,
zwierciadło kuliste wklęsłe to
opisać skupianie promieni światła w zwierciadle
wklęsłym,
posługiwać się pojęciami ogniska i ogniskowej,
7.4.
zwierciadło, którego
powierzchnię odbijającą
stanowi część wewnętrznej
powierzchni kuli,
zwierciadło kuliste wypukłe,
to zwierciadło, którego
powierzchnię odbijającą
stanowi część zewnętrznej
powierzchni kuli,
ognisko F zwierciadła
wklęsłego jest to punkt, w
którym skupiają się po
odbiciu promienie światła
padające równolegle do osi
optycznej zwierciadła,
ogniskowa f zwierciadła
wklęsłego jest to odległość
ogniska od zwierciadła,
ogniskową f zwierciadeł
kulistych obliczamy ze wzoru
f = r/2
34.
35.
Konstrukcja obrazów w zwierciadłach kulistych
Załamanie światła
obraz utworzony przez
promienie światła odbite od
zwierciadła kulistego
wklęsłego zależy od
odległości przedmiotu od
zwierciadła,
w zwierciadle kulistym
wypukłym otrzymujemy
zawsze obraz pozorny,
pomniejszony, prosty
zjawisko zmiany kierunku
rozchodzenia się światła przy
wykonać konstrukcje obrazów wytworzonych
przez zwierciadło wklęsłe dla różnych
odległości ustawienia przedmiotu przed
zwierciadłem,
7.4.
rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste,
odwrócone, powiększone, pomniejszone,
podać przykłady zastosowania zwierciadeł
wklęsłych i wypukłych
demonstrować zjawisko załamania światła
(zmiany kąta załamania przy zmianie kąta
9.11
przechodzeniu przez granicę
dwóch ośrodków
przezroczystych nazywamy
załamaniem światła,
jeżeli światło przechodzi do
ośrodka, w którym jego
prędkość jest mniejsza, to kąt
załamania jest mniejszy od
kąta padania,
padania światła- jakościowo),
opisać jakościowo bieg promieni przy przejściu
światła z ośrodka rzadszego do ośrodka
gęstszego optycznie i odwrotnie
7.5
opisać jakościowo bieg promieni światła przy
przejściu z ośrodka gęstszego do ośrodka
rzadszego optycznie,
7.5.
jeżeli światło przechodzi do
ośrodka, w którym jego
prędkość jest większa, to kąt
załamania jest większy od
kąta padania
36.
37.
Zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia
Rozszczepienie światła
kąt padania, przy którym kąt
załamania β = 90° ,
nazywamy kątem granicznym
αgr,
całkowite wewnętrzne
odbicie występuje na granicy
dwóch ośrodków
przezroczystych, gdy światło
w drugim ośrodku rozchodzi
się z większą prędkością niż
w pierwszym i kąt padania
jest większy od kąta
granicznego
światło białe jest mieszaniną
barw, a światło lasera jest
jednobarwne,
rozdzielenie światła białego
na barwy, z których ono się
składa, nazywamy
rozszczepieniem światła,
podać warunki , przy których nastąpi zjawisko
całkowitego wewnętrznego odbicia światła,
podać przykłady zastosowania zjawiska
całkowitego wewnętrznego odbicia światła
opisać zjawisko rozszczepienia światła za
pomocą pryzmatu,
podać kolejność barw w widmie światła białego
po rozszczepieniu,
opisać światło białe jako mieszaninę barw, a
światło lasera jako światło jednobarwne
7.9.
7.10
po przejściu przez pryzmat
najmniej odchylone od
pierwotnego kierunku jest
światło czerwone, a
najbardziej fioletowe
38.
Soczewki
soczewki dzielimy na
skupiające i rozpraszające,
ogniskiem soczewki
skupiającej F nazywamy
punkt, w którym promienie
równoległe do osi optycznej
skupiają się po przejściu
przez soczewkę,
ogniskowa soczewki f to
odległość ogniska soczewki F
od środka soczewki,
soczewka rozpraszająca ma
ognisko pozorne, które
tworzą przedłużenia promieni
po przejściu przez soczewkę,
zdolnością skupiającą
soczewki nazywamy
odwrotność jej ogniskowej Z
= 1/f,
jednostka zdolności
skupiającej soczewki jest
dioptria 1dioptria = 1/1m,
dla soczewek skupiających Z
> 0, a dla soczewek
opisać bieg promieni równoległych do osi
optycznej przechodzących przez soczewkę
skupiającą posługując się pojęciami ogniska i
ogniskowej,
opisać bieg promieni równoległych do osi
optycznej przechodzących przez soczewkę
rozpraszającą posługując się pojęciami ogniska i
ogniskowej,
umie obliczać zdolność skupiającą soczewek
7.6.
8.1.
rozpraszających
Z<0
39.
Konstrukcja obrazów wytworzonych przez soczewki
obraz otrzymywany za
pomocą soczewki skupiającej
zależy od odległości
przedmiotu od soczewki x i
od jej ogniskowej f,
stosując soczewki
rozpraszające, zawsze
otrzymujemy obraz pozorny,
prosty, pomniejszony,
40.
Budowa i działanie oka
powiększeniem nazywamy
iloraz wysokości uzyskanego
obrazu i wysokości
przedmiotu
oko ludzkie jest układem
optycznym, który załamuje
promienie świetlne, odbiera
barwny obraz i przekazuje
sygnały nerwowe do mózgu,
układ optyczny oka tworzy
na siatkówce obraz
pomniejszony i odwrócony,
akomodacja jest to zdolność
przystosowania się oka do
wyraźnego widzenia
przedmiotów znajdujących
się w różnej odległości,
odpowiednio dobrane
soczewki rozpraszające
korygują krótkowzroczność i
wytwarzać za pomocą soczewki skupiającej
ostry obraz przedmiotu na ekranie
odpowiednio dobierając doświadczalnie
położenie soczewki i przedmiotu,
wykonać konstrukcję obrazów wytworzonych
przez soczewki skupiające i rozpraszające w
zależności od odległości przedmiotu od
soczewki,
wyjaśnić pojęcia krótkowzroczności i
dalekowzroczności,
opisać rolę soczewek korygujących wady
wzroku
9.14.
7.7.
7.8.
poprawiają ostrość widzenia,
odpowiednio dobrane
soczewki skupiające korygują
dalekowzroczność i
poprawiają ostrość widzenia
CZĘŚĆ III
Elektryczność i magnetyzm
1
Oddziaływania elektrostatyczne
ciała naelektryzowane
jednoimiennie odpychają się
wzajemnie, a
naelektryzowane
różnoimiennie się
przyciągają,
elektron jest cząstką o
elementarnym ładunku
elektrycznym ujemny,
proton jest cząstką o
elementarnym ładunku
elektrycznym dodatnim,
ciało naelektryzowane
ujemnie to ciało, które ma
więcej elektronów niż
protonów,
ciało naelektryzowane
dodatnio to ciało, które ma
mniej elektronów niż
opisać sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i
dotyk,
4.1.
wyjaśnić , że zjawisko elektryzowania ciał
polega na przepływie elektronów,
wykonać elektryzowanie ciał przez tarcie oraz
zademonstrować wzajemne oddziaływanie
ciał naelektryzowanych,
opisać (jakościowo) oddziaływanie ładunków
jednoimiennych i różnoimiennych ,
9.6.
4.2.
posługiwać się pojęciem ładunku elektrycznego
jako wielokrotności ładunku elementarnego
4.5.
protonów,
podczas elektryzowania ciał
stałych przemieszczają się
tylko elektrony
2.
Zasada zachowania ładunku elektrycznego
3.
Mikroskopowy model zjawisk elektrycznych
4.
Natężenie prądu elektrycznego
5.
Napięcie elektryczne
6.
Budowa obwodów elektrycznych
w izolowanym elektrycznie
układzie ciał suma ładunków
elektrycznych dodatnich i
ujemnych pozostaje stała,
elektryzujemy ciała przez
pocieranie i przepływ
ładunku
ze względu na
przewodnictwo elektryczne
ciała stałe dzielimy na
przewodniki i izolatory
ukierunkowany ruch
elektronów w przewodniku
nazywamy prądem
elektrycznym,
jednostką natężenia jest
amper,
jeżeli w przewodniku płynie
prąd o natężeniu 1A, to w
czasie 1s nastąpi
przemieszczenie ładunku
elektrycznego 1C przez
poprzeczny przekrój tego
przewodnika,
1C = 1A∙ 1s q = I∙ t
U = W/q, 1V = 1J/1C
stosować zasadę zachowania ładunku
elektrycznego
4.4.
posługiwać się pojęciem napięcia elektrycznego
( intuicyjnie)
4.8.
prąd elektryczny płynie w
obwodzie zamkniętym
budować proste obwody elektryczne i rysować
ich schematy,
4.12.
określić kierunek przepływu elektronów,
4.1.
odróżnić przewodniki od izolatorów
4.3.
opisać przepływ prądu w przewodnikach jako
ruch elektronów swobodnych,
4.6.
4.7.
posługiwać się pojęciem natężenia prądu
elektrycznego
8.2.
budować prosty obwód elektryczny według
zadanego schematu,
9.7.
7.
8.
9.
Prawo Ohma
Połączenia szeregowe i równoległe w obwodach
elektrycznych
Praca i moc prądu elektrycznego
natężenie prądu
elektrycznego płynącego
przez przewodnik jest wprost
proporcjonalne do napięcia
elektrycznego między jego
końcami:
I = U/R,
jednostką oporu
elektrycznego jest om: 1Ω=
1V/1A,
opór elektryczny
przewodnika zależy od jego
rodzaju, długości i
powierzchni przekroju
poprzecznego
rozpoznawać symbole elementów obwodu
elektrycznego: ogniwo, opornik, żarówka,
wyłącznik, woltomierz, amperomierz
posługiwać się pojęciem oporu elektrycznego,
stosować prawo Ohma w prostych obwodach
elektrycznych,
4.9.
8.1.
8.12.
wyznaczyć opór elektryczny opornika lub
żarówki za pomocą woltomierza i
amperomierza
9.8.
jeżeli łączymy szeregowo
odbiorniki energii
elektrycznej, to całkowity
opór elektryczny rośnie, a
jeżeli łączymy równolegle to
całkowity opór elektryczny
maleje
budować proste obwody elektryczne i rysować
ich schematy,
w czasie przepływu prądu
elektrycznego energia
elektryczna zostaje
przekształcona w inne formy
energii,
posługiwać się pojęciem oporu elektrycznego,
4.10.
przeliczać energie elektryczna podaną w:
kilowatogodzinach na dżule i odwrotnie,
4.11.
praca prądu elektrycznego
4.12.
posługiwać się pojęciem oporu elektrycznego,
4.9.
stosować prawo Ohma w prostych obwodach
elektrycznych
stosować prawo Ohma w prostych obwodach
elektrycznych,
jest wprost proporcjonalna do
napięcia i natężenia prądu
oraz czasu jego przepływu W
= U∙ I∙ t,
4.13.
wyznaczyć moc żarówki zasilanej z baterii za
pomocą woltomierza i amperomierza
9.9.
8.12.
10.
Przepływ prądu elektrycznego w cieczach, gazach i w
próżni
11.
Oddziaływania magnetyczne
szybkość przekształcania
energii elektrycznej w inne
formy energii nazywamy
mocą elektryczną P = U∙ I
zna zasady bezpiecznego
korzystania z urządzeń
elektrycznych,
korzystać bezpiecznie z urządzeń elektrycznych
4.3.
magnesy maja dwa bieguny
N i S,
nazwać bieguny magnetyczne magnesów
trwałych,
5.1.
bieguny jednoimienne się
odpychają , a bieguny
różnoimienne się przyciągają
opisać oddziaływania między magnesami,
igła magnetyczna i kompas są
magnesami,
żelazo jest ferromagnetykiem
i magnesuje się w obecności
magnesu,
5.2.
opisać zachowanie igły magnetycznej w
obecności magnesu,
opisać zasadę działania kompasu,
5.3.
opisać oddziaływanie magnesu na żelazo,
8.12.
podać przykłady wykorzystania tego
oddziaływania
8.1.
.
12.
Oddziaływania magnetyczne wokół przewodu z prądem
elektrycznym
wokół przewodu z prądem
elektrycznym powstaje pole
magnetyczne
(jakościowo),
opisać działanie przewodnika z prądem
elektrycznym na igłę magnetyczną,
5.4.
9.10
demonstrować działanie prądu w przewodzie
na igłę magnetyczną,
opisać działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w
13.
Silnik elektryczny
elektromagnes to zwojnica z
rdzeniem
ferromagnetycznym,
elektromagnesie
5.5.
przewód z prądem
elektrycznym oddziałują na
siebie,
opisać wzajemne oddziaływanie magnesów z
elektromagnesami,
5.6.
8.1.
wyjaśnić działanie silnika elektrycznego
8.12.
w silniku elektrycznym
energia elektryczna
zamieniana jest na energie
mechaniczną
Fale elektromagnetyczne
14.
Rodzaje fal elektromagnetycznych
fale elektromagnetyczne to
rozchodzące się w przestrzeni
zmiany pola elektrycznego i
magnetycznego,
fale elektromagnetyczne
rozchodzą się w próżni z
prędkością światła,
fale elektromagnetyczne
ulegają odbiciu, załamaniu
podobnie jak fale
mechaniczne,
dla fal elektromagnetycznych
stosujemy wzór c = λ ∙f
nazwać rodzaje fal elektromagnetycznych
(radiowe, mikrofale, promieniowanie
podczerwone, światło widzialne, nadfioletowe,
rentgenowskie).
podać przykłady zastosowania fal
elektromagnetycznych,
porównać (wymienia cechy wspólne i różnice)
rozchodzenia się fal mechanicznych i
elektromagnetycznych)
7.12.
7.1.
8.4.
8.5.
15.
Fale radiowe i mikrofale
fale radiowe znalazły
zastosowanie w radiofonii i
radiokomunikacji,
opisać zastosowanie fal radiowych i mikrofal
7.12.
opisać zastosowanie promieniowania
podczerwonego i nadfioletowego
7.12.
opisać zastosowanie promieniowania
rentgenowskiego
7.12.
mikrofale są stosowane w
radarach, łączności
satelitarnej, kuchenkach
mikrofalowych
16.
Promieniowanie podczerwone i nadfioletowe
promieniowanie
podczerwone jest stosowane
w termografii,
promieniowanie
ultrafioletowe jest szkodliwe
dla organizmów żywych
17.
Promieniowanie rentgenowskie
promieniowanie
rentgenowskie ma
zastosowanie w diagnostyce
medycznej i jest bardzo
szkodliwe dla organizmów
żywych