Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej

4. KARTA PODSTAWOWYCH PRAW UNII EUROPEJSKIEJ
Przyjêta w Nicei, 7 grudnia 2000 r.
PREAMBU£A
Narody Europy w procesie tworzenia miêdzy sob¹ coraz œciœlejszej unii s¹ zdecydowane dzieliæ pokojow¹ przysz³oœæ
opart¹ na wspólnych wartoœciach.
Czerpi¹c inspiracjê ze swego dziedzictwa duchowego i moralnego, Unia jest zbudowana na nierozdzielnych, powszechnych zasadach ludzkiej godnoœci, wolnoœci, równoœci i solidarnoœci; jej podstaw¹ s¹ zasady demokracji i rz¹dów prawa.
Stawia ona jednostkê w centrum swoich dzia³añ przez ustanowienie obywatelstwa Unii i stworzenie strefy wolnoœci,
bezpieczeñstwa i sprawiedliwoœci.
Unia przyczynia siê do zachowania i rozwoju tych wspólnych wartoœci z poszanowaniem ró¿norodnoœci kultur i tradycji
narodów Europy, jak równie¿ to¿samoœci narodowych pañstw cz³onkowskich oraz organizacji ich w³adz publicznych na
szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; d¹¿y do pobudzania zrównowa¿onego i sta³ego rozwoju oraz zapewnia
swobodny przep³yw osób, dóbr, kapita³u i us³ug oraz wolnoœæ przedsiêbiorczoœci.
W tym celu, w obliczu zmian w spo³eczeñstwie, postêpu spo³ecznego oraz rozwoju naukowego i technologicznego,
konieczne jest wzmocnienie ochrony podstawowych praw przez zawarcie ich w Karcie i spowodowanie w ten sposób, i¿
stan¹ siê bardziej widoczne.
Niniejsza Karta potwierdza, z w³aœciwym uwzglêdnieniem uprawnieñ i zadañ Wspólnoty i Unii oraz zasady subsydiarnoœci, prawa wynikaj¹ce zw³aszcza z konstytucyjnych tradycji i zobowi¹zañ miêdzynarodowych i wspólnych pañstwom
cz³onkowskim, traktatu o Unii Europejskiej, traktatów wspólnotowych, europejskiej konwencji o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci, kart spo³ecznych przyjêtych przez Wspólnotê i Radê Europy oraz orzecznictwa Trybuna³u
Sprawiedliwoœci Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka.
Korzystanie z tych praw obejmuje odpowiedzialnoœæ i obowi¹zki wobec innych osób, wspólnoty ludzkiej i przysz³ych
generacji.
Unia uznaje wiêc wymienione poni¿ej prawa, wolnoœci i zasady.
Rozdzia³ I
GodnoϾ
Artyku³ 1
Godnoœæ cz³owieka
Godnoœæ cz³owieka jest nienaruszalna. Nale¿y j¹ szanowaæ i chroniæ.
Artyku³ 2
Prawo do ¿ycia
1. Ka¿dy ma prawo do ¿ycia.
2. Nikt nie mo¿e byæ skazany na karê œmierci ani nie mo¿e nast¹piæ jej wykonanie.
Artyku³ 3
Prawo do integralnoœci osoby ludzkiej
1. Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojej integralnoœci fizycznej i psychicznej.
2. W dziedzinie medycyny i biologii musz¹ byæ szanowane w szczególnoœci:
- swobodna i œwiadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyra¿ona zgodnie z procedur¹ okreœlon¹ przez prawo,
- zakaz praktyk eugenicznych, w szczególnoœci maj¹cych na celu selekcjê osób,
111
- zakaz wykorzystywania ludzkiego cia³a i jego poszczególnych czêœci jako Ÿród³a korzyœci finansowych,
- zakaz klonowania istot ludzkich w celu prokreacji.
Artyku³ 4
Zakaz tortur i nieludzkiego lub poni¿aj¹cego traktowania albo karania
Nikt nie bêdzie poddany torturom ani nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu albo karaniu.
Artyku³ 5
Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
1. Nikt nie bêdzie trzymany w niewoli lub poddañstwie.
2. Nikt nie bêdzie zmuszony do œwiadczenia pracy przymusowej lub obowi¹zkowej.
3. Handel istotami ludzkimi jest zakazany.
Rozdzia³ II
Wolnoœci
Artyku³ 6
Prawo do wolnoœci i bezpieczeñstwa
Ka¿dy ma prawo do wolnoœci i bezpieczeñstwa osobistego.
Artyku³ 7
Poszanowanie ¿ycia prywatnego i rodzinnego
Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojego ¿ycia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania siê.
Artyku³ 8
Ochrona danych osobowych
1. Ka¿dy ma prawo do ochrony dotycz¹cych go danych osobowych.
2. Dane takie musz¹ byæ rzetelnie przetwarzane w okreœlonych celach za zgod¹ osoby zainteresowanej lub na innej
uzasadnionej podstawie prawnej. Ka¿dy ma prawo dostêpu do zebranych danych, które go dotycz¹, i prawo do spowodowania ich skorygowania.
3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezale¿nego organu.
Artyku³ 9
Prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny
Gwarantuje siê prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi
korzystanie z tych praw.
Artyku³ 10
Wolnoœæ myœli, sumienia i wyznania
1. Ka¿dy ma prawo do wolnoœci myœli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolnoœæ zmiany wyznania lub przekonañ
oraz wolnoœæ uzewnêtrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub
przekonañ przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynnoœci rytualne.
2. Uznaje siê prawo do odmowy s³u¿by wojskowej ze wzglêdów sumienia, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi
korzystanie z tego prawa.
Artyku³ 11
WolnoϾ wypowiedzi i informacji
1. Ka¿dy ma prawo do wolnoœci wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolnoœæ posiadania pogl¹dów oraz otrzymywania i
przekazywania informacji i idei bez ingerencji w³adz publicznych i bez wzglêdu na granice pañstwowe.
2. Szanowana jest wolnoœæ mediów i ich pluralizm.
112
Artyku³ 12
Wolnoœæ zgromadzania siê i stowarzyszania siê
1. Ka¿dy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania siê i swobodnego stowarzyszania siê na wszystkich
poziomach, zw³aszcza w sprawach politycznych, zwi¹zkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo ka¿dego do
tworzenia i przystêpowania do zwi¹zków zawodowych dla ochrony swoich interesów.
2. Partie polityczne na szczeblu europejskim przyczyniaj¹ siê do wyra¿ania opinii politycznych obywateli Unii.
Artyku³ 13
WolnoϾ sztuk i nauk
Sztuki i badania naukowe s¹ wolne od ograniczeñ. Szanowana jest wolnoœæ akademicka.
Artyku³ 14
Prawo do nauki
1. Ka¿dy ma prawo do nauki i dostêpu do szkolenia zawodowego i ustawicznego.
2. Prawo to obejmuje prawo do nieodp³atnej nauki obowi¹zkowej.
3. Szanowana jest wolnoœæ tworzenia placówek oœwiatowych z w³aœciwym poszanowaniem demokratycznych zasad i
prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z w³asnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi korzystanie z takiej wolnoœci i prawa.
Artyku³ 15
WolnoϾ wyboru zawodu i prawo do zatrudnienia
1. Ka¿dy ma prawo do zatrudnienia i wykonywania zawodu swobodnie wybranego lub zaakceptowanego.
2. Ka¿dy obywatel Unii ma swobodê poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiêbiorczoœci oraz œwiadczenia us³ug w ka¿dym pañstwie cz³onkowskim.
3. Obywatele krajów trzecich posiadaj¹cy zezwolenie na pracê na terytorium pañstw cz³onkowskich s¹ uprawnieni do
takich samych warunków pracy jak obywatele Unii.
Artyku³ 16
Wolnoœæ prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej
Uznaje siê swobodê prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej zgodnie z prawem wspólnotowym oraz prawem i praktyk¹
krajow¹.
Artyku³ 17
Prawo do w³asnoœci
1. Ka¿da osoba ma prawo do w³adania, u¿ywania, dysponowania i przekazania w drodze spadku swego mienia nabytego
zgodnie z prawem. Nikt nie mo¿e byæ pozbawiony swego mienia, chyba ¿e w interesie publicznym, w przypadkach i na
warunkach przewidzianych przez prawo, za uczciwym odszkodowaniem wyp³aconym w rozs¹dnym terminie. Korzystanie
z w³asnoœci mo¿e podlegaæ regulacji, jeœli jest to konieczne ze wzglêdu na interes ogólny.
2. W³asnoœæ intelektualna podlega ochronie.
Artyku³ 18
Prawo do azylu
Gwarantuje siê prawo do azylu z w³aœciwym poszanowaniem postanowieñ konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 r. i
Protoko³u z 31 stycznia 1967 r. dotycz¹cych statusu uchodŸców oraz zgodnie z traktatem ustanawiaj¹cym Wspólnotê
Europejsk¹.
113
Artyku³ 19
Ochrona w razie usuniêcia z terytorium pañstwa, wydalenia lub ekstradycji
1. Wydalenia zbiorowe s¹ zakazane.
2. Nikt nie mo¿e byæ usuniêty z terytorium pañstwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do pañstwa, w którym
istnieje powa¿ne ryzyko, i¿ mo¿e byæ poddany karze œmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu albo karaniu.
Rozdzia³ III
Równoœæ
Artyku³ 20
Równoœæ wobec prawa
Ka¿dy jest równy wobec prawa.
Artyku³ 21
Niedyskryminacja
1. Zakazuje siê jakiejkolwiek dyskryminacji z takich powodów jak: p³eæ, rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub
spo³eczne, cechy genetyczne, jêzyk, religia lub przekonania, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynale¿noœæ do
mniejszoœci narodowej, maj¹tek, urodzenie, niepe³nosprawnoœæ, wiek lub orientacja seksualna.
2. W granicach stosowania traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ i Traktatu o Unii Europejskiej, oraz bez
szkody dla szczegó³owych ich postanowieñ, zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze wzglêdu na obywatelstwo.
Artyku³ 22
Zró¿nicowanie kulturowe, religijne i jêzykowe
Unia szanuje zró¿nicowanie kulturowe, religijne i jêzykowe
Artyku³ 23
Równoœæ mê¿czyzn i kobiet
Nale¿y zapewniæ równoœæ mê¿czyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, ³¹cznie z zatrudnieniem, wykonywaniem pracy
i wynagrodzeniem.
Zasada równoœci nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu œrodków zapewniaj¹cych okreœlone korzyœci dla p³ci niedostatecznie reprezentowanej.
Artyku³ 24
Prawa dziecka
1. Dzieci maj¹ prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mog¹ one swobodnie wyra¿aæ swoje
pogl¹dy. Pogl¹dy te nale¿y braæ pod uwagê w sprawach ich dotycz¹cych, z uwzglêdnieniem ich wieku i stopnia dojrza³oœci.
2. We wszystkich dzia³aniach dotycz¹cych dzieci, podejmowanych przez w³adze publiczne lub instytucje prywatne,
pierwszeñstwo musz¹ mieæ najlepsze interesy dziecka.
3. Ka¿de dziecko ma prawo utrzymywania regularnie osobistych stosunków i bezpoœredniego kontaktu z obojgiem
rodziców, chyba ¿e jest to sprzeczne z jego interesami.
114
Artyku³ 25
Prawa osoby w podesz³ym wieku
Unia uznaje i szanuje prawa osoby w podesz³ym wieku do godnego i niezale¿nego ¿ycia i uczestnictwa w ¿yciu spo³ecznym i kulturalnym.
Artyku³ 26
Integracja osób niepe³nosprawnych
Unia uznaje i szanuje prawo osób niepe³nosprawnych do korzystania ze œrodków maj¹cych zapewniæ im niezale¿noœæ,
integracjê spo³eczn¹ i zawodow¹ oraz udzia³ w ¿yciu spo³ecznoœci.
Rozdzia³ IV
SolidarnoϾ
Artyku³ 27
Prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiêbiorstwie
Pracownikom lub ich przedstawicielom nale¿y zagwarantowaæ, na odpowiednich poziomach, informacjê i konsultacjê we
w³aœciwym czasie w wypadkach i zgodnie z warunkami przewidzianymi w prawie wspólnotowym oraz w ustawach i
praktyce krajowej.
Artyku³ 28
Prawo do rokowañ i dzia³añ zbiorowych
Pracownicy i pracodawcy lub ich organizacje maj¹, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹,
prawo do negocjowania i zawierania uk³adów zbiorowych pracy na odpowiednich poziomach oraz, w razie konfliktu
interesów, do podejmowania dzia³añ zbiorowych w obronie swoich interesów, ³¹cznie z akcj¹ strajkow¹.
Artyku³ 29
Prawo dostêpu do s³u¿b zatrudnienia
Ka¿dy ma prawo dostêpu do bezp³atnej s³u¿by zatrudnienia.
Artyku³ 30
Ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia z pracy
Ka¿dy pracownik ma prawo, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹, do ochrony przed
nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy.
Artyku³ 31
Sprawiedliwe i godne warunki pracy
1. Ka¿dy pracownik ma prawo do higienicznych, bezpiecznych i godnych warunków pracy.
2. Ka¿dy pracownik ma prawo do okreœlonego maksymalnego wymiaru czasu pracy, dziennych i tygodniowych okresów
wypoczynku oraz do corocznego p³atnego urlopu.
Artyku³ 32
Zakaz pracy dzieci i ochrona m³odocianych w miejscu pracy
Zatrudnianie dzieci jest zakazane. Minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia nie mo¿e byæ ni¿szy od minimalnego
wieku zakoñczenia obowi¹zku szkolnego, bez szkody dla uregulowañ, które mog¹ byæ bardziej korzystne dla m³odocia-
115
nych, i z zastrze¿eniem ograniczonych wyj¹tków. M³odociani dopuszczeni do pracy musz¹ mieæ warunki pracy odpowiednie ze wzglêdu na ich wiek i byæ chronieni przed eksploatacj¹ ekonomiczn¹ oraz jak¹kolwiek prac¹ mog¹c¹ naraziæ na
szkodê ich bezpieczeñstwo, zdrowie lub rozwój fizyczny, psychiczny, moralny i spo³eczny albo utrudniaj¹c¹ im naukê.
Artyku³ 33
¯ycie rodzinne i zawodowe
1. Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i spo³ecznej.
2. W celu pogodzenia ¿ycia rodzinnego z zawodowym ka¿dy ma prawo do ochrony przed zwolnieniem z pracy z powodów zwi¹zanych z macierzyñstwem i prawo do p³atnego urlopu macierzyñskiego oraz do urlopu wychowawczego po
urodzeniu lub adopcji dziecka.
Artyku³ 34
Zabezpieczenie spo³eczne i pomoc spo³eczna
1. Unia uznaje i szanuje uprawnienia do œwiadczeñ z ubezpieczenia spo³ecznego oraz do opieki spo³ecznej zapewniaj¹ce
ochronê w takich wypadkach jak: macierzyñstwo, choroba, wypadki przy pracy, zale¿noœæ lub podesz³y wiek, oraz w razie
utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami okreœlonymi w prawie wspólnotowym, ustawach i praktyce krajowej.
2. Ka¿da osoba zamieszka³a i poruszaj¹ca siê legalnie na terytorium Unii Europejskiej ma prawo do œwiadczeñ z zabezpieczenia spo³ecznego i korzyœci socjalnych zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹.
3. W celu zwalczania spo³ecznej marginalizacji i ubóstwa Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy spo³ecznej i pomocy
mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z procedurami okreœlonymi w prawie wspólnotowym oraz ustawach i praktyce
krajowej, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczaj¹cych œrodków.
Artyku³ 35
Ochrona zdrowia
Ka¿dy ma prawo dostêpu do profilaktycznej opieki medycznej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach ustalonych w ustawach i praktyce krajowej. Przy okreœlaniu i wprowadzaniu w ¿ycie wszystkich polityk Unii i jej dzia³añ
zapewnia siê wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.
Artyku³ 36
Dostêp do us³ug œwiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym
Unia uznaje i szanuje zapewnienie dostêpu do us³ug œwiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym na podstawie
ustaw i praktyki krajowej zgodnie z postanowieniami traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ dla popierania
spójnoœci spo³ecznej i terytorialnej Unii.
Artyku³ 37
Ochrona œrodowiska
Wysoki poziom ochrony œrodowiska i poprawa jego jakoœci musz¹ staæ siê czêœci¹ sk³adow¹ polityk Unii i zapewnione
zgodnie z zasad¹ sta³ego rozwoju.
Artyku³ 38
Ochrona konsumentów
Polityka Unii zapewni wysoki poziom ochrony konsumentów.
Rozdzia³ V
Prawa obywateli
Artyku³ 39
Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego
1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w pañstwie
116
cz³onkowskim, w którym zamieszkuje, na takich samych zasadach jak jego obywatele.
2. Cz³onkowie Parlamentu Europejskiego wybierani s¹ w powszechnych i bezpoœrednich wyborach, w g³osowaniu
wolnym i tajnym.
Artyku³ 40
Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych
Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych w pañstwie cz³onkowskim, w którym
zamieszkuje, na takich samych zasadach jak jego obywatele.
Artyku³ 41
Prawo do dobrej administracji
1. Ka¿da osoba ma prawo do tego, aby jej sprawy by³y za³atwiane przez instytucje i organa Unii bezstronnie, rzetelnie i w
rozs¹dnym terminie.
2. Prawo to obejmuje:
- prawo ka¿dej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjêty indywidualny œrodek mog¹cy negatywnie wp³yn¹æ na jej sytuacjê;
- prawo ka¿dej osoby dostêpu do akt jej sprawy, z zastrze¿eniem poszanowania uprawnionych interesów poufnoœci
i tajemnicy zawodowej i handlowej;
- obowi¹zek administracji uzasadniania swoich decyzji.
3. Ka¿da osoba ma prawo do tego, aby Wspólnota naprawi³a, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla prawa pañstw
cz³onkowskich, wszelkie szkody wyrz¹dzone przez jej instytucje lub jej funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich funkcji.
4. Ka¿da osoba mo¿e pisaæ do instytucji Unii w jednym z jêzyków traktatów i musi otrzymaæ odpowiedŸ w tym samym jêzyku.
Artyku³ 42
Prawo dostêpu do dokumentów
Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³onkowskim ma prawo dostêpu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji.
Artyku³ 43
Ombudsman
Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³onkowskim ma prawo zwracaæ siê do rzecznika praw obywatelskich Unii w wypadkach z³ego zarz¹dzania w dzia³alnoœci
instytucji lub organów Wspólnoty, z wyj¹tkiem Trybuna³u Sprawiedliwoœci i Trybuna³u Pierwszej Instancji w odniesieniu
do ich funkcji s¹dowej.
Artyku³ 44
Prawo petycji
Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³onkowskim ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego.
Artyku³ 45
Wolnoœæ przemieszczania siê i zamieszkania
1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo do swobodnego poruszania siê i zamieszkania na terytorium pañstw cz³onkowskich.
2. Wolnoœæ poruszania siê i zamieszkania mo¿e byæ przyznana, zgodnie z traktatem ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europejsk¹,
obywatelom krajów trzecich legalnie zamieszka³ym na terytorium pañstwa cz³onkowskiego.
Artyku³ 46
Ochrona dyplomatyczna i konsularna
Ka¿dy obywatel Unii korzysta na terytorium pañstwa trzeciego, gdzie pañstwo cz³onkowskie, którego jest obywatelem, nie
ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony przez s³u¿by dyplomatyczne i konsularne ka¿dego pañstwa cz³onkowskiego na
takich samych zasadach jak jego obywatele.
117
Rozdzia³ VI
Wymiar sprawiedliwoœci
Artyku³ 47
Prawo do skutecznego œrodka prawnego i do rzetelnego procesu s¹dowego
1. Ka¿dy, czyje prawa i wolnoœci zagwarantowane przez prawo Unii zosta³y naruszone, ma prawo do skutecznego œrodka
prawnego przed s¹dem zgodnie z warunkami okreœlonymi w niniejszym artykule.
2. Ka¿dy jest uprawniony do rzetelnego i publicznego procesu w rozs¹dnym terminie przed niezawis³ym i bezstronnym
s¹dem ustanowionym wczeœniej ustaw¹. Ka¿demu nale¿y zapewniæ mo¿liwoœæ uzyskania porady prawnej, obrony
i reprezentacji prawnej.
3. Zapewnia siê dostêp do pomocy prawnej osobom, które nie posiadaj¹ wystarczaj¹cych œrodków, jeœli jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostêpu do wymiaru sprawiedliwoœci.
Artyku³ 48
Domniemanie niewinnoœci i prawo do obrony
1. Ka¿dy oskar¿ony korzysta z domniemania niewinnoœci a¿ do udowodnienia mu winy zgodnie z ustaw¹.
2. Ka¿demu oskar¿onemu gwarantuje siê poszanowanie prawa do obrony.
Artyku³ 49
Zasady legalnoœci i proporcjonalnoœci czynów zagro¿onych kar¹ i kar
1. Nikt nie mo¿e byæ uznany za winnego pope³nienia czynu polegaj¹cego na dzia³aniu lub zaniechaniu dzia³ania, które
wed³ug prawa krajowego lub prawa miêdzynarodowego nie stanowi³o czynu zagro¿onego kar¹ w czasie jego pope³nienia. Nie bêdzie równie¿ wymierzona kara surowsza od tej, któr¹ mo¿na by³o wymierzyæ w czasie, gdy czyn zagro¿ony kar¹
zosta³ pope³niony. Jeœli prawo, które wesz³o w ¿ycie po pope³nieniu tego czynu, przewiduje karê ³agodniejsz¹, ta w³aœnie
kara ma zastosowanie.
2. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w s¹dzeniu i karaniu jakiejkolwiek osoby za dzia³anie lub zaniechanie, które w
czasie jego pope³nienia stanowi³o czyn zagro¿ony kar¹ zgodnie z ogólnymi zasadami uznanymi przez wspólnotê narodów.
3. Surowoœæ kar nie mo¿e byæ nieproporcjonalna do czynu zagro¿onego kar¹.
Artyku³ 50
Zakaz ponownego s¹dzenia lub karania w postêpowaniu karnym za ten sam czyn karalny
Nikt nie bêdzie podlega³ ponownemu s¹dzeniu lub karaniu w postêpowaniu karnym za ten sam czyn karalny, w zwi¹zku
z którym zosta³ ju¿ uprzednio na terytorium Unii Europejskiej zgodnie z ustaw¹ uniewinniony lub skazany prawomocnym
wyrokiem.
Rozdzia³ VII
Postanowienia ogólne
Artyku³ 51
Zakres
1. Postanowienia niniejszej Karty maj¹ zastosowanie do instytucji i organów Unii z w³aœciwym uwzglêdnieniem zasady
subsydiarnoœci oraz do pañstw cz³onkowskich wy³¹cznie w zakresie, w jakim stosuj¹ prawo Unii. Maj¹ one wiêc obowi¹zek szanowaæ prawa, przestrzegaæ zasad i popieraæ ich stosowanie w granicach swoich uprawnieñ.
2. Niniejsza Karta nie ustanawia ¿adnego nowego uprawnienia ani zadania dla Wspólnoty lub Unii ani nie zmienia
uprawnieñ i zadañ okreœlonych w traktatach.
Artyku³ 52
Zakres zagwarantowanych praw
1. Ka¿de ograniczenie korzystania z praw i wolnoœci uznanych w niniejszej Karcie musi byæ przewidziane przez ustawê z
poszanowaniem istoty ich treœci. Z zastrze¿eniem zasady proporcjonalnoœci ograniczenia mog¹ byæ wprowadzone wy³¹cznie wtedy, gdy s¹ konieczne i rzeczywiœcie realizuj¹ cele wynikaj¹ce z ogólnego interesu, uznane przez Uniê, lub
wynikaj¹ z potrzeby ochrony praw i wolnoœci innych osób.
118
2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstaw¹ s¹ traktaty Wspólnoty lub traktat o Unii Europejskiej, realizowane
s¹ na warunkach i w granicach okreœlonych w tych traktatach.
3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadaj¹ prawom zagwarantowanym w konwencji o
ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci, znaczenie i zakres tych praw s¹ zgodne z nadanymi im przez tê
konwencjê. Artyku³ ten nie stoi na przeszkodzie, aby prawo Unii zapewnia³o szersz¹ ochronê.
Artyku³ 53
Stopieñ ochrony
¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako ograniczaj¹ce lub podwa¿aj¹ce prawa cz³owieka
i podstawowe wolnoœci uznane, we w³aœciwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo miêdzynarodowe
oraz umowy miêdzynarodowe, których Unia, Wspólnota lub wszystkie pañstwa cz³onkowskie s¹ stronami, ³¹cznie z
europejsk¹ konwencj¹ o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci, oraz przez konstytucje pañstw cz³onkowskich.
Artyku³ 54
Zakaz nadu¿ycia praw
¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako przyznaj¹ce prawo do podejmowania jakiejkolwiek
dzia³alnoœci lub realizacji jakiegokolwiek aktu maj¹cego na celu zniweczenie któregokolwiek z praw i wolnoœci uznanych
w niniejszej Karcie lub do ich ograniczenia w wiêkszym stopniu ni¿ jest to w niej przewidziane.
119