Artykuł z przypisami
Transkrypt
Artykuł z przypisami
W twym umyśle twórcze zamieszanie1 Akademia Lubrańskiego – spełniająca marzenia ówczesnych humanistów dotyczące nowoczesnego kształcenia, jedna z najlepszych uczelni w Europie - powstała w 1519 r. dzięki biskupowi Janowi Lubrańskiemu. Wśród jej wychowanków byli m.in. poeta Klemens Janicki, lekarz Józef Struś, czy astronom i filozof Jan Śniadecki. Okres jej największej świetności przypadł na lata działalności w Poznaniu Krzysztofa Hegendorfa, znakomitego humanisty, teologa, ucznia Filipa Melanchtona2, który jako 23.latek został rektorem uniwersytetu lipskiego3. ...głupotą jest, gdy albo nie zajmujemy się tym, co kochamy, albo nie odnosimy z tego korzyści... Znanego z sympatii dla reformacji Hegendorfa sprowadził do Poznania w 1529 r. biskup Jan Latalski4, wykazując się dużą tolerancją! Akademia oferowała wówczas wykształcenie humanistyczne, podstawą nauki była znajomość literatury antycznej (w polskich szkołach wszechobecna była w tych czasach scholastyka). Działało w niej pięć katedr - teologii, matematyki i astronomii, retoryki i dialektyki, poezji oraz gramatyki5. Hegendorf (1500-1540) – jeden z największych pedagogów tamtych czasów – opracował nowy program dla niższego wydziału akademii, wykorzystując najnowsze zdobycze nauki i pedagogiki6, wprowadził też naukę greki. Sam sporo pisał i wydawał. Jego poznańskie lata tworzą obraz żywy i barwny działalności humanistycznej, ruchliwej, bogatej w zabiegi i skutki7. …by każdy wykorzystywał dogodną sposobność… Kiedy archidiakonem poznańskim został w 1533 r. Grzegorz Snopek, związany z konserwatywnymi kołami Akademii Krakowskiej, szybko doszło do konfliktu z młodym nauczycielem. Swoją rolę odegrały ambicje – biskup Latalski, mając w 1529 r. wybór między Snopkiem i Hegendorfem, wybrał tego drugiego8. Ostatecznie w 1535 r. Snopek, który znalazł oparcie w poznańskiej kapitule, oskarżył Hegendorfa o herezję9 (co było mocnym zarzutem). Spór nabrał gwałtownego charakteru i lipski nauczyciel, popularny wśród uczniów i zaprzyjaźniony z wpływowymi rodami, musiał skorzystać z opieki Łukasza Górki (jego dworzanie chronili go przed napaścią) 10. W lipcu 1535 r. został jednak wydalony z Poznania. Po jego odejściu szkoła mocno podupadła i opustoszała. ...by każdy oddawał się ze wszystkich sił temu, do czego Bóg go powołał... Kolejne dziesięć lat świetności zapewnił szkole sprowadzony z Krakowa przez biskupa Adama Czarnkowskiego11 w 1562 r. Benedykt Herbest – wykładowca Akademii Krakowskiej, autor podręczników z zakresu retoryki, który reformował i organizował szkoły m.in. w Krakowie i Lwowie. Sprowadził on do Poznania swoich braci – Jana i Stanisława, oraz Grzegorza z Sambora, którzy zapewnili szkole wysoki poziom nauczania12. Przybywało uczniów, poprawiła się sytuacja finansowa akademii. Na krótko – ostatni z braci Herbestów opuścił Poznań w 1571 r. Od 1609 r. szkoła działała jako kolonia Akademii Krakowskiej, nigdy jednak nie odzyskała początkowej świetności. Została zlikwidowana w 1780 r. Daina Kolbuszewska 1 Wszystkie cytaty w tytułach pochodzą z Racji studiowania zawierającej wskazówki dla uczniów; Krzysztofa Hegendorfa „Racja studiowania”, KMP 1999/2, s. 213-227 2 Melanchton był najbliższym współpracownikiem Marcina Lutra, współtwórcą reformacji; wprowadzał szkolnictwo humanistyczne w Niemczech 3 Zarębski I, Hegendorfer Krzysztof, PSB, T. IX, s. 337-339 4 Biskup poznański w latach 1525-1536 5 Żołądź-Strzelczyk, Szkoły w Wielkopolsce od średniowiecznych początków do reform Komisji Edukacji Narodowej, Poznań 2010, s. 45-47 6 Ibidem, s. 50 7 Kossowski St., Krzysztof Hegendorfin w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu (1530-1535), Lwów 1905, s. 59 8 Jan Lubrański i jego dzieło, Kronika Miasta Poznania KMP 1999/2, s. 213 9 Żołądź-Strzelczyk, op. cit., s. 52 10 Kossowski St., op. cit., s. 98 11 Biskup poznański w latach 1553-1562 12 Żołądź-Strzelczyk, op. cit., s. 54-55