Wprowadzenie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym

Agnieszka Mikina • Zofia Sepkowska
Program nauczania dla gimnazjum
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Moduł:
Wychowanie do aktywnego udziału
w życiu gospodarczym
ZANIM STANIESZ SIĘ
PRZEDSIĘBIORCZY
Dopuszczony przez Ministra Edukacji Narodowej
do użytku szkolnego.
Numer dopuszczenia: DKW-4014-66/01.
© Wydawnictwo REA, Warszawa 2001
ISBN 83-7141-255-X
http://www.rea-sj.pl
e-mail: [email protected]
Podręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem. Każdorazowe
wykorzystanie w innych zastrzeżonych prawem przypadkach wymaga pisemnego
zezwolenia wydawnictwa.
2
Spis treści
Wstęp........................................................................................ 3
Podstawowe cele i założenia programu kształcenia ............... 4
Charakterystyka programu kształcenia
w module Wychowanie do aktywnego udziału
w życiu gospodarczym ....................................................... 5
Możliwości realizacji ścieżek edukacyjnych
w ramach Wychowania do aktywnego udziału
w życiu gospodarczym ........................................................ 6
Plan kształcenia ........................................................................ 7
Układ celów i treści kształcenia ............................................. 10
Założenia organizacyjne i procedury
osiągania celów kształcenia ............................................. 13
Wskazówki dotyczące ewaluacji procesu kształcenia ........... 14
3
WSTĘP
Program nauczania: „Wychowanie do aktywnego udziału w życiu
gospodarczym” został opracowany na podbudowie podstawy programowej
dla trzeciego modułu Wiedzy o społeczeństwie, zatwierdzonej przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej (Dz.U. Nr 14 z dnia 15 lutego 1999r.)
i przeznaczonej do realizacji w gimnazjum.
Składa się on z siedmiu następujących części:
1. podstawowe cele i założenia procesu kształcenia,
2. charakterystyka programu kształcenia,
3. możliwości realizacji ścieżek edukacyjnych w ramach Wychowania
do aktywnego udziału w życiu gospodarczym,
4. plan kształcenia,
5. układ celów i treści kształcenia,
6. założenia organizacyjne i procedury osiągania celów kształcenia,
7. wskazówki dotyczące ewaluacji procesu kształcenia.
W części pierwszej opracowania zawarte zostały informacje
o przesłankach wdrożenia modułu Wychowanie do aktywnego udziału
w życiu gospodarczym do praktyki szkolnej na poziomie gimnazjum oraz
cele edukacyjne, które są możliwe i wskazane do osiągania w wyniku
realizacji odpowiednich zadań edukacyjnych.
Część druga zawiera krótką charakterystykę jednostek modułowych
stanowiących strukturę całego modułu.
W części trzeciej przedstawiono ścieżki edukacyjne możliwe
do wkomponowania w program planowanego procesu kształcenia.
Część czwarta zawiera plan kształcenia uwzględniający dwie opcje
organizacji procesu kształcenia wraz z propozycją liczby godzin dla
4
poszczególnych jednostek modułowych i ich usytuowania
na poszczególnych poziomach kształcenia.
W części piątej przedstawiono szczegółowy układ celów ogólnych,
celów szczegółowych oraz treści kształcenia w poszczególnych jednostkach
modułowych.
W kolejnej – szóstej części dokumentacji programowej –
zaprezentowano wybrane założenia organizacyjne wskazujące
na optymalne rozwiązania osiągania celów kształcenia– podstawowe
informacje na temat planowania i organizacji procesu kształcenia.
Część siódma zawiera wskazówki dotyczące pomiaru osiągnięć
uczniów.
5
1. Podstawowe cele i założenia procesu kształcenia
Konstrukcja programu kształcenia w gimnazjum zakłada, że poprzez
moduł Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym
uczniowie po raz pierwszy mają do czynienia z systemowym ujęciem pojęć
i zjawisk gospodarczych oraz analizą ich wpływu na aktywne
(przedsiębiorcze) zachowania na drodze projektowania ich przyszłej kariery
zawodowej i ustanawiania własnego miejsca na rynku pracy.
Celem głównym procesu kształcenia w tym module jest przede
wszystkim zainteresowanie uczniów obszarem edukacji ekonomicznej
i społecznej oraz przygotowanie ich do świadomego podjęcia pierwszych
decyzji o wyborze dalszego kierunku kształcenia i przyszłej pracy
zawodowej. Dlatego też myślą przewijającą się przez wszystkie trzy
jednostki modułowe jest rozpoznawanie i wspieranie indywidualnego
rozwoju ucznia, jego zdolności i zainteresowań, zgodnie z wymaganiami
współczesnego rynku pracy.
Jednocześnie podkreślić należy, iż poruszane w ramach modułu
zagadnienia stanowić będą jedynie wprowadzenie do kształtowania
przedsiębiorczych postaw uczniów i mobilności na rynku pracy, które to
umiejętności będą poszerzone i pogłębione podczas edukacji w szkołach
pogimnazjalnych w ramach przedmiotów takich jak: wprowadzenie do
przedsiębiorczości oraz podstawy aktywności zawodowej (w liceum
profilowanym) lub przedsiębiorczość (w szkole zawodowej).
W programie uwzględniono również możliwość włączenia do tematyki
elementów tzw. ścieżek edukacyjnych, wskazanych do realizacji
w gimnazjum. Odpowiednio zaplanowany proces nauczania – uczenia się
pozwala – jak się wydaje – na wkomponowanie wybranych zagadnień
6
edukacji prozdrowotnej, ekologicznej, czytelniczej i medialnej, a także
edukacji regionalnej, europejskiej, a nawet filozoficznej.
Układ celów ogólnych, celów szczegółowych, treści kształcenia,
procedur osiągania celów oraz metod pomiaru osiągnięć uczniów został tak
zaplanowany, aby kształtować przede wszystkim umiejętność
samodzielnego myślenia i działania uczniów oraz poszukiwania i analizy
związków przyczynowo-skutkowych w otaczającym świecie. Proponowany
układ treści kształcenia zakłada dostarczenie wiedzy w zakresie
niezbędnym do zrozumienia zachodzących zjawisk oraz pobudzenia
ciekawości uczniów do samodzielnego poszukiwania różnorodnych
informacji.
Zakłada się, że w wyniku zorganizowanego procesu kształcenia
program umożliwi osiągnięcie następujących celów edukacyjnych:
– wszechstronny rozwój ucznia ukierunkowany na przygotowanie do
aktywnej obecności w życiu społeczno gospodarczym kraju,
– poznanie i zrozumienie przez uczniów prawidłowości rządzącymi
zjawiskami ekonomicznymi oraz zmianami gospodarczymi
zachodzącymi w kraju i na świecie,
– przygotowanie uczniów do odnajdywania swojego miejsca w życiu
gospodarczym i społecznym w warunkach gospodarki rynkowej,
– wstępne przygotowanie uczniów do aktywności zawodowej
i odnalezienia się na rynku pracy poprzez wybór odpowiedniego
kierunku kształcenia.
7
2. Charakterystyka programu kształcenia w module
Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym
Prezentowany program kształcenia składa się z trzech części,
stanowiących logicznie powiązane z sobą trzy jednostki modułowe:
1) „Rozwój własnej przedsiębiorczości”,
2) „Człowiek w gospodarce rynkowej”,
3) „Przedsiębiorcze planowanie kariery zawodowej”.
Pierwsza z wymienionych jednostek ma charakter wprowadzający.
Jej głównym celem jest uświadomienie uczniom własnych możliwości
i predyspozycji oraz przekonanie ich o konieczności wzięcia
odpowiedzialności za proces własnego rozwoju, szczególnie w obszarze
umiejętności przedsiębiorczego myślenia i działania.
Jednostka „Człowiek w gospodarce rynkowej” ma na celu przybliżenie
uczniom podstawowych pojęć dotyczących funkcjonowania gospodarki
rynkowej oraz zachodzących w niej zjawisk. W wielu sytuacjach uczniowie
spotkali się wcześniej z takimi pojęciami jak: rynek, popyt, podaż, cena,
inflacja, bezrobocie. Jednak przeważnie nie rozumieją ich istoty oraz
występujących pomiędzy nimi związków i zależności. Zaproponowane
w programie cele i treści kształcenia mają w swoich założeniach pomóc
uczniom dostrzec związki przyczynowo-skutkowe zachodzących w ich
otoczeniu zjawisk ekonomicznych oraz zrozumieć, w jaki sposób
zmieniająca się rzeczywistość gospodarcza może wpływać na
podejmowane przez nich decyzje dotyczące życia codziennego i przyszłego
życia zawodowego. Zajęcia prowadzone w oparciu o ten program powinny
również przygotować uczniów do świadomego interpretowania informacji
gospodarczych i pozyskiwania ich z różnych źródeł.
8
Ważnym aspektem tej części procesu kształcenia jest także zapoznanie
uczniów z procesami integracji gospodarczej Polski z Unią Europejską tak,
aby mogli kształtować własne poglądy na ten temat i postrzegać swoje
miejsce w integrującej się Europie.
Celem jednostki „Przedsiębiorcze planowanie kariery zawodowej” jest
przede wszystkim przygotowanie uczniów do świadomego wyboru
dalszego kierunku kształcenia, zgodnego z ich możliwościami
i predyspozycjami oraz oczekiwaniami lokalnego rynku.. Uczniowie
powinni mieć możliwość zapoznania się z charakterystyką lokalnego rynku,
różnych obszarów zawodowych charakterystycznych dla poszczególnych
rodzajów działalności gospodarczej, a także z wymogami podejmowania
działalności gospodarczej na własny rachunek.
3. Możliwości realizacji ścieżek przedmiotowych w ramach
Wychowania do aktywnego udziału w życiu gospodarczym
Niezależnie od głównych celów kształcenia, program kształcenia
Wychowania do aktywnego udziału w życiu gospodarczym pozwala
na osiąganie wybranych celów kształcenia przyporządkowanych
zaplanowanym dla gimnazjum międzyprzedmiotowym ścieżkom
edukacyjnym. Mogą one być realizowane oddzielnie, np. metodą projektów
lub w odpowiednich jednostkach lekcyjnych.
Edukacja filozoficzna:
-
wdrażanie do refleksji i logicznego myślenia,
-
zachęcanie do bliższego i głębszego poznania samego siebie,
-
pogłębianie rozumienia rzeczywistości.
9
Edukacja prozdrowotna:
- stwarzanie warunków do kształtowania zdrowego stylu życia oraz
harmonijnego rozwoju,
- uświadamianie własnej odpowiedzialności za ochronę swojego zdrowia,
- uświadamianie współzależności między wymiarami zdrowia: fizycznym,
psychicznym i duchowym.
Edukacja ekologiczna:
- uświadamianie zagrożeń środowiska przyrodniczego występujących w
miejscu zamieszkania.
Edukacja czytelnicza i medialna:
- przygotowanie do korzystania z różnych źródeł informacji,
- umiejętność segregowania informacji i krytycznego ich odbioru,
- przygotowanie do pracy samokształceniowej i wykorzystywania mediów
jako narzędzi pracy intelektualnej.
Edukacja regionalna:
- kontakt ze środowiskiem lokalnym i regionalnym w celu wytworzenia
bliskich więzi i zrozumienia różnorakich przynależności człowieka,
- rozwijanie wiedzy o historii gospodarczej regionu.
Edukacja europejska:
- określenie miejsca i roli Polski i Polaków w integrującej się Europie,
- rozwijanie tożsamości europejskiej budowanej na gruncie miłości
do małej i wielkiej ojczyzny,
10
- ukazywanie procesu integracji jako środka prowadzącego
do przyspieszenia transformacji ustrojowej i osiągnięcia warunków
do długofalowego rozwoju kraju.
4. Plan kształcenia
Zgodnie z ramowym planem nauczania dla „Wiedzy o społeczeństwie”
przeznaczono łącznie 3 godziny w cyklu kształcenia, co realnie stanowi
około 108 godzin dydaktycznych.
Proponowany poniżej plan kształcenia dla Wychowania do aktywnego
udziału w życiu gospodarczym zaprezentowany został w dwóch opcjach:
podstawowej i optymalnej. W opcji minimalnej zakłada się, że zajęcia
dydaktyczne zorganizowane zostaną w wymiarze 38 godzin. Biorąc jednak
pod uwagę znamienną rolę, jaką ten moduł spełnia w podejmowaniu
decyzji życiowych uczniów, proponuje się opcję rozszerzoną, która
powinna być traktowana jako optymalna w procesie kształcenia ucznia na
poziomie gimnazjum. Wydłużenie czasu przeznaczonego na realizację
zadań dydaktycznych może nastąpić w wyniku przeznaczenia dodatkowych
godzin pozostających do dyspozycji dyrektora szkoły lub innego niż równy
podział godzin pomiędzy trzy moduły przedmiotu „Wiedzy
o społeczeństwie”.
Ostateczne usytuowanie modułu w ogólnym planie kształcenia
pozostawia się do decyzji dyrektora szkoły i rady pedagogicznej. Niemniej
jednak sugeruje się uwzględnienie propozycji, aby – w przypadku przyjęcia
wersji optymalnej – proces kształcenia w module rozpocząć już w drugim
semestrze klasy drugiej lub w klasie trzeciej, w pierwszym semestrze,
prowadzić zajęcia w wymiarze dwóch godzin tygodniowo.
11
Plan kształcenia
lp.
Proponowany
Klasa
wymiar
godzin
Nazwa jednostki modułowej
Opcja podstawowa (minimalna)
1.
Rozwój własnej przedsiębiorczości
6
III
2.
Człowiek w gospodarce rynkowej
14
III
3.
Przedsiębiorcze planowanie kariery zawodowej
18
III
Razem
38
Opcja optymalna (rozszerzona)
1.
Rozwój własnej przedsiębiorczości
10
II
2.
Człowiek w gospodarce rynkowej – cz. I
8
II
3.
Człowiek w gospodarce rynkowej – cz. I
14
III
4.
Przedsiębiorcze planowanie kariery zawodowej
24
III
Razem
56
Zwiększenie liczby godzin w jednostce pierwszej pozwoli na
przygotowanie uczniów do organizowania i uczestniczenia w różnego
rodzaju działaniach indywidualnych i zespołowych, a poprzez wykonywane
ćwiczenia przyczyni się do kształtowania umiejętności interpersonalnych,
niezwykle potrzebnych zarówno w okresie nauki szkolnej jak i w życiu
codziennym oraz zawodowym.
Zwiększenie liczby godzin w jednostce drugiej pozwoli na lepsze
ukształtowanie umiejętności postrzegania aktualnych zjawisk
występujących w gospodarce kraju oraz analizowania wpływu ich zmian
na procesy zachodzące na lokalnym i regionalnym rynku, a także umożliwi
12
przeznaczenie większego wymiaru czasu na zagadnienia szczególnie
interesujące uczniów.
Zwiększenie liczby godzin w jednostce trzeciej pozwoli na szersze
zapoznanie uczniów ze specyfiką różnych zawodów poprzez spotkania
z przedstawicielami różnych grup zawodowych oraz wycieczki
dydaktyczne, co nie tylko przyczyni się do uatrakcyjnienia zajęć,
ale przede wszystkim umożliwi pogłębienie refleksji warunkującej
świadomy wybór dalszego kierunku kształcenia.
13
Cele szczegółowe
Postrzeganie Po zakończonym procesie kształcenia uczeń będzie umiał:
możliwości • analizować czynniki warunkujące zachowania przedsiębiorcze
rozwoju
człowieka,
własnej
• identyfikować i analizować podstawowe uwarunkowania
przedsiębiorosiągania sukcesu w podejmowaniu działań indywidualnych
czości
i grupowych,
• opracować zasady współdziałania w grupie nakierowane
na osiągnięcie wyznaczonego celu,
• identyfikować własne predyspozycje do przedsiębiorczego
myślenia i działania,
• opracować plan rozwoju własnej przedsiębiorczości,
• dokonać samooceny własnej pracy oraz oceny pracy
poszczególnych członków zespołu.
Cel ogólny
1. ROZWÓJ WŁASNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
5. Układ celów i treści kształcenia
1. Model człowieka
przedsiębiorczego.
2. Źródła sukcesów i niepowodzeń
w podejmowaniu działań
indywidualnych i zespołowych.
3. Różne oblicza sukcesu.
4. Mocne i słabe strony własnej
osobowości.
5. Twórcze myślenie i działanie.
6. Planowanie własnego rozwoju.
7. Zasady pracy w zespole.
8. Organizacja pracy w zespole.
9. Zawieranie kontraktów
edukacyjnych.
10. Formy oceniania efektów pracy
w zespole.
11. Rola samooceny
w przejmowaniu
odpowiedzialności za proces
własnego rozwoju ucznia.
Treści kształcenia
Treści kształcenia
1. Potrzeby ludzkie i sposoby ich
zaspokajania.
2. Konieczność dokonywania
wyborów w życiu codziennym
i aktywności zawodowej.
3. Gospodarka rynkowa jako system
gospodarczy.
4. Rynek, jego rodzaje i elementy
(popyt, podaż, cena).
5. Pieniądz i jego funkcje.
6. Podmioty gospodarcze występujące
na rynku: konsumenci i producenci.
7. Czynniki warunkujące poziom
dochodów gospodarstw domowych.
8. Gospodarowanie własnymi
pieniędzmi.
9. Istota i rodzaje działalności
gospodarczej.
10. Rola państwa w gospodarce
rynkowej.
11. Udział Polski w międzynarodowym
podziale pracy – import i eksport.
12. Wybrane problemy procesu
integracji Polski z Unią Europejską.
Cele szczegółowe
Po zakończonym procesie kształcenia uczeń będzie umiał:
• analizować rolę zaspokajania potrzeb w podejmowaniu działań przez
człowieka,
• wykazywać różnice między działalnością produkcyjna, usługową
i handlową,
• uzasadniać konieczność dokonywania wyborów w życiu codziennym
człowieka i w działalności gospodarczej,
• identyfikować podstawowe cechy gospodarki rynkowej,
• identyfikować podstawowe elementy rynku (popyt, podaż cena)
i analizować zachodzące między nimi relacje,
• identyfikować podmioty występujące na rynku (gospodarstwo
domowe, przedsiębiorstwo, państwo) i ich wzajemne zależności,
• identyfikować źródła dochodów gospodarstw domowych i główne
kierunki ich wydatków,
• identyfikować czynniki wpływające na poziom dochodów
gospodarstwa domowych,
• analizować zasady racjonalnego gospodarowania budżetem
gospodarstw domowych i własnymi pieniędzmi,
• identyfikować cel i zadania przedsiębiorstw i instytucji
występujących na rynku,
• uzasadnić rolę państwa w gospodarce rynkowej,
analizować korzyści i zagrożenia wynikające z utrzymywania
kontaktów gospodarczych z zagranicą i integracji Polski z Unią
Europejską.
Cel ogólny
Postrzeganie
oraz analizowanie zjawisk
i zmian
gospodarczych
zachodzących
w kraju
i na świecie
2. CZŁOWIEK W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Treści kształcenia
1. Pozytywne myślenie oraz zachowania
asertywne w życiu codziennym i
planowaniu własnej kariery.
2. Stres – źródła powstawania i sposoby
zmniejszania jego negatywnego wpływu.
3. Kwalifikacje i predyspozycje zawodowe.
4. Grupy zawodów – analiza podstawowych
wymagań kwalifikacyjnych.
5. Struktura gospodarcza regionu
i perspektywy jego rozwoju.
6. Lokalny i regionalny rynek pracy
w kontekście planowania kariery
zawodowej.
7. Przedsiębiorca – niezbędne cechy
i umiejętności.
8. Poradnictwo zawodowe.
9. Instytucje wspomagające proces wyboru
zawodu i dalszego kierunku kształcenia.
10. Możliwości kształcenia w szkole
pogimnazjalnej.
11. Metody prezentacji własnej osoby
w różnych sytuacjach.
12. Ścieżka kariery zawodowej.
13. Etyczne aspekty życia zawodowego.
Cele szczegółowe
Po zakończonym procesie kształcenia uczeń będzie umiał:
• wykorzystywać zasady pozytywnego myślenia i asertywnego
zachowania w życiu codziennym i planowaniu własnej
kariery zawodowej,
• wykorzystywać podstawowe sposoby radzenia sobie
z nadmiernym stresem,
• przyporządkować predyspozycje i umiejętności zawodowe
do określonych grup zawodów,
• identyfikować własne predyspozycje zawodowe,
• identyfikować instytucje wspomagające proces wyboru
zawodu,
• identyfikować cechy i predyspozycje osób prowadzących
działalność gospodarczą na własny rachunek,
• analizować strukturę gospodarczą lokalnego i regionalnego
rynku,
• planować dalsze kształcenie zgodnie z własnymi
zainteresowaniami, predyspozycjami i tendencjami
występującymi na lokalnym i regionalnym rynku pracy,
• dokonać prezentacji własnej osoby, swoich osiągnięć,
umiejętności i predyspozycji,
• postrzegać podnoszenie kwalifikacji oraz przestrzeganie zasad
etycznego postępowania jako warunki sukcesu w życiu
codziennym i zawodowym.
Cel ogólny
Przygotowanie do
podjęcia
decyzji
o dalszym
kształceniu
i przyszłej
aktywności
zawodowej
3. PRZEDSIĘBIORCZE PLANOWANIE KARIERY ZAWODOWEJ
6. Założenia organizacyjne i procedury osiągania celów
kształcenia
Wszechstronne przygotowanie ucznia do sprostania różnorodnym
wyzwaniom współczesnego świata wymaga od nauczyciela stosowania
wielu różnych metod i form nauczania sprzyjających rozwojowi
harmonijnie kształtowanego człowieka. Taki rozwój zapewnia
wykorzystanie koncepcji kształcenia wielostronnego, w której
uwzględniane są trzy rodzaje aktywności człowieka:
• aktywność intelektualna, mająca na celu poznanie świata i siebie
poprzez zapoznanie się z dotychczasową wiedzą oraz samodzielne
odkrywanie wiedzy w toku rozwiązywania różnorodnych,
dostosowanych do wieku i umiejętności problemów,
• aktywność emocjonalna, polegająca na przeżywaniu wartości i ich
samodzielnym tworzeniu,
• aktywność praktyczna, pozwalająca wykorzystać posiadaną wiedzę
do zmiany i tworzenia rzeczywistości.
Nauczyciel, dla zapewnienia swoim uczniom możliwości harmonijnego
rozwoju, powinien właściwie dobierać różne metody kształcenia:
• podające – dla wprowadzenia zagadnień nowych i o dużej trudności,
dla zainteresowania ucznia tematem,
• problemowe – w sytuacjach gdy uczniowie mogą i powinni
samodzielnie poszukiwać informacji, interpretować je i analizować
lub rozwiązać związane z nimi problemy,
• eksponujące – gdy szczególnie ważne jest kształtowanie właściwego
systemu wartości oraz wrażliwości uczniów,
17
• praktyczne – w sytuacjach, gdy uczniowie mogą i powinni
wykorzystywać zdobytą wiedzę w sytuacjach praktycznych.
Przygotowany program modułu „Wychowanie do aktywnego udziału
w życiu gospodarczym” daje możliwość zastosowania metod kształcenia
ze wszystkich tych obszarów. Mogą to być:
• pogadanka
• opis
• objaśnienie
• dyskusja
• inscenizacja
• metaplan i inne metody plakatowe,
• pokaz
• wycieczka
• metoda projektów
• metoda tekstu przewodniego i inne.
Wskazane jest prowadzenie lekcji w formie warsztatowej. A zatem,
szczególny nacisk powinien zostać położony na aktywizujące metody
kształcenia, które dają uczniowi możliwość pełnego i podmiotowego
uczestnictwa w lekcji.
18
7. Wskazówki dotyczące ewaluacji procesu kształcenia.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów stanowi integralną część procesu
kształcenia. Może ona pełnić dwie funkcje:
• klasyfikacyjną (ocenianie sumatywne)
• diagnostyczną (ocenianie wspomagające).
Szczególną rolę w procesie kształcenia ma ocenianie wspomagające.
Jego głównym celem jest monitorowanie rozwoju ucznia oraz wspieranie
jego szkolnej kariery i podnoszenie poziomu motywacji. Prawidłowo
skonstruowany układ celów kształcenia na poszczególnych poziomach
wymagań ułatwia nauczycielowi konstruowanie oraz ocenianie zadań
sprawdzających.
Podstawę oceniania powinny stanowić:
• systematyczna obserwacja pracy i aktywności ucznia oraz
• przekazywanie mu informacji zwrotnej na temat poziomu zdobytej
wiedzy i ukształtowanych umiejętności.
Należy zwracać uwagę nie tylko na przyswojoną wiedzę, ale przede
wszystkim na ukształtowanie umiejętności i postaw uczniów.
Zasady nowoczesnego oceniania zakładają, iż informacje
o osiągnięciach ucznia powinny być pozyskiwane z różnych źródeł.
Dlatego też nauczyciel – oceniając ucznia – powinien stworzyć mu
różnorodne możliwości potwierdzenia zdobytych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności.
19
Podczas odpowiedzi ustnej uczeń powinien mieć możliwość wykazania się
nie tylko znajomością pojęć i faktów, ale przede wszystkim umiejętnością
ich interpretowania i odniesienia do otaczającej go rzeczywistości.
Szczególnie ważny zatem jest sposób formułowania przez nauczyciela
pytań i zadań ewaluacyjnych. Wskazane jest, aby nie były to pytania
szczegółowe typu: „Co to jest?”. Dla sprawdzenia stopnia osiągniętych
celów kształcenia bardziej odpowiednie stają się pytania o charakterze
otwartym typu: „dlaczego?, jak?” oraz zadania ewaluacyjne typu:
„porównaj ..., przyporządkuj, podaj przykłady, spróbuj uzasadnić” itp.
Sprawdzając wiedzę i umiejętności za pomocą testu osiągnięć
szkolnych nauczyciel również powinien zwrócić uwagę na formułowanie
zadań testowych. Powinien on wykorzystywać zarówno pytania zamknięte
jak i otwarte, które muszą być tak zbudowane, aby sprawdzały nie tyle
odtwarzanie wiadomości, ale zwłaszcza ich zrozumienie oraz umiejętność
stosowania zdobytej wiedzy w sytuacjach typowych i nietypowych.
Wykorzystując do oceny osiągnięć uczniów formę pracy pisemnej
(domowej) należy zadbać o to, aby postawiony problem wymagał od
uczniów samodzielnego, twórczego myślenia, a także stwarzał konieczność
korzystania z różnorodnych źródeł informacji.
Uczniowie powinni mieć również sposobność wykonywania prac
długoterminowych (projektów) w zespołach, podczas których będą mieli
szansę wykazać się samodzielnością, inicjatywą, odpowiedzialnością,
umiejętnością pracy w zespole, planowania i organizowania
20
podejmowanych działań, korzystania z różnorodnych źródeł informacji,
prezentowania wykonanej pracy oraz dokonywania samooceny.
Stosowane podczas zajęć metody oraz formy pracy dydaktycznej
powinny stwarzać uczniom możliwość wykazania się aktywnością zarówno
podczas zadań wykonywanych indywidualnie jak i zespołowo. Aktywność
ucznia powinna być oceniana według przyjętych kryteriów tak, aby fakt
oceniania wpływał na niego mobilizująco i wspierał jego indywidualny
rozwój.
21