Roch Knapowski - Wydział Prawa i Administracji UAM

Roch Knapowski (1892-1971)
Roch Knapowski urodził się 16 sierpnia 1892 r. w Poznaniu, gdzie jego ojciec
Stanisław był właścicielem Drukarni Narodowej i redaktorem „Postępu", codziennej
gazety ludowej. W 1911 r. ukończył w Poznaniu najstarsze w Polsce klasyczne
gimnazjum św. Marii Magdaleny (założone w 1303 r. jako szkoła przy poznańskiej
farze, przez biskupa Andrzeja Zarembę dla kształcenia kadr administracji królewskiej).
W tymże roku podjął studia z zakresu
ekonomii
politycznej
w Berlinie,
Fryburgu
i
Monachium,
i
Heidelbergu.
prawa
Lipsku,
Na
tym
ostatnim w 1916 r. uzyskał doktorat
z filozofii
na
podstawie
o koniunkturach
pracy
gospodarczych
w Anglii.
Od
1919
r.
pracował
w Ministerstwie Przemysłu i Handlu
w Warszawie, najpierw na stanowisku
referenta, a następnie st. referenta.
Z tego tytułu przebywał na polecenie
Ministra Przemysłu i Handlu w 1920 r.
w Wiedniu dla załatwienia likwidacji
polsko-austriackiej
umowy
kompensacyjnej. W latach 1921-1923
Ryc. 1. Prof. zw. dr hab. Roch Knapowski, fot.
Archiwum Katedry Prawa Finansowego WPiA UAM.
pełnił obowiązki sekretarza Dyrekcji Banku dla Handlu i Przemysłu w Warszawie.
W latach 1922-1923 przebywał w sprawach rozwinięcia stosunków gospodarczych
Polski z zagranicą w Konstantynopolu i we Włoszech. Poczynając od 1923 r.
R. Knapowski
związał
się
z Wydziałem
Prawno-Ekonomicznym
Uniwersytetu
Poznańskiego, gdzie najpierw powołany został na stanowisko zastępcy profesora
z zakresu nauki gospodarstwa światowego, a w roku następnym na równorzędne
stanowisko z zakresu nauki skarbowości i prawa skarbowego.
W 1930 r. habilitował się na ówczesnym Wydziale Prawno-Ekonomicznym UP
z zakresu nauki skarbowości i prawa skarbowego na podstawie rozprawy Dualizm
1
w teorii ilościowej pieniądza, opublikowanej w Poznaniu w 1929 r. w ramach serii prac
naukowych wydawanych przez twórcę poznańskiej szkoły skarbowości prof. E. Taylora
pod tytułem „Poznańskie Prace Ekonomiczne". W tymże roku został też członkiem
Komisji Nauk Społecznych Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Zainteresowaniu naukowe R. Knapowskiego nie ograniczały się jednak tylko do
nauki skarbowości i prawa skarbowego, lecz sięgały kultury i dziejów świata
antycznego, najdawniejszej historii skarbowości. Zapewne zaważyły na tym jego
młodzieńcze zainteresowania, które zostały rozwinięte na uniwersytetach w Berlinie
i Lipsku, gdzie słuchał specjalnych wykładów z zakresu historii i geografii starożytnej
oraz prawa rzymskiego. Wynikiem łych zainteresowań i dociekań była obszerna praca
pt. Rachunki skarbowe imperium ryzmskiego za Trojana (tom 1), przyjęta do druku przez
Polską Akademię Umiejętności w 1938 r. Druk tej pracy został jednak przerwany na
skutek wybuchu wojny.
Lata II wojny światowej R. Knapowski spędził w Ostrowcu Świętokrzyskim,
dokąd został wywieziony prze okupanta. Przez pewien okres okupacji przebywał
w majątku Garbacz (powiat opatowski), gdzie pomagał w zarządzaniu nim, udzielał
tajnych lekcji oraz pracował naukowo.
Bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych R. Knapowski powrócił
do Poznania i zgłosił się do pracy w Uniwersytecie. Tu też w 1945 r. otrzymał nominację
na profesora tytularnego nauki skarbowości i prawa skarbowego, a w roku następnym
został powołany na stanowisko docenta etatowego. Od 1946 r. był członkiem Komisji
Doradczej przy Urzędzie Zatrudnienia z ramienia Uniwersytetu Poznańskiego, członkiem Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, a od 1947 r. także
członkiem
Komisji
Historycznej
PTPN
i
członkiem
Komisji
Kontrolującej
Uniwersytetu Poznańskiego. Na przełomie lat 1947/1948 został członkiem Komisji
Rewizyjnej
PTPN,
a
w
roku
akademickim
1948/1949
członkiem
Komisji
Oszczędnościowej na Wydziale Prawno-Ekonomicznym UP.
Równolegle z pracą na Wydziale Prawno-Ekonomicznym rozwijał docent Roch
Knapowski swoje zainteresowania antyczną historią polityczną i gospodarczą.
Wynikiem tych zainteresowań była praca pt. Fragmenta rationum regni Aegypti
a scriptoribus Graecis et Latinis collecta annotationibus instructa oraz praca O łupach
piatejskich. Na podstawie tej ostatniej w grudniu 1947 r. habilitował się w Krakowie
na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego z zakresu historii
2
starożytnej. Habilitacja ta została w roku następnym zatwierdzona przez Ministerstwo
Oświaty, co umożliwiło Senatowi UP wystąpienie w 1949 r. do ministerstwa
z wnioskiem
o
powołanie
Rocha
Knapowskiego
na
stanowisko
profesora
nadzwyczajnego w Katedrze Historii Starożytnej. W roku akademickim 1949/1950 prof.
Knapowski podjął wykłady i ćwiczenia z zakresu historii starożytnej oraz języka
egipskiego na Wydziale Humanistycznym UP. W 1959 r. R. Knapowski został decyzją
Ministra Szkolnictwa Wyższego powołany na stanowisko profesora zwyczajnego
w Katedrze Prawa Finansowego UAM, gdzie pracował do chwili przejścia w stan
spoczynku w 1962 r.
O treści dorobku naukowego prof. R. Knapowskiego przesądziły jego zainteresowania. Na szczególną uwagę zasługuje ta część dorobku naukowego, która dotyczy
unikatowej w literaturze finansowej problematyki skarbowości antycznej. Oprócz prac
wymienianych powyżej zaliczyć można m.in. do niego obszerną monografię wydaną
w języku niemieckim pt. Der Staatshaushalt der romischen Republik (Frankfurt a. M.
1961, s. 519), pracę Finanse wojenne Aleksandra Wielkiego oraz interesujące
opracowanie O chronologii i zasięgu podróży Piteasa z Marsylii (Poznań 1959, s. 39).
Szereg prac, wobec braku zainteresowania finansami antycznymi przez polskich
wydawców, było przez prof. R. Knapowskiego tłumaczonych i wydawanych za granicą,
m. in. w Stanach Zjednoczonych, w Japonii, we Włoszech i RFN. Dzięki tym
publikacjom wzbogacona została literatura światowa z zakresu tak unikatowej
problematyki.
Dzieła prof. Rocha Knapowskiego wskazują na wielostronność jego zainteresowań, erudycję i ogromną pracowitość oraz pasję i sumienność badawczą. Przykuty
w ostatnich latach swego życia do wózka inwalidzkiego, nawet na chwilę nie przerywał
badań naukowych nad problematyką finansów antycznych. Od zatrudnianych przez
siebie prywatnych asystentów wymagał nie tylko znajomości łaciny, greki czy języka
egipskiego, ale także szeregu języków nowożytnych. W okresie międzywojennym
bardzo liczne były prowadzone przez niego seminaria magisterskie z nauki
skarbowości i prawa skarbowego dla studentów prawa oraz ekonomii. Uczestniczył
przy tym w wielu przewodach doktorskich jako recenzent prac z zakresu skarbowości
i historii starożytnej.
Andrzej Komar
3