analiza - Klub Jagielloński

ANALIZA
W oczekiwaniu na nieznane. Gruzja po wyborach
Pokojowe przekazanie władzy, do jakiego doszło ostatnio w Gruzji, to na obszarze byłego ZSRR
zupełnie nowa jakość. Otwartym pozostaje jednak pytanie, czy pod rządami nowego premiera
Bidziny Iwaniszwilego kraj będzie nadal podążał w kierunku demokracji oraz czy utrzyma
euroatlantycką orientację.
Łukasz Kołtuniak
Jeszcze nie tak dawno temu wydawało się, że
można było wykluczyć zwycięstwa Gruzińskiego
obóz prezydenta Michaiła Saakaszwilego oraz
Marzenia.
sam popularny „Misza” mogą być pewni
utrzymania władzy. Rządzącym trudno było
Przełomowym
odmówić sukcesów, a opozycja wydawała się
ujawnienie
słaba i podzielona. Sytuacja zmieniła się jednak
więzienia w Tbilisi, na których zarejestrowano
radykalnie, gdy na gruzińską scenę polityczną
torturowanie więźniów. Obóz Saakaszwilego od
wkroczył
Iwaniszwili.
początku odciął się od nich, próbując przedstawić
Gruzińskie
nagrania jako nadużycie zwykłych urzędników,
Założona
miliarder
przez
Bidzina
niego
koalicja
Marzenie rzuciła wyzwanie obozowi rządzącemu.
perfidnie
momentem
słynnych
taśm
wykorzystywane
było
z
jednak
centralnego
przez
opozycję,
jednak to nie powstrzymało lawiny oburzenia.
Kampania była wyjątkowo brutalna, ponieważ
Nie zahamowało jej także zdymisjonowanie
niebagatelna była stawka. Długo wydawało się,
przez prezydenta kilku ministrów. Dziesiątki
że proprezydencka koalicja, Zjednoczony Ruch
tysięcy zwolenników opozycji wyszły na ulicę,
Narodowy, może czuć się pewna zwycięstwa.
co dało zwolennikom Iwaniszwilego poczucie
Sondaże dawały jej około 55% poparcia.
siły. Ludzie przestali się bać ujawnienia własnych
Eksperci od początku zwracali jednak uwagę na
preferencji, co natychmiast znalazło przełożenie
dużą
na wyniki sondaży.
liczbę
wyborców
niezdecydowanych.
Specyfiką obszaru postradzieckiego jest zatajanie
przez ludzi własnych poglądów w sondażach, z
Jednak wynik wyborów nie był do końca
obawy przed represjami. Dlatego od początku nie
przesądzony z uwagi na mieszaną ordynację.
Dlatego też nawet w momencie gdy sondaże
1
ANALIZA
faworyzowały już Gruzińskie Marzenie, blok
2003 roku młody, energiczny, wykształcony na
Saakaszwilego liczył na zwycięstwo w okręgach
Zachodzie polityk obejmował władzę w Tbilisi,
jednomandatowych.
Gruzini wiązali z nim ogromne nadzieje. Ich kraj
w okresie ZSRR nazywany był „radziecką
Model zmiany władzy w Gruzji był na pewno
Szwajcarią”.
inny niż w innych krajach postkomunistycznych.
przewyższał standardy innych republik. Jednak
Nie doszło tutaj bowiem do klasycznego powrotu
pierwsze lata transformacji przyniosły wojnę
do władzy sił starego systemu. Ludzie skupieni
domową oraz ogromne trudności gospodarcze.
wokół Iwaniszwilego byli często sojusznikami
Choć sytuację udało się częściowo ustabilizować
prezydenta w czasie rewolucji róż. Ich program
w okresie rządów Edwarda Szewardnadze, to
nie
akurat okres rządów byłego radzieckiego ministra
odwoływał
się
do
postautorytarnych
Poziom
życia
sentymentów, nie mówił też o zmianie kursu na
spraw
prorosyjski.
niebotycznym poziomem korupcji.
Wyniki
wyborów
okazały
charakteryzował
się
jednak
I właśnie walka z plagą korupcji była jednym ze
zdecydowanie korzystniejsze dla Iwaniszwilego.
sztandarowych posunięć nowego prezydenta.
Jego kandydaci wygrali zarówno w systemie
Trzeba przyznać, że cel ten udało się w dużym
proporcjonalnym,
okręgach
stopniu zrealizować, a uczciwość gruzińskiej
jednomandatowych. W liczącym 150 miejsc
drogówki stała się wręcz legendarna. Jakość
parlamencie Gruzińskie Marzenie zdobyło 85
działania
mandatów, natomiast skupiony wokół prezydenta
Państwo stało się stosunkowo sprawne i na tle
Zjednoczony Ruch Narodowy – 65.Na korzyść
innych republik postradzieckich zdecydowanie
nowego
również
bardziej przyjazne obywatelowi. Nie sposób
charakterystyczna dla tego obszaru migracja
jednak pominąć kierowanych wobec prezydenta
deputowanych z obozu przegranych do obozu
oskarżeń o autorytarne zapędy.
jak
premiera
i
się
zagranicznych
zdecydowanie
w
przemawiała
instytucji
państwowych
wzrosła.
zwycięskiego.
Kontrowersyjny jest też dorobek Zjednoczonego
Kontrowersyjny Misza
Ruchu
Narodowego
ekonomicznej.
Z
jednej
na
płaszczyźnie
strony
wskutek
Nie ulega wątpliwości, że Gruzja jest dzisiaj
przeprowadzonych reform Gruzja weszła na
innym krajem niż przed rewolucją róż. Gdy w
ścieżkę szybkiego wzrostu i udało się jej osiągnąć
2
ANALIZA
naprawdę zadowalające wskaźniki gospodarcze.
partnerstwo z kaukaskim krajem jest składane na
Z drugiej jednak proces wiązał się ze sporymi
ołtarzu odnowy stosunków z Rosją. Amerykańska
kosztami ubocznymi – takimi jak na przykład
pomoc wojskowa dla Tbilisi wciąż była jednak
bezrobocie, które oficjalnie wynosi 16,5%, a
niebagatelna.
realnie
jest
dużo
wyższe.
Społeczeństwo
gruzińskie podzieliło się na beneficjentów reform
Największe
oraz osoby, które nie poradziły sobie w
odpowiedzialności władz za wojnę z Rosją w
wolnorynkowych
rodzaju
2008 roku. Rosjanie podjęli wówczas działania
symbolem nowej Gruzji stał się nowoczesny
militarne i planowali zainstalowanie w Tbilisi
budynek parlamentu w Kutaisi. Rozmachu
satelickiego reżimu. Niemal całe społeczeństwo
reform dowodził plan wybudowania w jego
gruzińskie
okolicy nowego miasta, w którym miałoby
swoimi
zamieszkać 500 tysięcy ludzi.
częściej wyrażano wątpliwości co do tego, czy
realiach.
Swego
wątpliwości
budzi
solidaryzowało
władzami.
się
kwestia
wówczas
Niemniej
później
ze
coraz
prezydent nie dał się sprowokować w Cchinwali.
Duże emocje budziła także polityka zagraniczna
Byłoby
to dla administracji Saakaszwilego
administracji Saakaszwilego. Gruzja jako jedyny
okolicznością zdecydowanie obciążającą, z uwagi
kraj w tej części świata obrała jednoznacznie
na to, że w wyniku wojny Gruzja straciła dwie
euroatlantycką orientację geopolityczną. W sferze
prowincje.
deklaracji stała się kluczowym partnerem dla
USA. Za tymi deklaracjami poszła także realna
Bidzina Iwaniszwili – nowy?
pomoc wojskowa i gospodarcza. Unia Europejska
była mniej zainteresowana Gruzją, ale także tutaj
O liderze Gruzińskiego Marzenia wiadomo
doszło do istotnych postępów w dziedzinie
bardzo niewiele. Swojej fortuny dorobił się w
zacieśniania wzajemnych stosunków. Prezydent
czasie rosyjskiej prywatyzacji. Obóz prezydencki
Saakaszwili wielokrotnie podkreślał, że celem
często sugerował w kampanii, że nie można było
Tbilisi
dojść w tym okresie do majątku bez związków
jest
integracja
ze
strukturami
euroatlantyckimi. Współpraca wojskowa oraz
zsłużbami
gospodarcza z USA zdawała się potwierdzać, że
stanowczo tego typu oskarżeniom zaprzecza. Po
jest to cel realny, mimo że po przejęciu władzy w
powrocie do Gruzji zajmował się działalnością
USA
Obamy
filantropijną,
która
niektórzy obserwatorzy odnosili wrażenie, że
popularności
w
przez
administrację
Baraka
specjalnymi.
Sam
Iwaniszwili
przysporzyła
gruzińskim
mu
dużej
społeczeństwie.
3
ANALIZA
Iwaniszwili
wypłacał
zapomogi
całym
przyjął postawę bardziej koncyliacyjną, a obecnie
prowincjom. Obecnie wielu Gruzinów liczy, że w
znów
podobny sposób będzie on rządził całym krajem.
Zjednoczonego Ruchu Narodowego. Otwarte
Władze tolerowały taką działalność miliardera-
pozostaje pytanie, czy mimo niewątpliwych
filantropa,
różnic między Kijowem a Tbilisi nie powtórzy się
dopóki
nie
angażował
on
się
politycznie. Gdy zaczął zdradzać takie aspiracje,
postuluje
rozliczenie
okresu
rządów
w Gruzji wariant ukraiński.
stał się wrogiem publicznym.
Prognozowanie,
w
jakim
kierunku
pójdzie
Niewiele więcej wiadomo też o programie
Gruzja, byłoby przedwczesne. Wydaje się, że
Gruzińskiego Marzenia. Nie ma w nim znanych
kurs euroatlantycki nie jest zagrożony, gdyż w
postaci (poza najlepszym w historii gruzińskim
przeciwieństwie do Ukrainy ma on w Gruzji
piłkarzem, byłą gwiazdą Milanu Kachą Kaładze).
szerokie poparcie społeczne. To powoduje, że
Koalicja jest zlepkiem trzech ugrupowań, dlatego
zdecydowanie
nie
tarć
wykazać zarówno NATO, jak i UE. Na obszarze
frakcyjnych w obrębie koalicji. Sam program
postradzieckim pojawiła się szansa na stabilną
ugrupowania obejmuje różne, z pozoru sprzeczne
demokrację i jest to proces, w który Zachód
hasła. Można w nim znaleźć zapewnienia o
powinien
trzeciej drodze w kwestiach gospodarczych, jak
intensywnością. Dotychczas wsparcie państw UE
również o szukaniu zbliżenia z Zachodem przy
dla Gruzji było raczej deklaratywne. Z kolei
jednoczesnej naprawie stosunków z Rosją.
Waszyngton w czasie wojny 2008 roku pokazał,
można
wykluczyć
w
przyszłości
większą
się
inicjatywą
angażować
z
powinny
większą
że jego przyjaźń z Tbilisi ma pewne granice.
Perspektywy
Po przejęciu władzy przez Marzenie otwarte
Nowy rząd składa się w dużej mierze z ekspertów
pozostają dwa pytania. Pierwsze dotyczy relacji z
niezwiązanych
Gruzińskim
Rosją, drugie – jakości gruzińskiej demokracji.
Marzeniem. Poza tym znalazło się w nim kilku
Sugestie, jakoby Iwaniszwili był rosyjskim
polityków tego ugrupowania oraz paru członków
agentem, wydają się mocno przesadzone, ale nie
dawnego obozu Edwarda Szewardnadze. Tuż po
można
ogłoszeniu
włącznie z tym, że pojednanie tych dwóch
bezpośrednio
wyników
z
wyborów
Iwaniszwili
wykluczyć
będzie
żadnego
przebiegać
scenariusza
na
–
wzywał prezydenta, którego druga kadencja
narodów
warunkach
wygasa w przyszłym roku, do dymisji. Później
rosyjskich. Wznowienie gospodarczych relacji z
4
ANALIZA
Rosją byłoby dla Tbilisi bardzo korzystne.
na parlamentarny, Saakaszwili przygotowywał się
Powrót Gruzji na orbitę wpływów moskiewskich
do zastosowania scenariusza rosyjskiego i objęcia
wydaje się jednak mało realny.
funkcji
premiera
po
wygaśnięciu
ostatniej
kadencji. Teraz jednak bardzo duża władza trafi w
Trudno przypuszczać, że lider Gruzińskiego
ręce oponenta. Gruzję czeka zapewne rok trudnej
Marzenia okaże się wiarygodną osobą, która
kohabitacji między Gruzińskim Marzeniem a
naprawi gruzińską demokrację. Można raczej
prezydentem Saakaszwilim. Jeżeli społeczeństwo
oczekiwać
rozczaruje się co do nowej władzy, to możliwe,
powrotu
demokracji
patronalnej,
opartej na nomenklaturowych powiązaniach.
że przyszłoroczne wybory prezydenckie wygra
kandydat Zjednoczonego Ruchu Narodowego.
Eksperci twierdzą, że wprowadzając nowelizację
konstytucji zmieniającą system z prezydenckiego
Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat
aktywne działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest
m.in. merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei
i wiedzy. Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która
koncentruje się na badaniach naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku
znaczące raporty, analizy oraz projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki
zagranicznej, samorządu terytorialnego, rozwoju regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych.
Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to
instytucja typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede
wszystkim pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a
także pracownicy administracji publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są
jednocześnie szefami katedr tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny.
Pełnią więc funkcję dydaktyczną stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie
studentów i doktorantów.
5