Co warto wiedzieć o alkoholu?

Co warto wiedzieć o alkoholu?
1. Różne napoje alkoholowe zawierają tą samą substancję chemiczną - alkohol etylowy
czyli etanol o wzorze C2H5OH.
2. Wielu rodziców nigdy nie zgodziłoby się, by ich dziecko wypiło kieliszek wódki,
tolerują jednak wypicie butelki piwa, mimo, że w niej jest tyle samo alkoholu.
3. Etanol jest substancją bardzo aktywną biochemicznie, w większym stężeniu niszczy
tkankę biologiczną, rozcieńczony wpływa na pracę mózgu, systemu nerwowego i
hormonalnego. Zmienia stan naszych uczuć, sposób myślenia. Powoduje ograniczenie
zdolności do prawidłowej oceny sytuacji i zadań życiowych, upośledza koordynację
ruchów oraz kontrolę zachowania. Osoby nietrzeźwe robią rzeczy, których później
żałują, uszkadzają swoje zdrowie i życie osobiste, sprawiają cierpienia swoim
najbliższym.
4. Dla łatwości obliczania ilości spożytego alkoholu przyjęto jednostkę porcji
standardowej czyli 10 g etanolu.
5. Wypity alkohol niemal natychmiast dostaje się do krwi. Poziom (stężenie) alkoholu
we krwi określa się w promilach. Im więcej alkoholu tym wyższe stężenie. Mężczyzna
ważący 70 kg, który wypił w ciągu godziny 5 standardowych porcji (np. 2 półlitrowe
puszki piwa) ma we krwi około 1,oo promila alkoholu (stan nietrzeźwości w Polsce to
0,5 promila).
6. Stężenie alkoholu we krwi (czyli stopień nietrzeźwości) zależy od ilości spożytego
etanolu, wagi ciała, płci, stanu zdrowia, cech indywidualnych organizmu.
7. Organizm "spala" alkohol czyli metabolizuje go. Szybkość spalania to ok. 10 g
etanolu na godzinę czyli około jednej standardowej porcji. Podany w przykładzie
mężczyzna potrzebuje więc 5 godzin na spalenie alkoholu, który wypił.
Dlaczego nastolatki piją alkohol?
1. Umiarkowane picie alkoholu jest atrakcyjne dla wielu dorosłych ponieważ:
• Ułatwia przeżywanie przyjemności,
• Przynosi ulgę w przykrych momentach życia,
• Ułatwia odpędzanie smutnych myśli,
• Uprzyjemnia spotkania z innymi ludźmi,
• Jest częścią celebrowania uroczystości i sukcesów.
2. Nastolatki o tym wszystkim wiedzą i doznają pokusy skorzystania z tych atrakcji.
Oprócz tego mają ważne i dodatkowe powody skłaniające do picia.
3. Nasze dorastające dzieci często sięgają po alkohol:
• Aby czuć się dorosłym,
• Aby dopasować się do otoczenia,
• Aby czuć się dobrze i być na luzie,
• Aby wyrazić swoją potrzebę buntu i chęć zmierzenia się z ryzykiem,
• Aby zaspokoić ciekawość,
• Ponieważ alkohol jest łatwo dostępny
Istnieją jednak bardzo ważne powody, by nastolatki alkoholu nie piły.
Szkody i zagrożenia
1. Powtarzające się picie alkoholu przez nastolatki, nawet w ilościach nieszkodliwych
dla dorosłych, może poważnie uszkodzić ich życie i procesy rozwojowe:
• Zaburza zdolność do uczenia się, zapamiętywania i logicznego rozumowania,
jest źródłem trudności w nauce i przeszkadza w dalszej edukacji i karierze
zawodowej;
• Hamuje rozwój emocjonalny i opóźnia dojrzewanie - młody człowiek nastawia
się tylko na doraźne i natychmiastowe przyjemności, nie uczy się dojrzałych i
skutecznych sposobów radzenia ze stresem i rozwiązywania problemów
życiowych; wczesne picie obniża motywację do osiągania celów życiowych i
realizacji wartości;
• Zwiększa ryzyko uzależnienia od alkoholu i nikotyny oraz sięgania po
narkotyki - badania amerykańskie pokazały, że dzieci, które zaczęły
kontaktować się z alkoholem do 15 roku życia czterokrotnie częściej niż
osoby, które zaczęły pić po 20 roku życia, uzależniały się od alkoholu.
2. Upijanie się przez nastolatki jest bardzo częstą przyczyną poważnych i doraźnych
szkód związanych z:
• wypadkami, zachorowaniami i śmiercią;
• konfliktami z prawem;
• większym prawdopodobieństwem stania się ofiarą przestępstwa;
• ryzykownym seksem, groźbą zakażenia chorobami wenerycznymi (w tym
HIV), stosunkami z pogranicza gwałtu, przypadkową inicjacją, niechcianą
ciążą.
Czy pozwalać dorastającemu dziecku na picie alkoholu w domu?
To trudne pytanie zadają sobie niektórzy rodzice. W tej sprawie istnieją duże różnice zdań
wśród specjalistów i rodziców.
1. Polskie prawo zabrania sprzedawania i podawania napojów alkoholowych osobom
niepełnoletnim, więc picie alkoholu poza domem rodzinnym oznacza nie tylko ryzyko
szkód, ale także łamanie prawa.
2. Jakie powody przemawiają za zgodą rodziców na picie dziecka?
a. stworzenie okazji do uczenia dziecka rozsądku i odpowiedzialności w sprawie
picia alkoholu;
b. wzmacnianie procesu stopniowego dorastania dziecka poprzez dopuszczanie
do pełnego udziału w celebrowaniu uroczystości rodzinnych.
3. Jakie niebezpieczeństwa wynikają ze zgody rodziców na picie dziecka?
a. osłabienie wartości abstynencji;
b. dziecko może rozumieć zgodę rodziców jako ich ogólne przyzwolenie na
spożywanie alkoholu;
c. obniża się poczucie ryzyka związanego z piciem alkoholu.
Decyzja w tej sprawie jest podejmowana indywidualnie przez każdą rodzinę. Warto ją
poważnie przemyśleć i omówić w gronie rodziny. I najważniejsza sprawa - podstawą
ewentualnej decyzji musi być szczerość i porozumienie między rodzicami i dzieckiem.
Sygnały ostrzegawcze, że moje dziecko pije
Wprawdzie niektóre z opisanych poniżej objawów mogą być naturalne dla normalnego
procesu dojrzewania, należy zwrócić szczególną uwagę na dziecko, gdy kilka tych zjawisk
występuje równocześnie:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wyraźny spadek zainteresowania zajęciami, które poprzednio były dla dziecka
atrakcyjne.
zwiększenie poziomu frustracji, stresu i rozdrażnienia.
problemy w szkole z nauką i zachowaniem.
izolowanie się od kontaktów rodzinnych i skrywanie szczegółów dotyczących życia
poza domem.
częste zmiany nastroju.
zmiany zwyczajów związanych z jedzeniem i zasypianiem.
zapach alkoholu.
zaniedbywanie wyglądu i stroju.
zwiększenie potrzeb finansowych i ukrywanie sposobu wydatkowania
"kieszonkowego". Znikanie drobnych sum pieniędzy z domu lub nieoddawanie reszty
z zakupów zlecanych przez rodziców.
nawiązywanie podejrzanych znajomości.
reagowanie rozdrażnieniem na próby uzyskania przez rodziców informacji o tych
kontaktach.
Tego typu sygnały ostrzegawcze mogą wskazywać nie tylko na picie alkoholu, ale także na
zażywanie narkotyków.
Współuzależnienie
Nadużywanie alkoholu przez jednego z członków rodziny destabilizuje funkcjonowanie
całego systemu rodzinnego, rodzi poważne problemy, jest przyczyną cierpienia dorosłych i
dzieci. Narastanie problemu alkoholowego skłania niepijących członków rodziny do szukania
sposobów pozwalających im przetrwać w sytuacji permanentnego stresu, braku poczucia
bezpieczeństwa i stabilizacji, niemożności zaspokojenia elementarnych potrzeb
psychologicznych, a czasami również biologicznych. Osoba pijąca z biegiem czasu coraz
silniej koncentruje się na alkoholu, wycofuje się z pełnienia ról życiowych, przestaje
świadczyć na rzecz rodziny, a czasem nawet interesować się swoimi bliskimi. Wymaga opieki
i obsługi.
Konsekwencją życia z partnerem nadużywającym alkoholu może być współuzależnienie.
Osoba współuzależniona:
· Przejawia silną koncentrację myśli, uczuć i zachowań na zachowaniach alkoholowych osoby
pijącej
· Szuka usprawiedliwień sytuacji picia, zaprzeczania problemowi
· Ukrywa problem picia przed innymi
· Przejmuje kontrolę nad piciem osoby bliskiej (ogranicza sytuacje alkoholowe, wylewa
alkohol, odmierza ilości, kupuje alkohol, aby pijący nie wychodził z domu itp.)
· Przejmuje odpowiedzialność za zachowania pijącego partnera, łagodzi konsekwencje picia:
kłamie, płaci długi, dba o higienę pijącego, o jego wizerunek itp.
· Przejmuje za osobę pijącą obowiązki domowe, które ona zaniedbuje.
Życie w długotrwałym stresie spowodowanym piciem osoby bliskiej i brak skuteczności
własnych działań nakierowanych na rozwiązanie problemu picia powodują poważne
konsekwencje psychologiczne:
· Zaburzenia psychosomatyczne:
Ø Nerwice
Ø Zaburzenia życia emocjonalnego (chaos emocjonalny, huśtawka nastrojów, stany lękowe i
depresyjne, napięcie i stan ciągłego pogotowia emocjonalnego)
Ø Zakłócenia czynności poznawczych (zagubienie, chaos poznawczy, brak poczucia sensu i
celu, zakłócenie wzorców normy i zdrowia, nierealistyczne oczekiwania)
· Pustkę duchową i brak nadziei
· Samotność
· Poczucie niemożności rozstania się
· Czasami nadużywanie substancji psychoaktywnych (zwłaszcza leków nasennych i
uspokajających)
· Trudności w rozpoznawaniu własnych potrzeb, w realizacji własnych pragnień, ambicji i
celów
· Wyraźnie odczuwane obniżenie jakości życia.
Współuzależnienie nie jest chorobą - jest zespołem nieprawidłowego przystosowania się do
sytuacji problemowej. Koncentrując się na szukaniu sposobu ograniczenia picia partnera,
osoba współuzależniona nieświadomie przejmuje odpowiedzialność i kontrolę za jego
funkcjonowanie, co w efekcie ułatwia pijącemu dalsze spożywanie alkoholu. U części osób
współuzależnionych rozpoznaje się ostrą reakcję na stres, zaburzenia stresowe pourazowe lub
zaburzenia adaptacyjne. Współuzależnienie diagnozuje się wyłącznie u osób dorosłych, które
formalnie mogą wybrać inną drogę poradzenia sobie z problemem picia partnera. Dzieci nie
mają żadnego wyboru. Są skazane na życie w takich warunkach, jakie stwarzają dla nich
dorośli.
Sytuacja psychologiczna dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem
alkoholowym
Podstawowym źródłem zagrożeń dla dziecka jest stan chronicznego napięcia i stresu. Trwanie
w ciągłej niepewności, nieprzewidywalność wydarzeń, wywołuje u dziecka poczucie braku
stabilności, porządku życiowego, a co za tym idzie, brak kontroli nad swoim życiem.
Dziecko w rodzinie alkoholowej uczy się trzech zasad: "nie odczuwaj", "nie ufaj", "nie mów".
Nie odczuwaj - bo to, co czujesz za bardzo boli lub jest zbyt przerażające. Nie ufaj - bo
wielokrotnie składane obietnice były łamane i niedotrzymywane. Nie ma więc nic pewnego,
nic na czym mógłbyś się oprzeć. Nie mów o piciu swojego rodzica, o tym co czujesz i co
myślisz na ten temat. Nie mów o tym, co dzieje się w domu i o konsekwencjach
wynikających z picia. W ten sposób zanika komunikacja nie tylko wewnątrz rodziny, ale i w
relacjach "ze światem zewnętrznym". Tworzy się swoistego rodzaju "tabu", rodzinna
tajemnica, której dzieci usilnie strzegą w poczuciu wstydu, lęku i nadziei, że może w końcu
będzie lepiej. Wszystko to sprawia, iż dziecko zaczyna przyjmować postawę obronną i
zamkniętą wobec otaczającej rzeczywistości.
W reakcji na chorobę alkoholową, członkowie rodziny nieświadomie zaczynają spełniać role,
które pozwalają "zneutralizować" skutki zachowania alkoholika i sprawiają, że rodzina może
nadal funkcjonować, zachowując pozory normalności. Role te służą więc jako zbiorowy
system ochronny, dając poszczególnym członkom rodziny chociaż niewielkie poczucie
stabilizacji i bezpieczeństwa, a jednocześnie odciągają uwagę obserwatorów od
rzeczywistych problemów i uczuć skrywanych za fasadą.
Dzieci w rodzinie dysfunkcyjnej odgrywają cztery podstawowe role: bohatera rodzinnego,
kozła ofiarnego, maskotki i dziecka niewidzialnego. Bohaterem jest zazwyczaj najstarsze
dziecko w rodzinie, które przejmuje na siebie obowiązki dorosłych i robi wszystko co może,
by naprawić istniejącą sytuację i utrzymać rodzinę w normie. Jest odpowiedzialny, troszczy
się o rodzeństwo, zajmuje się całym domem, przestrzega reguł, zawsze kończy zadaną pracę
w wyznaczonym terminie. Stara się być perfekcyjny we wszystkim co robi. Bohater żyje w
stałym napięciu, wpada w panikę w spontanicznych, nie dających się przewidzieć sytuacjach.
Kozioł ofiarny odwraca uwagę od rzeczywistych problemów rodzinnych, stając się
wcieleniem rodzinnych frustracji. Wdaje się w bójki, wchodzi w konflikt z prawem, ucieka z
domu. W grupie jest najbardziej przeszkadzającym dzieckiem. Kozłom ofiarnym trudno jest
funkcjonować w układach społecznych. Zachowując się w sposób nieakceptowany przez
innych, ciągle spotykają się z dezaprobatą. Dziecko maskotka odwraca uwagę od rodzinnego
problemu skupiając ją na sobie, zgrywając się, przymilając, błaznując. Jego rola polega na
tym, by ulżyć rodzinie w ciężkiej sytuacji, rozweselając ją swoim humorem i żartami.
Maskotka nie cofnie się przed niczym, byle tylko rozweselić innych. W życiu społecznym
maskotki są duszą towarzystwa, ale płacą za to wysoką cenę - nikt nie traktuje ich poważnie.
Dziecko niewidzialne pozostaje z boku rodziny, nigdy nie sprawiając najmniejszych
kłopotów. Odizolowane od rodziny, żyje we własnym świecie, w poczuciu samotności i
krzywdy. Jest to dziecko nie dostrzegane, o którym nikt nie pamięta. Uczestnictwo w pracy
zespołowej może sprawiać mu trudność. Na zewnątrz nieśmiałe i pełne rezerwy, dziecko
niewidzialne jest niezdolne do stawiania czoła problemom.
Dziecko czasami może podejmować więcej niż jedną rolę i zachować się różnie w zależności
od sytuacji, w jakiej się znalazło. Czasami zdarza się, że z chwilą odejścia z domu bohatera
rodzinnego (co nie jest częste, bo bohater jest mocno związany z rodziną swoim poczuciem
obowiązku opiekowania się innymi) kozioł ofiarny przejmuje jego zadania i sam wchodzi w
rolę bohatera. Dotychczasowa czarna owca w rodzinie staje się jej podporą. Potwierdza to
fakt, że role są nieświadomą próbą odpowiedzi na sytuację rodzinną, próbą przystosowania
się do "chorego" układu rodzinnego i utrzymania go w równowadze.
Role odgrywane przez dzieci są funkcjonalne w rodzinie, tzn. rodzina (jako całość) oczekuje
od poszczególnych dzieci właśnie takich zachowań i wzmacnia je. Pozwalają one bowiem
przetrwać, ponosząc możliwie najmniejsze straty. Jednak poza rodziną, tracą swoją
aktualność. Nie przynoszą już takich korzyści, a wręcz przeciwnie - zaczynają działać na
szkodę dzieci. Z każdym kolejnym rokiem, kiedy sytuacja w rodzinie nie zmienia się, a
uzależnienie rozwija się, mechanizmy obronne dzieci utrwalają się, doprowadzając do coraz
większych niepowodzeń w świecie zewnętrznym. Ostatecznie jako dorośli, cierpią z powodu
zachowań, które przestały pełnić już swoją pierwotną funkcję, nastawioną na przetrwanie.
Dorośli bohaterowie zatracają się w pracy, gubiąc z pola widzenia własne potrzeby, stają się
zależni od "bycia potrzebnym" i oceny innych osób. Kozioł ofiarny staję społecznym
wyrzutkiem, odtrącanym przez innych ludzi. Zagubione dziecko staje się odludkiem, stroni od
kontaktów z ludźmi i od okazji towarzyskich. Maskotki, dowcipnisia na życzenie, nikt nie
traktuje poważnie.
Dziecko doświadcza wielu traumatycznych sytuacji związanych z przemocą, destrukcją ról
rodzicielskich, chaosem i awanturami.
Jak wynika z pracy opublikowanej przez Witolda Skrzypczyka dzieci doświadczają
różnorodnych zdarzeń traumatycznych, takich jak oszukiwanie, niesprawiedliwe traktowanie,
porzucenie czy nadmierny krytycyzm rodziców. Najczęściej wymieniane są jednak
doświadczenia związane z przemocą.
•
•
•
dwoje na troje opisywanych przez Skrzypczyka dzieci z rodzin alkoholików było
świadkami przemocy,
ponad połowa doświadczała bezpośrednio przemocy zarówno fizycznej, jak i
emocjonalnej czy intelektualnej.
co szósta dziewczynka opisywała doświadczenia związane z nadużyciem seksualnym.
Jeżeli chodzi o stany emocjonalne, dzieci najczęściej wymieniały:
•
•
•
•
•
wstyd za rodzica (40%),
poczucie winy (23%),
strach przed rodzicem (41%),
osamotnienie (57%),
złość lub nienawiść do rodzica (80%).
U dzieci wychowywanych w rodzinach alkoholowych występuje stałe poczucie niższej
wartości oraz obniżone poczucie szacunku do samego siebie. Wyraża się to w samokrytyce,
deprecjonowaniu własnych osiągnięć oraz działaniach autodestrukcyjnych. Większość dzieci
ma problemy związane z poczuciem tożsamości.
Życie w chronicznym stresie, któremu towarzyszy poczucie bezsilności, upośledza
funkcjonowanie systemu immunologicznego i powoduje choroby somatyczne. Dzieci
alkoholików w porównaniu z dziećmi ze zdrowych rodzin mają więcej problemów
zdrowotnych z powodu obniżenia odporności biologicznej. Częściej cierpią z powodu bólu
głowy, bezsenności, osłabienia, nudności, nerwobólów zębów czy problemów związanych z
odżywianiem (bulimia lub anoreksja). W tej grupie często możemy zaobserwować
nadużywanie alkoholu, narkotyków i innych środków zmieniających świadomość.
Na podstawie opisywanych powyżej badań można stwierdzić, iż najczęściej sprawcą zdarzeń
traumatycznych jest rodzic uzależniony. Jednak w co 5 przypadku sprawcą był drugi rodzic.
Wskazuje to na niezwykle trudną sytuację dziecka, które nie może liczyć na zrozumienie i
wsparcie żadnego rodzica. Pomoc musi więc przyjść z zewnątrz.
(Na podstawie materiałów z PKRPA)