Wyprawy krzyżowe - Ruch krucjatowy XI-XIII w.

Wyprawy krzyżowe - Ruch krucjatowy XI-XIII w.
Kiedy w połowie XI wieku Grób Chrystusowy w Jerozolimie został
przejęty przez Turków seldżuckich, a ich ciągłe podboje i zwiększanie
sfery wpływów zaczęło zagrażać również pobliskiemu Bizancjum,
Konstantynopol zaapelował do papieża, aby ten udzielił mu pomocy.
Papież Urban II, widząc szansę na odnowienie kontaktów z
Cesarstwem Wschodnim, uznał to za wspaniałą okazję narzucenia
zwierzchności Rzymu Kościołowi obrządku wschodniego. W związku z
tym na synodzie w Clermont w roku 1095 wezwał wszystkich
chrześcijan do podjęcia „świętej wojny” z Seldżukami. W zamian za
udział w krucjacie jej uczestnicy mieli otrzymać odpust, choć
niewątpliwie bardziej kusząca dla rycerzy była możliwość zdobycia
wspaniałych łupów, bogactwa, sławy oraz awansu, a dla chłopów –
obiecana za udział w wyprawie wolność.
Z hasłem „Bóg tak chce” i przysięgą odbicia Ziemi Świętej, pierwsze
grupy, których trzon stanowili chłopi i biedota, ruszyły już w roku 1096.
Była to tzw. wyprawa ludowa, która zresztą nie odniosła żadnych
sukcesów. Nieco później ruszyło rycerstwo. Udało mu się podbić
Palestynę i w roku 1099 zdobyć samą Jerozolimę, choć długie
oblężenie okupione zostało licznymi ofiarami.
Na podporządkowanych sobie terenach krzyżowcy utworzyli własne
państwo – Królestwo Jerozolimskie, które zdołało przetrwać aż do
końca XIII wieku, choć nie obeszło się w międzyczasie bez problemów,
w tym krótkotrwałej utraty niepodległości (np. turecki najazd mający
miejsce w latach 1187 – 1229).
Mając na uwadze obronę zdobytej Ziemi Świętej, powołano wówczas
do życia zakony rycerskie, które miały wziąć na siebie ten obowiązek.
Ich członkowie składali oprócz trzech podstawowych ślubów, tj.
ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, także czwarty, dotyczący walka z
niewiernymi. Na czele każdego zakonu stał tzw. Wielki Mistrz, który
odpowiadał jedynie przed papieżem.
Początkowo zakony zajmowały się w dużej mierze opieką nad
pielgrzymami i ich ochroną w drodze do miejsc kultu, jednak w toku
postępujących walk o Ziemię Świętą, ciągłych wojen, starć, potyczek,
zdołali udoskonalić też techniki walki, strategię wojenną oraz
wypracować umiejętności budowania potężnych twierdz w ważnych
strategicznie punktach. Przykładem takiej budowli jest współcześnie
syryjski Krak des Chevaliers, umieszczony na wysokim wzgórzu.
Dziś wymienia się trzy najważniejsze zakony rycerskie, każdy
reprezentowany przez inną narodowość. Najsłynniejsi dzisiaj
Templariusze byli zakonem francuskim, Joannici pochodzili z Włoch, a
Zakon Najświętszej Marii Panny (znany nam bardziej jako Krzyżacy) był
niemiecki.
Z czasem Królestwo Jerozolimskie straciło na sile, a ciągłe najazdy
Turków prowadziły wyraźnie do zbliżającego się upadku. Także bogate
i potężne zakony, coraz częściej musiały ustępować przeciwnikom. W
roku 1291, kiedy upadła ostatnia twierdza krzyżowców - Akkon,
zakończył się okres wypraw krzyżowych ku Ziemi Świętej.
Ruch krucjatowy, mimo ostatecznej klęski, przyniósł wiele korzyści
papiestwu. Przede wszystkim państwo kościelne mogło ściągać liczne
haracze, podatki czy nawet przejmować majątki pod pretekstem
finansowania wypraw. Wzrosło również znaczenie handlu odpustami.
Wzbogaciły się takie miasta jak Wenecja, Genua czy Piza, stając się
punktami przerzutowymi dla wojsk i dostaw do Jerozolimy i
zachwycając przyjezdnych bogactwem jeszcze długo po upadku idei
krucjat.
Z drugiej strony nie można też zapomnieć o ogromnym wzroście
nietolerancji, jaki miał miejsce w Europie w czasie wypraw krzyżowych.
Zarówno w Anglii, jak i na terenie Niemiec doszło do licznych
pogromów Żydów oraz utworzenia tzw. gett, czyli dzielnic wydzielonych
specjalnie tylko i wyłącznie dla ludności pochodzenia żydowskiego.
Nastąpiło również pogłębienie nienawiści w stosunkach między
chrześcijaństwem i islamem.
Na zakończenie warto jeszcze wspomnieć o tym, że choć krucjaty
powszechnie kojarzy się z działaniami militarnymi w Ziemii Świętej, to
jednak mianem tym określano również działania skierowane przeciwko
ludom pogańskim w Europie – Słowianom połabskimi, Wieletom czy
Obodrzycom. Śladem tego było zresztą powstanie państwa
krzyżackiego w Prusach.