hm. Anna Nowakowska

:: TEMAT Z OK£ADKI
hm. Anna Nowakowska
ZHP AD 2006:
JAK JEST?
6
CZUWAJ | 06.2006
:: TEMAT Z OK£ADKI
Dopiero na pocz¹tku maja zakoñczy³o siê scalanie danych spisowych. PóŸno, ale bywa³o gorzej. Wydzia³
Badañ i Analiz GK ZHP, którego kierownikiem zosta³am w styczniu 2006, od razu rozpocz¹³ intensywn¹ pracê
nad analiz¹. Dyskusjê o tym, czy spis jest rzetelny, czy nie, kto, dlaczego i w któr¹ stronê oszukuje oraz
dlaczego tak póŸno, zostawiê jako odrêbny temat. Dla celów poni¿szych analiz zak³adam, ¿e je¿eli ktoœ
oszukuje (choæ nie wyobra¿am sobie tego, bo przecie¿ jesteœmy w organizacji, która uczciwoœæ wpisuje
sobie w kanon wartoœci), to robi³ to i w ubieg³ym roku i jeszcze w poprzednim i zawsze „w tê sam¹ stronê”,
dziêki czemu mogê porównywaæ dane z poszczególnych spisów i okreœlaæ trendy.
STAN NA 1 STYCZNIA 2006 R.
Zgodnie ze stanem spisu jest nas 134 655 zuchów, harcerzy, kadry i dzia³aczy. To o 8421 mniej ni¿ w ubieg³ym
roku. Spadek wzglêdem ubieg³ego roku wynosi 5,89%
a spadek wzglêdem roku 1998 wynosi ponad 65%. Pocieszaj¹ce mo¿e byæ to, ¿e linia tendencji spadkowej powoli
hamuje i choæ w tym roku spadek liczebny i procentowy
jest wiêkszy ni¿ w ubieg³ym, to daleko mu do spadków
sprzed czterech czy oœmiu lat.
Najwiêkszy wzrost zanotowa³y chor¹gwie: Sto³eczna (+85
osób) i Lubelska (+50). Najwiêkszy spadek – chor¹gwie:
Œl¹ska (-1288), Kielecka (-1237) i Mazowiecka (-1003).
Spadek tylko z tych trzech chor¹gwi stanowi ponad 40%
ca³ego spadku liczebnego w organizacji.
W ci¹gu ostatnich 3 lat liczebnoœæ Zwi¹zku zmniejszy³a siê o 16,6%. W tym okresie Chor¹giew Sto³eczna praktycznie nie zmieni³a swojego stanu liczebnego (odnotowa³a
nawet nieznaczny wzrost), a chor¹gwie Mazowiecka, Kujawsko-Pomorska i Zachodnio-Pomorska odnotowa³y oko³o 30% spadek. Smutn¹ rekordzistk¹ jest Chor¹giew
Kielecka, w której spadek w ci¹gu ostatnich 3 lat wynosi
prawie 40%!
16
387
Liczebność ZHP
1
Wielomianowy wykres trendu spadku
Linowy wykres trendu spadku
318
343
269
257
240
241
588
193
1998
1999
2000
2001
2002
483
160
2003
027
148
076
143
2004
2005
65
134
5
2006
2007
CZ£ONKOSTWO
Zuchy, harcerze, harcerze starsi i wêdrownicy ³¹cznie stanowi¹ ponad 87%.
To wystarczaj¹co du¿o, aby nazywaæ siê
stowarzyszeniem m³odzie¿owym. Seniorzy, starszyzna i dzia³acze to zaledwie 3,31%. Kadra rozumiana jako instruktorzy, wêdrownicy i harcerze starsi
pe³ni¹cy funkcje instruktorskie to ponad 14 530 osób, wœród których 11 866
to instruktorzy.
Czy jakieœ grupy s¹ szczególnie
liczne? Tak. Od lat najwiêcej jest 12i 13-latków. Jest ich ponad 27 tysiêcy.
To cz³onkowie dru¿yn harcerskich
i wielopoziomowych. Od dwóch lat
coraz liczniejsza jest grupa 6-latków.
harcerze starsi
22,22%
wędrownicy
13,94%
instruktorzy
8,87%
seniorzy
1,41%
Inne
3,31%
starszyzna
1,32%
działacze (os.fizyczne)
0,47%
harcerze
27,88%
działacze (os.prawne)
0,10%
zuchy
23,78%
7
CZUWAJ | 06.2006
:: TEMAT Z OK£ADKI
16 000
Liczebność ZHP w 2005r. rocznikami przesunięta o rok
Liczebność ZHP w 2006r. rocznikami
14 000
12 000
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
0
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
szczepy w miejscowościach
90%
80%
70%
60%
50%
samodzielnie
w szczepie/zw. Drużyn
40%
30%
WyraŸnie widaæ, jak pracuj¹ nasze dru¿yny oraz kiedy
dzieci wstêpuj¹ do organizacji. Ubieg³orocznych 7- oraz
8-latków jest w tym roku w organizacji wiêcej. Podobnie
jest z 11-latkami. Dzieci z tych roczników do³¹czy³y do
nas w ci¹gu ubieg³ego roku. W³aœciwie powinnam napisaæ, ¿e do³¹czy³o ich kilka tysiêcy wiêcej ni¿ odesz³o. Jest
to ten czas, w którym dru¿yny i gromady prowadz¹ nabór,
a oddzia³ywanie harcerstwa jest najsilniejsze. Jak wskazuj¹ dane, nasza oferta trafia do tych grup wiekowych najskuteczniej.
Druga strona tego samego wykresu wygl¹da du¿o gorzej.
Od 13 roku ¿ycia zaczyna siê odejœcie od harcerstwa. Do
organizacji przychodzi mniej osób ni¿ z niej odchodzi. Najwiêkszy spadek odnotowujemy w roczniku, który przechodzi ze szko³y podstawowej do gimnazjum. Kolejny znacz¹cy
spadek, to grupa obecnych 17-latków, czyli rocznik, który
w 2005 r. przeszed³ z gimnazjum do liceum. W nastêpnych
latach spadek poszczególnych roczników maleje.
Problem odchodzenia cz³onków z organizacji przy okazji zmiany szko³y jest widoczny szczególnie w mniejszych
miejscowoœciach, w których zmiana szko³y wi¹¿e siê tak¿e ze zmian¹ miejsca zamieszkania. Byæ mo¿e jedn¹ z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak zachowanego ci¹gu
wychowawczego w obrêbie jednego œrodowiska. WyraŸnie widaæ, ¿e szczepy to domena du¿ych miast. A w³aœnie
one u³atwiaj¹ funkcjonowanie ci¹gu wychowawczego. Po
zakoñczeniu szko³y we wsi lub ma³ej miejscowoœci harcerz odchodzi do gimnazjum w innej czêœci gminy i traci
kontakt z dru¿yn¹. Po zakoñczeniu gimnazjum wyje¿d¿a
do liceum w najbli¿szym wiêkszym mieœcie i traci kontakt
ze swoim œrodowiskiem. To zjawisko potwierdzaj¹ tak¿e
dane spisowe.
20%
DRU¯YNY
10%
0%
wieś
miasto do 50tys
miasto 50-100tys
miasto 100-500tys
WYBRANE SPECJALNOŒCI DRU¯YN,
czyli co ludzie wpisuj¹ w kategoriê INNA:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
gier fabularnych, fantastyka
karting
klub motocyklowy
kwatermistrzowsko-strzelecka
nurkowa, podwodna
paralotniowa
prozdrowotna
regionalna
europejska
etnograficzna
wêdkarska
wodno-desantowa
woodcrafterska
psie zaprzêgi
8
CZUWAJ | 06.2006
miasto pow. 500tys
Aktualnie w ZHP dzia³a 7537 dru¿yn. O 225 (2,9%)
mniej ni¿ w ubieg³ym roku. Najwiêcej jest dru¿yn harcerskich – 2365, najmniej wêdrowniczych – 641 i innych –
151. Niestety w ci¹gu roku straciliœmy 4,5% gromad zuchowych (93 jednostki) i 4,5% dru¿yn harcerskich (111 jednostek). Bior¹c to kryterium pod uwagê, najlepiej rozwija
siê Chor¹giew Sto³eczna (+42 dru¿yny) i Dolnoœl¹ska
(+23 dru¿yny), najgorzej Kielecka (-74 dru¿yny) i Mazowiecka (-56 dru¿yn). Nale¿y jednak wzi¹æ poprawkê na
przejœcie Hufca „Or³ów” w Garwolinie z Chor¹gwi Mazowieckiej do Sto³ecznej. W hufcu tym spisanych jest 17 dru¿yn. Jednak nawet po uwzglêdnieniu tej poprawki pozycje
obu chor¹gwi nie zmieniaj¹ siê.
Œrednia wielkoœæ gromady zuchowej to 16 zuchów. Jednak np. w Chor¹gwi Warmiñsko-Mazurskiej jest œrednio
20 zuchów w gromadzie. Najmniej, bo niespe³na 14 zuchów, jest w Chor¹gwi Opolskiej.
W dru¿ynach harcerskich jest nieco ponad 16 harcerzy,
w starszoharcerskich nieco mniej, œrednio ok. 15 osób.
Najmniej liczne s¹ dru¿yny wêdrownicze – 13 osób. Najliczniejsze s¹ dru¿yny wielopoziomowe – ponad 18 osób
w jednej dru¿ynie. Tyle te¿ œrednio osób przypada na dru¿ynowego w poszczególnych grupach metodycznych.
Wielkoœæ miejscowoœci, w której dzia³a dru¿yna, nie ma
wp³ywu na œredni¹ wielkoœæ dru¿yny. S¹ jednak dwa wyj¹tki, o których wspomnê, gdy¿ mog¹ byæ pomocne w zrozumieniu spadku liczebnego. Gromady zuchowe s¹ znacznie
wiêksze w du¿ych miastach. Mo¿e to byæ zwi¹zane z bli-
:: TEMAT Z OK£ADKI
skoœci¹ szko³y w mieœcie, co dla samodzielnego zucha lub
jego rodziców na pewno ma znaczenie. Natomiast na wsiach
znacznie wiêksze s¹ dru¿yny wielopoziomowe.
Ponad 500 dru¿yn to dru¿yny Nieprzetartego Szlaku.
Dzia³aj¹ one g³ównie w miastach.
DRU¯YNOWI
Dru¿ynowi pe³ni¹ szczególn¹ funkcjê w organizacji. Jest
ich nieco mniej ni¿ istniej¹cych dru¿yn, gdy¿ a¿ 89 dru¿ynowych prowadzi dwie dru¿yny, a piêcioro dru¿ynowych
prowadzi trzy dru¿yny. Ponad 65% dru¿ynowych to druhny. Œrednia wieku dru¿ynowego to prawie 30 lat. Œrednio
najstarsi s¹ dru¿ynowi zuchowi (ponad 32 lata), a najm³odsi
– dru¿ynowi dru¿yn wêdrowniczych (25 lat). Prawie po³owa dru¿ynowych to nauczyciele. St¹d te¿ wysokie wykszta³cenie wœród tej grupy kadry (50% ma wykszta³cenie wy¿sze
lub policealne). 40% dru¿ynowych nie zdoby³o jeszcze
stopnia instruktorskiego. I tylko 1/3 z nich przeczyta ten
artyku³ :)
DRU¯YNOWI – GRUPA KADRY
60% dru¿ynowych do instruktorzy, 10% to starszyzna
rekrutuj¹ca siê prawie w ca³oœci z nauczycieli, niespe³na
30% dru¿ynowych to wêdrownicy i harcerze starsi – 171
dru¿ynowych. Tak¿e 2 seniorów prowadzi dru¿yny, s¹ to
nauczyciele w stopniu harcmistrza i podharcmistrza.
40% dru¿ynowych nie zdoby³o stopnia instruktorskiego, w tym a¿ 25% nie planuje go zdobyæ w najbli¿szej
przysz³oœci. W wiêkszoœci s¹ to osoby w wieku wêdrowniczym.
Bardzo zró¿nicowany jest profil dru¿ynowych w zale¿noœci od wielkoœci miejscowoœci, w której dzia³a dru¿yna. Dru¿ynowi na wsiach i w ma³ych miastach to g³ównie nauczyciele, z czym wi¹¿e siê wy¿sza œrednia wieku,
wy¿sze wykszta³cenie, wiêcej instruktorów ze stopniem
instruktorskim i d³u¿szym sta¿em na funkcji. Zupe³nie
inaczej wygl¹daj¹ dru¿ynowi z du¿ych miast, wœród których przewa¿aj¹ studenci i uczniowie, czêsto bez stopni
instruktorskich i doœwiadczenia, z ni¿szym przeciêtnie wykszta³ceniem. Szczególnie zró¿nicowani s¹ dru¿ynowi
zuchowi. W miastach na tej funkcji przewa¿aj¹ nastolatki, w ma³ych miasteczkach i wsiach nauczycielki (95%
to kobiety).
KADRA
W tym roku po raz pierwszy spisaliœmy wszystkich instruktorów i cz³onków krêgów seniorów i starszyznê
z imienia i nazwiska. Czy uda³o siê spisaæ wszystkich?
Nie wiem. Z danych, które otrzymaliœmy, wynika, ¿e
w Zwi¹zku jest 17 557 osób, które wype³ni³y kartê KADRA. W tej grupie przewaga druhen jest mniejsza ni¿
wœród dru¿ynowych – na jednego druha przypada 1,4
druhny. Co trzeci cz³onek kadry jest instruktorem w stopniu przewodnika (5707), co pi¹ty w stopniu podharcmistrza (3683) lub harcmistrza (3783, z których 716 to seniorzy). Ponad po³owa kadry ma wykszta³cenie wy¿sze
lub policealne. Co trzecia osoba z tej grupy jest nauczycielem. To prawie 6000 osób, które w wiêkszoœci wywodz¹ siê z grupy instruktorów i starszyzny.
HUFCE
Œrednia wieku komendantów hufców to 44 lata. Najstarszy komendant hufca – 81 lat – Hufiec Gorczañski. Najm³odszy komendant hufca – 20 lat – Hufiec Sierakowice.
17 komendantów nie ma stopnia podharcmistrza – 16
przewodników, 1 otwarta próba pwd. (ciekawe, jak to mo¿liwe, skoro hufcowym mo¿e byæ tylko instruktor?).
Œrednia liczebnoœæ hufców to 344 osoby. Najmniejszy
hufiec ma 74 osoby – Lidzbark Warmiñski. Niewiele wiêcej maj¹ tak¿e hufce Kolno i Lubartów. Tylko 9 hufców
ma wiêcej ni¿ 1000 osób. Najwiêkszy jest Hufiec Bia³ystok – 1503 osoby. Kolejne to Wroc³aw Stare Miasto – 1357
i Warszawa ¯oliborz – 1240.
Z 406 hufców, które aktualnie dzia³aj¹ w ZHP, tylko
w 203 dzia³aj¹ namiestnictwa zuchowe, w 185 harcerskie,
a starszoharcerskie i wêdrownicze w oko³o 100. W 131
hufcach nie dzia³a ¿adne namiestnictwo.
W ubieg³ym roku w hufcach odby³o siê 186 kursów dru¿ynowych i ponad 1000 innych form kszta³cenia. Jest 49
hufców, które w ubieg³ym roku nie przeprowadzi³y ¯ADNEJ formy szkoleniowej.
W prawie ka¿dym hufcu dzia³a KSI, a zespó³ kszta³cenia tylko w 195. Jeszcze rzadziej wystêpuj¹ zespo³y programowe.
A¿ 15 hufców nie ma u siebie ¯ADNEGO zespo³u instruktorskiego.
Pozosta³ych rozdzia³ów analizy Spisu Harcerskiego,
a tak¿e innych materia³ów, analiz i raportów z badañ
szukaj na stronie: www.badania.zhp.pl
Zapraszamy!
WBiA GK ZHP
PODSUMOWANIE SPADKU
Rzeczywiœcie spadek w tym roku jest wiêkszy ni¿
w ubieg³ym.
Jednak w 40% jest skupiony w 3 chor¹gwiach.
Warto wzi¹æ pod uwagê tak¿e wnioski p³yn¹ce
z analizy roczników, w których spadek jest
najwiêkszy.
I warto chyba wyobraziæ sobie, ¿e ka¿dego dnia
2005 r. traciliœmy... 23 osoby i 3/5 dru¿yny.
9
CZUWAJ | 06.2006