regulamin olimpiady biologicznej

REGULAMIN
OLIMPIADY BIOLOGICZNEJ
DLA UCZNIÓW DOLNOŚLĄSKICH
GIMNAZJÓW
ROK SZKOLNY 2013/2014
Dział I
PRZEBIEG POSZCZEGÓLNYCH ETAPÓW OLIMPIADY
Rozdział 1
INFORMACJE OGÓLNE
§1
Organizatorem Olimpiady jest Dyrektor Gimnazjum nr 21 we Wrocławiu.
§2
Olimpiada odbywa się pod naukowym patronatem Dziekana Wydziału Biologii i Hodowli
Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Olimpiada adresowana jest
zainteresowanych biologią.
do
§3
uczniów
wszystkich
dolnośląskich
gimnazjów
§4
Olimpiada składa się z 3 etapów:
1) szkolnego,
2) powiatowego,
3) wojewódzkiego.
§5
Merytorycznie Olimpiada obejmuje wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie
programowej kształcenia ogólnego z biologii w gimnazjum poszerzone o zagadnienia
szczegółowe omówione w §33 i §34 niniejszego regulaminu.
§6
Celem Olimpiady jest:
rozbudzanie i podtrzymywanie zainteresowań biologicznych,
rozwijanie umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy na drodze pracy z tekstem
popularnonaukowym, obserwacji i doświadczenia,
stosowanie wiedzy biologicznej do rozwiązywania problemów teoretycznych
i praktycznych,
przygotowanie do myślenia naukowego i zapoznanie z procedurą eksperymentu
szkolnego.
§7
Na wszystkich etapach Olimpiady uczniowie rozwiązują test, który składa się z zadań
otwartych i zamkniętych: teoretycznych i praktycznych. Finał Olimpiady odbędzie się na
Uniwersytecie Przyrodniczym i polegać będzie między innymi na opisie jakościowym
i ilościowym okazów przyrodniczych pochodzącego ze zbiorów Uniwersytetu
Przyrodniczego.
§8
Uczeń przystępujący do poszczególnych etapów Olimpiady zobowiązany jest do posiadania
ważnej legitymacji szkolnej i okazania jej na żądanie organizatorów.
§9
Za zapewnienie opieki i bezpieczeństwa uczniom/uczestnikom etapu szkolnego, powiatowego
i wojewódzkiego Olimpiady odpowiada dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń (w drodze
na konkurs, w czasie jego trwania i w drodze powrotnej do szkoły).
2
§ 10
Zgłoszenia do Olimpiady należy przesłać do 30 października 2013 roku na adres:
Gimnazjum nr 21, ul. Św. Jerzego 4, 50-518 Wrocław, z dopiskiem na kopercie „Olimpiada
Biologiczna”. (załącznik nr 1)
§ 11
Dyrektor Gimnazjum nr 21 powołuje Dolnośląską Komisję Olimpiady, złożoną
z nauczycieli dolnośląskich gimnazjów i pracowników naukowych oraz przewodniczącego
Komisji, określa ich zadania, zatwierdza regulamin Olimpiady i wyniki Olimpiady.
§ 12
Harmonogram Olimpiady zostanie ustalony przez Dyrektora Gimnazjum 21 po ogłoszeniu
terminów Konkursu zDolny Ślązak Gimnazjalista w taki sposób, by zainteresowani
uczniowie mogli uczestniczyć w każdym z nich.
Finaliści Olimpiady zwiedzą Wydział
Przyrodniczego we Wrocławiu, zapoznają
w zakresie biologii, a w szczególności
w specjalnie przygotowanym dla nich
naukowego Uczelni.
§ 13
Biologii i Hodowli Zwierząt Uniwersytetu
się z tematyką prowadzonych badań naukowych
biologii człowieka oraz będą uczestniczyć
wykładzie prowadzonym przez pracownika
§ 14
Laureaci Olimpiady zostaną uhonorowani podczas gali zorganizowanej na Uniwersytecie
Przyrodniczym.
Rozdział 2
ETAP SZKOLNY OLIMPIADY
§ 15
Etap szkolny odbędzie się w szkołach, które przesłały w odpowiednim terminie zgłoszenia.
(załącznik nr 1)
§ 16
Za organizację i przeprowadzenie etapu szkolnego Olimpiady odpowiada dyrektor szkoły
oraz powołana przez niego Szkolna Komisja Olimpiady, w której skład wchodzą
przewodniczący i co najmniej dwóch nauczycieli, w tym przynajmniej jeden biolog.
§ 17
Szkolna Komisja Olimpiady dba o to, by praca uczestników była samodzielna oraz sprawdza
rozwiązany test zgodnie z kluczem odpowiedzi zamieszczonym na stronie Gimnazjum nr 21.
www.gim21.wroc.pl
§ 18
Czas przeznaczony na rozwiązanie zadań wynosi 60 minut.
§ 19
Do etapu powiatowego Olimpiady zostaną zakwalifikowani uczniowie, z najlepszymi
wynikami, którzy stanowią 30 % uczestników etapu szkolnego.
3
§ 20
Do zadań dyrektora szkoły należy:
1) zapoznanie zainteresowanych uczniów, rodziców i nauczycieli z Regulaminem
Olimpiady,
2) zgłoszenie szkoły do udziału w olimpiadzie, nie później niż do 30 października
2013 r. (załącznik 1). Formularz dostępny jest na stronie Gimnazjum nr 21
w zakładce Olimpiada biologiczna www.gim21.wroc.pl
3) uzyskanie oświadczeń rodziców o akceptacji Regulaminu Olimpiady i wyrażeniu
zgody na publikowanie danych osobowych dziecka (uczestnika konkursu) oraz
jego wyników na poszczególnych etapach konkursu (załącznik 2) i przechowanie
ich do gali finalistów,
4) odebranie poczty internetowej na 2 dni przed zadań testowych oraz klucza
odpowiedzi, przesyłanych drogą elektroniczną przez Dyrektora Gimnazjum
nr 21 na adres e-mailowy szkoły, podany przez dyrektora w zgłoszeniu,
5) powielenie, zabezpieczenie i przechowywanie ww. materiałów konkursowych
z zachowaniem tajemnicy służbowej,
6) zapewnienie warunków samodzielnej pracy uczestnikom,
7) ogłoszenie wyników etapu szkolnego Olimpiady w formie komunikatu, w wersji
papierowej oraz elektronicznej w ciągu trzech dni roboczych od daty
przeprowadzenia etapu szkolnego konkursu w dostępny dla uczniów i rodziców
(prawnych opiekunów) sposób,
8) przesłanie elektronicznie protokołu z prac Szkolnej Komisji Olimpiady wraz
z wynikami uczestników etapu szkolnego nie później niż w ciągu 2 dni
roboczych od daty etapu szkolnego olimpiady na adres Gimnazjum nr 21
[email protected]. (załącznik 3)
Rozdział 3
ETAP POWIATOWY
§ 21
Etap powiatowy Olimpiady odbędzie się w Gimnazjum nr 21 we Wrocławiu przy ul. Św.
Jerzego 4.
§ 22
Czas przeznaczony na rozwiązanie zadań wynosi 90 minut.
§ 23
Do etapu wojewódzkiego zakwalifikowani zostaną uczniowie, którzy uzyskali najlepsze
wyniki i stanowią 20% uczestników etapu powiatowego.
§ 24
Do zadań Dolnośląskiej Komisji Olimpiady należy:
1) zapewnienie odpowiednich warunków pracy dla uczestników, przestrzeganie
ustalonych zasad organizacyjnych i regulaminowych w miejscu
przeprowadzenia etapu powiatowego Olimpiady,
2) rzetelna analiza i ocena prac konkursowych uczniów zgodnie z kryteriami;
każda praca powinna być czytelnie podpisana przez członka Komisji
sprawdzającego pracę i przewodniczącego Komisji,
3) sporządzenie w formie pisemnej i elektronicznej protokołu z prac Powiatowej
Komisji Olimpiady według wzoru stanowiącego (załącznik 4),
4
4)
5)
6)
7)
8)
9)
zamieszczenie na stronie Gimnazjum nr 21 w ciągu 14 dni od dnia
przeprowadzenia etapu powiatowego protokołu z prac Dolnośląskiej Komisji
Olimpiady oraz listy uczniów zakwalifikowanych do finału olimpiady,
na wniosek złożony do przewodniczącego Dolnośląskiej Komisji Olimpiady
przez ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów) sprawdzona i oceniona
praca może być udostępniona do wglądu, w ciągu 3 dni od ogłoszenia
wyników (po okazaniu legitymacji przez ucznia lub dowodu osobistego przez
rodzica) przez przewodniczącego lub osobę przez niego upoważnioną, po
wcześniejszym umówieniu się z przewodniczącym Dolnośląskiej Komisji
Olimpiady. Prawo wglądu do pracy mają jedynie uczeń i jego rodzice (prawni
opiekunowie),
uporządkowanie, zabezpieczenie i przekazanie prac uczestników etapu
powiatowego Dyrektorowi Gimnazjum nr 21,
rozpatrzenie w ciągu 10 dni odwołań od wyników etapu powiatowego
Olimpiady zgłoszonych w formie elektronicznej lub pisemnej nie później niż
3dni od publikacji na stronie Gimnazjum nr 21,
odwołania muszą zawierać: imię i nazwisko osoby składającej pismo, adres
(kod pocztowy, miejscowość, ulica, nr domu), dane uczestnika konkursu (imię,
nazwisko, data i miejsce urodzenia, nazwa szkoły) oraz powód odwołania,
odwołanie rozpatruje Dolnośląska Komisja Olimpiady, w skład której wchodzą
przewodniczący i dwóch członków komisji. Jej decyzja jest ostateczna.
Rozdział 4
ETAP WOJEWÓDZKI
§ 25
Etap wojewódzki Olimpiady odbędzie się na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu.
§ 26
Etap wojewódzki organizuje i przeprowadza Dolnośląska Komisja Olimpiady powołana przez
Dyrektora Gimnazjum nr 21.
§ 27
Czas przeznaczony na rozwiązanie zadań finałowych wynosi 90 minut.
§ 28
Finał składa się z części teoretycznej i praktycznej. Część praktyczna wymaga rozwiązania
testu laboratoryjnego i polega między innymi na badaniach opisowych, jakościowych
i ilościowych ludzkiego materiału kostnego.
§ 29
Wyniki finału zostaną ogłoszone na stronie Gimnazjum nr 21 i Uniwersytetu Przyrodniczego
we Wrocławiu do 14 dnia od daty przeprowadzenia etapu wojewódzkiego Olimpiady.
§ 30
Finalistą Olimpiady zostaje uczeń zakwalifikowany do etapu wojewódzkiego, który
przystąpi do etapu wojewódzkiego Olimpiady.
§ 31
Laureatami Olimpiady Biologicznej zostają uczestnicy finału, którzy osiągnęli najlepsze
wyniki i stanowią 20% uczestników finału.
5
§ 32
Do zadań przewodniczącego Dolnośląskiej Komisji Olimpiady należy:
1) kierowanie pracami Dolnośląskiej Komisji Olimpiady; zapewnienie należytych
warunków pracy dla uczestników, przestrzeganie ustalonych zasad
organizacyjnych i regulaminowych,
2) kierowanie pracami komisji w celu zapewnienia rzetelnej analizy i oceny prac
konkursowych uczniów zgodnie z kryteriami opracowanymi przez autorów
testu; każda praca powinna być czytelnie podpisana przez członka Komisji
sprawdzającego pracę i przewodniczącego Komisji,
3) sporządzenie protokołu z przebiegu etapu wojewódzkiego Olimpiady wraz
z wykazem laureatów i finalistów,
4) ogłoszenie wyników do 14 dnia od daty przeprowadzenia etapu
wojewódzkiego Olimpiady,
5) uporządkowanie, zabezpieczenie i przekazanie prac konkursowych
Dyrektorowi Gimnazjum nr 21,
6) na wniosek złożony do przewodniczącego Komisji Olimpiady przez ucznia lub
jego rodziców (prawnych opiekunów) sprawdzona i oceniona praca może być
udostępniona do wglądu, w ciągu 3 dni od ogłoszenia wyników (po okazaniu
legitymacji przez ucznia lub dowodu osobistego przez rodzica), przez
przewodniczącego lub osobę przez niego upoważnioną, po wcześniejszym
umówieniu się z przewodniczącym komisji konkursowej. Prawo wglądu do
pracy mają jedynie uczeń i jego rodzice (opiekunowie prawni),
7) rozpatrzenie w ciągu 10 dni odwołań od wyników etapu wojewódzkiego
Olimpiady zgłoszonych w formie elektronicznej lub pisemnej nie później niż
3dni od publikacji na stronie Gimnazjum nr 21,
8) odwołania muszą zawierać: imię i nazwisko osoby składającej pismo, adres
(kod pocztowy, miejscowość, ulica, nr domu), dane uczestnika konkursu (imię,
nazwisko, data i miejsce urodzenia, nazwa szkoły) oraz przyczynę odwołania,
9) odwołanie rozpatruje Dolnośląska Komisja Olimpiady, w skład której wchodzą
przewodniczący i dwóch członków komisji. Jej decyzja jest ostateczna.
DZIAŁ III
ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA
POSZCZEGÓLNYCH ETAPACH KONKURSU
Rozdział 1
§ 33
Zakres wiadomości i umiejętności:
Na każdym etapie olimpiady obowiązuje zakres wiedzy
określony w podstawie
programowej biologii dla III etapu edukacyjnego: gimnazjum (Rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół;
Dz. U. z 2009 r Nr 4, poz.17 z późn. zm.)
2. Zadania na kolejnych etapach będą zróżnicowane pod względem stopnia trudności.
3. Na etapie wojewódzkim olimpiady dodatkowo będzie obowiązywał wybrany zakres
wiedzy z biologii dla IV etapu edukacyjnego:
1.
6
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka (punkt 1, 3, 14 (ppkt 4))
1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów). Uczeń:
1) rozpoznaje (na ilustracji, rysunku, według opisu itd.) tkanki budujące ciało człowieka oraz
podaje ich funkcję i lokalizację w organizmie człowieka;
2) przedstawia układy narządów człowieka oraz określa ich podstawowe funkcje, wykazuje
cechy budowy narządów będące ich adaptacją do pełnionych funkcji;
3) przedstawia powiązania strukturalne i funkcjonalne między narządami w obrębie
poszczególnych układów oraz między układami.
3. Układ ruchu. Uczeń:
1) analizuje budowę szkieletu człowieka;
2) analizuje budowę różnych połączeń kości (stawy, szwy, chrząstkozrosty) pod względem
pełnionej funkcji oraz wymienia ich przykłady;
3) przedstawia antagonizm pracy mięśni szkieletowych;
4) porównuje budowę i działanie mięśni gładkich, poprzecznie prążkowanych szkieletowych
oraz mięśnia sercowego;
5) wymienia główne grupy mięśni człowieka oraz określa czynniki wpływające na
prawidłowy rozwój muskulatury ciała;
6) przedstawia budowę i wyjaśnia mechanizm skurczu sarkomeru;
7) analizuje procesy pozyskiwania energii w mięśniach (rola fosfokreatyny, oddychanie
beztlenowe, rola mioglobiny, oddychanie tlenowe) i wyjaśnia mechanizm powstawania
deficytu tlenowego;
14. Rozwój człowieka. Uczeń:
4) przedstawia etapy ontogenezy człowieka (od narodzin po starość).
VI. Genetyka i biotechnologia (punkt 5)
5. Genetyka mendlowska. Uczeń:
1) wyjaśnia i stosuje podstawowe pojęcia genetyki klasycznej (allel, allel dominujący, allel
recesywny, locus, homozygota, heterozygota, genotyp, fenotyp);
2) przedstawia i stosuje prawa Mendla;
3) zapisuje i analizuje krzyżówki jednogenowe i dwugenowe (z dominacją zupełną
i niezupełną oraz allelami wielokrotnymi, posługując się szachownicą Punnetta) oraz określa
prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych genotypów i fenotypów w pokoleniach
potomnych;
4) opisuje sprzężenia genów (w tym sprzężenia z płcią) i przedstawia sposoby ich mapowania
na chromosomie;
5) przedstawia sposób dziedziczenia płci u człowieka, analizuje drzewa rodowe, w tym
dotyczące występowania chorób genetycznych człowieka;
VII. Ekologia (punkt 2)
2. Populacja. Uczeń:
1) wyróżnia populację lokalną gatunku, określając jej przykładowe granice oraz wskazując
związki między jej członkami;
2) przewiduje zmiany liczebności populacji, dysponując danymi o jej aktualnej liczebności,
rozrodczości, śmiertelności oraz migracjach osobników;
3) analizuje strukturę wiekową i przestrzenną populacji określonego gatunku;
4) przedstawia przyczyny konkurencji wewnątrzgatunkowej i przewiduje jej skutki.
7
IX. Ewolucja (punkt 1, 2, 4, 6) – tylko w odniesieniu człowieka i jego ewolucji
1. Źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji. Uczeń:
1) przedstawia podstawowe źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji (budowa,
rozwój i zapis genetyczny organizmów, skamieniałości);
3) przedstawia znaczenie skamieniałości jako bezpośredniego źródła wiedzy o przebiegu
ewolucji organizmów oraz sposób ich powstawania i wyjaśnia przyczyny niekompletności
zapisu kopalnego;
4) odczytuje z drzewa filogenetycznego relację pokrewieństwa ewolucyjnego gatunków,
zapisuje taką relację przedstawioną w formie opisu, schematu lub klasyfikacji.
2. Dobór naturalny. Uczeń:
1) wykazuje rolę mutacji i rekombinacji genetycznej w powstawaniu zmienności, która jest
surowcem ewolucji;
2) przedstawia mechanizm działania doboru naturalnego i jego rodzaje (stabilizujący,
kierunkowy, różnicujący), omawia skutki doboru w postaci powstawania adaptacji
u organizmów;
4. Powstawanie gatunków. Uczeń:
1) wyjaśnia, na czym polega biologiczna definicja gatunku (gatunek jako zamknięta pula
genowa), rozróżnia gatunki biologiczne na podstawie wyników odpowiednich badań
(przedstawionych w formie opisu, tabeli, schematu itd.);
2) przedstawia mechanizm powstawania gatunków wskutek izolacji geograficznej i rolę
czynników zewnętrznych (zlodowacenia, zmiany klimatyczne, wędrówki kontynentów)
w powstawaniu i zanikaniu barier;
3) wyjaśnia różnicę między specjacją allopatryczną a sympatryczną.
6. Antropogeneza. Uczeń:
1) przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi, zwłaszcza
małpami człekokształtnymi;
2) przedstawia zmiany, jakie zaszły w trakcie ewolucji człowieka;
3) wymienia najważniejsze kopalne formy człowiekowate (australopiteki, człowiek zręczny,
człowiek wyprostowany, neandertalczyk), porządkuje je chronologicznie i określa ich
najważniejsze cechy (pojemność mózgoczaszki, najważniejsze cechy kośćca, używanie
narzędzi, ślady kultury).
Rozdział 2
§ 34
Zakres umiejętności
1. Na każdym etapie olimpiady uczeń powinien wykazać się umiejętnościami określonymi
w podstawie programowej przedmiotu biologia dla III etapu edukacyjnego.
2. Uczeń biorący udział w etapie powiatowym powinien biegle posługiwać się wymienionymi
poniżej umiejętnościami.
8
Znajomość terminologii biologicznej - uczeń
1. stosuje pojęcia biologiczne we właściwym kontekście,
2. rozpoznaje i opisuje językiem przedmiotu zjawiska biologiczne zachodzące w
otoczeniu i wyjaśnia je.
Odczytywanie i tworzenie informacji - uczeń
1. porównuje i interpretuje informacje zapisane słownie i graficznie,
2. przedstawia zależności przyczynowo-skutkowe, przestrzenne, czasowe i hierarchiczne
za pomocą prostych schematów,
3. odczytuje schematy ilustrujące współdziałanie struktur biologicznych,
4. czytelnie formułuje swoje wypowiedzi.
Stosowanie myślenia przyczynowo-skutkowego - uczeń
1. wskazuje związek między budową a pełnioną funkcją życiową i trybem życia
organizmów,
2. przedstawia adaptacje wybranych (poznanych wcześniej gatunków) do życia
w określonych warunkach środowiska,
3. analizuje fizyczne cechy środowisk i ich wpływ na budowę i funkcjonowanie
organizmów,
4. podaje przykłady współdziałania różnych struktur organizmu,
5. wskazuje podobieństwa i różnice w przebiegu procesów biologicznych,
6. wyjaśnia i stosuje zasady higieny,
7. wskazuje zagrożenia zdrowia wynikające z niewłaściwego stylu życia,
8. opisuje wybrane choroby i dysfunkcje organizmu, wskazuje ich przyczyny,
9. zna zasady udzielania pierwszej pomocy,
10. odczytuje wyniki wybranych badań medycznych,
11. projektuje zachowania własne i rodziny zmierzające do ograniczenia negatywnego
wpływu człowieka na środowisko,
12. zna i stosuje zasady ochrony różnorodności biologicznej.
Stosowanie myślenia naukowego w praktyce - uczeń
1. wskazuje związek między składem chemicznym komórek a ich budową
i funkcjonowaniem,
2. charakteryzuje człowieka jako gatunek przyrodniczy i wskazuje specyficzne ludzkie
cechy,
3. opisuje budowę tkanek, narządów i układów narządów człowieka i ich związek
z funkcjami organizmu.
Prowadzenie obserwacji i doświadczeń biologicznych - uczeń
1. formułuje cel obserwacji lub doświadczenia,
2. formułuje spostrzeżenia i opracowuje wyniki liczbowe,
3. rozróżnia cele, spostrzeżenia, hipotezy i wnioski,
4. posługuje się prostym kluczem do oznaczania organizmów, atlasami i tablicami
anatomicznymi,
5. rozpoznaje pospolite gatunki organizmów,
6. porządkuje organizmy według stopnia złożoności budowy,
7. na podstawie cech budowy rozpoznaje grupę systematyczną, do której należy dany
organizm,
9
8. obserwuje organizmy i struktury biologiczne, wskazuje podobieństwa i różnice,
9. opisuje budowę i położenie komórek, tkanek, organów i układów narządów.
3.Uczestnik finału, poza umiejętnościami wymienionymi powyżej, powinien także stosować
następujące umiejętności.
Prowadzenie obserwacji i doświadczeń biologicznych - uczeń
1.
2.
3.
4.
sporządza preparat mikroskopowy,
prowadzi obserwacje makroskopowe oraz z użyciem mikroskopu,
ilustruje za pomocą rysunku lub schematu cechy obserwowanego obiektu,
dokonuje podziału organizmów według różnych kryteriów, na przykład podobieństwa,
środowisk życia, pokrewieństwa, miejsca w ekosystemie.
Stosowanie myślenia naukowego w praktyce - uczeń
1. dostrzega związek między fizycznymi warunkami środowisk a budową
i funkcjonowaniem organizmów,
2. wskazuje argumenty potwierdzające i podważające wybraną hipotezę,
3. odróżnia fakty od opinii na temat wpływu działań człowieka, funkcjonowania
gospodarki i urządzeń na ludzkie zdrowie i stan środowiska,
4. porównuje cechy budowy wybranych organizmów w ujęciu ewolucyjnym,
5. opisuje historię gatunku ludzkiego i wskazuje wybrane czynniki środowiskowe mające
wpływ na ewolucję Homo
6. przedstawia etapy rozwoju życia na Ziemi,
7. charakteryzuje teorie wyjaśniające pochodzenie gatunków.
Rozdział 3
Wykaz literatury przygotowującej do udziału w konkursie oraz stanowiącej
pomoc dla nauczyciela i ucznia
§ 35
Literatura podstawowa na etap szkolny, rejonowy i wojewódzki:
1) Podręczniki szkolne oraz atlasy, zeszyty ćwiczeń do biologii klasa I – III
gimnazjum, dopuszczone do użytku szkolnego przez MEN, z uwzględnieniem
zadań i pytań o charakterze problemowym i twórczym.
2) Ryszard Aleksandrowicz Mały atlas anatomiczny. Wydawnictwo Lekarskie
PZWL Warszawa ( bez nazw łacińskich)
3) Vademecum egzamin gimnazjalny biologia Operon 2012 .
Propozycja literatury uzupełniającej
1) Muller J., Palka L., Stawiński W., :Obserwacje i doświadczenia w nauczaniu
biologii.Fizjologia roślin.WSiP, Warszawa 1988
2) Muller – Johannes J. Stawiński W., Palka S., Obserwacje i doświadczenia
w nauczaniu biologii- Fizjologia zwierząt WSiP Warszawa 1992
3) Czasopisma: „Wiedza i Życie”, „Świat Wiedzy”
10