„JEDNO ű TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE

ROCZNIKI TEOLOGICZNE
Tom LXI, zeszyt 12 – 2014, s. 35-51
KS. STANISAW DYK *
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII
W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
“THEMATIC UNITY” OF HOMILY
IN THE LIGHT OF APOSTOLIC EXHORTATION EVANGELII GAUDIUM
A b s t r a c t. Pope Francis suggests that contemporary homily should have “thematic unity” and
contain “a synthesis of the evangelical message.” It seems that there is a reference to so-called
synthetic homily or thematic homily, well-known in the history of the Church preaching. The
article presents, in wide perspective, the question of the “thematic unity” of homily. First, it
shows the historical development of synthetic homily and ways of understanding it in history.
Then, referring to the post-Conciliar Church documents, it justifies the need to give the homily
“thematic unity,” and shows the principles of choice of topic of the homily. As the chief criterion
is indicated here the system of the Mass Lectionary and the exercised mystery of salvation. The
cultural, pedagogical and theological arguments in favor of “thematic unity” of homily are also
indicated.
Key words: synthetic homily, thematic homily, synthesis in homily, Mass lectionary, exercised
mystery, liturgical year.
Jeden z rozdziaów swojej adhortacji o goszeniu Ewangelii we wspóczesnym wiecie Evangelii gaudium (EG) papie Franciszek powica „homilii i jej przygotowaniu”. Ze wzgldu na objto zawartych tam refleksji
dokument ten ma wane znaczenie dla wspóczesnego przepowiadania homilijnego. Franciszek podkrela m.in. warto homilii, która „polega na przekazaniu syntezy ewangelicznego ordzia, a nie idei czy wartoci niepowizanych ze sob” (EG 143). Wedug papiea „dobra homilia” to taka, która zawiera „jedn myl, jedno uczucie i jeden obraz” (EG 157). „Dlatego […]
Ks. dr hab. STANISAW DYK, prof. KUL – kierownik Katedry Homiletyki w Instytucie
Liturgiki i Homiletyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II, redaktor naczelny
„Przegldu Homiletycznego”; adres do korespondencji: ul. Radziszewskiego 7; 20-039 Lublin;
email: [email protected]
36
KS. STANISAW DYK
koniecznym zadaniem jest doprowadzi do tego, aby kazanie miao jedno
tematyczn, jasny porzdek i powizanie midzy zdaniami, aby osoby mogy
atwo ledzi kaznodziej i poj logik tego, co mówi” (EG 158).
Wydaje si, e jest to bezporednie nawizanie do znanej w historii kocielnego przepowiadania tzw. homilii syntetycznej bd homilii tematycznej. Warto wic przyjrze si zagadnieniu „jednoci tematycznej” homilii
w nieco szerszej perspektywie. W poniszym opracowaniu ukazane zostanie
historyczne to homilii syntetycznej, zasady wyboru tematu homilii (syntezy
w homilii) oraz racje przemawiajce za tego rodzaju przepowiadaniem.
1. HISTORYCZNE TO HOMILII SYNTETYCZNEJ
Nazwa „homilia syntetyczna” pojawia si dopiero w renesansie, chocia
z elementami homilii syntetycznej mamy do czynienia ju w epoce patrystycznej. Co prawda ojciec homilii chrzecija
skiej, Orygenes (185-235),
stworzy form homilii analitycznej (egzegetycznej), polegajc na prowadzonym wiersz po wierszu na wyjanieniu, w sposób dostosowany do mentalnoci suchaczy, perykopy biblijnej, któremu towarzyszy wyprowadzanie
z czyta
biblijnych wniosków dotyczcych zasad ycia moralnego. Uwaa
bowiem, e prawda Ewangelii ma by przekazywana take w ewangelicznej
formie, czyli tak jak j mamy podan w Pimie witym. Wic homili
przede wszystkim z tekstem biblijnym, Orygenes odszed od koncepcji pierwszych homilii chrzecija
skich, które miay charakter mistagogiczny: byy
zwizane z liturgi i koncentroway si na zbawczym misterium (np. homilie
paschalne). Orygenes dokona take rozrónienia na logos (sermo) i homilia
(tractatus). Poprzez logos okrela mow opracowan wedug zasad retoryki,
natomiast homilia oznaczaa bezporedni i swobodn form wypowiedzi,
stanowic popularne wyjanienie i aplikacj tekstu biblijnego1.
Ju jednak w. Jan Chryzostom nada Orygenesowskiej homilii analitycznej nieco odmienn form. Najpierw werset po wersecie wyjania dany tekst
biblijny, a póniej jego centraln myl rozwija w kazanie tematyczne2. Mielimy tu zatem co w rodzaju homilii syntetycznej bd – lepiej – tematycznej. Warto w tym miejscu doda, e w tym czasie mamy do czynienia z wieloci i rónorodnoci form przepowiadania, które wzajemnie si przenikay
1
Por. A.M. C a s t a g n o. Origene. W: Dizionario di omiletica. A cura di M. Sodi, A. M.
Triacca. Torino–Bergamo 1998 [dalej skrót: DO] s. 1052n.
2
Por. B. S e v e s o. Teologia della predicazione. DO s. 1571; O. P a s q u a t o. Giovanni Crisostomo. DO s. 650-654.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
37
i nie wystpoway w czystej postaci 3. Naley jednak pamita, e z jednoci
tematyczn mielimy do czynienia przede wszystkim w kazaniach tematycznych, które od IV wieku zajy wane miejsce w kocielnym przepowiadaniu4. Wielcy ojcowie Kocioa (w. Ambroy, w. Augustyn, w. Grzegorz
Wielki) posugiwali si cigle homili egzegetyczn.
Swoisty rodzaj syntezy w homilii stosowa w. Leon Wielki. Jego mowy
miay form przepowiadania liturgicznego, rozumianego w dzisiejszym, posoborowym sensie. Tylko w dwóch sporód zachowanych mów Leon komentowa punkt po punkcie fragment Ewangelii, posugujc si homili egzegetyczn, w pozostaych natomiast przypadkach jego mowy s wprowadzeniem
w sprawowane misterium (czego brakowao w typowej homilii analitycznej).
Leon specjalnie dobiera takie czytania biblijne, które pomagay mu wspomina i aktualizowa wydarzenia historii zbawienia w liturgii. Mowy Leona
miay funkcj katechetyczn i mistagogiczn. Funkcja katechetyczna suya
przygotowaniu do misterium, a funkcja mistagogiczna pomagaa odkry wspaniao aski zawartej w misterium Boego dziea zbawienia. Celem przepowiadania Leona byo owiecenie wiary wiernych w taki sposób, aby w „tu
i teraz” liturgii mogli kontemplowa misterium zbawcze zwiastowane w Pimie witym. Z tego te powodu zwraca uwag na Nowy Testament i liturgi jako na wypenienie i aktualizacj starotestamentalnych proroctw. W ten
sposób ukazywa jednolit ide mysterium – zbawczego planu Boga realizujcego si w peni w Chrystusie i dokonujcego si w Kociele (mirabile
sacramentum) w „tu i teraz” liturgii (sacramenta paschalia). Pismo wite
(zwiastowanie), homilia (wyjanienie-aktualizacja) oraz liturgia (modlitwa,
anamneza) jawiy si u niego w cisym zwizku co do sensu i celu. To
wszystko suyo mistagogii – byo zgbieniem misterium, które Koció
celebrowa i przeywa. Homilijn syntez w. Leona naley zatem pojmowa szerzej, tzn. bardziej kompleksowo. Syntez t, swoistym programem
homiletycznym, bya dla Leona mistagogia wyraona w roku liturgicznym
rozumianym jako „obecno” samego Chrystusa5.
3
Por. G. S i w e k. Homilia chrzcielna. „Przegld Homiletyczny” 9 : 2005 s. 108; H. S a w i s k i. Midzy cigoci a zmian. Teoria homilii w Stanach Zjednoczonych po II Soborze
Watykaskim. Kraków: Wydawnictwo M 2008, s. 32.
4
Z czasem, zwaszcza w Kociele aci
skim, z powodów terminologicznych zanika konkretne
rozrónienie midzy homili a kazaniem. Przepowiadanie we wszystkich formach okrelane byo
tym samym terminem: sermo. Por. K. P a n u . Zarys historii kaznodziejstwa w Kociele katolickim. Cz. 1. Kaznodziejstwo w Kociele powszechnym. Kraków: Wydawnictwo M 1999 s. 85-105.
5
Por. J. P i n e l l. Leone Magno. DO s. 766 n. Zob. T e n e. Dalla Parola al ministro della
celebrazione. Teologia della predicazione in san Leone Magno. „Ecclesia Orans” 10:1993 s. 125-162.
38
KS. STANISAW DYK
Homilie ojców Kocioa miay wpyw na przepowiadanie w póniejszych
wiekach. Od drugiej poowy VI wieku rozwina si bowiem praktyka odczytywania w czasie liturgii homilii patrystycznych zebranych w zbiorach zwanymi
homiliarzami. Posugiwano si gównie homiliami Augustyna i Grzegorza
Wielkiego, który wzorowa si na metodzie Orygenesa i Augustyna. Taka praktyka prawdopodobnie utrwalia bardziej egzegetyczne ni mistagogiczne rozumienie homilii. W epoce pónego redniowiecza, wskutek przejcia od teologii
monastycznej do scholastycznej, homilia zostaa zdominowana przez kazanie
tematyczne. Pismo wite, najczciej jakie jedno zdanie tekstu biblijnego,
dawao temat kazania, który by potem rozwijany wedug wyszukanej kompozycji: podziaów, podpodziaów, definicji, wyjanie
i argumentacji. Jako
reakcja na scholastyk rodzi si wówczas przepowiadanie ludowe, które podejmuje tematyk religijno-moraln. Jeli w takiej, ludowej homilii kaznodzieja
odnosi si do odczytanego tekstu biblijnego, to wyjania ca perykop lub
ogranicza si jedynie do interpretacji jakiego wersetu. Kryterium treci przepowiadania wyznaczone byo jednak poprzez wasn inspiracj kaznodziei. Nie
obowizywa tu zatem kanon homilii syntetycznej czy analitycznej6.
Formalne rozrónienie midzy homili analityczn i syntetyczn pojawio
si, jak ju wspomniano, w okresie renesansu. Homilia analityczna, uznawana
za homili nisz, przypominaa patrystyczn homili egzegetyczn i bya
wyjanieniem poszczególnych wierszy perykopy biblijnej z zachowaniem myli przewodniej. Homilia syntetyczna lub tematyczna za (uznawana za homili wysz) upodobniaa si do kazania tematycznego, czasami nawet bya
z nim utosamiana. Wychodzc od danej perykopy biblijnej, bya rodzajem
wykadu prawd wiary i moralnoci opracowanym wedug zasad retorycznych.
Std te homili syntetyczn uwaano za rodzaj „kazania homilijnego”7.
W XIX wieku wyranie odróniano homili od kazania waciwego uznawanego za najwaniejszy rodzaj przepowiadania. Homili definiowano jako
przemówienie religijne, w którym kaznodzieja wobec dorosych suchaczy
w sposób prosty i popularny wyjania tekst perykopy biblijnej, wykadajc
zawarte w niej prawdy wiary i moralnoci oraz podajc praktyczne zastosowanie yciowe. Zasadniczo wyróniano wanie dwa rodzaje homilii: analityczn i syntetyczn8. Homilia analityczna bya omówieniem poszczegól6
Por. L. d e l l a T o r r e. Omelia. W: Liturgia. A cura di D. Sartore, A.M. Triacca, C. Cibien. Milano: Edizioni di San Paolo 2001 s. 1317-1318.
7
Por. P a n u . Zarys historii kaznodziejstwa s. 270 n.
8
Mówiono wówczas take o naukach homilijnych (gdy z aktualnej perykopy uwzgldniao
si kilka waniejszych myli) oraz o kazaniach homiletycznych (przemówienia oparte o perykop
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
39
nych wierszy perykopy – wyjaniano kady wyraz i myl danego tekstu.
Najczciej z ostatniego zdania danej perykopy wyprowadzano konkretne
zastosowanie yciowe. Homilia syntetyczna natomiast zawieraa rozpracowanie jednej, zasadniczej myli mieszczcej si w danej perykopie biblijnej.
Od kazania rónia si tym, e temat, zastosowanie i argumenty pozostaway
w cisym zwizku z omawianym tekstem biblijnym. Cech wspóln z kazaniem bya zapowied i jedno tematu9.
Z wyranym podziaem na homili analityczn i syntetyczn zerwa znany reformator formy przepowiadania Wilhelm Keppler (1852-1926). Wprowadzi on do homilii metod tematyczn, w której obowizywao prawo jednoci tematu. Jego zdaniem kaznodzieja powinien odnale w perykopie biblijnej zasadnicz myl, która moe scementowa w jedno nawet bardzo niejednolit tre tekstu biblijnego. Nastpnie z myli gównej powinien wysnu praktyczne zastosowanie dla suchacza. Gdy to si stanie, kaznodzieja
moe przystpi do egzegezy homiletycznej, w której jednake naley pamita o jednoci myli i celu. Dc w tym kierunku, kaznodzieja moe
albo wykada zdanie po zdaniu, a dopiero jako rezultat ukaza myl zasadnicz, albo najpierw zapowiedzie zasadniczy temat, a dopiero potem dokonywa analizy poszczególnych zda
10.
Kwesti homilii syntetycznej poruszaj równie wspóczesne dokumenty
Kocioa. Chodzi tu ju jednak o zupenie inn koncepcj homilii, która ma
cele i cechy waciwe dla liturgii. Nowoczesna homilia odrónia si od kazania nie tym (jak do dzi jeszcze sdz niektórzy), e swój temat bierze z Pisma witego, a nie z Katechizmu, lecz przede wszystkim tym, e jest integraln czci liturgii. Homilia w posoborowej wizji suy nie tyle przekazowi religijnej wiedzy, lecz sprawowanemu misterium zbawczemu – didaskalijny aspekt homilii nie moe zatem zdominowa jej wymiaru mistagogicznego.
mszaln zawierajce take zapowied tematu i szczegóowy plan). M. B r z o z o w s k i. Teoria
kaznodziejstwa. W: Dzieje teologii katolickiej w Polsce. T. 3: Wiek XIX i XX. Cz. 2. Lublin: TN
KUL 1977 s. 107n. Por. A. L i p n i c k i. Zasady kaznodziejstwa, czyli nauka opowiadania sowa
Boego oparta na podaniach i wzorach Pisma witego, Ojców Kocioa, powanych i najcelniejszych kaznodziejów polskich. T. 2. Wilno: J. Zawadzki 1860 s. 206-216.
9
Por. B r z o z o w s k i. Teoria kaznodziejstwa s. 107 n. Na marginesie warto doda, e ówczesne homilie bardzo odstaway od ich wspóczesnego ujcia. Zupenie brakowao zwizku
z liturgi i aspektu mistagogicznego. Nie starano si ani uobecnia sów Pana, ani zaktualizowa
Ewangelii. Jedynie z przebrzmiaych wydarze
wycigano rónego rodzaju wnioski na dzi. Homilie grzeszyy take dydaktyzmem i moralizatorstwem.
10
B r z o z o w s k i. Teoria kaznodziejstwa s. 108 n.
40
KS. STANISAW DYK
Posoborowe dokumenty Kocioa sugeruj zatem homili syntetyczn raczej w sposób poredni. We wstpie do Mszau rzymskiego znajdujemy chociaby zapis, e homilia „winna by wyjanieniem jakiego aspektu czyta
Pisma witego albo innego tekstu sporód staych lub zmiennych czci
Mszy danego dnia” (OWMR 65). Homilista ma si zatem skupi na konkretnym „aspekcie” tekstu witego, który bdzie stanowi dostp do Dobrej
Nowiny, do tego, co Bóg uczyni dla nas w Chrystusie. Po tej samej linii
idzie dokument Papieskiej Komisji Biblijnej Interpretacja Biblii w Kociele
(IBK). Znale tam mona nastpujce zalecenie: „Wyjanienie, które daje
si tekstom witym, nie moe by zbyt szczegóowe. Wypada wic nawietli gówne elementy tekstów, te, które najlepiej objaniaj kwestie wiary
i w najwikszym stopniu pobudzaj do postpu ycia chrzecija
skiego,
wspólnotowego i osobistego” (IBK, IV, C.3 – s. 96). Jak wida, w dokumentach tych nie ma jednoznacznej zachty do praktykowania homilii syntetycznej, co raczej przestroga, aby w homilii nie podejmowa wielu wtków
tematycznych.
Wydaje si, e bezporednie nawizanie do homilii syntetycznej znale
mona natomiast w adhortacji apostolskiej o Eucharystii Sacramentum Caritatis Benedykta XVI. Papie postuluje goszenie homilii tematycznych,
„w których omówiono by w cigu roku liturgicznego wielkie zagadnienia
wiary chrzecija
skiej” 11. Postulat Benedykta XVI i Franciszka (wspomniany we wstpie) dotyczcy homilii tematycznych czy syntezy w homilii moe
pyn z faktu, e czstym bdem popenianym przez wspóczesnych homilistów jest brak konkretnej decyzji, co waciwie chce si powiedzie, oraz
zagubienie si w wieloci wtków oferowanych przez teksty wite. Wedug
Józefa Kudasiewicza „bardzo czsto spotyka si ksiy goszcych homili
w sposób nastpujcy: «w pierwszym czytaniu jest to ..., w drugim jest to ...,
w trzecim to ...» – kaznodzieja patrzy w tekst i opowiada go wasnymi sowami, podajc w ten sposób wiernym tzw. «obrok duchowy». W zwizku
z tym inni popadaj w pasj i gono woaj o konkretne kazania katechizmowe, bo taka homilia rzeczywicie nic nie daje. Przez t wanie «pseudohomili» patrzy si na homili w ogóle w sposób negatywny, krytyczny oraz
wbrew Soborowi, nauce Kocioa woa si o kazania katechizmowe” 12. Trzeba doda, e wiele wspóczesnych homilii przypomina co w rodzaju pyt11
B e n e d y k t XVI. Adhortacja apostolska o Eucharystii, ródle i szczycie ycia i misji
Kocioa „Sacramentum Caristatis”. Kraków 2007 nr 46 [dalej skrót: SC].
12
S. D y k. Rozmowa z ksidzem profesorem Józefem Kudasiewiczem: „Stan posugi sowa
Boego w Kociele polskim”. „Przegld Homiletyczny” 5-6 : 2001-2002 s. 95n.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
41
kiej treciowo (nie pogbionej teologicznie) i ocierajcej si o bd historycyzmu dykteryjki na jaki ogólny temat wzity z czyta
mszalnych bd te
jak bliej nieokrelon, chaotyczn dywagacj kaznodziei bez okrelonego
tematu i celu. Mankament ten mona przezwyciy m.in. dziki goszeniu
syntezy przesania tekstów witych.
2. ZASADY WYBORU TEMATU HOMILII
Wspóczesna homilia powinna mie okrelony temat lub – lepiej – zawiera syntez tekstów witych. Sugeruje to waciwa, egzegetyczno-teologiczna interpretacja tekstów witych. Analiza poszczególnych czyta
Lekcjonarza prowadzi najpierw do odkrycia tematu biblijnego oraz sformuowania kerygmatu. Temat biblijny naley okreli jako historyczn i niezmienn rzeczywisto biblijn, któr Chrystus czy w sobie 13. Sformuowanie kerygmatu to odkrycie sensu opowiadania. Chodzi o wydobycie tego,
co tekst mówi, czyli jego gównej myli, oraz co tekst sprawia, czyli jego
celu, intencji14. Hermeneutyk t papie Franciszek przedstawia w sposób
nastpujcy: „celem nie jest zrozumienie wszystkich drobnych szczegóów
tekstu; rzecz najwaniejsz jest odkry, jakie jest gówne przesanie, co
tworzy struktur i jedno tekstu. Jeli kaznodzieja nie zdobywa si na ten
wysiek, moliwe jest, e równie jego przepowiadanie nie bdzie miao
jednoci i porzdku. Jego przemówienie bdzie jedynie sum rónych oderwanych idei, które nie bd zdolne zmobilizowa innych. Centralnym przesaniem jest to, co autor na pierwszym miejscu chcia przekaza, co oznacza
nie tylko poznanie idei, ale take efektu, jaki autor chcia wywoa” 15.
Warto jednak w tym miejscu doda, e kerygmat trzech czyta
i psalmu
responsoryjnego moe mie wiele aspektów treciowych. Std te niektórzy
homilici mog nie poradzi sobie z bogatym materiaem, jaki dostarczaj
trzy czytania Lekcjonarza mszalnego, i zagubi si w rónorodnoci tematów oferowanych przez teksty wite. Problem ten potwierdzaj teksty robo13
Por. R. d e Z a n. Ermeneutica (del lezionario). W: Liturgia. A cura di D. Sartore, A.M.
Triacca, C. Cibien. Milano: San Paolo 2001 [dalej skrót: DL] s. 671.
14
Intencj tekstu biblijnego moe by np.: informowanie, wyjanianie, korygowanie, pocieszanie, strofowanie, utwierdzanie, perswadowanie, napominanie itp. Por. W. P r z y c z y n a. Kaznodziejski przekaz opowiada biblijnych. Kraków: Poligrafia Salezja
ska 2000, s. 123-128;
J. C h m i e l. Intencja autora jako zasada hermeneutyczna. Przyczynek do teologii natchnienia
biblijnego. „Ruch Biblijny Liturgiczny” 1 : 1979 s. 4-14.
15
EG 147.
42
KS. STANISAW DYK
cze II Polskiego Synodu Plenarnego, gdzie czytamy m.in.: „Kaznodzieje
[…] nie zawsze potrafi wiernie i solidnie ukaza ordzie czyta
, nie dostrzegajc ich wzajemnego zwizku”16. Std te, aby waciwie wydoby
przesanie czyta
mszalnych i dokona jego syntezy, potrzebna jest umiejtno dokonania synchronizacji tekstów Lekcjonarza.
Szkoda, e tej uwagi zabrako w adhortacji Franciszka – nie ma tu ani
jednej wzmianki na temat Lekcjonarza mszalnego. Papie wspomina jedynie
o interpretacji danego tekstu biblijnego w kontekcie caego Pisma witego: „trzeba porówna go z nauczaniem caej Biblii”17. Nie mona jednak
zapomnie, e tekst biblijny proklamowany jest w ramach liturgii i to ona
stanowi wany klucz interpretacyjny 18. W interpretacji czyta
mszalnych naley uwzgldnia nie tylko kontekst caej Biblii, ale take kontekst danej
celebracji i caego roku liturgicznego, którego centrum jest Pascha. Liturgia
umieszcza bowiem perykopy biblijne w sytuacji, w której podkrela si
jeden lub dwa elementy wzite z wielostronnego, treciowego bogactwa tych
tekstów. Egzegeza perykop biblijnych wewntrz Pisma witego nie zawsze
(lub rzadko) prowadzi bowiem do waciwego zrozumienia tej samej perykopy wewntrz Lekcjonarza. W liturgii poszczególne czytania biblijne proklamowane s nie w ich kontekcie biblijnym, lecz w kontekcie caego bogactwa sensów ofiarowanego przez liturgiczn celebracj zbawczego misterium. Przykadem takiej sytuacji jest chociaby fakt, e ten sam tekst biblijny moe by uyty w Lekcjonarzu przy rónych celebracjach roku liturgicznego i jest czytany pod innym ktem, zyskujc w ten sposób now wymow 19. Perykopy biblijne umieszczone w Lekcjonarzu wymagaj zatem innej,
naukowej egzegezy 20.
16
II Polski Synod Plenarny. Teksty robocze. Pozna
: Pallottinum 1991 s. 52. „Gównym niedomaganiem homilii jest brak biblijnoci. […] Jest tutaj sporo peryferyzmu, sztucznego czenia
tematów, gromadzenia samych cytatów, ograniczania si do opowiadania treci czyta
«swoimi
sowami» i jednostronnego moralizowania”.
17
EG 148.
18
Benedykt XVI stwierdza: „Naley poj i wykorzysta zasadnicz warto, jak czynno
liturgiczna ma dla zrozumienia sowa Boego. W pewnym sensie punktem odniesienia hermeneutyki wiary dotyczcej Pisma witego powinna by zawsze liturgia, w której sowo Boe jest
celebrowane jako aktualne i zawsze ywe sowo”. Adhortacja o sowie Boym w yciu i misji
Kocioa „Verbum Domini”. Pozna
2010 nr 52.
19
Por. wita Kongregacja Kultu Boego. Wprowadzenie do drugiego wydania Lekcjonarza
mszalnego. Pozna
2011 [dalej skrót: WDLM] nr 3 (przypis 7).
20
Por. G. V e n t u r i. Il lezionario, catechesi narrativa della chiesa. „Rivista liturgica” 71:
1984 s. 66n; d e Z a n. Ermeneutica (del lezionario) s. 671n. Zob. E. M a z z a. Come la liturgia
“legge” la Scrittura. W: Fondamento biblico del linguaggio liturgico. Milano: O.R. 1991 s. 19-32.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
43
Syntezy tekstów witych, której domaga si papie Franciszek, mona
zatem dokona poprawnie, jeli uwzgldni si kryteria interpretacji Lekcjonarza, przedstawione szczegóowo w dwóch dokumentach Kongregacji Kultu Boego. Chodzi o wstp do Lekcjonarza mszalnego z 1969 r.21 oraz o jego
rozszerzon wersj, która ukazaa si w 1981 r.22. Dokumenty te pokazuj
wyranie, e ukad czyta
Lekcjonarza nie jest czym przypadkowym. Lekcjonarz mszalny jest wyrazem pedagogii, z jak Koció interpretuje sowo
Boe w cigu roku liturgicznego. T pedagogi naley po prostu odkry
i zgodnie z ni gosi sowo Boe.
Pedagogia ta pozwala, aby w homilii zgodnie z duchem roku liturgicznego podejmowano podstawowe prawdy wiary oraz kluczowe tematy historii
zbawienia23. One wanie stanowi mog swego rodzaju syntez tekstów
Lekcjonarza – temat homilii. Wedug bowiem twórców Lekcjonarza rok
liturgiczny, w którym celebruje si misterium zbawienia w Chrystusie, jawi
si jako idealne miejsce, aby w sposób organiczny zaprezentowa wiernym
kerygmat zbawienia 24. Naley pamita, e Lekcjonarz mszalny zosta tak
uoony, (1) aby wierni „stopniowo coraz gbiej poznawali wyznawan
przez siebie wiar” 25; (2) aby poznawali „histori zbawienia” 26; (3) aby sta
si „pedagogiczn pomoc sprzyjajc katechezie” 27; (4) aby wierni mogli
sucha „czyta
i rozmyla nad ich przystosowaniem do konkretnych okolicznoci” 28.
Wspomniane cele ujawniaj zarazem trzy rodzaje harmonizacji (wyboru
i czenia) czyta
biblijnych kryjce si w ukadzie Lekcjonarza: teologiczno-tematyczn (by uwydatni teologiczn gbi danego misterium), historiozbawcz (zapowied-wypenienie-realizacja) oraz teologiczno-parenetyczn
(raz perykopa moe podkrela aspekt teologiczny, innym razem parenetyczny danego misterium). Ów potrójny klucz harmonizacji pozwala odkry
zasadniczy temat czyta
danej celebracji – syntez suc wprowadzeniu
wiernych w sprawowane misterium. Trzeba pamita, e celem takiego, a nie
21
Wersja polska: wita Kongregacja Kultu Boego. Lekcjonarz mszalny. Wprowadzenie. W:
Lekcjonarz mszalny. T. 1: Okres Adwentu i Okres Boego Narodzenia. Pozna
–Warszawa:
Pallottinum 1972 [dalej skrót: WLM] s. 9-26.
22
Wersja polska: wita Kongregacja Kultu Boego. Wprowadzenie do drugiego wydania
Lekcjonarza mszalnego. Pozna
: Pallottinum 2011.
23
Por. SC 46.
24
Por. A. B u g n i n i. La riforma liturgica (1948-1975). Roma: CLV Edizioni 1983 s. 405.
25
WLM 60.
26
Tame.
27
WLM 61.
28
WLM 62.
44
KS. STANISAW DYK
innego ukadu Lekcjonarza byo wskazanie na pewn jedno tematyczn
(syntez), która miaa uatwi przepowiadanie 29.
Poszukujc tematu homilii, nie mona te zapomnie, e naczeln zasad
hermeneutyczn jest chrystocentryzm Pisma witego i liturgii; e misterium Chrystusa zwiastuje si w sprawowaniu liturgii, zarówno gdy si czyta
Stary, jak i Nowy Testament30. W zwizku z t zasad mona wskaza jeszcze dodatkow metodologi odczytywania Lekcjonarza: (1) zbienoci cytatów – w Ewangelii przytoczone zostaje jakie zdanie lub fragment czytania
ze Starego Testamentu; (2) metoda przeciwie
stw – pierwsze czytanie i Ewangelia zestawione zostay w pewnej opozycji do siebie, aby bardziej podkreli novum ordzia Chrystusowego; (3) metoda zgodnoci tematycznej –
temat pierwszego czytania znajduje swoj kontynuacj w Ewangelii31.
Aby odkry zasadniczy temat tekstów witych lub, innymi sowy, aby dokona syntezy czyta
mszalnych, naley przestrzega nastpujcej metodologii. Na pierwszym miejscu trzeba dokona analizy egzegetycznej biblijno-liturgicznych perykop Ewangelii. Chodzi o to, aby po analizie tekstu Ewangelii w ramach kontekstu biblijnego (tekst Ewangelii sam w sobie) uchwyci
zmiany, jakie nastpiy w danej perykopie po jej „przeniesieniu” z Biblii do
Lekcjonarza. Nastpnie egzegezie naley podda tekst pierwszej lektury,
wychwytujc zwizki tematyczne z tekstem Ewangelii. Przy tym naley
zwróci uwag na psalm responsoryjny, który jest modlitewnym komentarzem do pierwszego czytania. Na trzecim miejscu naley przeanalizowa
drugie czytanie – chodzi tu tylko o okresy o szczególnym znaczeniu, uroczystoci i wita czy Msze obrzdowe. W ten sposób wyoniona zostanie zgodno tematyczna midzy lekturami, w której kryje si wymiar teologiczny
oraz sugestia dotyczca wartoci i sposobu postpowania zgodne z optyk,
z któr celebruje si dane misterium Chrystusa. Kolejnym zadaniem homilisty powinno by przeanalizowanie tekstów euchologijnych, które zwaszcza w okresach o szczególnym znaczeniu stanowi hermeneutyczny klucz do
odczytania perykop biblijnych oraz jako teksty wite stanowi ródo homilii (por. OWMR 65; KL 35,2; 52). Podobne znaczenie maj take znaki,
symbole i obrzdy liturgiczne. Homilista powinien wzi pod uwag take
teologiczne i pedagogiczne znaczenie roku liturgicznego, w ramach którego
29
W takim duchu utrzymana zostaa monografia: S. D y k. „Co gosi, aby wierzyli?” Studium homiletyczne Lekcjonarza mszalnego. Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
30
Por. WLM 5.
31
Por. G. C a v a g n o l i. Progettare l’omelia o “navigare a vista”?. „Rivista liturgica” 95 :
2008 nr 6 s. 1034.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
45
celebrowane jest dane misterium dnia objawione w lekturach Lekcjonarza.
Powinien równie pamita, e sowo Boe, którego narzdziem jest Lekcjonarz, suy przede wszystkim sprawowanemu misterium tak, aby w liturgii
moga si dokona jego pena aktualizacja. W ten sposób sowo Boe staje
si nonikiem zbawienia zawartego w danym misterium. Trzeba równie
mie wiadomo, e teksty Lekcjonarza zyskuj nowe wiato interpretacyjne w kontekcie szczególnych potrzeb zgromadzenia liturgicznego. Aby
waciwie wybra temat homilii, naley zatem po wydobyciu ich zasadniczej
myli w ramach samego Lekcjonarza odpowiedzie na nastpujce pytania:
Jaki chrystologiczno-paschalny wymiar ma temat wydobyty poprzez analiz
czyta
mszalnych? W jaki sposób ów temat, widziany jako misterium danej
celebracji, przekada si na znak zbawczy w liturgii eucharystycznej? W jaki
sposób dane zgromadzenie liturgiczne wczone jest w ten temat – misterium
i w jaki sposób ucze
Chrystusa ma da o nim wiadectwo w swoim codziennym yciu?32
Jedno tematyczn czyta
mszalnych najatwiej odkry w Lekcjonarzu
na okresy o szczególnym znaczeniu. Teksty Lekcjonarza maj wówczas
wasn, wyranie zaakcentowan tematyk. W niedziele okresów o szczególnym znaczeniu czytania zostay bowiem wybrane w taki sposób, aby dokadniej przedstawi misterium, które si wspomina i aktualizuje. Chodzi o to,
aby ofiarowa gbok katechez na temat teologicznych i duchowych treci
danego okresu 33. Z tego powodu wszystkie czytania zostay ze sob zharmonizowane pod wzgldem treciowym (lectio thematica). Chodzi tu o problematyk chrzecija
skiego oczekiwania i nadziei (Adwent), misterium Wcielenia (Boe Narodzenie i Epifania), tematyk pokutn, chrzcieln i paschaln
(Wielki Post), misterium mierci-Zmartwychwstania-Wniebowstpienia i Zesania Ducha witego (Okres Wielkanocny)34. Powysza problematyka wyznacza yciowe i teologiczne itinerarium, które maj przeby wierzcy.
32
Taki sposób odczytania tekstów Lekcjonarza w celebracji liturgicznej otwiera nowy horyzont dla mistagogii homilijnej, która na etapie finalnym wskazuje, jak dane misterium ma zosta
przeoone na wiadectwo chrzecija
skiego ycia. Im bardziej interpretacja tekstów biblijno-liturgicznych zostaje powizana z celebracj, tym bardziej staje si mistagogiczna. Im bardziej
taka interpretacja staje si mistagogiczna, tym bardziej prowadzi do poczenia danego misterium
z yciem konkretnego zgromadzenia liturgicznego. Por. R. d e Z a n. Testo biblico-liturgico e testo omiletico. W: L’omelia: un messaggio a rischio. A cura di A. Catella. Padova: EMP 1996
s. 103.
33
Taki sam sposób doboru czyta
stosuje si w dni powszednie Adwentu i Wielkiego Postu,
w uroczystociach i witach Pa
skie oraz witych, w niektóre wspomnienia Matki Najwitszej
i witych, a take we Mszach obrzdowych.
34
Por. WLM 93-102.
46
KS. STANISAW DYK
W ten sposób ukad roku liturgicznego wyznacza waciwy kierunek szukania
tematu homilii (syntezy tekstów witych)35, pamitajc oczywicie o jej dostosowaniu do „szczególnych potrzeb suchaczy” (por. OWMR 65). W okresach
o szczególnym znaczeniu proklamuje si take wielkie wydarzenia historii
zbawienia, które powinny znale swoje miejsce w treci homilii tak, aby
i wspóczeni suchacze poczuli si wczeni w dzieje zbawienia.
Poszukujc natomiast gównego przesania tekstów witych na niedziele
w cigu roku, naley oprócz Ewangelii wzi pod uwag przede wszystkim
pierwsze czytanie i psalm responsoryjny, albowiem one z caego bogactwa
perykopy ewangelicznej podkrelaj jeden bd dwa aspekty, które powinny
sta si zasadnicz treci homilii. Odkryty za pomoc takiej hermeneutyki
kerygmat czyta
Lekcjonarza mona skonfrontowa chociaby z treci (poszerzy o tre) Katechizmu Kocioa Katolickiego. W ten sposób ksztatuje
si ordzie homilii tematycznej, w której powinno si zawsze uwzgldni
naczelne kryterium cisego powizania z celebracj sakramentaln i yciem
wspólnoty 36. Tutaj jednak naley pamita, e ukad Lekcjonarza na niedziele w cigu roku (chodzi o synchronizacj horyzontaln – midzy czytaniami
poszczególnych niedziel37) nie ujawnia jakiego zamierzonego zestawu tematów, który mógby uatwi niedzielne nauczanie wiernych w homilii. Nie
ma tu jakich z góry narzuconych schematów. Zamiast tematyzacji w cisym znaczeniu dominuje raczej „wieloaspektowo” perykop.
3. ZALETY „JEDNOCI TEMATYCZNEJ” HOMILII
Papie Franciszek uzasadnia warto homilii syntetycznej w podwójny sposób. Najpierw uwarunkowaniami kulturowymi i pedagogicznymi. Dla wspóczesnego czowieka homilia bdca zlepkiem „niepowizanych ze sob idei”
jest nudna i nieatrakcyjna38. Jest take niezrozumiaa i trudna do zapami-
35
Por. C a v a g n o l i. Progettare l’omelia s. 1031-1033.
SC 46.
37
Chocia i w Lekcjonarzu na niedziele zwyke w cigu roku odnale mona pewne sekcje
tematyczne, które sugeruj konkretn tre homilii na kilka nastpujcych po sobie niedziel, np.
mowa programowa krelca obraz doskonaego ucznia (Kazanie na Górze, Mt 5-7; niedziele IVIX, cykl A); mowa misyjna (Mt 10) – ordzie dotyczce goszenia Królestwa (niedziele X-XIV,
cykl A); mowa eklezjalna (Mt 18) – Jezus okrela reguy, na których powinny opiera si wzajemne relacje uczniów we wspólnocie (niedziele XVIII-XXIV, cykl A); mowa eucharystyczna
(J 6), oddajca teologiczn gbi Eucharystii (niedziele XV-XXIII, cykl B) itp.
38
Por. EG 143.
36
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
47
tania, „poniewa jednoczenie zajmuje si rónymi tematami” 39. Uczestnicy
liturgii potrzebuj sformuowa
krótkich, jasnych i wiarygodnych. Homilia
nie moe by mówieniem o wszystkim. W takim przypadku jest po prostu
mówienie o niczym. Po drugie, homilia syntetyczna ukierunkowuje suchacza na konkretn, yciow odpowied dan Panu, który w liturgii mówi do
nas. Homilista ma zatem przemawia „w taki sposób, aby nastpnie kady
móg dokona wyboru, jak kontynuowa rozmow”40 z Bogiem we wasnej
egzystencji. Warto przypomnie w tym miejscu, e wanym celem homilii
jest przedstawienie egzystencjalno-moralnej postawy, jaka wynika z przyjcia sowa Boego (bd lepiej: z uczestnictwa w zbawczym misterium) tak,
aby wierni z niedzieli na niedziel mogli dokona konkretnego kroku w wierze, przeywajc w ten sposób swoje duchowe itinerarium i coraz cilej
upodabniajc si do swego Pana. Szerokie ujcie danego misterium zbawczego grozi pozostaniem na powierzchownym omówieniu danego misterium.
Skupienie uwagi na jednym wtku prowadzi natomiast do kondensacji treci,
podkrela warto gównej myli oraz skuteczniej oddziauje na postaw
wiernych41.
Przekazywanie syntezy tekstów witych (zawenie tematyki homilii) ma
jeszcze jeden, bardzo pozytywny skutek. Dziki temu mona, z jednej strony,
dokona teologicznego pogbienia homilii, unikajc w ten sposób mówienia
ogólnikowego, z drugiej za strony atwiej mona dokona poprawnej aktualizacji, która bdzie dotyka suchacza w jakim szczególe (konkrecie) jego
egzystencji. W ten sposób uniknie si przepowiadania abstrakcyjnego. Dziki
temu homilia jednowtkowa (syntetyczna) pomoe w spenieniu postulatu
Benedykta XVI, który – przypominajc nauk Soboru – autorytatywnie
stwierdza: „Naley unika homilii ogólnych i abstrakcyjnych”42.
W sposób szczególny naley tu podkreli warto pogbienia teologicznego, którego tak czsto brak we wspóczesnych homiliach, gównie z powodu nieumiejtnoci dokonania syntezy ordzia tekstów witych. Brak
teologicznego pogbienia homilii moe prowadzi do tego, e stanie si ona
powierzchowna i banalna w swej treci. Suchacze natomiast nie bd mogli
przyswoi sobie caego, zbawczego zasobu zawartego w sowie Boym,
a ich egzystencjalne problemy pozostan bez odpowiedzi. Teologiczne po39
EG 158.
EG 143.
41
Por. J.A. W a l l a c e. Przepowiadanie na wita Paskie. „Przegld Homiletyczny” 8 :
2004 s. 61n.
42
SCar 46.
40
48
KS. STANISAW DYK
gbienie homilii pomaga natomiast w tym, aby wierni mogli w peniejszy
i wierniejszy sposób uczestniczy w Eucharystii – aby mogli gbiej poj
sens proklamowanego i uobecnionego misterium, a przez to peniej dowiadczy zawartego w nim zbawienia43.
Dokonujc teologicznego pogbienia homilii, naley pamita, aby nie
zakóca rónic midzy homili a kazaniem oraz zachowa odpowiednie
proporcje czasowe. Papie Franciszek myl t oddaje w sposób nastpujcy:
„Homilia […] stanowi […] szczególny rodzaj, poniewa chodzi o przepowiadanie sowa w ramach celebracji liturgicznej. Std powinna by krótka
i powinna unika sprawiania wraenia, e jest jak konferencj lub lekcj”44. Homilia jest bowiem przekazem doktryny chrzecija
skiej nie w sensie katechetycznego wykadu, lecz teologicznego pogbienia przesania tekstów witych oraz jego mistagogicznego i egzystencjalnego zastosowania.
Homilia róni si od nauki katechizmu metod. Do tej samej treci podchodzi bowiem od strony liturgicznej, biblijnej i misteryjnej45. Katechizm
moe pozosta jedynie wyuczon wiedz. Prawdy wiary w homilii staj si
przedmiotem dowiadczenia i zbawienia. Homilia przeksztaca dogmat w doktryn yw i w peni przeyt. Homilia opiera si na dogmacie, ródem
jednak i metod nauczania wiary katolickiej jest dla homilii liturgia46.
*
Podsumowujc powysze refleksje naley stwierdzi, e „jedno tematyczna” stanowi wane kryterium poprawnoci wspóczesnego przepowiadania homilijnego. Jeli mona tu mówi o homilii syntetycznej (bd
tematycznej), to naley jej nada nowoczesn form, uwzgldniajc refor43
„Pierwszorzdn trosk homilii nie jest te jej usystematyzowane, teologiczne zrozumienie
wiary. Albowiem zgromadzenie liturgiczne nie ma przede wszystkim charakteru dydaktycznego,
homilia raczej jest goszona dlatego, eby wspólnota wierzcych, zgromadzona w celu celebrowania liturgii, moga to czyni w sposób gbszy, peniejszy, wierniejszy, a przez to zyskaa formacj do skadania chrzecija
skiego wiadectwa wobec wiata”. Komisja do spraw ycia i posugi kapanów przy Krajowej Konferencji Biskupów Katolickich USA. „Dzi speniy si sowa
Pisma…”. Homilia w niedzielnym zgromadzeniu wiernych. T. H. Slawi
ski. Wocawek: Ancilla
Verbi 2002 s. 76n.
44
EG 138.
45
Por. A. B e r g a m i n i. Anno liturgico e problemi pastorali attuali. „Rivista liturgica” 75 :
1988 nr 4 s. 471. Zob. P. M a s s i. Omelia, didascalia, kerygma, catechesi o “actio liturgica”?
„Rivista liturgica” 57 : 1970 nr 4 s. 523-537.
46
Por. W. w i e r z a w s k i. Mysterium Christi. Chrystus obecny w liturgii i ycie chrzecijaskie. Kraków: WAM 1975 s. 236n; A.M. T r i a c c a. Il raporto «liturgia-catechesi» nella
dinamica ecclesiale. Parallelismo o convergenza. „Notitiae” 22 : 1986 nr 238 s. 332-346.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
49
m Soboru Watyka
skiego II. Chodzi tu o przepowiadanie, które uwzgldni
ukad czyta
Lekcjonarza mszalnego, zwizek homilii z liturgi oraz jej
misteryjn, mistagogiczn i anamnetyczn funkcj. Naley zatem pamita,
e homilia syntetyczna nie moe przybiera formy jakiego krótkiego kazania tematycznego, pozostajcego poza kontekstem liturgii, jakby wygoszonego jedynie przy okazji liturgii. Tematem homilii powinna by nie tyle
jaka prawda tekstu witego, lecz sam Bóg oraz jego ywa i dynamiczna
obecno w liturgii i yciu wiernych 47. Koció w cigu roku liturgicznego
nie celebruje bowiem jakiej idei, doktryny, lecz osob Jezusa Chrystusa.
Tak jak to napisa papie Pius XII, rok liturgiczny „to sam Chrystus obecny
w swoim Kociele” 48. W takim wietle jasne si staje, e podstawowym
celem homilii syntetycznej nie jest przekaz chrzecija
skiej doktryny, lecz
karmienie wiary, która ma charakter personalny i dialogiczny. Homilia suy
nie temu, by „czego nauczy”, lecz temu, by stworzy warunki do nawizania osobowego i zbawczego „kontaktu z Kim” 49. Katecheza w homilii powinna zatem stanowi cz osobowego samoobjawienia si Boga w Chrystusie. Na moliwo poczenia tych dwóch aspektów (personalnego i doktrynalnego) homilii wskazuje take najnowszy dokument Konferencji Episkopatu USA pt. „Goszenie misterium wiary. Homilia niedzielna” 50: „spotkanie ywej obecno zmartwychwstaego Chrystusa w sowach Pisma w.,
a take w sakramencie Jego Ciaa i Krwi, nie jest czym, czego nie da si
pogodzi ze skutecznym przekazywaniem tego, co znaczy w naszym yciu
wiara w Chrystusa. Nie powinno si [zatem] rozdziela waciwej zawartoci
i stylu niedzielnej homilii od przekazu doktryny Kocioa”51.
Analiza adhortacji papiea Franciszka nie pozwala na precyzyjne sformuowanie jego koncepcji homilii syntetycznej. Trudno te odpowiedzie na
pytanie, czy w sugestiach papiea chodzi o homili tematyczn, któr sugerowa Benedykt XVI. Naleaoby take zada pytanie: O jak syntez w homilii chodzi Franciszkowi? Czy ma to by synteza suca jakiemu tema47
Por. M. A u g é. Omelie a tema? „Rivista liturgica” 95 : 2008 nr 6 s. 1065.
P i u s XII. Encyklika „Mediator Dei”. „Acta Apostolicae Sedis” 39 : 1947 s. 580.
49
Por. A u g é. Omelie a tema? s. 1067.
50
Preaching the Mystery of Faith. The Sunday Homily. Washington: United States Conference of Catholic Bishops 2013.
51
„Nie ulegajc bdom doktrynalizmu i nie popadajc w jak abstrakcj, homilista moe na
przykad skutecznie poczy trosk Jezusa o biednych z nauczaniem spoecznym Kocioa oraz
jego trosk o dobro wspólne; albo Jezusow wypowied co do zakazu rozwodów i nauczaniem
Kocioa o witoci zwizku mae
skiego; lub te midzy Jezusowe spory z Jego oponentami
z obowizkiem Kocioa w zakresie oczyszczania wspóczesnej kultury i obrony z wartoci, które
powinny ksztatowa nasze ycie publiczne”. T. ks. M. Dbrówka.
48
50
KS. STANISAW DYK
towi wzitemu z tekstów biblijnych, czy te suca zbawczemu misterium
aktualizowanemu w liturgii, lub lepiej: samemu Chrystusowi, który w liturgii
przychodzi, aby nas zbawi? Czy ma to by homilia syntetyczna w rozumieniu
XIX wieku, czy te raczej wedug koncepcji Soboru Watyka
skiego II?
W swojej adhortacji Franciszek daje jedynie poredni odpowied. Z jednej
strony wzywa, aby homilia miaa t sam perspektyw celu co tekst biblijny52
(na marginesie trzeba tu jednak doda, e po wczeniu tekstu biblijnego w
kontekst liturgii perspektywa ta moe si zmieni), z drugiej za strony
podkrela eucharystyczny kontekst homilii oraz wyznacza jej cele waciwe
liturgii: uzmysawia yw i zbawcz obecno Boga oraz jest przestrzeni
dziaania aski, któr Chrystus rozlewa w celebracji 53. Pen odpowied na
powysze pytanie przyniosaby z pewnoci analiza homilii wygoszonych
przez Franciszka. To jest ju jednak temat na osobne opracowanie.
BIBLIOGRAFIA
A l l e n H.: Principes et problèmes des Lectionnaires. „La Maison-Dieu” 1992 no 189 s. 105-130.
B o n n e a u N.: The synoptic Gospel in the Sunday Lectionary: Ordinary Time. „Questiones liturgiques” 75: 1994 s. 154-169.
C e c o l i n R. (ed.).: Dall’esegesi all’ermeneutica attraverso la celebrazione. Bibbia e Liturgia.
T. 1. Padova: Edizioni Messagero 1991.
C h m i e l J.: Intencja autora jako zasada hermeneutyczna. Przyczynek do teologii natchnienia
biblijnego. „Ruch Biblijny Liturgiczny” 1 : 1979 s. 4-14.
D e Z a n R.: I molteplici tesori dell’unica parola. Introduzione al Lezionario e alla lettura liturgica della Bibbia. Padova: EMP 2008.
D y k S.: „Co gosi, aby wierzyli?”. Studium homiletyczne Lekcjonarza mszalnego. Lublin:
Wydawnictwo KUL 2013.
P a n u K.: Zarys historii kaznodziejstwa w Kociele katolickim. Cz. 1: Kaznodziejstwo w Kociele powszechnym. Kraków: Wydawnictwo M 1999.
P i n e l l J.: Dalla Parola al ministro della celebrazione. Teologia della predicazione in san Leone
Magno. „Ecclesia Orans” 10 : 1993 s. 125-162.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII
W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
Streszczenie
Papie Franciszek sugeruje, aby wspóczesna homilia odznaczaa si „jednoci tematyczn”
i zawieraa „syntez ewangelicznego ordzia”. Wydaje si, e jest to nawizanie do znanej w
52
53
Por. EG 146-148.
Por. EG 137-138.143.
„JEDNO TEMATYCZNA” HOMILII W WIETLE ADHORTACJI EVANGELII GAUDIUM
51
historii kocielnego przepowiadania tzw. homilii syntetycznej bd homilii tematycznej. Autor
artykuu ukazuje zagadnienie „jednoci tematycznej” homilii w szerokiej perspektywie. Najpierw
przedstawia historyczny rozwój homilii syntetycznej oraz sposoby jej pojmowania na przestrzeni
dziejów. Nastpnie, odwoujc si do posoborowych dokumentów Kocioa, uzasadnia potrzeb
nadania homilii „jednoci tematycznej”. Ukazuje take zasady wyboru tematu homilii. Jako
naczelne kryterium wskazuje tutaj ukad Lekcjonarza mszalnego oraz sprawowane misterium
zbawcze. Podkrela take kulturowe, pedagogiczne oraz teologiczne racje przemawiajce za
„jednoci tematyczn” homilii.
Sowa kluczowe: homilia syntetyczna, homilia tematyczna, synteza w homilii, Lekcjonarz mszalny,
sprawowane misterium, rok liturgiczny.