Spis treści

Autorzy:
Michał M. Poźniczek
Zofia Kluz
Projekt okładki i układu typograficznego:
Joanna Wypiór
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników
przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania chemii w zakresie rozszerzonym, na poziomie liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, na podstawie opinii rzeczoznawców:
– prof. dr hab. Bogusława Wiłkomirskiego,
– dr Andrzeja Persony,
– mgr Haliny Piankowskiej,
– dr hab. Bogdana Zelera.
Numer dopuszczenia: 108/08
© Copyright by ZamKor, P. Sagnowski i Wspólnicy sp. j.
ul. Tetmajera 19, 31-352 Kraków
tel.: (0-12) 623-25-00
faks: (0-12) 623-25-13
e-mail: [email protected]
http://www.zamkor.pl
ISBN 978-83-60793-01-5
Skład komputerowy:
BROS s.c.
Druk i oprawa:
P. W. STABIL, Kraków, tel. (0-12) 410-25-20
Spis treści
Wstęp ...............................................................................................................7
1. Wybrane zagadnienia z chemii nieorganicznej .............................................10
1.1. Charakterystyka tlenków .......................................................................... 10
1.2. Nadtlenki, ponadtlenki, fluorki tlenu i wodorki ........................................... 15
1.2.1. Nadtlenki ...................................................................................... 15
1.2.2. Ponadtlenki ................................................................................... 16
1.2.3. Fluorki tlenu .................................................................................. 16
1.2.4. Wodorki ........................................................................................ 17
1.3. Kwasy i zasady ........................................................................................ 17
1.3.1. Czynniki wp³ywaj¹ce na moc kwasów ............................................... 20
1.4. Budowa i właściwości soli ........................................................................ 22
1.5. Związki koordynacyjne ............................................................................. 25
1.5.1. Budowa i nomenklatura związków koordynacyjnych .............................26
1.5.2. Zastosowanie zwi¹zków koordynacyjnych .......................................... 31
2. Poznajemy pierwiastki i związki chemiczne ............................................... 36
2.1. Wprowadzenie .......................................................................................... 36
2.2. Właściwości wodoru ................................................................................. 37
2.2.1. Występowanie wodoru i historia jego odkrycia .................................. 37
2.2.2. Otrzymywanie i właściwości wodoru ................................................. 38
2.2.3. Zastosowanie wodoru .................................................................... 40
2.3. Metale bloku s ......................................................................................... 42
2.3.1. Występowanie i właściwości pierwiastków bloku s ............................ 42
2.3.2. Charakterystyka litowców ............................................................... 45
2.3.2.1. Otrzymywanie sodu i potasu ............................................. 45
2.3.2.2. Właściwości i zastosowanie sodu i potasu ......................... 46
2.3.2.3. Najważniejsze związki sodu i potasu .................................. 47
2.3.2.4. Wykrywanie litowców ........................................................ 50
2.3.3. Charakterystyka berylowców ........................................................... 51
2.3.3.1. Wystêpowanie berylowców ............................................... 52
2.3.3.2. W³aœciwoœci chemiczne wapnia i jego zwi¹zków .................. 52
2.3.3.3. TwardoϾ wody ................................................................ 56
2.4. Pierwiastki bloku p .................................................................................. 60
2.4.1. Glin i jego najważniejsze związki ...................................................... 61
2.4.1.1. W³aœciwoœci fizyczne glinu ................................................ 62
2.4.1.2. W³aœciwoœci chemiczne glinu ............................................ 62
2.4.1.3. Zastosowanie glinu i jego zwi¹zków ................................... 65
2.4.2. Węgiel i jego związki ...................................................................... 66
2.4.2.1. Występowanie węgla w przyrodzie ..................................... 67
2.4.2.2. Węgle kopalne ................................................................ 67
2.4.2.3. Przeróbka węgli kopalnych ................................................ 68
2.4.2.4. Odmiany alotropowe węgla ............................................... 69
2.4.2.5. Nieorganiczne związki węgla ............................................. 71
2.4.3. Krzem i jego związki ....................................................................... 75
2.4.3.1. W³aœciwoœci fizyczne i otrzymywanie krzemu ...................... 75
2.4.3.2. W³aœciwoœci chemiczne krzemu ........................................ 76
2.4.3.3. Krzemiany i glinokrzemiany ............................................... 79
2.4.3.4. Inne zwi¹zki krzemu ......................................................... 81
2.4.4. Właściwości azotu i fosforu ............................................................ 81
2.4.4.1. Wystêpowanie i w³aœciwoœci fizyczne azotu ........................ 81
2.4.4.2. W³aœciwoœci amoniaku ..................................................... 83
2.4.4.3. Tlenki azotu .................................................................... 86
2.4.4.4. Tlenowe kwasy azotu ....................................................... 88
2.4.4.5. W³aœciwoœci fosforu ......................................................... 90
2.4.4.6. W³aœciwoœci zwi¹zków fosforu ........................................... 92
2.4.5. Właściwości tlenu i siarki ............................................................... 95
2.4.5.1. Występowanie tlenu ......................................................... 95
2.4.5.2. Odmiany tlenu ................................................................. 97
2.4.5.3. Dziura ozonowa ............................................................... 98
2.4.5.4. Otrzymywanie i właściwości tlenu ...................................... 99
2.4.5.5. Zastosowanie tlenu ....................................................... 100
2.4.6. Siarka i jej związki ....................................................................... 101
2.4.6.1. Występowanie i właściwości siarki .................................. 101
2.4.6.2. Zwi¹zki siarki ................................................................ 104
2.4.6.3. W³aœciwoœci siarkowodoru (sulfanu) ................................ 104
2.4.6.4. W³aœciwoœci tlenowych zwi¹zków siarki ............................ 105
2.4.7. Charakterystyka fluorowców .......................................................... 109
2.4.7.1. Występowanie i otrzymywanie fluorowców ........................ 110
2.4.7.2. Właściwości chemiczne fluorowców ................................. 112
2.4.7.3. Właściwości fluorowodoru .............................................. 112
2.4.7.4. Właściwości chlorowodoru .............................................. 113
2.4.7.5. Aktywność fluorowców ................................................... 115
2.4.7.6. Wykrywanie jonów fluorowców ......................................... 116
2.4.7.7. Zastosowanie fluorowców .............................................. 117
2.4.7.8. Związki fluorowców z tlenem ........................................... 117
2.4.8. Gazy szlachetne .......................................................................... 119
2.4.9. Wystêpowanie, otrzymywanie i w³aœciwoœci fizyczne helowców ......... 120
2.4.10. Zwi¹zki chemiczne helowców ........................................................ 121
2.5. Właściwości pierwiastków bloku d .......................................................... 126
2.5.1. Właściwości żelaza i jego związków ............................................... 126
2.5.1.1. Otrzymywanie i w³aœciwoœci fizyczne ¿elaza ...................... 126
2.5.1.2. W³aœciwoœci chemiczne ¿elaza ........................................ 128
2.5.1.3. Zwi¹zki ¿elaza na II i III stopniu utlenienia ....................... 129
2.5.1.4. Zastosowanie ¿elaza i jego stopów ................................. 132
2.5.2. Właściwości chromu i jego związków ............................................. 132
2.5.2.1. Wystêpowanie i w³aœciwoœci fizyczne chromu ................... 132
2.5.2.2. W³aœciwoœci chemiczne chromu ...................................... 133
2.5.2.3. W³aœciwoœci zwi¹zków chromu ........................................ 133
2.5.3. Właściwości manganu i jego związków ........................................... 137
2.5.3.1. Wystêpowanie manganu ................................................. 137
2.5.3.2. Otrzymywanie i w³aœciwoœci fizyczne manganu .................. 138
2.5.3.3. W³aœciwoœci chemiczne manganu ................................... 138
2.5.3.4. W³aœciwoœci zwi¹zków manganu ..................................... 139
2.5.4. Właściwości cynku, miedzi i srebra oraz ich najważniejszych
związków .................................................................................... 142
2.5.4.1. Występowanie i otrzymywanie miedzi, srebra i cynku ........ 143
2.5.4.2. Właściwości chemiczne miedzi, srebra i cynku ................. 144
2.5.4.3. Tlenki i wodorotlenki Zn, Cu i Ag ..................................... 145
2.5.4.4. Inne połączenia Zn, Cu, Ag ............................................. 148
2.5.4.5. Zastosowanie miedzi, srebra i cynku ............................... 148
Indeks ............................................................................................................153
Tablice ...........................................................................................................156