USTAWA o postępowaniu w sprawach nieletnich

Art. 95h

USTAWA
z dnia 26 października 1982 r.
o postępowaniu w sprawach nieletnich
(tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178)
W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim,
którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej
i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa stanowi się, co następuje:
1. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich zawiera preambułę, która stanowi ogólną wskazówkę interpretacyjną wszystkich jej
przepisów. Preambuła kierowana jest do wszystkich organów i osób stosujących przepisy przedmiotowej ustawy, a w szczególności policji, prokuratury, sędziów rodzinnych, sądów rodzinnych, kuratorów sądowych
oraz dyrektorów zakładów poprawczych i osób tam zatrudnionych.
Z treści preambuły wynika, że ustawa o postępowaniu w sprawach
nieletnich zmierza do osiągnięcia przede wszystkim dwóch celów:
• przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz
stworzenia warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź zasadami współżycia;
17
Art. 95h
Preambuła
. 
• umocnienia funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych
obowiązków członków społeczeństwa.
2. Pojęcie demoralizacji nie jest zdefiniowane w ustawie. Ustawa traktuje demoralizację bardzo szeroko, co może grozić dowolnym manipulowaniem tym pojęciem. Należy przyjąć, że demoralizacja w świetle przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oznacza szczególnie
intensywną i względnie trwałą postać nieprzystosowania społecznego.
Demoralizacja to pewien proces odchodzenia od obowiązujących w społeczeństwie wartości moralnych, przejawiający się niekiedy przez przestępczość. Demoralizacja jako termin ustawowy ma zdecydowanie pejoratywny i stygmatyzujący charakter. Szerzej na temat demoralizacji
pisali m.in.: A. Ratajczak, Materialnoprawne problemy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, PiP 1983, z. 2, s. 10; A. Strzembosz, Projekt
ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, TP 1982, nr 38, s. 6; tenże, System sądowych środków ochrony dzieci i młodzieży przed niedostosowaniem społecznym, Lublin 1985, s. 128–134; Z. Sienkiewicz, Sporne
kwestie wokół pojęcia demoralizacji i nieprzystosowania społecznego nieletnich (w:) Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonywanie środków
wychowawczych i poprawczych, red. T. Bojarski, Lublin 1988; M. Korcyl
-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich, Kraków 2004, s. 66–68.
Zob. też orzeczenie SN: „Stopień demoralizacji może przejawiać się nie
tylko przez uprzednie popełnienie przestępstw w ogóle czy popadanie
w konflikt z prawem, ale może wyrazić się także w sposobie przygotowania i realizacji tego przestępstwa, które jest aktualnie przedmiotem osądu” (wyrok SN z dnia 15 listopada 1984 r., II KR 248/84, OSNKW 1985,
nr 7–8, poz. 61, LEX nr 20054 i M. Lubelski, glosa do wyroku SN z dnia
15 listopada 1984 r., II KR 248/84, Nowe Prawo 1987, nr 11–1, s. 192).
3. Przez zwrot „przestępczość nieletnich” należy rozumieć czyny zabronione przez ustawę jako przestępstwa, przestępstwa skarbowe i niektóre ściśle określone wykroczenia (art. 1 § 2 u.p.n.).
4. Zasadami współżycia społecznego są normy niebędące normami
skodyfikowanymi, a odnoszące się do postępowania jednych osób wobec
drugich i znajdujące szeroką aprobatę w Rzeczypospolitej Polskiej.
18
Art. 1
Zakres stosowania
Dział I
PRZEPISY OGÓLNE
Art. 1. [Zakres stosowania]
§ 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:
1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób,
które nie ukończyły lat 18,
2) postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób,
które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17,
3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie
dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.
§ 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) „nieletnich” – rozumie się przez to osoby, o których mowa w § 1,
2) „czynie karalnym” – rozumie się przez to czyn zabroniony przez
ustawę jako:
a) przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo
b) wykroczenie określone w art. 51, 62, 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122,
124, 133 lub 143 Kodeksu wykroczeń.
1. Artykuł 1 § 1 u.p.n. reguluje zakres podmiotowy przepisów ustawy.
Zakres ten obejmuje trzy kategorie osób:
a) w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnim jest osoba do 18. roku życia, przy czym dolna granica wieku nie jest określona;
b) w sprawach o czyn karalny nieletnim jest osoba między 13. a 17. rokiem życia;
19