УДК 37.091.12 М. Лушкєвич ХТО ВИХОВУЄ ДІТЕЙ? СУПЕРЕЧКА
Transkrypt
УДК 37.091.12 М. Лушкєвич ХТО ВИХОВУЄ ДІТЕЙ? СУПЕРЕЧКА
Збірник наукових праць К-ПНУ імені Івана Огієнка УДК 37.091.12 М.64Лушкєвич ХТО ВИХОВУЄ ДІТЕЙ? СУПЕРЕЧКА МІЖ ШКОЛОЮ ТА БАТЬКАМИ У статті розкрито співпраця у виховані дитини, батьками та приватними освітніми установами на прикладі двох польських шкіл, що діють у Варшаві. Роль школи в керівництві, консультуванні в питаннях освіти. Ключові слова: приватна освітня установа, батьківське виховання, система Монтессорі в вихованні. В статье раскрыто сотрудничество в воспитании ребенка, родителями и коммерческими образовательными учреждениями на примере двух польских школ, действующих в Варшаве. Роль школы в руководстве, консультировании в вопросах образования. Ключевые слова: частная образовательное учреждение, родительское воспитание, система Монтессори в воспитании. W dzisiejszych czasach, gdy tak wiele wartości uległo dewaluacji, a inne niezrozumiałemu uwzniośleniu, trudno wypracować sobie system wartości, którym będziemy się kierować w życiu. Dotyczy to nie tylko młodych ludzi, wchodzących w dorosłe życie, ale również młodych rodziców, którzy dopiero uczą się swojego rodzicielstwa i obmyślają sposób na wychowanie dzieci. Dobrze, gdy rodzice w ogóle podejmują refleksję nad swoim rodzicielstwem, gdy wiedzą, że jedynie wspólny pomysł na wychowanie ma szansę odniesienia sukcesu. Zanim dojdzie do takiej konfrontacji obojga rodziców i rozmowy na temat wychowania, warto zastanowić się nad tym, czym w ogóle jest wychowanie. Wychowanie, jako wartość, również uległo przemianie na przestrzeni upływającego czasu. Dawniej, czasownik wychowywać, jak podaje "Słownik języka polskiego" S. B. Lindego (Lwów 1860, t. 6, s. 461) oznaczał: 1) "wyżywić aż do wzrostu", "odchować", "wykarmić, wyżywić, dać dostateczne wyżywienie"; 2) "wychowywać młodego człowieka, wychowanie, ćwiczenie i naukę mu dawać, kształtować go na człowieka". Bardziej współczesny pogląd na wychowanie przedstawia A. Gurycka (Warszawa 1979, s. 55) twierdząc iż wychowanie to „dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego”. 64 © Лушкєвич М. 466 Збірник наукових праць К-ПНУ імені Івана Огієнка Podążając tokiem myślenia Guryckiej dowiadujemy się, że wychowanie zachodzi podczas interakcji społecznych, a więc nie tylko w rodzinnym domu, ale także w przedszkolu, szkole czy innej placówce, w której przebywa dziecko. Co więcej, wychowanie może odbywać się nie tylko w sposób bezpośredni, ale również pośredni. Oznacza to, że wpływ na wychowanie mają nie tylko bezpośrednie interakcje rodzic-dziecko czy nauczyciel-dziecko, ale również książka-dziecko, film-dziecko oraz wiele innych kombinacji. Idąc tym tropem, nie trudno odmówić racji rodzicom, którzy część obowiązków wychowawczych chcą scedować na szkołę czy inną placówkę edukacyjną. Jednak należy pamiętać o tym, że w szkole odbywa się tylko część tego wychowania i nie jest ona w stanie samodzielnie podjąć się takiego wyzwania, jak wychowanie dziecka. Zrozumiałe jest, że w tak szybko zmieniającej się rzeczywistości, coraz to nowych trendach w wychowaniu i edukacji, rodzice czują się zagubieni. Rolą szkoły jest bycie niejako przewodnikiem, konsultantem w sprawach wychowawczych. Należy jednak pamiętać, że to rodzice są pierwszymi nauczycielami i wychowawcami swoich dzieci. Jeśli chodzi o wychowanie, widzę tu pewną asymetrię i jej ciężar zawsze będzie leżał po stronie rodziców. Chyba, że zmieni się system wychowania na ten z „Państwa” Platona, gdzie dziecko było własnością państwa i swoistego rodzaju szkoła w pewnym momencie przejmowała całkowicie funkcję wychowawczą od rodziców, co jak pokazuje historia, nie było dobrym rozwiązaniem. Cała mądrość szkoły polega na umiejętnym prowadzeniu rodzica przez meandry wychowania tak, aby to rodzic czuł się za nie odpowiedzialny, a jednocześnie czuł wsparcie merytoryczne z jej strony. Niezwykle istotnym elementem procesu wychowania jest spójność oddziaływań w szkole i domu rodzinnym. Pierwszym etapem jest wypracowanie przez rodziców wspólnego podejścia do wychowania swoich dzieci. Zarówno wartości, które chcą w dzieciach ukształtować, jak system nagród i kar muszą być jednolite, akceptowane i praktykowane przez oboje rodziców. Tylko takie podejście da dzieciom poczucie bezpieczeństwa oraz zapewni sukces wychowawczy. Gdy dziecko podrośnie, niezwykle ważnym momentem w jego życiu będzie wybranie odpowiedniej placówki edukacyjnej. Placówka taka, aby dobrze spełniała oczekiwania rodziców, musi być spójna z ich poglądem na wychowanie, ponieważ od tej pory rodzice będą mieli realne wsparcie w swoich dążeniach wychowawczych, ale też będą musieli dzielić poglądy wychowawcze z wybraną przez siebie placówką. W niniejszym artykule chciałabym się skupić na przykładach dwu polskich placówek działających na terenie Warszawy, które moim zdaniem prezentują ciekawe pomysły realizacji swojej funkcji wychowawczej. Mam tu na myśli Niepubliczną Podstawową Szkołę Montessori Państwa Rotowskich oraz Stowarzyszenie Wspierania Edukacji i Rodziny Sternik, które prowadzi szkoły 467 Збірник наукових праць К-ПНУ імені Івана Огієнка żeńskie i męskie na poziomie szkoły podstawowej oraz gimnazjum. Obie placówki działają w sektorze prywatnym, nie są placówkami państwowymi, obie proponują nieco inny pomysł na wychowanie i edukację. Kluczem doboru placówek nie była ich odmienność ze względu na system finansowania. Chodzi raczej o zauważoną przeze mnie zależność, która polega na tym, że łatwiej przeforsować pewne alternatywne pomysły wychowawczo – edukacyjne w miejscu, gdzie wszelkiego rodzaju innowacje są mile widziane, a wręcz pożądane. Wydaje się również, że nauczyciele placówek prywatnych mają nieco ułatwione zadanie, jeśli chodzi o współpracę z rodzicami, więc i niektóre pomysły łatwiej wprowadzić w życie. Mam tu na myśli oczywiście swego rodzaju elitarne placówki edukacyjne, gdzie poziom kształcenia czy szeroko pojęte dobro dziecka odgrywają znaczącą rolę. W takich placówkach rekrutacja do szkoły odbywa się odpowiednio wcześniej i zazwyczaj jest kilkustopniowa. Jednym z kryteriów przyjęcia dziecka do szkoły jest pisemna zgoda rodziców na udział w życiu szkoły, a przede wszystkim aktywny udział w wychowaniu własnego dziecka oraz współpracę z nauczycielami w tym zakresie. Jest to niejednokrotnie ważniejsze od majętności rodziców. Zanim dziecko podejmie naukę w systemie montessoriańskim, rodzice muszą się zapoznać z jego specyfiką oraz ją zaakceptować. W Szkole Montessori to rodzice zgłaszają swoją chęć, by dziecko się w niej kształciło. Szkoła ta nie reklamuje się w prasie czy Internecie. Miejsc w każdej z klas jest kilka do kilkunastu, a chętnych zawsze więcej. Chęć współpracy ze szkołą i akceptacja sposobu jej pracy jest zawsze ważnym kryterium przy doborze uczniów. Dzięki temu w szkole panuje atmosfera wzajemnej współpracy między nauczycielem, uczniem i rodzicem. Wszyscy bowiem mają ten sam cel – dobro dziecka. Szkoła wspiera funkcję wychowawczą rodziców przez organizowane dla nich wykłady. Rodzice są cyklicznie zapraszani do udziału w wykładach, które mają na celu zgłębianie przez nich pedagogiki Montessori, co skutkuje lepszym zrozumieniem funkcjonowania szkoły, zapoznaniem ich z poszczególnymi fazami rozwojowymi dzieci oraz sposobami radzenia sobie z trudnościami wychowawczymi w nurcie montessoriańskim. Poza tym, każdy wychowawca ma raz w tygodniu dyżur wychowawczy, podczas którego każdy z rodziców danej klasy może przyjść i porozmawiać o nurtujących go sprawach związanych z rozwojem swojego dziecka. Raz na trymestr odbywają się dni otwarte w szkole, kiedy rodzice są zapraszani na zajęcia, a dzieci prezentują osiągnięcia, z których są najbardziej dumni. Raz w semestrze wychowawcy klas są zobowiązani do pisemnego przygotowania diagnozy każdego z podopiecznych i omówienia jej wyników z rodzicami. Nie bez znaczenia są nieliczne klasy, w których uczą się dzieci. Liczba ta wynosi od kilku do kilkunastu uczniów w zależności od poziomu edukacyjnego. Daje to możliwość dogłębnego poznania każdego dziecka, a także ułatwia kontakt wychowawcy z rodzicami. 468 Збірник наукових праць К-ПНУ імені Івана Огієнка Stowarzyszenie Wspierania Edukacji i Rodziny Sternik prezentuje podobne zabiegi prowadzące do aktywnego udziału w wychowaniu zarówno szkoły, jak i rodziców. Tu również rodzice mają do dyspozycji szereg wykładów, a nawet warsztaty kształcące poszczególne umiejętności wychowawcze. Podczas tego typu zajęć jest również zapewniona opieka dla dzieci. W szkołach Sternika każda rodzina ma swojego opiekuna, który minimum trzy razy w roku spotyka się z obojgiem rodziców, aby porozmawiać na temat funkcjonowania dziecka w szkole. W razie potrzeby częstotliwość spotkań jest zwiększana. Co ważne, na spotkanie zobowiązani są przybyć oboje rodzice. Chodzi o to, aby każde z nich brało aktywny udział w wychowaniu i edukacji swoich dzieci. Zobowiązanie do tego typu spotkań rodzice podpisują razem z umową edukacyjną w dniu przyjęcia dziecka do szkoły. Daje to zabezpieczenie szkole, że rodzice faktycznie będą uczestniczyli w wychowaniu swoich dzieci. Ponadto, podobnie jak w Szkole Montessori, tu też dzieci są diagnozowane raz w semestrze, a wyniki takiej diagnozy są omawiane z rodzicami. Pozwala to na stały monitoring nie tylko osiągnięć ucznia, ale także jego procesu wychowawczego. Co warte podkreślenia, w szkole odbywają się cyklicznie weekendy ojca i syna oraz matki i córki. Spotkania te dedykowane są wzmacnianiu więzi między matkami i córkami oraz między synami a ojcami. Wszystkie wyżej opisane zabiegi wpływają na umocnienie i ujednolicenie oddziaływań edukacyjno – wychowawczych rodziców oraz szkoły, co daje zdecydowanie lepszy efekt w postaci ukształtowanego kręgosłupa moralnego i solidnych podstaw z zakresu wiedzy u wychowanka. Chciałabym podkreślić, że wspomniane przeze mnie zabiegi mają również miejsce w placówkach publicznych i one również mogą sprzyjać współpracy z rodzicami. Wspieraniu rodziny w jej wychowawczej funkcji służy najnowsze Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni Specjalistycznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.2), w którym aż cztery spośród czternastu funkcji, jakie pełni poradnia psychologiczno – pedagogiczna dotyczy wspierania rodziców (§ 1. 2.): 6) pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień dzieci i młodzieży; 7) podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, w tym udzielanie pomocy psychologiczno – pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka oraz ich rodzicom; 11) wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny; 13) prowadzenie edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego, wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli. Można ogólnie stwierdzić, że istnieje w Polsce dobra tendencja do współpracy między rodzicami a placówkami edukacyjnymi. Jestem głęboko 469 Збірник наукових праць К-ПНУ імені Івана Огієнка przekonana, że tylko takie współdziałanie i wzajemnie wsparcie, gdzie nacisk jest położony nie tylko na zdobywanie wiedzy, ale i na przekaz pewnych wartości ma przyszłość i jest słuszne. Jako podsumowanie przytoczę tylko znaną maksymę Theodore’a Roosevelta, który powiedział że „kształcić tylko umysł człowieka, nie udzielając mu nauk moralnych, to stwarzać zagrożenie społeczne”. Список використаних джерел 1. Antonina Gurycka, „Struktura i dynamika procesu wychowawczego”, PWN, – Warszawa 1979. 2. Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradnispecjalistycznych. 3. S. B. Linde „Słownik języka polskiego”, Drukarnia Zakładu Ossolińskich, – Lwów 1860. The article explores cooperation brought the child and parent friendly educational institutions on the example of two Polish institutions operate in Warsaw. The role of school management, consulting in the educational Keywords: private educational institution, parental education, the system in Montessori education. Отримано 06.02. 2011 р. УДК 343.62-058.5 65 Ж.В. Мельник Т.М. Харькова ДИТЯЧА БЕЗПРИТУЛЬНІСТЬ ТА БЕЗДОГЛЯДНІСТЬ ЯК ФОРМИ ПОРУШЕНЬ ПРАВ ДИТИНИ Стаття присвячена науково-практичному осмисленню процесу соціального захисту бездоглядних та безпритульних дітей. Розкривається сутність понять “бездоглядні діти” та “безпритульні діти”, причини виникнення даних явищ, законодавчі документи та технологія соціальнопедагогічної діяльності з подолання дитячої бездоглядності і безпритульності. Ключові слова: соціальний захист, безпритульні діти, бездоглядні діти. 65 © Мельник Ж.В., Харькова Т.М. 470