CIĄGŁOŚĆ ODNOWIENIA („Przekrój retrospektywny”. Wystawa prac

Mu z y k a l i a
IX · Zeszyt rosyjski 1
CIĄGŁOŚĆ ODNOWIENIA
(„Przekrój retrospektywny”. Wystawa prac Dymitra Kawargi w Państwowym Instytucie
Wiedzy o Sztuce, styczeń- luty 2003. Kurator I. Swietłow)
Igor Swietłow
Młody malarz… To określenie wywołuje dziś różne skojarzenia. Na corocznej wystawie młodych malarzy
moskiewskich na Kuźnieckim moście panuje taka przyzwoita ospałość, taka znudzona regularność, że odnosi się
wrażenie, że ktoś zaczarował tych chłopaków i dziewczęta, którzy przez pomyłkę znaleźli się w kręgu sztuki. Dymitr
Kawarga jest młody w inny sposób. Być może w jakimś stopniu tak, jak rozumiały to środowiska twórcze w latach 60
i 70, kiedy chciano wdzierać się w świat, bronić swego, podążać ku nowemu. Jest niekiedy ostrzejszy, niż jego
poprzednicy, bardziej zuchwały i nieulękły, choć mniej wytrawny w wyborze środków i wrażeń, od których zależy
wyrazistość wymowy obrazu.
W odróżnieniu od tych artystów jego generacji, którzy wyraźnie się pogubili, kiedy pojawiła się dowolność
styli, idei, koncepcji, stara się on wykorzystać tą sytuację w pełnej mierze – robiąc doświadczenia, wypróbowując nowe
formy, łącząc rzeczy, zadawałoby się obce pod względem tematu i faktury plastycznej. Uwolnić z więzów, a zarazem
zebrać się w całość, nie krępować się swoich myśli i przeżyć. Ostatnie jest chyba najważniejsze.
Pierwsze spotkanie z pracami Kawargi podczas wystawy grupowej Kazarinow w 1994 uderzyło nie
modernistycznym nowinkarstwem, lecz przeciwnie, pięknem zwolnionych rytmów, kontemplatywną swobodą,
niepodzielnym zjednoczeniem człowieka z naturą. W tych wyobrażeniach postaci z dawnych epok, podróżujących
długimi łodziami był jakiś orzeźwiający archaizm. Naturalne zwrócenie się do uniwersum kierowało ludzkim
nastrojem. Dzikiemu urokowi naskalnych malowideł wtórowała poetyczna prostota w przedstawianiu zwierząt.
W płótnach Kawargi w dalszym ciągu dominowała natura, rozumiana jako uniwersum, wielki kołowrót
powtórzeń. Nie był to krajobraz, ani fragment starożytnej legendy, ani też próba zrozumienia rytmów i sensów bytu.
Najmniej artysta pragnął być zrównoważonym i błogo harmonijnym. Ostrość kolorów oraz niespodziewane naruszenie
fabuły przypominały o trwającym w naturze współzawodnictwie agresji i harmonii. Ażeby oddać zmieniający się bilans
tych polarnych wielkości Kawarga znajduje mnóstwo odcieni. Równowaga, piękno przyrody i ich gwałtowne
przerwanie, senny rytm lasów i traw i ofiarność nie zmieniająca tego nastroju. Aktywność, ostre dysonansy krajobrazu
i przecinający przestrzeń bieg zwierzęcia. Wszystko to wcale nie zawsze okazuje się do przyjęcia dla odbiorców.
Podczas wystawa prac Kawargi w Państwowym Instytucie wiedzy o sztuce większość widzów pochodzących bądź co
bądź ze środowiska naukowego okazała się najwyraźniej niegotowa do ekspresywnych przesunięć, niespodziewanych
przemian środowiska, przeciwstawnych wobec tradycyjnego ubóstwienia natury, rozumienia jej jako wzniosłego
1
Mu z y k a l i a
IX · Zeszyt rosyjski 1
wzoru. Tajemnica bowiem natury jest nadal przez wielu ludzi pojmowana w kategoriach sztuki romantycznej, z kolei
autentyczność wiążą oni tylko z granicami tego co widzialne.
Rzeczywiście, niekiedy Kawarga bywa okrutny. Ale w swoich studiach nad ukrytą dynamiką świata potrafi
być wzniosłym, poetycznym, melancholijnym. Taki jest na przykład jego cykl poświęcony leśnemu kozłowi. Z dużą
dawka współczucia, jeśli nie sentymentu, przedstawia on jednego z mieszkańców planety. Jego śnieżna biel jest
synonimem czystości, natomiast stopniowe wzrastanie skali i detalizacja fragmentów wiążą się z tematem życia
i śmierci.
Początkowi XXI wieku towarzyszyło mocne szarpnięcie Kawargi w kierunku ekspresywnej syntezy
artystycznej, współcześnie pojętego monumentalizmu. Wykorzystując kontrasty kolorów i faktur, łącząc ze sobą różne
obrazy wizualne – od wyobrażenia natury do elementów przemysłowych i technicznych, wciągając do dziwnej intrygi
fabularnej powiększone detale metamorficzne i niejasne kształty całości, znajduje on sposób bycia dramatycznym,
lub odwrotnie, bez reszty „durowym”. Cieszy, że w nowych pracach artysty, będących zarazem malarstwem, rzeźbą,
architekturą, a niekiedy nie bez trudy wyodrębniany fragment wnętrza, szokowa koncentracja, opierająca się o tradycje
popartu, spotyka się z oryginalnie pojętym stylizmem. Kawarga należy do tych artystów moskiewskich, w twórczości
których ta tendencja przybiera na sile. Pojęcie o tym dają nie tylko wielkie fakturowo- malarskie panno, które odniosły
głośny sukces, wystawione w znanej moskiewskiej galerii awangardowej „A-3”, lecz także tradycyjny
i niepretensjonalny podmoskiewski dom artysty. Jego wnętrze zostało przemienione w wykwintna grafikę zalanych
światłem srebrzystych sznurów i przyrządów.
www.kavarga.ru
2