główny urząd statystyczny - Urząd Miasta Miasteczko Śląskie

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
DEPARTAMENT BADAŃ REGIONALNYCH I ŚRODOWISKA
00-925 WARSZAWA, al. Niepodległości 208
Tel. (022) 608 31 16, fax (022) 608 38 84, e-mail: [email protected]
Założenia metodyczne
Statystycznego Vademecum Samorządowca 2010
1. Cel projektu
Bezpośrednim celem projektu jest wsparcie informacyjne nowo wybranych radnych oraz
członków organów wykonawczych samorządów poprzez dostarczenie szczegółowych danych
o miejscowościach statystycznych, gminach, powiatach, metropoliach i województwach.
Celem pośrednim jest rozpowszechnienie podstawowych informacji na temat nowego
systemu obsługi informacyjnej samorządu terytorialnego realizowanego przez sieć Ośrodków
Badań Regionalnych utworzonych przy urzędach statystycznych we wszystkich
województwach.
2. Portrety terytorium – baza informacyjna dla samorządów
Zasadniczym elementem SVS 2010 są portrety terytoriów: województw, obszarów
metropolitalnych, powiatów, miast i gmin. Opracowania te, dzięki zachowaniu jednolitych
standardów, umożliwiają porównywanie jednostek tego samego szczebla.
2.1 Zakres przestrzenny
Zakres przestrzenny prezentowanych informacji zależy od rodzaju portretu terytorium:
• Portret województwa – informacje dla danego województwa, w tym wybrane
wskaźniki w relacji do średniej krajowej, na tle innych województw lub dla
poszczególnych powiatów (stopa bezrobocia, liczba pracujących, wskaźnik
wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych) lub gmin (powierzchnia
o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona) wchodzących w skład
województwa;
• Portret powiatu – informacje dla danego powiatu, w tym wybrane wskaźniki w relacji
do średniej wojewódzkiej lub na tle innych powiatów z województwa;
• Portret miasta – zawierają informacje dla danego miasta na prawach powiatu, w tym
wybrane wskaźniki w relacji do średniej wojewódzkiej, na tle innych powiatów
z województwa lub wszystkich miast na prawach powiatu;
• Portret gminy – informacje dla danej gminy, w tym wybrane wskaźniki na tle innych
gmin z powiatu lub województwa oraz wskaźniki powiatowe w relacji do średniej
wojewódzkiej;
• Portret obszaru metropolitalnego został opracowany dla następujących obszarów,
wybranych na podstawie przeprowadzonego rozpoznania podstaw prawnych delimitacji:
Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego (województwo kujawsko-pomorskie),
Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego (lubelskie), Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego
(łódzkie), Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (małopolskie), Obszaru
Metropolitalnego Warszawy (mazowieckie), Trójmiejskiego Obszaru Metropolitalnego
(pomorskie), Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (śląskie), Kieleckiego Obszaru
Metropolitalnego
(świętokrzyskie),
Aglomeracji
Poznańskiej
(wielkopolskie),
Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego (zachodniopomorskie); portrety te zawierają
informacje o obszarze metropolitalnym, w tym wybrane wskaźniki w relacji do średniej
krajowej i wojewódzkiej lub dla poszczególnych powiatów/gmin, wchodzących w ich
skład.
2.2 Zakres czasowy
W związku z planowanym przekazaniem portretów terytorium na pierwszych sesjach rad po
wyborach samorządowych 2010, informacje zawarte w opracowaniach bazują na danych
z 2009 r. (lub wcześniejszych, ostatnich dostępnych). Dodatkowo przyjęto 2008 r. za rok
referencyjny do wyliczenia dynamik i wskaźników rozwoju danego terytorium.
2.3 Zakres tematyczny
Podstawą do określenia zakresu tematycznego portretów terytorium była analiza ustaw
kompetencyjnych i określenie zadań dla poszczególnych szczebli administracji
samorządowej. Przy wyborze danych kierowano się także potrzebami samorządów w zakresie
diagnozy sytuacji społecznej, gospodarczej i środowiskowej oraz oceny uwarunkowań
i priorytetów rozwoju. Jako podstawowe dane dla wszystkich szczebli administracji uznano:
dane o ludności oraz finansach publicznych (w tym szczegółowe dane o wydatkach
i dochodach gmin oraz absorpcji środków unijnych). Wyboru danych i wskaźników dokonano
w oparciu o zasoby statystyki publicznej oraz możliwości pozyskania danych ze źródeł
administracyjnych.
Dodatkowo każdy z portretów został uzupełniony o ranking, w którym można odnaleźć lokatę
danej jednostki terytorialnej na tle innych tego samego szczebla w powiecie/
województwie/kraju. Wskaźniki zostały dobrane pod kątem zobrazowania zróżnicowań
w polskich regionach.
2.3.1 Portret województwa
Zadania i kompetencje samorządu województwa określone są w ustawie z dnia 5 czerwca
1998 r. o samorządzie województwa z późniejszymi zmianami. Szczególny nacisk położony
jest na formułowanie strategii rozwoju województwa i realizację polityki jego rozwoju.
Portret województwa zawiera podstawowe informacje dla określenia stanu obecnego regionu.
Samorząd wojewódzki pełni ważną rolę w kreowaniu rynku pracy w regionie m.in. poprzez
promocję zatrudnienia, aktywizację bezrobotnych, upowszechnianie kształcenia
ustawicznego, prowadzenie szkoleń dla bezrobotnych i poszukujących pracy oraz tworzenie
warunków rozwoju gospodarczego. W związku z powyższym w Portrecie województwa
prezentowane są liczne wskaźniki z tego zakresu, w tym: stopa bezrobocia rejestrowanego,
wskaźnik zatrudnienia, liczba pracujących według rodzajów działalności oraz podmioty
gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON według wybranych sekcji PKD.
W zakresie pomocy społecznej i polityki prorodzinnej samorząd województwa realizuje
następujące zadania: opracowywanie i realizacja strategii polityki społecznej, rozpoznawanie
przyczyn ubóstwa, opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej,
prowadzenie banku danych o miejscach w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych, realizacja programu profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych. Wybrane dane i wskaźniki z tego zakresu prezentowane w Portrecie
województwa to: wskaźniki zagrożenia ubóstwem według granic ubóstwa, zarejestrowani
w poradniach dla osób z zaburzeniami psychicznymi i uzależnionych od alkoholu, wartość
udzielonych świadczeń pomocy społecznej, placówki, miejsca i wychowankowie
całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży.
Zadania w zakresie infrastruktury społecznej to przede wszystkim: prowadzenie działań na
rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, wspieranie rozwoju kultury, ochrona
dziedzictwa kulturowego, prowadzenie wojewódzkich bibliotek publicznych, realizacja
rozwoju bazy sportowej, prowadzenie procesu szkolenia w zakresie zajęć sportowych dla
dzieci i młodzieży, konsultacje dotyczące dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. Dla
realizacji tych zadań niezbędna jest wiedza prezentowana w Portrecie o obecnej
infrastrukturze województwa, w tym o szkołach wyższych, bibliotekach, instytucjach kultury,
klubach sportowych, szpitalach.
Samorząd wojewódzki realizuje również zadania z zakresu infrastruktury i bezpieczeństwa
publicznego: zarządzanie infrastrukturą drogową, zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia,
utrzymywanie porządku publicznego, uczestniczenie w procesach związanych
z funkcjonowaniem systemów zaopatrzenia w energię elektryczną, cieplną i paliwa oraz
opiniowanie wniosków dotyczących koncesji związanych z obrotem ciepłem, energią
elektryczna, paliwami ciekłymi. W tym zakresie w Portrecie województwa prezentowane są
dane dotyczące dróg publicznych, wypadków drogowych, energii elektrycznej i wskaźnik
wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych.
Bardzo ważną rolę samorząd wojewódzki odgrywa w zakresie gospodarki przestrzennej:
podejmuje uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego
województwa, realizacji programu ochrony środowiska, ochrony krajobrazu, kształtowania
polityki przestrzennej, rolno-środowiskowej i ekologicznej w województwie, utworzenia
parku krajobrazowego, wyznaczania obszaru chronionego krajobrazu. Odpowiadające tym
zadaniom potrzeby informacyjne dotyczą m.in. powierzchni o szczególnych walorach
przyrodniczych prawnie chronionej, nakładów na środki trwałe służące ochronie środowiska
i gospodarce wodnej, strukturze gospodarstw rolnych.
2.3.2 Portret powiatu
W Portrecie powiatu obok danych o ludności i finansach publicznych szczególny nacisk
położono na infrastrukturę społeczną i rynek pracy. Zakres tematyczny Portretu jest
bezpośrednio związany z kompetencjami władz powiatowych (określonymi w ustawie z dnia
5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym z późniejszymi zmianami), które odpowiadają
m.in. za szpitale i przychodnie, walkę z bezrobociem, szkoły ponadgimnazjalne.
2.3.3 Portret miasta
Portrety miast zostały opracowane dla 65 miast na prawach powiatu. Materiały dla władz
powiatów grodzkich poświęcone są finansom publicznym oraz infrastrukturze społecznogospodarczej (wybrane dane o rynku pracy, szkolnictwie oraz z zakresu ochrony środowiska).
2.3.4 Portret gminy
Opracowanie dla rad gmin oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast poświęcone jest
głównie tematyce dochodów i wydatków budżetów gmin oraz kwestiom bytowo-socjalnym.
Zgodnie z kompetencjami organów na tym poziomie terytorialnym (ustawa z dnia 8 marca
1990 r. o samorządzie gminnym z późniejszymi zmianami) zostały przedstawione dane
dotyczące wychowania i edukacji na poziomie podstawowych i gimnazjalnym, beneficjentów
pomocy społecznej, zakładów opieki zdrowotnej, zasobów mieszkaniowych, oczyszczalni
ścieków.
2.3.5 Portret obszaru metropolitalnego
Portrety obszarów metropolitalnych został opracowany dla 10 województw, w których
istnieją prawne podstawy delimitacji tych przestrzeni. W zależności od przejętej metody
agregacji, obszary powstały w wyniku grupowania gmin lub powiatów, co warunkuje zakres
tematyczny poszczególnych Portretów. Opracowania zawierają dane w postaci liczb
bezwzględnych oraz wskaźników, zarówno dla całego obszaru metropolitalnego, jak i dla
wszystkich składowych danego terytorium, co umożliwia ocenę zróżnicowania wewnątrz
konkretnej metropolii.
2.4 Forma prezentacji danych
Dla ułatwienia interpretacji danych i zwiększenia czytelności prezentowanych informacji,
zmienne w portretach terytorium zostały przedstawione za pomoc tabel, wykresów, map
i krótkich opisów.
3. Pozostałe elementy SVS 2010
3.1 Dodatkowo dla samorządu gminnego zostały opracowane Portrety miejscowości
statystycznej w danej gminie. W formie tabeli prezentują one dane i wskaźniki dla wszystkich
miejscowości statystycznych z danej gminy z zakresu demografii, edukacji i wychowania,
kultury sportu i turystyki, mieszkalnictwa oraz gospodarki. Dane demograficzne w Portretach
miejscowości pochodzą z rejestru PESEL. Agregacja na poziomie miejscowości statystycznej
została prowadzona na podstawie zadeklarowanego miejsca stałego zamieszkania albo –
w sytuacji, gdzie podano taką informację – zamieszkania tymczasowego poszczególnych
osób zarejestrowanych w PESEL-u
3.2 Opracowanym portretom terytorium towarzyszą takie elementy jak: informacja
o statystyce publicznej, ulotka promocyjna o Banku Danych Lokalnych, informacja
dotycząca Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011. Materiały te pełnią
następujące funkcje: ułatwiają nawiązanie współpracy jednostki samorządu terytorialnego
z ośrodkiem badań regionalnych (pełne dane teleadresowe do wszystkich ośrodków),
informują o zasobach statystyki publicznej i sposobach ich udostępniania oraz wskazują cel,
zakres i zadania związane z przeprowadzeniem Narodowego Spisu Powszechnego Ludności
i Mieszkań 2011.
3.3 Jako uzupełnienie SVS 2010, urzędy statystyczne dołączą Komunikat o sytuacji
społeczno-gospodarczej województwa z najbardziej aktualnymi danymi o regionie
(wrzesień/październik 2010). Dodatkowo wraz z SVS 2010 będą dostarczane odbiorcom
wybrane opracowania/foldery urzędów statystycznych, prezentujące informacje w różnych
przekrojach terytorialnych (zależnie od poziomu samorządu, do którego kierowana jest
oferta).
4. Zakładane rezultaty
W ramach projektu planuje się przygotowanie 4 992 rodzajów portretów, w tym 16 portretów
województw, 314 powiatów, 65 miast, 2 414 gmin oraz 2 173 miejscowości statystycznych.
Przygotowane materiały będą przekazane 56,6 tys. osobom, w tym 49,5 tys. nowo wybranym
radnym i członkom organów wykonawczych samorządów, 560 posłom i senatorom, 16
wojewodom. Długofalowe efekty przedsięwzięcia pozwolą na:
• dostosowanie oferty statystycznej do potrzeb przedstawicieli jednostek samorządu
terytorialnego,
• zwiększenie dostępności zasobów informacyjnych statystyki publicznej,
• promocję systemu obsługi informacyjnej samorządu terytorialnego i działań
związanych z Narodowym Spisem Powszechnym Ludności i Mieszkań 2011,
• wzrost wiedzy radnych i przedstawicieli samorządu na temat sytuacji społeczno-gospodarczej w ich regionie (gminie, powiecie, województwie),
• poprawę jakości tworzonych przez administrację samorządową strategii i polityk
o zasięgu regionalnym i lokalnym,
• ulepszenie cyklu przepływu informacji między statystyką publiczną a administracją
samorządową.
Warszawa, grudzień 2010 r.