Lobbing biznesu w UE Kryzys

Reprezentacja interesów pracodawców i
pracowników w Unii Europejskiej
– nowe strategie, stare postulaty
dr hab. Urszula Kurczewska
Szkoła Główna Handlowa
2
Plan prezentacji:
• 1. Reprezentacja interesów grupowych w UE – reguły, zasady, trendy
• 2. Europejskie organizacje pracodawców – stowarzyszenia horyzontalne i
branżowe
• 3. Organizacje biznesu wobec kryzysu gospodarczego w UE
• 4. Interesy pracowników – ETUC – spełnione czy stracone nadzieje?
• 5. Lobbing polskich organizacji w Brukseli – poszukiwany czy ignorowany
partner?
• 6. Konkluzje
3
Reprezentacja interesów grupowych w UE –
reguły, zasady, trendy
• Proces europeizacji polityk krajowych:
- 80% norm prawnych dotyczących gospodarki w państwach członkowskich powstaje na poziomie UE.
- konieczność dostosowania dotychczasowych norm i standardów w różnych dziedzinach do prawa UE,
- pojawienie się nowych polityk UE i dziedzin współpracy np. polityka energetyczna, ochrony zdrowia,
• Ernest Haas – aktywna działalność grup interesu w istotny sposób wyjaśnia rozwój i funkcjonowanie UE:
• Po pierwsze, grupy interesu tworzą ważne kanały komunikacyjne między instytucjami Wspólnot a
społeczeństwem w Europie, są swego rodzaju remedium na istniejący „deficyt demokracji”.
• Po drugie – odgrywają kluczową rolę w procesie legitymizowania decyzji podejmowanych przez
instytucje UE, po trzecie – przyczyniają się do przeniesienia części kompetencji państw narodowych na
poziom ponadnarodowy, szczególnie w zakresie spraw gospodarczych.
• Asymetryczność wpływu grup interesu: istotna przewaga interesów
ekonomicznych, natomiast interesy nieekonomiczne są rozproszone
• Brak jednoznacznego modelu reprezentacji interesów grupowych (neokorporacyjnego
•
versus pluralistycznego). To raczej „elitarny pluralizm” ze wzgl. na olbrzymią liczbę grup interesu oraz
wielość i różnorodność „ścieżek dostępu” do procesów decyzyjnych
Najczęściej stosowana metoda – „bottom-up lobbing”
4
Zinstytucjonalizowany charakter reprezentacji interesów
grupowych wobec instytucji UE
•
duża dostępność i otwartość procesów decyzyjnych w instytucjach UE
 ukształtowane normy i zasady akceptowane przez obydwie strony,
 wypracowane formy dostępu do procesów decyzyjnych (konsultacje, doradztwo),
 zaawansowany proces wymiany zasobów (wiedzy, informacji, legitymizacji, wpływu)
 lobbing ekspercki i doradczy, częściej ofensywny niż defensywny.
 dwie ścieżki (kanały) wpływu: ścieżka europejska – czyli wobec instytucji UE oraz
ścieżka krajowa – czyli parlamenty i rządy państw członkowskich.
 jeśli interesy organizacji są zbieżne z interesami państw członkowskich, wówczas siła oddziaływania jest
bardzo duża
 Formy prowadzenia konsultacji: w formie pisemnej i sformalizowanej (np. Zielone i Białe Księgi),
konsultacje przez Internet, konsultacje w ramach grup roboczych, komisji eksperckich oraz spotkań z
przedstawicielami grup interesu.
5
Interesariusze wobec instytucji UE – skala zjawiska
• Komisja Europejska i Parlament Europejski
• – szeroka definicja lobbingu i „Rejestr służący przejrzystości”
• – obecnie zarejestrowanych jest ponad 7 000 interesariuszy
Kategorie podmiotów w rejestrze:
•
•
•
•
•
•
1. Firmy konsultingowe, kancelarie, konsultanci – 897
2. Przedsiębiorstwa i organizacje branżowe/handlowe 3513
3. Organizacje pozarządowe - 1854
4. Ośrodki analityczne (tzw. think-tanks) i naukowe - 516
5. Organizacje reprezentujące kościoły i wspólnoty religijne – 41
6. Organizacje reprezentujące władze regionalne i inne 328
6
Znaczenie europejskich organizacji pracodawców – liderzy w
kreowaniu polityk publicznych UE
Funkcje europejskich organizacji
pracodawców:
Dwa typy organizacji pracodawców:
• - reprezentowanie interesów
krajowych federacji wobec instytucji
i organów UE
• informowanie członków o agendzie,
decyzjach i politykach UE
• organizacje ponadsektorowe – kilka
scentralizowanych, o długich
tradycjach, ustalonym prestiżu, status
partnera społecznego
• - negocjacje z europejskimi
federacjami związków zawodowych i
innymi organizacjami
• federacje branżowe – liczne,
rozproszone, często konkurujące
między sobą, proces fragmentaryzacji
7
Największe europejskie ponadsektorowe
(horyzontalne) organizacje pracodawców:
BusinessEurope
UEAPME
CEEP
ERT
EUROCHAMBRES
Amcham EU
• Konfederacja Europejskiego Biznesu (1958r.) – 40
krajowych federacji pracodawców z 34 państw
europejskich , posiadająca status partnera społecznego
• Europejska Unia Rzemieślników oraz Małych i Średnich
Przedsiębiorstw – 80 organizacji z 36 państw (12 mln
przedsiębiorstw), partner społeczny
• Europejska Organizacja Pracodawców Sektora
Publicznego – 24 stowarzyszeń przedsiębiorstw
publicznych, status partnera społecznego, 1961r.
• Europejski Okrągły Stół Przemysłowców – elitarny klub 50
prezesów największych koncernów w Europie (przemysł,
bankowość, nowe technologie) z 18 państw (m.in. Ericsson, Nokia,
Siemens, Bayer, E.ON, Volvo, BASF, Fiat, Nestle, Vodafone), brak
statusu partnera społecznego
• Zrzeszenie Europejskich Izb Handlowych i
Przemysłowych– 46 krajowych stowarzyszeń, 20 tys.
MSP, 1958r.
• Amerykańska izba przemysł.-handlowa – 140 przedsiębiorstw, z
tego 40 to największe koncerny (m.in. Microsoft, Dell, Ex.Mobil,
Boeing, IBM, FedEx) – 1995r.
8
• Organizacje pracodawców wobec kryzysu
gospodarczego w Unii Europejskiej
• – czy nowe strategie reprezentacji interesów?
9
Postulaty BusinessEurope, ERT i Eurochambres wobec
ograniczenia negatywnych skutków kryzysu:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
usprawnienie zarządzania gospodarczego w Unii
wprowadzenie reform strukturalnych,
zwiększenie konkurencyjności europejskiej gospodarki
reforma i uelastycznienie rynku pracy
zwiększenia nakładów na badania naukowe, edukację i innowacyjne technologie (zielona
gospodarka), aby przyspieszyć wzrost gospodarczy.
poprawa sytuacji w sektorach finansowym, motoryzacyjnym, budowlanym.
uwolnienie jednolitego rynku UE w obszarach: zamówienia publiczne, rynek cyfrowy, rynek
energetyczny
zwiększenie wymiany handlowej z krajami spoza UE
Zróżnicowanie:
ERT – wizjoner rozwoju w UE: poprawa konkurencyjności rynku europejskiego,
usprawnienie zarządzania gospodarką, rozwój nowych technologii
BusinessEurope – wprowadzenie nadzoru rynków finansowych, wzmocnienie zarządzania
gospodarką (kontroli długu i deficytu państw członkowskich), zwiększenie elastyczności
rynku pracy, reformy strukturalne.
10
Strategie i taktyki BusinessEurope i ERT w sytuacji
kryzysu gospodarczego w Europie
1.Taktyka „shock doctrine” – BusinessEurope i inne organizacje pracodawców:
• wykorzystanie sytuacji kryzysu do przeforsowania wprowadzenia przez instytucje
UE radykalnych rozwiązań liberalizujących europejską gospodarkę, w tym rynek
pracy
• próba wykorzystania obaw polityków i decydentów co do przyszłości gospodarki Unii oraz
przyzwolenia na zastosowanie bardziej radykalnych przedsięwzięć
• postulaty liberalizacji gospodarki i rynku pracy – zgłaszane od dawna, duże poparcie
organów UE i rządów dla zwiększenia konkurencyjności gospodarki, ale obawy o reakcje
opinii publicznej, związków zawodowych
• atmosfera konieczności i przyspieszenia pozwoliła UE i państwom członkowskim na
„przepchnięcie” kontrowersyjnych rozwiązań, wprowadzenie niepopularnych reform z
nadzieją, że społeczeństwo zaakceptuje je lub ich nie dostrzeże.
11
Strategie i taktyki BusinessEurope i ERT w sytuacji
kryzysu
• 2. Strategia „by-pass” – omijanie władz na szczeblu krajowym i lobbing wobec
instytucji UE, aby wymusiły zmianę prawa krajowego
• krajowe federacje pracodawców, których postulaty nie są uwzględniane przez
krajowe władze, szukają wsparcia w europejskich organizacjach biznesu i
współpracy z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim
• 3. Strategia „ucieczki do przodu” – wyznaczenie nowego kierunku rozwoju
gospodarki europejskiej, w tym np. tworzenie zielonej gospodarki i poprzez to
wykorzystanie przewagi konkurencyjnej w sytuacji kryzysu – głównie ERT, ale też
BusinessEurope i inne stowarzyszenia
12
BusinessEurope: pakiet „Rynek pracy – elastyczność,
mobilność, aktywność” – taktyka „shock doctrine”
BusinessEurope pakiet działań zmieniających europejski rynek pracy i tworzących nowe
miejsca pracy:
 stosowanie aktywnej polityki zatrudnienia i reformowanie systemów ubezpieczeń
społecznych (systemów emerytalnych i rentowych) z uwzględnieniem zmian
demograficznych w Europie
 zwiększenie elastyczności zatrudniania
 usprawnienie systemu negocjacji płac i ustalania wynagrodzeń
 stworzenia stałych umów o pracę przyjaznych pracodawcom
 otwarcie się na prywatne agencje pośrednictwa pracy
 podwyższenie, uaktualnienie i dostosowanie kwalifikacji pracowników do rynku pracy
 poprawa jakości szkoleń edukacyjnych, w tym kształcenia nauczycieli
 włączenie umiejętności dostosowania się do rynku pracy jako jednego z kryteriów w
rankingach uniwersyteckich
 redukcja biurokracji w celu zachęcenia firm do oferowania praktyk
 wspólne programy zwiększające atrakcyjność szkolnictwa zawodowego i szkoleń itp..
13
Zakres wpływu BusinessEurope na ostateczną wersję dokumentu
„Pakt dla euro”
Stanowisko
BusinessEurope w
2009-2010
Zagadnienie
Dokumenty
BusinessEurope
(marzec 2011)
„Pakt dla euro”
(marzec 2011)
Zapobieganie zwiększania deficytu
i długu publicznego przez prawo
krajowe
„inkorporacja zasad deficytu i długu
publicznego do prawa krajowego”
(lipiec 2010)
„ograniczenie przekroczenia deficytu
publicznego powinno być
wprowadzone do prawa krajowego”
“Państwa członkowskie mogą wybrać
formę prawną włączenia zobowiązania
w systemie prawa krajowego (np.
konstytucja lub ustawa)”
Podniesienie wieku emerytalnego
zgodnie ze średnią oczekiwanej
długości życia niezależnie od różnic
w długości życia w różnych
kategoriach społecznych i
zawodowych
“Należy ściśle połączyć wiek
przechodzenia na emeryturę z
oczekiwaną długością życia” (marzec
2010)
„lepsze powiązanie wieku
przechodzenia na emeryturę z
oczekiwaną długością życia”
“dopasowanie system emerytalnego do
sytuacji demograficznej w kraju, np.
przez powiązanie wieku emerytalnego z
oczekiwaną długością życia”
Osłabienie przetargów zbiorowych
przez przeniesienie ich na poziom,
na którym pracodawcy są silniejszą
stroną
Zniesienie lub radykalne
ograniczenie automatycznej
stabilizacji realnych wynagrodzeń.
“Zwiększenie elastyczności struktur
przetargów płacowych” (Wrzesień
2010)
-
“przegląd porozumień placowych i jeśli
to konieczne stopnia centralizacji
procesu przetargów zbiorowych…”
“usunięcie schematu indeksacji
płacowej”
Ograniczenie podatków: stosowanie “obniżenie podatków bezpośrednich na rzecz utrzymania lub zwiększenia
podatków pośrednich, wzrost
podatków konsumpcyjnych a nie od pośrednich” (marzec 2010)
dochodów.
“… ograniczenie mechanizmu
indeksacji. (…) Podtrzymywanie plac
może osłabić konkurencyjność”
“obniżenie podatków pracowników i
utrzymanie podatków od dochodów”
14
Państwa wskazane
przez
BusinessEurope
Rekomendacje KE
i zalecenia Rady
UE
Krajowe programy reform
Francja
„Starsi pracownicy powinni
pozostawać dłużej zatrudnieni”
Poluźnienie ochrony
zatrudnienia i ułatwienie
zwolnienia”
„Francuski rząd w odpowiedzi na rekomendacje Rady UE wprowadził wiele
instrumentów wzmacniających efekty reformy systemu emerytalnego w 2011r.
Podpisano porozumienia zbiorowe promujące zawody dla starszych
pracowników. W 2011 r. poziom zatrudnienia starszych pracowników wzrósł o
2,8% w stosunku do roku poprzedniego”.
Uchwalenie prawa antydyskryminacyjnego, zakaz uwzględniania wieku w
rekrutacji, zniesienie obowiązkowego wieku emerytalnego.
Węgry
Promocja „większej mobilności
pracowników i dłuższego
zatrudnienia pracowników
starszych”.
Wyeliminowanie możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę oraz
podniesienie wieku emerytalnego do 65 lat.
Promocja zatrudnienia osób niepełnosprawnych poprzez zatrzymywanie na
rynku pracy oraz ograniczenie zasiłków dla nich, modyfikacja kryteriów „bycia
zdolnym do pracy”. Nowy kodeks pracy spowodował wzrost zatrudnienia w
niepełnym wymiarze czasu pracy, a także ograniczył prawa związków
zawodowych do reprezentowania interesów pracowniczych.
Włochy
Wprowadzenie modyfikacji w
systemie emerytalnym oraz
ułatwienia w zwolnieniach
pracowników.
W 2011 r. zmiany w systemie emerytalnym zmieniające zasady naliczania
emerytur, wyrównujące status różnych kategorii pracowników oraz podnoszące
wiek emerytalny. Obniżenie rekompensat w przypadku zwolnień osób
niepełnosprawnych oraz zwolnień nieuzasadnionych.
Podniesienie wieku
emerytalnego do 65 lat dla
kobiet i mężczyzn.
Pomimo, iż reforma emerytalna została odrzucona w referendum w czerwcu 2011
r. (zakładała podwyższenie wieku emerytalnego), rząd zaplanował „ułatwienia w
podnoszeniu wieku emerytalnego”. Dodatkowo „dochody emerytalne, które nie
są oparte o składki będą od 2012 r. obniżane”.
Słowenia
15
Postulaty europ.
organizacji
pracodawców
Rekomendacje KE i zalecenia
Rady UE wobec Polski
Krajowe programy reform
Dostosowanie systemów
kształcenia do potrzeb
rynku pracy: wdrażanie
programów mobilności,
podwyższenie kwalifikacji,
zwiększenie atrakcyjności
szkolnictwa zawodowego,
Zalecenie wdrożenia programów dostosowania systemu
kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym strategii uczenia się
przez całe życie. Brak powiązań szkolnictwa wyższego z
biznesem. Konieczna poprawa przydatności i jakości
kształcenia. włączenie umiejętności dostosowania się do rynku
pracy jako jednego z kryteriów w rankingach uniwersyteckich.
Reforma szkolnictwa wyższego i wzmocnienie
powiązań uczelni z biznesem i rynkiem pracy.
Wprowadzenie programów praktyk zawodowych i
kształcenia dla pracowników starszych i o niskich
kwalifikacjach. Pogram „Budujemy na Wiedzy” aby
dostosować ofertę edukacyjną do rynku pracy.
Brak strategii zwiększenia udział osób dorosłych w
programach uczenia się przez całe życie.
Zwiększenie aktywizacji
zawodowej kobiet
Zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy poprzez poprawę
systemu opieki nad dziećmi, w tym podwyższenia wskaźnika
skolaryzacji na poziomie edukacji przedszkolnej
Rząd zadeklarował, że zwiększy wydatki na rzecz
placówek opieki przedszkolnej, Wdrażanie programu
„Maluch” i wzrost liczby żłobków.
Kontynuacja reformy
sytemu emerytalnego w
celu wydłużenia okresu
aktywizacji zawodowej
pracowników
Zalecenie kontynuacji reformy systemu emerytalnego,
całkowite zniesienie możliwości przechodzenia na
wcześniejszą emeryturę, podwyższenie wieku emerytalnego
dla służb mundurowych, zniesienie specjalnego systemu dla
górników, reforma KRUS
Reforma systemu emerytalnego: podniesienie wieku
emerytalnego do 67 r. Ograniczenie możliwości
przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, brak
reformy KRUS
Wprowadzenie
Uelastycznienie form zatrudnienia oraz organizacji i
elastycznych
zarządzania czasem pracy (telepraca, zadaniowy czas pracy,
instrumentów rynku pracy równoważny czas pracy, przerywany czas pracy, praca w ruchu
i zatrudnienia
ciągłym lub praca zmianowa, indywidualny rozkład czasu
pracy).
Projekt nowelizacji kodeksu pracy wprowadzającej
instytucję ruchomego czasu pracy,
Od 2014 r. nowe instrumenty np. grant na telepracę,
ulga aktywizacyjna dla pracodawców.
Liberalizacja przepisów w Ograniczenia w świadczeniu usług w ramach wolnych
zakresie wolnych zawodów zawodów są istotną przeszkodą dla dalszego rozwoju, w
szczególności w sektorze budownictwa, transportu i opieki
zdrowotnej.
Rząd ogłosił plan ograniczenia uregulowań w zakresie
usług świadczonych w ramach wolnych zawodów o
50 %, zarówno pod względem wymogów w zakresie
wykształcenia, jak i licencji.
16
Strategia „ucieczki do przodu” – polityka
klimatyczna i energetyczna UE
• Lobbing ERT i BusinessEurope oraz organizacji sektorowych w sprawie wzmocnienia
polityki klimatycznej, energooszczędności oraz stymulowania produkcji energii ze źródeł
odnawialnych (pakiet klimatyczno-energetyczny)
• Energetyka oparta na OZE – stymulator rozwoju rynku pracy i przedsiębiorczości w
UE – rozwój energetyki OZE pozwoli zmniejszyć uzależnienie UE od importu energii,
zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne, innowacyjność i poziom zatrudnienia.
• Obecnie brak negatywnych skutków kryzysu w sektorze energii z OZE: wzrost zatrudnienia
(3-9% rocznie) i rosnące obroty handlowe.
• zatrudnienie na rynku OZE w 2011 r. 1,2 mln miejsc pracy, Niemcy – lider w zatrudnieniu
(30% miejsc pracy związanych z OZE), także we Francji i Włoszech poziom zatrudnienia w
OZE jest wysoki, fotowoltaika – 311 tys. miejsc pracy
• Obroty handlowe w OZE: 137 mld euro (2011r.) i stale rosną. Największy udział w rynku:
fotowoltaika (33%), biomasa i energia wiatrowa (23% i 20%)
• Lobbing organizacji pracodawców ponadsektorowych i branżowych wobec instytucji UE, aby
nadal rozwijać politykę klimatyczną i zobowiązywać państwa członkowskie do zwiększania
udziału energii z OZE po 2020 r. do 30% i więcej. Rozwój energetyki OZE ma być
„prawdziwą lokomotywą wzrostu gospodarczego” UE.
17
Poland in Brussels:
Controversial Partner and/or
Opinion Leader?
18
Reprezentacja polskich interesów w Brukseli:
dziedziny dobrze oceniane
Wsparcie dla Europy
Wschodniej
Wysokowykwalifikowany
personel
Uczenie się na błędach
Nagłaśnianie sprawy
Reprezentacja interesów
regionalnych
Reprezentacja interesów
krajowych
Wykorzystanie funduszy
UE
Wsparcie dla polityki
energetycznej
0%
5%
10%
15%
20%
25%
19
Konkluzje
• Kryzys jako katalizator wprowadzania zmian, wyznaczania nowych kierunków
rozwoju UE, a także niepopularnych reform na poziomie UE i w państwach
członkowskich
• Organizacje pracodawców ponadsektorowe i branżowe próbują wykorzystać
załamanie gospodarcze, obawy polityków i przyzwolenie społeczne do zwiększenia
swojego wpływu na procesy legislacyjne w UE
•
• Trudno jest jednoznacznie ustalić jaki jest zakres wpływu tych organizacji na
procesy legislacyjne UE i czy w okresie kryzysu jest on większy, ale z pewnością
wprowadzane są rozwiązania korzystne dla grup interesów ekonomicznych.