recenzja 2 - Wydział Geologii UW

Dr hab. Michał Zatoń
Uniwersytet Śląski
Wydział Nauk o Ziemi
Będzińska 60
41-200 Sosnowiec
e-mail: [email protected]
Sosnowiec, dn. 17.04.2016
Recenzja rozprawy habilitacyjnej oraz ocena całokształtu dorobku naukowego
dra Adama Tadeusza Halamskiego
Ocena osiągnięcia naukowego
W ramach osiągnięcia naukowego pt. „Późnokredowe flory liściowe Archipelagu
Europejskiego – rewizja systematyczna, paleoekologia i paleoklimatologia”, Pan dr Adam
Halamski przedłożył trzy recenzowane publikacje naukowe, opublikowane w renomowanych
czasopismach indeksowanych w bazie Journal Citation Reports (JCR). Dwie z nich,
opublikowane w Acta Palaeontologica Polonica i Palaeontographica, Abt. B, mają charakter
monograficzny. W pierwszej pracy, dr Halamski jest jedynym autorem a w drugiej pracy jest
pierwszym z dwóch (obok J. Kvačka) autorów. Trzecia praca ma charakter artykułu i została
opublikowana w czasopiśmie Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. Jest to
praca wieloautorska, w której habilitant jest drugim (po J. Kvačku) autorem.
Przedmiotem
pracy
opublikowanej
w
Acta
Palaeontologica
Polonica
są
skamieniałości flor liściowych późnej kredy (kampan i mastrycht) zebrane z 33 odsłonięć
rozciągających się na obszarach niecki nidziańskiej, doliny środkowej Wisły, Roztocza i
okolic Lwowa na Ukrainie. Oprócz inspekcji wielu kolekcji muzealnych, habilitant zdołał
również znaleźć wiele nowych okazów podczas prac terenowych. Na bazie całościowego
materiału, dr Halamski dokonał rewizji skamieniałości liści, wyróżniając 26 gatunków, w tym
jeden nowy Debeya paulinae. Oprócz danych systematycznych, autor skupił również swoją
uwagę na tafonomii skamieniałości flor liściowych, ich paleoekologii i paleobiogeografii,
oraz (w bardzo ogólnym i ograniczonym zakresie) paleoklimatu. Habilitant zasugerował, iż
badany, allochtoniczny (zachowany w osadach morskich) materiał mógł pochodzić z dwóch
zbiorowisk: nadbrzeżnych kseromorficznych lasów z Debeya i roślinami iglastymi oraz z
lasów platanowo - „wawrzynowych” rosnących w dolinach rzecznych. Badane zespoły
liściowe wydają się mieć charakter przejściowy pomiędzy florami termofilnymi a polarnymi,
i są najbardziej podobne do zespołów z Westfalii i Holandii.
1
W pracy opublikowanej w Palaeontographica, Abt. B, habilitant wraz ze
współautorem dokonali rewizji systematycznej ok. 320 oznaczalnych okazów flory liściowej
z koniaku rowu Nysy Kłodzkiej w Sudetach. I w tym przypadku, habilitant bazował zarówno
na wcześniej pozyskanych okazach muzealnych, jak i przez siebie zbieranych, nowych
skamieniałościach. Efektem rewizji jest wykazanie obecności 35 gatunków, w tym dwóch
nowych (Dicotylophyllum montis-nivium i
Dicotylophyllum thaddaei-guniae). Habilitant
wyróżnił obecność czterech zbiorowisk roślinnych: las nadrzeczny, las mezofilny, nadbrzeżny
las bagienny oraz słone bagna. Badana kolekcja koniackich skamieniałości flor liściowych
posłużyła również w analizie paleoklimatycznej (metodą CLAMP – Climate Leaf Analysis
Multivariate Program), wyniki której habilitant zamieścił w pracy opublikowanej w
Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. Z analiz tych wynika, iż np. średnia
temperatura roczna na obszarze rowu Nysy Kłodzkiej w koniaku mogła wynosić 17°C.
Muszę przyznać, iż habilitant wybrał sobie trudny problem badawczy, gdyż stan
zachowania kredowych flor liściowych Polski i Ukrainy znacznie odbiega od ideału.
Zachowane w osadach morskich skamieniałości te pozbawione są kutikuli, która zawiera
ważne cechy diagnostyczne. Sam kształt liści natomiast, może być podobny u różnych
taksonów. Habilitant postanowił poradzić sobie z tym problemem poprzez zastosowanie na
wpół sztucznej, na wpół naturalnej klasyfikacji poszczególnych morfotypów liści („rodzaje
precyzyjne ale szerokie” wg habilitanta) poprzez odpowiednie kodowanie cech. Oczywiście
metoda ta nigdy nie będzie na tyle precyzyjna by odnieść każdy morfotyp do naturalnego
gatunku biologicznego, ale za to pozwoli na w miarę przyzwoitą klasyfikację tak
zachowanych flor liściowych. Bardzo podoba mi się, że habilitant spróbował innego podejścia
do klasyfikacji tak trudnego ze względu na stan zachowania materiału. Rezultatem za to są
wspaniałe pod kątem opisów i ilustracji monografie. Po raz pierwszy dostarczają one tak
kompleksowych informacji paleobotanicznych dla późnej kredy w oparciu o kopalne liście
roślin. Ilustracje występują w formie zdjęć okazów, jak i ich rysunków oraz rekonstrukcji liści
(Acta Palaeontologica Polonica). Pan dr Halamski na pewno włożył dużo wysiłku podczas
pozyskania nowego materiału, bowiem skamieniałości flory liściowej w osadach morskich
zdecydowanie odbiegają pod kątem ilościowym i jakościowym od skamieniałości
zwierzęcych. Dalsze prace kameralne, głównie związane z odpowiednią strategią w podejściu
do systematyki tak zachowanego materiału to kolejne, jeszcze ważniejsze wyzwanie, któremu
habilitant jak najbardziej podołał. Godne uwagi są analizy liści metodą CLAMP w celu
wyciągnięcia danych paleoklimatycznych. Habilitant pokazał, iż dysponując odpowiednią
liczbą okazów, nawet posiadając nie za dobrze zachowane skamieniałości liści, można z
2
pewną dozą ostrożności uzyskać dane na temat średnich temperatur czy precypitacji. Dane
zawarte w trzech powyższych pracach pokazują, że habilitant starał się wyciągnąć z materiału
badawczego tyle informacji, ile się tylko da, i według mnie udało Mu się to. Artykuły te jak
najbardziej spełniają jedno z istotnych kryteriów postępowania habilitacyjnego.
Ocena pozostałego dorobku naukowego i dydaktycznego
Oprócz artykułów składających się na pracę habilitacyjną, Pan dr Adam Halamski jest
autorem i współautorem 18 publikacji naukowych (10 z bazy JCR) oraz 10 artykułów o
charakterze komunikatów, sprawozdań i dyskusji. Oprócz prac poświęconych problemom
paleobotanicznym i botanicznym (siedem artykułów), reszta recenzowanych artykułów
dotyczy ramienionogów (głównie dewońskich) – grupy, która była tematem rozprawy
doktorskiej Pana Halamskiego. Warto zwrócic uwagę, iż wśród prac dotyczących tej grupy
bezkręgowców znajdują się naprawdę duże dzieła o charakterze monograficznym
(Palaeontographica, Abt. A, Annales Societatis Geologorum Poloniae). Na pewno na uwagę
zasługują
również
prace
poruszające
taksonomię
wybranych
flor
współczesnych
(pasożytnicze zarazy, jaskry kaszubskie).
Pan dr Halamski uczestniczył w wielu konferencjach naukowych w Polsce i zagranicą,
o czym świadczą liczne abstrakty dotyczące zarówno zagadnień faunistycznych, jak i
(paleo)florystycznych. Jest również autorem recenzji dziewięciu książek, które to ukazały się
na łamach różnych polskich i zagranicznych czasopism. Raz odgrywał rolę wykonawcy w
grancie, a dwukrotnie był kierownikiem grantów ufundowanych przez MNiSW i NCN.
Jeszcze ze stopniem naukowym doktora, Pan Halamski był już recenzentem rozprawy
habilitacyjnej (francuskiej) oraz recenzentem doktoratu w Pradze. Chociaż dr Halamski
podaje, iż współredagował książkę, niestety jest to tylko zeszyt z abstraktami
konferencyjnymi. Pomimo faktu, że dr Halamski jest pracownikiem jednostki czysto
naukowej, jakim jest Instytut Paleobiologii PAN w Warszawie, prowadził On i nadal
prowadzi zajęcia ze studentami (ćwiczenia i wykłady) z paleobotaniki, ewolucji roślin i
ewolucjonizmu. Tak więc można śmiało powiedzieć, iż dr Halamski spełnia wszystkie,
naukowe i dydaktyczne kryteria konieczne by ubiegać się o stopień doktora habilitowanego.
Również jego wskaźniki naukometryczne są bardzo zadowalające. W przypadku tak
„niszowych” tematów, jak taksonomia organizmów kopalnych, liczba 94 cytowań jest jak
najbardziej adekwatna a zapewne będzie wzrastać. Wskaźnik h = 6, wyrażający zarówno
3
produktywność naukowca, jak i cytowalność jego prac, jest również bardzo zadowalający w
obrębie dziedziny dra Halamskiego.
Podsumowując, z wszystkich opublikowanych prac jasno wynika, iż dr Halamski nie
tylko jest specjalistą odnośnie faun ramienionogowych, którym poświęcił wiele lat swoich
badań, lecz również stał się specjalistą odnośnie trudnych pod kątem badań flor liściowych
okresu kredowego. Nie stroni również od szczegółowych badań wybranych flor
współczesnych. Zarówno pracami paleobotanicznymi, jak i paleozoologicznymi, dr Halamski
pokazał, iż jest samodzielnym naukowcem o szerokich zainteresowaniach badawczych, który
nie obawia się wyzwań i nie stroni od trudnych tematów naukowych. Dlatego też uważam, iż
rozprawa habilitacyjna wraz z całokształtem dorobku dra Adama Halamskiego odpowiada
warunkom określonym w Ustawie o tytule naukowym i stopniach naukowych z dnia 14 marca
2003 r. (Dziennik Ustaw Nr 65 z dnia 14 marca 2003 r. ze zm. W Dz. U. z 2005 r., nr 164,
poz. 1365). W związku z powyższym, wnoszę do Wysokiej Rady Wydziału Geologii
Uniwersytetu Warszawskiego wniosek o dopuszczenie dra Adama Tadeusza Halamskiego do
dalszych etapów przewodu habilitacyjnego.
Michał Zatoń
4